You are on page 1of 127

A TOPICAL

VOCABULARY .


Ill

English, Pilipino, Ilocano


and

Souther n Kalinga
Publications Copy
00
- NOT REMOVE
A TOPICAL VOCABULARY

in

Engli sh, Pilip ino,I locan o

and

South ern Kalin ga

Sumne r Insti tute of Ling uistic s, Inc.


Tra.n slator s Publi shers
1980
Additional copies of this publication may be
obtained from:

TCP
Box 423
Greenhills, Metro Manila

A Classified Vocabulary:

English, Filipino, Ilocano, Southern Kalinga

54. 20-280-1. 35C 82.20-80415B

Printed in the Philippines


PAUNANG SALITA

Ang isang katangiang masasabi tungkol sa


P ilipinas ay ang pagkakaroon ni to ng iba' t ibang
pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang
wikang katutubo. Gayon man, ito'y hind! naging
balakid sa pag-unlad ng bansa, bagkus nagpatibay pa
nga sa pagbubuklod at pagkakaisa ng mga mamamayan
tungo sa pagkakaroon ng isang diwang panlahat.
Ang aklat na ito ay isa ea serye ng ganitong uri
ng mga babaeahing inihahanda para ea higit na
ikalilinang ng mga kaalaman, kakayahan, kasanayan,
pagpapahalaga at pagmamahal ea sariling wika ng mga
mag-aaral.
Sinikap na malakipan ang aklat ng m;Ja paksang
inaaakalang magdudulot ng malaki at makabuluhang
kapakinabangan ea mga gagamit nito. Sa paghahanda ng
mga i to' y isinaalang-alang ang mga pangkalahatang
layunin ng bansa. Isinaalang-alang din ang mga
pangkasalukuyang pangangailangan ng mga mag-aaral sa
pagpapalawak at pagpapayaman ng kanilang
talasalitaan, paglinang ng kakayahang gumamit ng
wikang gamitin at wastong pagsulat nito. M,.ay
inilakip ding mga pagsasanay na inaakalang
makatutulong sa mabisang pag-aaral ng wika.
Matitiyak na ganap na nilang natutuhan at nauunawaan
ang wika kung ito'y buong katalinuhan na nilang
natatalakay sa klase at naiuugnay o nagagamit sa
tunay na buhay.
Buong pagmamalaking inihahandog ng Ministri ng
Edukasyon at Kultura ang aklat na ito taglay ang
matapat na hangarin at mithiing lalo pang mapataas
ang uri ng edukasyon para ea di marunong bumasa at
sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng kinagisnang
wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling
pagkatuto ng wikang pambansa.

Onofre D. Corpuz
Ministro ng Edukasyon at Kultura
SOUTHERN KALINGA CLASSIFIED VOCABULARY

"Southern Kalinga" is the language spoken by


some 11,000 Kalinga people living in the south-
western section of the Province of Kalinga - Apayao,
northern Luzon. The language covers the whole of
the Municipality of Tinglayan, of which Tinglayan
is the central Barangay, about 46 Km by road north
from Bontoc.
There are l4 Barangays, with homes clustered
closely together. Populations of Barangay range
from some 275 in the smallest, to some 1,600 in the
largest. The main source of food is wet rice.

THE ORTHOGRAPHY

The pronounciation of the letters in the


Southern Kalinga alphabet is closely equivalent to
those of the National Language. The symbolizatiorr
of the alphabet is as follows: ~, b, ch, ~, ! 1 ~,
.!_, k, 1, !!!1 .!!,1 !!2,1 o, E_, !_, _!, !_, ~, ~, y_. Glottal
catch Is only symbolized when it occurs rollowinq
a consonant, as a hyphen (-),and when it occurs
at the end of a syllable, as a grave accent (')
above the preceding vowel. It is not symbolized
elsewhere, though it also occurs between any two
adjacent vowels.
There are some minor dialectical differences
within the language area, especially between the
northern and southern extremities. Where differ-
ences occur, this Vocabulary follows in general
the dialect spoken in the northern half.

VOCABULARY ARRANGEMENT IN THIS BOOK

The Vocabulary is arranged by general areas


of meaning, grouping together words with somewhat
similar meanings. Items and associated functions
have frequently been put together. ~he major sec-

iv
tions are also ordered, beginning with nature, go-
ing to man, his work, and so on.

OTHER LITERATURE PUBLISHED IN THE SOUTHERN KALINGA


LANGUAGE
Nan Filipinas (The Philippines) . 1975.
Ay-ayam ad Afrika (Animals of Africa). 1976.
Na Inyug-is Markus (The Gospel of Mark). 1977.
Acharontaun Uchumi Ug-ugkud (A Phrase Book in
Southern Kalinga, Ilocano, Pilipino, and English).
1977.
Mallasun Mamasaan ta Nibru (An Easy Reader). 1978.
Ukud wi Miyobfot na Anana (Opposite Words). 1978.
Mansakanatau wi Mamf asa (A Pre-reading Workbook)
1978.
Mamfasatau (A Primer Workbook). 1978.
Na Inyug-is Juan (The Gospel of John). 1978.
Talili (The Story of a Peruvian Indian). 1978.

ACKNOWLEDGEMENTS

This Classified Vocabulary is based on the


Sununer Institute of Linguistics, Philippines Branch
Technical Memo No. 49, December 1976, compiled by
Miss N. Zamora and Mrs. L. Hohulin. The Ilocano
list was compiled by Miss Evelyn Labaro. Valuable
assistance was also given by other members of the
Summer Institute of Linguistics. We are also very
grateful for the assistance of several of our
barrio-mates in Mallango, Southern Kalinga, especia~
ly Mr. Pastor Guissob, Mr. Tomas Palongpong, and
Mr. Henry Tillao.

v
THE PHYSICAL WORLD
SKY
English Tagalog Ilocano S. Kalinga

sky iangit l.ingit langit


,
cloud alap,ap ulep lifuu
,,,,
rainbow bahaghari bullal(yaw af ungar

star bituin
/ . ,,
b1twen fituwon

morning ~
tala
/
'sa " ti
bagg_ak amfikaton
star umaga ags.!pa
/
moon buw.{n bulan f uran

moonlight liwo/iag ng r~ni~g ti so rag


buwan bulan
/
sun "araw init init

sunlight ,. ~
11wanag ng
araw
.,
r;az:i1ag
1n1t
ti init:

day
, /
aldaw arkaw,
araw
padcha
/ /
night gabi rabii laf i

LAND
/
land daga luta

earth, dag~ luta


dirt, soil

1
LAND (Continued )
English Tagalog Ilocano s. Kalinga
I
hole in h1'.lkay abut lungug
ground

s.1nd buh~ngin d~rat kallis


~
clay Hi ad pi la pita
.r
mud p6.t ik pitak piy~

dust gabok t~pok tapuk,


kafu

rock, stone bat6 bat6 f atu

gold gintB balitok fali tuk,


furawan
~ . /
silver pilak pirak pilak
/
copper tanse tan so kantar

iron b~kal la:ndok aka


,,. /
metal metal metal aka
,,,.
peak of itukt6k, tuktuk ti tuktuk
mountain taluktok b~ntay
,, f ilig
mountain bundok bAntay
,,.
cliff talampas dirr~as ipngas

cave kuweba kuweba liyang


/
hill burol turod takudtud

2
LAND (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,
slope dalisdis, bakras songarab
lib!s
/ /
valley lambak, tanap kalliw~
labak

plain
,
pa tag tanap
I
forest, gubat kinufat
jungle
/
desert disy~rto kadaratan lagrakan
,,
thorny "
madawag kasiitan langrangkini t
ground

