Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

Chöông 2

KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ DAÃN NHIEÄT VAØ

PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT

2.1 TRÖÔØNG NHIEÄT ÑOÄ

Nhieät ñoä laø moät thoâng soá traïng thaùi  möùc ñoä noùng laïnh
cuûa moät vaät. Tröôøng hôïp toång quaùt nhieät ñoä t laø haøm soá cuûa
toïa ñoä x, y, z vaø thôøi gian :

t  f x, y, z,  (2.1)

Taäp hôïp giaù trò nhieät ñoä cuûa taát caû ñieåm khaùc nhau trong
một vật taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù ø tröôøng nhieät ñoä.

Tröôøng nhieät ñoä: TNĐ oån ñònh vaø khoâng oån ñònh

+ TNĐ khoâng bieán thieân theo thôøi gian  TNĐ oån ñònh
(1 chiều, 2 chiều, 3 chiều).

+ TNĐ bieán thieân theo thôøi gian  TNĐ khoâng oån ñònh
(1 chiều, 2 chiều, 3 chiều).

Xét trường nhiệt độ oån ñònh 1 chieàu

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

2.2 GRADIENT NHIEÄT ÑOÄ

Taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, taäp hôïp taát caû caùc ñieåm cuûa vaät
coù nhieät ñoä nhö nhau  maët ñaúng nhieät (maët ñaúng nhieät laø quó
tích cuûa caùc ñieåm coù nhieät ñoä nhö nhau taïi moät thôøi ñieåm naøo
đó.

MÑN khoâng caét nhau, chuùng laø nhöõng maët kheùp kín hoaëc
keát thuùc ôû beà maët vaät.

Hình 2.1 Maët ñaúng nhieät, gradt

Ñoä taêng nhieät ñoä theo phöông ph/tuyeán beà maët ñaúng
nhieät (BMĐN) ñöôïc ñaëc tröng baèng gradient nhieät ñoä  laø 1
vectô coù phöông truøng vôùi phöông ph/tuyeán cuûa BMĐN vaø coù
chieàu daøi laø chieàu taêng nhieät ñoä:

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

t
gradt  n o (2.2)
n

no - vectô ñ.vò theo phöông ph/tuyeán vôùi BMĐN vaø coù

chieàu laø chieàu taêng nhieät ñoä.

t
- ñaïo haøm cuûa nhieät ñoä theo phöông ph/tuyeán n.
n

2.3 PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT

Khi giaûi caùc baøi toaùn coù lieân quan ñeán tröôøng nhieät ñoä 
phaûi bieát phöông trình vi phaân daãn nhieät (PTVP DN).

Ñeå thieát laäp PTVP DN  giaû thieát:

- Vaät ñoàng chaát vaø ñaúng höôùng.

- Thoâng soá vaät lyù laø haèng soá.

- Vaät xem laø hoaøn toaøn cöùng.

- Caùc phaàn vó moâ cuûa vaät khoâng coù söï chuyeån ñoäng
töông ñoái vôùi nhau.

- Nguoàn nhieät beân trong phaân boá ñeàu laø q v  f x, y, z,  .

Treân cô sôû ĐL BTNL vaø ĐL Fourier  thieát laäp PTVP

DN. Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng: “Nhieät löôïng dQ ñöa vaøo
phaân toá theå tích dv sau khoaûng thôøi gian d do daãn nhieät vaø
CBGD: Hoàng Thị Nam Hương
Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

nguoàn nhieät beân trong phaùt ra baèng söï bieán thieân noäi naêng
trong phaân toá theå tích vaät”:

 Doøng nhieät   Doøng nhieät phaùt ra   Ñoä bieán thieân 

     
 ñöa vaøo phaân   trong phaân toá dxdydz   noä i naêng 
 toá dxdydz baèng      trong phaân  (2.3)
   do nguoàn nhieät   
 daãn nhieät   beân trong phaùt ra   toá dxdydz 
     
I II III

dQ1  dQ2  dQ (2.4)

dQ1 - nhieät löôïng ñöa vaøo phaân toá theå tích baèng daãn nhieät
sau khoaûng thôøi gian d.

dQ2 - nhieät löôïng toûa ra trong phaân toá theå tích sau khoaûng
thôøi gian d do nguoàn nhieät beân trong.

dQ - ñoä bieán thieân noäi naêng trong phaân toá theå tích dv sau
khoaûng thôøi gian d.

Hình 2.2
CBGD: Hoàng Thị Nam Hương
Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

Theo phöông x, (nhieät löôïng ñöa vaøo tại vị trí x và đưa ra

tại x+dx):

dQ x  q x dydzd 

dQ x  dx  q x  dxdydzd 

Nhieät löôïng tích tuï laïi trong phaân toá theå tích theo phöông
x sau khoaûng thôøi gian d:

dQ1x  dQx  dQxdx

Hoaëc dQ1x  qx dydzd  qxdxdydzd (a)

Haøm q x  dx lieân tuïc trong khoaûng dx  khai trieån thaønh

chuoãi Taylo:

q x  2 q x dx 2
q x  dx  qx  dx   
x x 2 2!