WATER
/
water tubig "
danum chanum
/_
spring buk'l ubbog chagsi
/ /
river ilog karayan chawwang
waterfall ta16n pakungupung,
poy-asan
/ / /
brook, sapa, batis waig wail
creek,
stream

lake f agwang
ocean, sea d'gat, / b~ybay f ayf ay
karagatan

3
WATER (Cont inued )

Engli sh Tagal og lloca no S. Kalin ga


/
/ .
igid ti taran tag
seash ore bays,a yin ,_,..
tabin g-dag at bKyba y
dalam pas1g an
/ /
wave al on allon tupiy a
/
(
panag adale m . '
1 umina
high tide lak1 ng ,,
/b. ti blyba y
tu ig, taog
/ ,,
low tide k"ti pana& ababa w litin g
ti bayba y
/
flood bah~ layos litap
./
overf low um(paw lupia s
bound ary
/
;'
tidal wave daluy ong dallu yon chall uyon ,
chako r w1.
big wave . a
tupiy '
/ . umaba baw
/..
natna d
subsi de, kumat 1
reced e
/.
dried or tig&'n g ringn gat namag -anan
parch ed
groun d
/ ;.. /
swamp , lat;, ubbog , a log chako r Wl
marsh latia n tabr~
/
/
well balon bub on nifitu y
chag si, fuf un
/
Artes ian " so
po gripo f uf un
well
4
ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,, /
cloudy madagim naulep malliblibfuu
,, / b.is
drizzling ambon ar appopot,
rain ag-agmo

/ /
rain ulan tu do uchan
/ .
wind h an gin &:ngin poyaaw
, . /
windy ma h ang1n naang1n mamoypoyyaaw
/ .
gail (as- habc(gat a 1 law1g f isfis
sociation of
wind and ocean)

calm ( ab- ,, '


payapa natalna
/
rnan-alisuug
sence of wind
on ocean)
/ /
typhoon bagyo bag yo f ali

whirlwind
.
ipu-1po
~ .
al1pug-pug
/
chalipuspus
/ /
thunder kulog gurruod ichur

lightning
.
k1dlat
/ .
k1mat
/
ilat
/
good weather rnagandang nasayaat mamf aruy
(sunny) panah~n nga ti~mpo tarun
hot weather
/
ma1n1t,
.. napudot
/
at tub
maban&:s
/ /
cold weather mag1naw nalam-ek tungnin

5
ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER) (Continu ed)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

bad weather masam'}ng saan" 9ga lawingi


panahon nasayaa t nga tarun
./
tiempo

VEGETATION

Generic

tree puno
/ ' kayo
/
ayu

ITunk katawan ng
puno
/ '
/
pu5n ti
/
kayo
'
kutang

/
/
branch sanga sanga panga
/ /
malilii t na ba.ssit nga pingi
/ /
sanga sanga
/ /
leaf dahon bu long tuf u
I I /
luxurian t ya bong bul-bulo ng mantufil ong
foliage
/
/
bark banakal , ukis ti up-us
/
balat ng k!yo
/
kahoy
/ /
root ugat ramot lamut
/\ I
sap dagta tub bug lot a
/
stump tu6d pungdul lungod
/ /
plant halaman mu la mura

6
VEGETATION (Continu ed)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
stem tangkay ungkay '
kutang
. h~ /
seed b in i bin-i fuor, mura
sprout
/
sibol, saringi t,
~ . sumimit
I' •
tumti'bb rusing
;' ~ / /
growing lumalak1 dumakda kkel tumufu
(getting big)
;'
matured malaki na, dakkel, / nakotong
(big) magulang na;'
natangke nan
/ I'
fruit prutas prutas funga, fokas
I /
seed bu to bukel f uor
/ /
vegetab le gulay nateng matipoy
/
unripe hil&w naata maata
nearly ripe mani"b alang
/ darangid~­ la tag,
ngan martakan
. / /
ripe h inog naluom nar-um
/ ~
outer skin balat
/_
uk1s '
uppa, uglit
/
inner skin banakal kulapot lunaw
/ /
grass damo ruot potpotaw
/ I'
thorn tinik siit lasi

7
VEGETATION (Con tinue d)

Spec ific

Engl ish Taga log Iloca no S. Kalin ga


/
maho gany kama gong
/
pine payn salen g f orf or

hard ,
/
nar·cd "
narra udyaw
redw ood tree
used for
furn iture
/ /
hardw ood ipil ipil- ipil udyaw
tree used for
hous e build ing

soft wood tang ili


/' akasy a
/
. rutu
t1na ''
tree , used
for carv ing
/ /
a fig-t ype bali ti bali ti
tree
/
medi cina "'
bana ba banab a
tree /
/ f uwa
bete lnut bung a buwa
/ / unas
suga r cane tubo unas
I
/'
pako fang ran, pak~
fern pako

flow er bula klak


/ /
sabon g tabfa '
/ /
bamb oo kawa yan kawa yan furu , away an
/ /
ratta n uway uway iwoy

8
VEGETATION (Continued)

Specific

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


;: / /
. '
pineapple piny a \
piny a piyaan
/ /
mango mangga mangga mangka
/ /
papaya papaya papaya pay at

coconut inycfg iyug


/
banana saba f arat

pomelo suh~ 1'6'kban f aruu '


/ /_
guava bayabas bayabas '.
k ayait,
kayaf a
I\
jackfruit langka, lAngka lamka
nangka " /
orange kahf;l kahil kayunan
I /
vegetable gulay nateng matipoy
/
cabbage rep'blyo repolyo puryu
/
eggplant ta long tar6ng tarung

beans
/
kibal
.
bitsuwelas
/
udchilas
/ /
string beans sitaw utong nguray , ant~
/ /
sayote sayote sayote sayuti
/ / /
balsam ampalaya parya parya
apple, bitter
melon

9
VEGETATION (Con tinue d)

Spec ific

Engl ish Taga log Iloca no S. Kalin ga


/ /
gourd upo tabun gaw tafun gaw
/
/
cow peas kady os kard is urch is
/ I
mong o bean balat ong balat ong farat ung
/ /
pepp er sili sili sic hut
I I
rice ( un- palay irik pakoy
husk ed) . / /
rice bi gas baga s f inayu
(husk ed) / . (
rice kanin innap uy isna
(cook ed)
/ ~
stick y or mala gkit dike t chay -ot
gluti nous
rice / /
roas ted pinip ig iniru ban chuum
green rice /
rice stalk
/
uhay ungk ay chaka rni
/ /
rice husk ipa it-ta chuk i

rice bran darak


/
tu yo
/
up~
/. /
corn ma is ma is kaaw
/ /
swee t pota to kamo teng kamo te atila
/ .
b aging
I
/ pong ngot
cassa va kamo teng kahoy
k~hoy

10
VEGETATION (Continued)

Specific

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
tuber ga/b.l aba af a

ANIMALS

Wild Animals
/ / /
wild pig baboy damo a lingo laman
I
deer us'- ugsa ugsa
/
female deer libay kabaiy~n
, nga ludluchan
ugsa
/ /
wild cat mu sang musang kitaw wi
ngiyaw
/ /
ape bakulaw gorily a apunutan
/ I
small baby bulilit utut, / imut
mouse marabutit
I\ /
big mouse daga bao utut
/ /
monkey matsing, bakes kaag
/
ungg6y, sunggo
ts'6nggo

Reptiles
I
lizard butik'i alutiit silay
/ /
crocodile buwaya buwaya f uwaya

11
ANIMALS (Continued )

Reptiles

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
python saw a beklat tabf ad
/ /
snake ahas uleg urog
/ /.
venom kamandag g1ta ochot na
urog
I /
cobra kobra kobra
/ /
small alli- bangkalang banyas f annakaw
gator

Fishes
. d/' /
fish lS a lames ukachiw
/ /. .
sca1es kaliskis s1ks1k SlpSlp
/ /
fin palikpik pi gar ipay
I. /
bone tinik siit chuli
/ /
mudfish dalag pal tat palispis
I /
tadpole uluulo bayyek fayy(}
/_
frog palak~ tukak tukak
,....
snail suso birur~ko f ilaf il
/ /
crab katang agatul kawong, akama

12
ANIMALS (Continued)

Fishes

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
shrimp hipon uchang
/
eel igat chalit, ikat
/ /
milkfish bangus bangus f angus
(Nat'l fish)

Insects
/ /
grasshopper tipaklong du don lagkaf an
/ /
locust balang dudon chuchun
/
centipede alupihan, gayaman kayyaman
aluhipan
/ / /
worm uod, uud igges korkor
/ /
large, red, hantik abuus araka
stingy ant
/ /
black ant langgam kuton nga ngoran
"" .
nang1s1t
/ ~ I afullarata
flying ant gamu-gamo s1mot-s1mot
/ /
spider gagamba dakkel nga awa
(large) law.1.:..1awa
/ /
body/head kuto kuto utu
louse
/
tick ulmog aliamrnut

13
ANIMALS (Continued)

Insects

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

young hair kuyumad


/
kamay
/
".
pa1mayan
louse
/
lousP's egg lisa
. /\
lis-a
/ /
termite a nay a nay fisifis, laoy

scorpion alakdJn taa


/
leech 1 int&' alinta f anila
/ /
bukbok bukhuk 1 aoy,

spider anlalawa,
/ ' bassit nga
/
agkoma
( smal 1) lal~w~ law£-lawa
/ / .
bahay ng ba 1 ay ti foroy na
lalawil
/ ' law.<-1aw'.i awa
slpot
~ . /
cockroach ipis ipes atai,
kangkangan
/ /
mosquito lamok lamok ilo, wassayan
/
butterfly paruparo kulibfngbang ullapoy

bee bubuyog
/ . / .
al1rnbubuyog iyukan

Birds
/ /
bird ibon billit sissiwit

beak tuka
I'\ ..-:
s1pp1t
. tup-ay

14
ANIMALS (Continued)

Birds

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
wing pakpak pa yak tayap
/ /
nest pug ad umok '
sufut
/ /
crow uwak uwak kayang

hawk
/.
lawin
/
law1n
. turayan,
rnanitit
/
hornbill kalaw kala'.'w karaw

eagle
/. / / . f ukaw
agila agila
. / /
kiloroy
kingfisher piskador salaksak

bat kabag
/ / .
kurarapnit sansanittan
.( ~ /
big bat pan1k1 panpaniki paniki
,, /
parrot loro loro
/ /
rice bird may a may a tilin
/ /
woodpecker batuktok rnannaga
/
wild pigeon batu-bat~ pagaw kukut
.
young pigeon pitson
/ /
sibon ubf un na kukut
/. /
dove kalapat1 kalapati karupati

15
ANIMALS (Continued )

Domestic Animals

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
dog aso aso asu
I
puppy I a'
tut uken uon

cat / a
pus ' pus a
/
ngiyaw
/ /
kitty kuting bassit nga k~it wi ngiyaw
p6'.sa
I /
baboy baboy fora"
/ / .
piglet biik b urias iyas
/ /
mother pig inahing takong layas, pidchar
b~boy
/ /
cCJ.rabao kalabaw nuang luwang
/ /
male carabao damulag kalakian nga laki
/
nuang
/'.. /
baby, young bu lo urban ikaw
carabao

cow b~ka b~ka f aka


/
baby cow, g~ya urbon nga
/
ikaw na
calf baka f aka
/
goat kambing k'lding .r<arching

he-goat bar&;'kong tGro laki Wl


./
karnbing karching

16
ANIMALS (Continued)

Domestic Animals

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
horse kaba:yo kabalyo af ayu
. I' /
young horse, b isiro urbon nga ayyufu, ikaw
yearling kab.flyo na af ayu
/ /
chicken manok manok manu '
. /
itlog
/
itlog iprug
chicken egg
I I
egg white klaro ng h>Uraw ti
. I
itlog it log
I I
egg yolk J?Ula./ ng nc:i-lzbaga payanga
ltlC"g ti itlog
/. .
shell balat ng
itlog
/
ukis ti
1.tlog
'
kiang

/ /
pullet dumalaga d~malaga mamarasang
/ .I '\
hen inahin pamusian angnga
/
/
cockerel tatyaw kawitan
/ /
rooster, t?ndang manador awitan
cock, comb pa long f urngafing
/
chick SlSlW "
piyyek isiw
I .( /
duck bibi, bibe, pa to kamit, patu
/
iti• k , pato
,I

/
duckling iisiw ng "
piyyek nga isiw na kamit
itik " to
pa

17
ANIMALS (Continued)

Domestic Animals

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


I
goose gansa ganso kansu
,,
rabbit kuneho, kuneho lafit
dag~ ( loc)

Care of Domestic Animals


,,
chicken coop tangkal ng baki farkakang
man6k, kulfi-
ngan
,
pig pen ulb8 ng ubong
, ti kurungan
b~boy, kural baboy
bird's nest pug ad um-umok s~fut
cage h~wla kulungan ar-allang
kennel bahay-&so balay ti ~so -
stable sabs~ban k&bra
trough for labangan kulluong atutung
feeding hogs
,
pasturing "'
magpastol agpastor mangkarab

MANKIND
,
person tao tao taku

18
MANKIND (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


1': •
man la 1 aln lalifki larai
/ /.
woman babae ba b ai fuf ai

child /
bata ' ubing
/
ana'

AGE
/'. I /
old person rnatanda baket,lak~y narakay
/
eldest child panganay in£una pan guru
/ /
teenage boy binatilyo burnarito faf aru
/ /,
teenage girl dalagita balasitang f af arasang
/
buridek
r uchichi
youngest bun so
child
/ ,,,,
toddler sanggol rnaladaga manadcharan

FAMILY RELATIONS
. / ' /
unmarried b inata baro f af aru
man
/ /
unmarried dalaga balasang f af arasang
woman
/
engaged n~kipag­ nakaprenda nipagta
kas und6'
/
married kasal naasawaan nangasawa

19
FAMILY RELATIONS (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

honeymoon pul6t-gat~
, ,
asaway larai
husband asawang asawa nga
lalaki lal~ki
wife asawang asawa nga asaway fuf ai
babae, babai
maybahay
,
to engage in magtalik agiyot man-iyut
sexual act
(intercourse)
,. " ,,
adultery apiS} makikamalala managchakas
concubine, kerida babae, chagchakas
mistress babae kamalala
(coll.),
kalaguyo
bab~e

Immediate Family
,, ,,, ,,,
father ama, tatay " ta tang
ama, ama
it~y
, ,, ,,, ,,,
ina
mother ina,
,,, inay ina, inang
nanay
son, anak anak ana'
daughter
,
older bro- kuya "'
manong ummunay sunud
ther/cousin
older sis- Ste "
manang ummunay sunud
ter/cousin
brother, "'
kapatid kabsat sunud
sister (sib-
ling)

20
fAMY:J RELATIONS (Continued)