Neáu chæ giôùi haïn laáy hai soá haïng ñaàu:

qx
dQ1x   dxdydzd (b)
x

Töông töï, nhieät löôïng tích tuï theo phöông y vaø z:

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

qx
dQ1 y   dxdydzd
x

qz
dQ1z   dxdydzd
z

Nhieät löôïng tích tuï laïi trong phaân toá theå tích dv sau
khoaûng thôøi gian d do daãn nhieät:

 q q y q z 
dQ1  dQ1x  dQ1 y  dQ1z   x    dvd (c)
 x y z 

Neáu naêng suaát phaùt nhieät cuûa nguoàn nhieät beân trong phaân
boá ñeàu laø qv (W/m3)  nhieät löôïng toûa ra do nguoàn nhieät beân
trong:

dQ 2  q v dvd (d)

Söï bieán thieân noäi naêng:

t
dQ  c dvd (e)


Thay bieåu thöùc (c), (d), (e) vaøo (2.9):

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

t    2t  2 t  2t 
 .c. .dv.d   2  2  2 .dv.d  qv .dv.d
 c  x y z 
(2.5)

 2t  2t  2t
Neáu kyù hieäu 2
 2
 2
  2 t - toaùn töû Laplace vaø
x y z


a
c thì:

t q
 a 2 t  v (2.5a)
 c

a - heä soá khuyeách taùn nhieät  ñaëc tröng cho khaû naêng DN cuûa
vaät

2.4 ÑIEÀU KIEÄN ÑÔN TRÒ

PTVP DN + ñieàu kieän ñôn trò  ñieàu kieän toaùn hoïc

ñaày ñuû dieãn taû hieän töôïng caàn nghieân cöùu.

Ñieàu kieän ñôn trò goàm:

2.5.1 Ñieàu kieän hình hoïc

Ñaëc tröng hình daùng, kích thöôùc cuûa vaät.

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

2.5.2 Ñieàu kieän vaät lyù

Cho bieát caùc TSVL cuûa vaät (, c, ...) vaø coù theå cho bieát
qui luaät phaân boá nguoàn nhieät beân trong vaät.

2.5.3 Ñieàu kieän thôøi gian

 caàn thieát khi khaûo saùt quaù trình khoâng oån ñònh, noù cho
bieát qui luaät phaân boá nhieät ñoä trong vaät ôû moät thôøi gian naøo ñoù
(thoâng thöôøng laø trong khoaûng thôøi gian ban ñaàu  ñieàu kieän
ban ñaàu).

Khi   0 ; t  f x, y, z

Neáu thôøi ñieåm ban ñaàu söï phaân boá nhieät ñoä ñoàng nhaát:

Khi   0 ; t  t o  const

2.5.4 Ñieàu kieän bieân

Cho bieát ñaëc ñieåm tieán haønh quaù trình treân bề mặt cuûa
vaät.

1- Ñieàu kieän bieân loaïi 1

Ñieàu kieän naøy cho bieát nhieät ñoä beà maët tw , nhieät löôïng
dQ truyeàn qua beà maët dF chöa bieát .

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

2- Ñieàu kieän bieân loaïi 2

Ngöôïc vôùi ñieàu kieän bieân loaïi 1 laø cho bieát nhieät löôïng
truyeàn qua beà maët nhöng nhieät ñoä treân beà maët tw chöa bieát.

3- Ñieàu kieän bieân loaïi 3

Cho bieát nhieät ñoä moâi tröôøng tf vaø qui luaät TĐN giöõa beà
maët vaät vôùi môi trường xung quanh trong quaù trình laøm nguoäi
(hoaëc laøm noùng) vaät  aùp duïng ñònh luaät NewtonRicman.

ĐL Newton-Ricman: “Nhieät löôïng toûa ra treân 1 ñôn vò beà

maët vaät trong 1 ñôn vò thôøi gian tyû leä thuaän vôùi hieäu soá nhieät ñoä
giöõa beà maët vaät tw vaø moâi tröôøng tf”:

q  t w  t f  (2.13)

 - heä soá toûa nhieät, ñôn vò W/m2.đđộ.

Heä soá toûa nhieät ñaëc tröng cöôøng ñoä TĐN giöõa beà maët vaät
vôùi môi trường xung quanh.

4- Ñieàu kieän bieân loaïi 4

Ñieàu kieän naøy ñaëc tröng qui luaät truyeàn nhieät naêng cuûa
heä vaät hoaëc vaät vôùi moâi tröôøng xung quanh theo ñònh luaät daãn

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương

Chương 2: KNCB về DN và PTVP DN của vật rắn

nhieät. Giaû thieát giöõa caùc vaät coù söï tieáp xuùc lyù töôûng (nhieät ñoä
choã tieáp xuùc ñoàng nhaát)  trong ñieàu kieän khaûo saùt coù söï caân
baèng veà doøng nhieät qua choã beà maët tieáp xuùc

CBGD: Hoàng Thị Nam Hương