Immediate Family

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

father,
.
b1yenan
/
katugangan
/
atukanga
mother-in-law
/ /
son, daugh- manugang manugang manukang
ter-in-law
/ /
brother-in- bay aw kayo)lg sunud
law bay aw
/ (
sister-in- hipag 1pag sunud
law
/. ulitog
elder uncle kaka pangamaen
or aunt
~ /,
uncle ti.yo tiyong '
chachaor, amaon
/,
aunt
~
ti ya tiyang '
chachao".r', inaon
~ /
cousin p1nsan kasinsin apingsan
/ /
nephew or pamangkin kaanakan amunaon
niece

Extended Family
,,,. I'
great,great, kanunununuan apu
great grand-
parent
/ ' 6 lo/
great-great- nuno/l "
apo~ ti apu
grandparents lE>la sa dapan
talamp{kan

21
FAMILY RELATIONS (Continued)

Extended Family

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


/ ' / / .
great-grand- nuno/lolo/ apong ti apu
';"
parents l~la sa tumeng
t~hod ,,,., / /
grandfather lolo, mamay apong lakay apu
/ ,, / /
grandmother lola, nanay apong baket apu
~ , apu
great, great,kaapuapuhan
great grand-
child /
great,great apo sa apo / ti
/ . apu
grandchild talampAkan dapan

great grand- apo sa


/
a20 t1
/ . apu
~
child tuhod tumeng
/ /
grandchild apo apo apu
• .,I'
ancestor n1nuno iyyaawi

close rela- mal{pi t na as1deg / nga


. /
man-aaki
/
tives kamag-anak kabagyan
/
distant malayo / nang aday6 nga achayuy aki,
relatives kamag-anak kabagyan umrnadchayang
/
/
father's parte ng partido ti akin na ama
side amA am~
/ /
mother's
side
. ,
parte
ina
ng partido ti
inl
akin na ina

/ /
cousin pins an kasinsin ap1ngsan

22
PARTS OF BODY

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
head ulo ulo uru
/\ /
face mukha rupa f osar
/
p1ngp1ng
( . aping
cheek pisngi
/
kall1d
/ .
dimplies biloy
/ / /.
forehead nuo, noo rnug1ng ichay
/ /
eyes mat a mata ata
/ /
eyelid talukap ng kalub ti lupilupit
/
mat~ mat a

pupil of bal1ntataw
. /
nangisit ti
/
alirnattaku
the eye mat a
.
ilong
/
agong
/
ongor
nose
/ /
mouth bi big ngiwat tup~, ngurub
I ' / /
upper lip nguso akinngato suf il
nga bib{g
/ /
lower lip l~bi akin baba sufil
nga bib{g
/ /
palate ngalangala ngangaw ngurtangut

tongue
/'
di la di la
/
chi la
,, (
tooth ng1p1n ng1pen faf a
/
saliva laway, lura k~tay, t~pra angiw, tubfa

23
PARTS OF BODY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

throat lalamunan
/
" /
karabukob urkuuk
/
ear tainga,
,, lap(yag
taynga
/ ~­ /
neck leeg, liig tingnged fakang
/ ,, af ara
shoulders balikat abaga
/
clavicle balagat padpadchangar
/ /
nape batok tel tel ton god
/
back lik~d likod ochog
/ / .
back bone gulugod duri f onog
I
/
body katawan bagi long-ag
/ /
ribs tadyang paragpag paragpag
/ /
chest, bust; dibdib; barukong far-uung,
breast s6so susu susu
/
heart puso pusu

lungs / '
baga bar a
/
f ara
/ /
navel pusod puseg pusog
/
waist baywang
/
siket '
awa
. ; " . /
tiyan fusug
stomach sikmura

tiyan
. /
fuwang
abdomen

24
PARTS OF BODY (Continued)

English Tagalog Ilocano S.Kalinga


/ /
kidney bato bato f atin
stone
/ /
liver atay dalem agtoy
~
large in- mal¥1ng dakkel nga achachakran
testines bituka bagis, bituka
/
small in- kaliliitan sillt akak~itan
testines
/ . /
fichung
gall bladder pantog basis aw
/ /
lower part pus on pus-ong pus-un
of the ab-
domen
/
hips pa tong sili

buttock, tibet uf ot
rump
/ ~
vagina P'j.J<~ pep et of oy
euphemistic p1p1, p6kpek
/ ~ ('
clitoris tins_gil/ man1-man1 util, supit
euphemistic man1, tilen

penis /.
~ltl ·' b-Gto utin
euphemistic ibon (billet)
I / I
testes bayag ukel-ukel f utu
euphemistic itl6g (itlog)
/ /
scrotum supot ng kulapot ti
bay&g bu"to

25
PARTS OF BODY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
/
anus but'7s sa kirret agkimut
puwit

LHHL

/ / /
a1'rnpi t kiliJ<:jli .kilikili yo yo '
/
upper arm, bra so ta'k·1ag,
bra so
'
ta ray
l'll"E'll'fn

/ /.
elbow siko siko siu

w Y' i :o t ( rl '' g.1 l ang-


/ ,
pungwa- ngung11guway
/
pu l cc:e) galangan '
pungwan
/ I.
kamay ima agpar; ima
/ /
pa1m pal ad dakulap parad, agpar
I
palm lines gy/h.it ng pal ad pa rad
pal ad
/
fist kamacS danog komkom
/. .t:- I
finger da l l r l , ramay kammat
/
galamay
/ /
fingernails kuko kuko uku
. /. I
thumb hinlalaki tangan '
paama
. /A
index hintuturo t~mmud6 pattuchu
finger

26
LIMBS (Continued)

Upper (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ / /
middle hinlalato akintenga pagkawkawa
/
finger or nga ramay
toe
/ ,
ring finger palasing- sisingsingan paochong
" an
sing

last finger hinliliit


/
kikit
I
'..
paiing

Lower
/
thigh luppo urpu
I
knee tuhod puwog
I /
hock (back alak-alakan ngiyot
of the knee
/
shin lulod chung-ug
/
leg, calf binti "' gurong futuy

s~ka
/
foot paa iki
/ / /
ankle bukungbukong lipay lipay thing
/ /
heel sakong mukod muud
,. /
sole talampakan dapan chap an
I ' /
toe daliri ramay ti kammat na
saka iki

27
LIMBS (Continued)

Lower (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
toenails kuko kuku ukun na iki
/
tendon litid apput

SKIN
I /
skin balat kudil uglit
/ /
scratch galos, agrumyad naunutan,
kalmbt nakarudkuchan
/
scraped gas gas
/
nagasgas '
narutuwan
/ /
rub kuskos kudkud man-ikud
/ /
pinch kurot, kid<iel iting
kdri t
/'. /
contusion pas a limmitem mall om
~ /
itchy makat1 nagatel kumator
1( /
scabies ga 1 lS gaddil kidkid,
kakator
~
boil litteg fusali
. / /
blister 11ntog, kapuyo mabtuwan
/
paltos
/ /
wound, cut sugat sugat sukat
swollen pag~ lumtog

28
~ (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

burned
,,
pa so
\
nasinit
/
naatungan
Bear pfklat, pfglat pilat
pilat

pimple tagih4'wat· kam.dro sakiwaat

mole /1.ing
ta si(d.ing ailing

wart kulug(o ttf'kantfil<ak sakara


/
flesh larn.(n lasag f okas

fat tab~ tab~ taf a


/ /
vein ugat urat urat
A /
blood dugo dara chara

HAIR
/ /
hair (head) buhok buok '
f uu
/. /
eyebrow kilay kiday ~urup

hairs (skin) balah(bo dutd6t chutchut

eyelash
(. /
p1l1k-mata
. /
k urimatmat kimat
. /
mustache b 1gote big~te iming

beard balb's b~bas iming


'- ~
sideburns patilya patilya sagki

29
HAIR (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
pubic hairs bulbol urmot korom

/ /
ta lJ rnatangkad natayag '
rnantanang
/
mans~fa,
/_
short pandak pandek
anof a
/
t 11 t fal mat ab~ nalukmeg rnampunor
/ /
thin µayat nakuttong mayyapit
/
s 1 i rn baling- nasayaat nga mayyapit,
/ /. k"
.=i r i g i 1-;
k inf tan \' 1 mIncl g 1

. / /
man-uwab
yawn hikab suyaab
/ /
asleep tulog nakaturog masuyop
/ /
snore hilik urok man-akoro d

dream panag1n1p
/.
tagtag~inep in-inop
/ ./ f urnangon
wake up gumising agr11ng

hiccough sinok
/
,(
saiddek . .
s1gs1g-o '
. /
I
t1g-ab '
talikaob
burp d1ghay,
digh~l
/
.
sing h/
ot singhot mampatar- u
sniff
30
B0!7! FUNCTIONS (Continued)

English Tagalog Ilocano 'S. Kalinga


,
bowel move- tum.ae tun£kki umattay
ment

Body Discharge/Secretion
/ /
mucous uhog buteg an god

l~h~
/
tears luwa luwa
/ /
sweat paw is ling-et lingot
/ / 1.it
body odor amoy 9g ang angchod
kata~an,
anghit

urine /.h~ I
is bu
l l isfu
/ /
bowel tae takki attay
/ / /
saliva laway, lur~ tupra,katay tubf a
/
vomit suka uta
sperm punl{y usit

BODY CONDITIONS
/ ./
alive buhay n ab iag matattaku
die pat'y ma toy
dying (on nagnlhinga~ agbugb~gsot akin-ottoyon,
the verge/ matoyon
point of
death)
31
BODY CONDITIONS (Continued)

Conception and Pregnancy

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ / -".
conception naglilihi aginaw '
nasachuwan
. /
pregnant buntis, nag- masikog nafuki
dadalantao
,,
miscarriage ~gas, naa/1.isan nangaan
/
pagkalaglag
/
/ /
will give manganganak agpasikal akin-annaon
birth soon
(last days of
pregnancy or·
has started
labour)
, /
to give manganak agar1ak "
uma11a
birth, to
bear a child
/ /
to give manganay damu nga manamchamu
uman~
/
birth for panaganak
the first
time
. /k . /
to be born ipangana maiyanak

Health
/ /
healthy, malusog nasalun-at mamf aru
well
/ / /
healed, magaling naimbagan naaan,
recovered fummaru

32
BODY CONDITIONS (Continued)

Health (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/. / /
well, feel- mabut1 ang sumaysayaat ummun-unnoy
ing better pakiramd~m ti rik:na
('
strong malak&s nap1gsa man-oschor
very much mas1glang-
. /
nasaranta
/
man-oschor
alive masigla

Sick
/ /
sick maysakit agsakit nasak:it
/.
sick, masak1t nlsaKi t mansik:ab
painful
/ '\ /
weak mah in a nak:apsot, mangkapsut
/
nakapuy
/
sickly masasaktin masasak:k:it,
nasakk:isakk:i t
/ /
tired pagod nabannug naungar
faint mawalan ng maawanan marngat
malay, hima- ti puot
tayin
/ /
headache saki t ng sakit ti anungur
610 610
/
/
dizzy hi lo maulaw alimuchong
/
shiver kaligkig, 1 " k utimer-
ag . ,
mangaligkig mer, agti-
g~rger
'
manaytayoto;'
mamayogpog

33
BODY CONDITIONS (Continu ed)

Health (Continu ed)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

sneeze '
bah1n baen fungais
I
cough ub6 uyek foos
I
, panating
cold s1pon panateng
/ I'
fever lagnat gur1gor panating
I I
flu (influ- trangkas o trangkas o
enza)
I /

chest pain sakit or sakiI t ti mansikab na


kirot ng barukong f ar-uung
dibdib
/ /
gas pain kabag bubussog abf ong
/
I
stomach ache sakit ng sakit ti mansikab na
• I
' I
tiyan tiyan f uwang

diarrhea pagtatae
I " .
agtakk1 f oy-as
I /
constipa tion pagtitib i agtabbe l natuf or
I /
waist pain sakit sa s~kit ti mansikab na
baywang siket aw~
I /
deaf bingi tuleng naturong
. < U'mel naumor
dumb pl pl
/
blind bu lag bu lag kurap
/ .
one eyed pis~ buld1ng naf urching

34
BODY CONDITIONS (Continued)

Health (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


. / /
lame pi lay pi lay napjlay
/ /
small pox bulutong burtong nafuratung
/ ... /
goiter b osyo buklong f ingkor
, /
epilepsy epilepsi kissiw kortoy
paralysis
, . . / . .
paral1sis paral1s1s ayayong

TREATMENT OF ILLNESS
/ /
medicine gamot a gas akas, poor
/
to treat gumamot "
agasan maakasan,
medicine map~ran

bandage, "
benda
/
banda maf achar
dress
. . . / ,
shot in1ks1yon iniksiyon matuchuk
/
to set a hurr,ilot iliiten pailut;
fracture paipar-og
to rub . /h. /
ipa id, isapsapu miyaprus
medicine "
pah1ran
into skin

35
HYGIENE
Englis h Tagalo g Ilocano S. Kaling a
A
to wet magbas a babasa en obron
(inten tional)
,,,
becomi ng mabas~ nabasa fumasa
wet (unin-
tention al)
/ /
to soap magsab on sabunan mansaf un;safu nan
, ikula'd a iyupor
to bleach magkul a
, o' ,,
to wash maggug aggulg ul mallog rog
head
.
maghila mos
/ .
ag d iram-u s
/
man char-up
to wash
face
I(\ /
to steri- magban l1 lama wen
lize
/ /
to rinse magban law gawgaw an chaliw -asan
/ /
to wash maghug as agbugg u mamf arf ar
hands or
feet or any
other parts
of the body
except the
head and face

to take a /, '\ ng
maligo igus ti"
ag d! man-am os
shower katawtn lang bagf
/. '
(
to take a maligo agdigu s man-am os
bath

36
HYGIENE (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
to give magpµnas aglabar mamfornaw
sponge bath
I
to rub with maghilod agis-isu man-ikud
stone
, I
to dive sumisid agbatuk lumtop
/ /
to swim lumangoy aglanguy man-iyat
, /
to splash magsaboy agsabuag mansayu
/
to soak magb.{bad iyuper ilunong
anything in
water

to wash maglaba
/
aglaba
/
' ....
mansasa
clothes

to shave mag-ahit
/ .
agibarbas
/
man-iyiming
/ /
to gurgle magmumog agmulumog mammurmug

FOOD AND DRINK


FOOD
/
food pagkain kanen ma an

put~hi
/
courses of putahe lusnu
food
I. /
to eat kumain mangan mangan

37
FOOD (Conti nued)

Englis h Tagalo g Ilocan o S. Kaling a


/ . I
fa~3t, mag-ay uno a b stinan sya mallan gani
abstai n rnangan
/ /
1 c· r .,n rnagpa kain pakane n paanan
,,,,
to nurse magpa suso agpasu"su mampa susu
bdby ng bata'
~
/
gulay natjng matipo y
/
I •
r l <'P kan1n lnnapu y isna
. / . /
bl'ectu tinapa y tina!Ja y tinaµo y
. / " f una
left-o ver tira subra

C1'Uml mu mo
/
"
m•1rka t I 1.ir t d

1- '-' rl )< 1) t ;,,~h 3W k l .~hba.r1 tugcha


overn ight
/ . /
tipr::1y
viand ulam s1da
/\ /.
dr·ie<I fish t uyo da ing filis
/ I
salty maa1a t naapga d naasin an
/ (
salt as in a sin a sin
/ /
sugar asuka l asuka r inti
I / . mamma is
sweet matam is nasam -it
/
,,,,
honey pulot,- diro chilu
pukyu tan

38
FOOD (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


sour maasim
/ . /
naalsem mansilom
/
bitter mapait "
napait mampait
/ /
flat tasting matabang, natamnay, mansampot
"'
walang ,
lasa nalab-ay
,,,
delicious masarap naimas

bite "
kagat "
kagat obfan,
f angut
A ,/
chew nguya ngalngalen mangkog-ar

swallow lunok
/ .
tilmunen
/ ...
man-umun
/ /
full busog nabsug nabsug
hungry gut om
/
"
mabisin nafitil

DRINK

to drink "
uminom
. /
uminum uminum
/ /
thirsty uh aw maw aw nauwaw

kape"
/
coffee kapi kapi
/
tea tsa" itsa it cha
orange
.
limonada
/ . /
limonada
drink,
lemonade

39
DRINK (Contin ued)

English Tagalo g Ilocano S. Kaling a


/ /

fish sauce pa tis pa tis pa tis


/ . /
f arat
broth sabaw di go

gravy
, /
tubbug ti susu
mother 's
milk
. / ng
gatas
ina
I
susu
/ /
COW
1
S milk gatas ng gatas ti katas
baka bika
, /
"istro tullong an
drinkin g istro
straw
/ /
wine aJak ar·ak fayas
'- / .
rice w1ne basi bas L

coconu t or tuba

sasa" or nipa
wine
/ /
to be drunk lasing nabarte k masalim ong
/ /

suck supsop kunnut


, , supsup
sepsep
/ /

sip sipsip , igup man-at -at tung


I.
higop

COOKING
, ' . /
mangki lu
to stir maghalo kiwaren

40
COOKING (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

to cook /
magluto' agluto
I
man-utu
I'. /
to cook rice ma.gsa1ng agapuy man-isna
I
/
to boil maglaga aglingta mamparwag
/ /
to fry magprito agprito mampulitu
/ . /
to fry magsangag agk1rog rnangkilug;
(rice) rnanlun-in
to saute maggisa
/
aggisa
/
.
mampul1tu '
ait
/ I
to broil mag-ihaw, agtuno manurad
"
magbang1
• I
,
to roast magl1tson aglitson mallitchun
(pig)
/ /
to toast magtusta, agtusta
(bread) tustahfn
/ /
to bake maghurno lutwen ti man-utu
urno
/ /
oversoft- labog nabugbug napruy
ness due to
over cooking
I' /
overcooked labog nalabes ti napruy
lU:to na
/.
to serve maghain idas~r manakung

41
UTENSILS

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
,,
open fire- apuy~n, dapugan charpong
µlace hear· th dapog
/
/
kdLan cla-likan charpong
/ /
pot palayok banga f anga
( eart lwn)
,, /
ke t tJ e kaldero kaldero kanchilu
/ /
casserole, kasc:>rola kaseroJ a
pan
/ ;... ,
frying pan kawali paryok pannangran
/ /
µlatP. plato,
. -,,
duyng, ingkan
pinggan "'
pinggan
,, /
saucer platito platito pingkan
/
drinking baso b~so f asu
glass /
/\
water crock banga kararnba kafufu
. / /.
pitser iyud
water pit se 1
pitcher
/ /
silverware kubyertos kubyertos

knife
/
. /
kip an
kutsilyo ilap ,/
kutsilyo
. . /
tinidor
/
fork tinidor
/
spoon kutsara kutsara f arung

42
UTENSILS (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


teaspoon "
kutsarita kutsarita
/
' . . f\.
k aiti arung
/ /
ladle sandok aklo pinaaw
. I\
pancake siyanse '
aru
turner
/ /
bowl mangkok, malukong chuyug
tagay&n
/ ;
large or sulyaw dakkel nga parangkan
serving bowl maluko"'ng
platter bandeh~do " ,
bandehado parangkan
latok
cup
/
tasa / / .
tasa,sarti n tasa

CLOTHING
/ /
material, tela tela luput
cloth
/ /
clothes dami t, lupot, luput
"
bestido,ba ' badbado
/ ro "
blouse , bl~sa, pang- bl~sa silup
upper gar- itaas, bard
ment
shirt kamisaden tro kamis~ta silup
/ /
polo shirt, polo polo silup
sport shirt

43
CLOTHING (Continu ed)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
man's native barong- barong- silup
/
shirt; Tagalog Tagalog
formal
/ ,, ,, /
native po]u barong polo barong s ilup
styled polo
shirt; informa l
/

shirt with kamisat sina kamisat sina amisita


mandarin
collar
/ /, /

skirt palda ka1n, palda ain


/ /
pants, pantalon , pan talon pantarun
trousPrs salawal
J
short pants k6rto ababa nga anofay
pantal6n pantarun
/ ,, faar
g-string bahag ba-ag
/
pocket bulsa tG.lsa furs a
/ /

underwe ar damit na sap in kasilsil yu


pang-ilfi .lim
/ /
chemise kamison kamison kamisun
/ /

panties salawal , sap in pan ti


pa'.'nti
/
/
half slip nagwas, hap nagwas, hap-
./ . 1,(
slip lS lp
~ /
socks medyas medyas midyas

44
CLOTHING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

wear suot
/ .
isuot
,/
mansilup

put on mag- + item ag- + item man- + item


to be worn to be worn to be worn
, ,
take off maghubad,
.(
aglabus, mamponas,
mag-alls or ikkate'n man-aan + item
mag- + item ti- + item to be taken -of!
to be taken to be taken
off off
/ /,
diaper lamp in lamp in lamp in
/ . , \ . /
tear, rip punit, sira pisangen nakissay

Care of Clothing
/.\ I•
to sew manahi agdait manchait
/ /
needle karayom dagum chakum, tanud
thread panahi
/\ . .
s1nul1d
/
inunat
thimble
.
didal
/ . /
didal

pin as pile
. / / . .
asp1l1 ispili
button bu tones
/ ,
bu tones patunis
tape measure medida
/ ,,
pagrukod isong
wash maglaba/ aglaba
/ ..
mans as a
\

(clothes)

45
Care of Clothing (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


• . I\
,,
to wring magp1ga agpespes mampospos
(clothes, etc)
I\ /
hang up, magpatuyo, agbilag mamilag
dry "
patuyu1n

put on .h/
1 anger ihanger
hangers

PERSONAL ADORNMENT AND CARE


I I \
hat sumbrero, kallugong f attu
sambalilo
/ I
ribbon la so la so a fungus
,,
comb "
suklay sagaysay sakaysay
/ I
to comb magsuklay agsagaysay sakaysayon
one's hair
~
,
fine comb suyod sugud sukud
I /, \
ear ring afilyos, ar1tus f araw
hikaw
,, "
ring singsing singsing singsing
/
bracelet pulseras purse las sipat

necklace kuwint~s "


kuwintas f arangat

belt
.
s1nturon
/
barikes
/
larat

46
PERSONAL ADORNMENT AND CARE (Contin ued)

English Tagalo g Ilocano S. Kaling a


/ t'
shoe sapatos sapato s apatus ,
sapatus
shoelac e
/ . t'
tali ng kurdon ti talin na
t' /
sapato s sapato s apatus
to shine magbit on,
. / /.
ags1ya1 n ti man-ur as ta
. "
b itunin sapato s
/
apatus
/
slippe r . "1 as
tsine sinilas stap-in
nail cutter ( /
panghin uko pagikuk u artib na
uku
to cut maghin uko
. / /
agikuku" iyukuw an
nails

toothp ick pan;in ga,


• t'
paging at
. /
ingat
palito
BUILDINGS AND FURNISHINGS

HOUSE
/ /
house bahay balay f oroy
/
house in ktibo kalapaw sikay
field

thatch
/
pawid,
. /
pan-aw inotop
kugon
/
guard house bahay- bal.{y 1;i f oroy na
"
bantay agbanb antay mamf afantay

47
HOUSE (Conti nued)

Englis h Tagalo g Ilocan o S. Kaling a


/
room, bed- kuwar to,
/
kuwar to kuwar tu
• ~ 1
room s1l1d -tulug an
/ /
living room salas salas kuwar tu

dining room kumed or


/
pang an an
/
'
ooanan

kitche n
/ '
kusina kusina
/
kusina
/ ~
bathro om banyo ban yo aamsan
/ /
toilet kasily as kasily as kasily as
/ ,
bangs al
outhou se batala n
(rear of
barrio house
for washin g
and for
storag e of
water
/ /
roof bubon g, atep otop
/.
a tip
/ /
cross sup- kilo balawb aw f atanga n
port, rafter
of the roof
,, / /
ceilin g kisame bubung an chopag
/
,,
wall dingdi ng diding ching ching ,
ukung
/
,
post, halig i adigi aliki
pilla r

48
HOUSE (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

post tukod
I
pasangg1r
/ . tuud
(support)
, I
floor sahig datar chot-ar
I /
floor joist suliras surilas chosar
door pintb' "
ridaw on ob
closed sara,
I
na1rekep
. /
rnaiyonob
sarc{do

open bukas "


nakalukat maib-at,
miwanit
key ,
susi ' "
tulbek turf i '
/.' ,
window b1ntana tawa tawa
/
ladder,
stairway
hagdan, " agdan arch an
hagd.1'.nan

porch, "
balk on
I
balkon farkun,
veranda sawang
I
fence bakod " ad
al a rad

front yard harapan " /


sangu ti• paway,
balay s~f an

back yard .
11kuran " lik6ct ti pichong
balay

surrounding paligid " "


arubayan paway

49
HOUSE (Continued)

English Tagalog I locano S. Kalinga


/ /

upstairs itaas ngato ngatu


/
downstairs silong, sirok, baba" chora, chuku
ibaba

TOOLS

plane katam
/
"
katarn katam
I ,
harruner martilyo martilyu mantilyu
/ ~
ragadi
/ . lakachi
saw lagari
/ /
file kikil garugad karukad

to sharpen has a "


asaen man-asa
, /
drill barena bareta kikiling,
f allina
/

'
/
chisel pait paet lusu
/ /
axe palakol wasay wasay
/ (
pick daras piko piku
/ /
hatchet palataw, badang wasay
puth~w
/ /
pen knife las eta lanseta kip an
, ,
blade talim tad em kip an
/ /
sheath kaluban kaluban foroy na kipan

50
FURNITURE

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

furniture kasangk!pan alikamen,


I
sa bahay, muwebles
muw6bles

table m~sa . "


1 am1saan lamisaan
desk m~san~
,
tugaw nga tukawan,
sulatan !dda, pag- lamisaan
suratanna
bench " '
bangko b~nko

chair "
silya
t
s1lya parangka
I \ ,
stool banki to bankito igkawan
/
,
sofa, couch sopa so pa

trunk baul
I ,
lakasa kasun
. ,
chest of k~binet na kab1net nga
/
drawers may Jilga adda uyusenna
kahon
, /
cabinet kabinet kabinet aparador
shelf
. ,
istante, . "
1stante tapyay,
s~lans~nan talincha
bed "
k ama, h"1gaan
, k"
atre katli

HOUSEKEEPING ARTICLES
,
mat banig ikam~n of og

51
HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

mattress kutson
/ ,
kudson kotchon
/ /
sheet, kumot ules uros
blanket
/ /
blanket blangket ules uros
/ /
pillow unan pungan pungan
/ ,, .
pillow punda supot/ ti amfayu, pibukis
case pungan
/

to make bed magligpit agidulin ti malluut


ng hinig~n pagidda~n
/ ,,
towel tuwalya tuwaJ.ya tuwarya
,, ,,
rag basahan, punas, kusukus
,, h. ,,
pama iran
.
n1s-n1s
~

.
bolo itak
/
"'
buneng kaman

chopping tadta'.ran "'


langdet sag tan
board

wash tub "


banyera "'
banyera f atya
/ /
sink lababo lababu iiwwasan
,,
bucket timb~ tirnba timf a
/
duster pamaspas, "'
pun as kusukus
pamunas
,, ,,
flat iron plants a plans a pulinsa

52

HOUSEKEEPING ARTICLES (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
coconut husk bunot lampaso lampasu

to skate "
ma.gbunot aglampaso
/
mallampasu

LIVELIHOOD

AGRICULTURE
/ . /
agriculture pagsasaka, agricultura tarun
agrikultura,
pagbubQ'kid
/ /
clearing, kaingin, aguma um a
field, farm sakahan
/
,,
to cultivate magsaka, agtalon mantarun
land maglinang

to let land magpaarenda, isa"lda mampatarun


for hire for magpaary~ndo
cultivation
purposes
/
plow araro arado arachu
/ /
harrow suyod suyud suyud

GARDENING

gardening maghalaman agmu/1 a 1d1ay


. /. manguma
. /
m1nuyungan
r /
garden hard in, minuyungan uma, faang
halarnanan

53
GARDENING (Continu ed)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
,,
weed damo ruot charus

agiruut
. ,
chumarus
to pull out magb-6no t ng
weeds damo, mag-
gam~s, mag-
gah6k /
to plant magtanim agmula mammura

RICE
/
/
rice pa lay pagay pakoy
/ . / . man-ani
to harvest mag-ani agani
/ /
husks talupak
,, , bunutan chuki
upak
,,
to pound ,,
magbayo ng agb~yo
. ~ ti mamf ayu
rice pa lay irik

pestle "
halo, ~1-u ar-u
pambayo"
/ /
mortar lusong al sung lusung
/ /
winnow magtahip agtaep mantopa
,,
to winnow bithayin , agyaktya k man-akiy ak
(using bas- magbitha y
ket with
holes)

Tools
/ /
dibble stick tulos walawal surpong

54
Tools (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /

pick piko piko piku


/ ,,,
shovel pal a pal a para
/
rake kalaykay kir£id rek
/ ,,,
scythe, karit kumpay kompay
sickle
,, /
traktor
tractor traktora tractor

FISHING
/
fishing pangingisda agkalap mangukachiw
/
fish isda' lames ukachiw
/ I' •
fishy smell malansa nalangs1 mallangsi
/ I'

fish bone tinik ng siit chuli


isdg.
/
to scoop up sumalok ng sayoten manakub
fish isd~
I'
a kind of salakab salakeb asar
fish trap
made of split
bamboo
/ /
to trap manalakab, agappan mangasar
fish manghuli ng
isd~

55
FISHING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

fish hook "


kawil paliwliw
/
sarachoy
(a big long
hook)
/
" /
fishing tac- bingwit1.
. ;,r
banniit fungwit. wagchoy
kle (line, pam1ngw1t
hook, sink-
er, etc.)
/ /
fish net lambat tabukol takub,
taf ukur
/. /
fish bait pain appan fungwit

TEACHING

teaching '
pagtuturo
/
panursuru
/
tudtudchu

' . ,
to teach magturo
/ ag1suro mantudtuchu
/ /
to learn ma tu to agsursuro man-achar
, /
to study mag-aral agadal man-achar
.
11ks,tyon,
. /
liksiyon maachar
lesson
aral1n
/ /
to read bumasa agbasa mamf asa
/ /
to write sumulat agsurat mangug-is
/ /
to count bumilang agbilang man-iyap

letter l~tra, tf tik l~tra ug-is

56
TEACHING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
paper papel papil papil

pencil
,,
lap is
. , .
lap is lap is
/ /
book libro, libro nibru
akl&t

blackboard
. ,,
pisara
. /
pisara

chalk / '
tisa
(
tis a chok
/ ,,
eraser pambura burador pupunas

CARVING
/ /
carving paglililok panagkitikit
/ ,,
wood kahoy kayu ayu
/ /
stone bato bato f atu
/
carving lansetang pagkitikit
knife pang-u"k.it nga lans~ta
(panl1lok)

to make mag-ukit,
/ . agkitikit
/

carvings on umukit
wood, stone,
etc.
,,,
carving (n.) larawang kinitikitan
(istatuwAng)
inukit or
lflok

57
WEAVING

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

weaving paghah~bi panagabel mallak.a,


man-afor
/ . ,,
to weave maghabi, agabel man-afor,
(to form hum~bi mallak.a
threads into
a fabric)
,, .
loom habih.fu, abel,inabel laragk.aan
pangh~bi
. / . sinulid inunat
thread sinulid,
"'"
panah1
, /
a coarse magaspang nagasp~ng mataa
weave na h~bi nga abel

BASKETRY
, ,
to form maglala, aglaga mallaka
strips, luma'.'la
reeds or the
like, into
something
/ /
basket basket, basket
busl8'
,, /
back basket takuyan pasiking pasiing
(may also be
carried on
the hips)

58
BASKETRY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
a round bakol labba langngay,
shallow basket langaya
generally
carried on
the head
/
a deep wide- tiklis, "
tiklis f atawil
mouthed "
kaing
basket
/ /
a small pang nan alat uf or
basket used
by fishermen
or to hold
fruit or
flowers
/
a large, busl~ rangaya fatawil,
deep basket l.!fa,
for vegeta- langngay
bles used
especially
in marketing

basket for . "


bilao labna '
shaking and
cleaning rice

to carry magdala" "


awitin man-agtu
(basket)

reed tamb'~ suwii'


, "
rattan uway uway iwoy

59
BASKETRY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
to scrape magkayas ng agkayas man-iwas
(bamboo) kawayan
/ /

to split magbiyak agpisi mankiskis

PRESERVING FOOD

cottage indt.i'striyang -
industry pantahanan
/ /
to preserve magpreserba, agpreserba
(especially mag-imbhl<
food)
/ /
to preserve magtalia, agtapa mantapa
by smoking tap ah in
/ /
by salting magburo,
. /. agburu man-asin
buruhin
/ /
by boiling magmatamis agsinam-it
with sugar

by canning mag-imbak agilata


sa l~ta,
magsal&ta,
isal~ta
/ /
by pickling mag-atsara agatsara

preserve matamis, "'


preserbado
( n.) minatamis

preserva- pampatagal, "'


pagpreserba
tives pampreserba
60
STOREKEEPING

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
storekeeping pagtitind~ agkantina rnantintincha
/

store tindahan garrita, tinchaan


kantina
/ :-.. /
owner of may-5r1 ng akinkantina rnantintincha
the store tindahan

HUNTING
/ /
hunting pamamaril, aganup manganup
"
pangngaso
/ / ' ,
trap bitag, silo silo assag, arapaw,
fitu

decoy "'·
pain panangal- pap an
lf law
,, /
prey hayop na dangran maanupan
sisil~in
/
arrow palasS, pan a pan a
tunod
/ / /
bow busog bai ti pana '
f oang
.... /
bow and
/
pan a pan a '
foang,
arrow, spear tu fay
/ ..... /
arrow fin sirna sirna
/ /
to pierce maglagos, tuduken '
maf oangan
turnU'sok

61
HUNTING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
to shoot mamaril paltugan mamartug
(by means of
a gun)

mamana'
/'
to shoot /
panaen mampana
(by means of
an arrow)
/ /
gun baril pal tug partug

MOTION
/
/
motion kilos, garaw kunay
/
galaw
/\ /
stand up tumayo agtakder sumiad
/ /
stretch umunat aginat '
man-unat,
oneself man-iknat
/ /
stretch out uminat,
. / agdippa mane ho pa
hand mag-1nat
/ /
to lie down humiga agidda mi' fasar
'
/
to lie on tum1. h aya
/ ' agdata misachag
one's back
/ /
to lie on tumagilid agsikig misaray
one's side
A / \
to lie on dumapa agpakleb malluf ub
stomach
62
MOTION (Continu ed)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


/
,
to kneel lurnuhod agparin tu- mampali ntu-
down meng mong
/
, \
to jump lumukso aglagtu rnantatau d
(in place)
/
to jump "
turnalon agtapwak lurnayug
(from a high
place)
/
to squat tumuwad mallagka ng

,
to turn umikot " s
agpuligu mamf alin
/ /
to go pumunta map an umoy
, /
to come, dumating sumangp et chumato ng,
arrive umali
~ I . d
to return UmUWl agawi manguli n,
home mampaul i
I I
to walk, to lumakad magna manadch aran,
set out lumigwa t

to step yapakan , lay a wen


/
'
umayang
over yumapak
I /

to step tumabi, agpaigid iyas-iw


aside humab~
I
,
to step umurong agsunud mansunod
back

63
MOTION (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

to step in purnasok umuneg


/
lumno '
/
to step out, lumabas rumuar lumawa
get out
/,
stumble ma ti sod, "'
rnapakleb '
misufu
matapil6k
/ A ~
fall over mad a pa napaidda misugtut
toward
;
patungo
,,
agturung umatam,
umachani
to approach lum~pit
. /
umasideg umachani
to meet salubong sabaten ab ton
(someone on
the way)
"'
,,
to meet (at magkita agkita rnan-afot,
an appointed rnansib-at
place)

to visit dumalaw
,,
sumarungkar fumisita
to enter pum~sok "'
umuneg lurnn~
go in

go out lumabas "' rumuar "' lumawa


to drive rnagtab6y, rnan-afur,
out animal itab6y a fur
to drive "' .
{1c.ilayas1n l:J.:.l:l Jy~sen rnarnparyaw,
/
out person papanawen paryawon
/, ,,
to return b umal1~, agsubli rnangulin,
rnagbalik rnarnpauli
64
MOTION (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

to lead "'
manguna mangida6lo mangipangpa-
ngu, mangiturud
, ,. ,
go first magpauna umuna umuna
, ,
go last magpahuli agpaudi mangudchi

leave <
umal1s
,
pumanaw mataynan
,
to run tumakbo tumaray manodch.1
to chase humabol, karo~ten chogchokon
habulin
race karera, lfunba todtocha
takbuhan,
,
patu l'1nan
,
, ,
fast, mabilis, napardas fillokan,
quickly madali kanasan
slow mab1lgal nab6ntog maanu, fanor-
nor
,
stop tumigil agsardeng umillong
,
to play maglarg agay-ayam man-in-innangu
to climb umakyat umGli umarab
go up, tumaas, agpangatu, manakacha,
raise up ita&s ipang~tu ipangatu
go down bumab"a bumaba chum~ora, man-
osog, lumogsad
<(
to move, lum1pat um~lis man-a tun
transfer

65
MOTION (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


/
to hy-rass lumigoy "
.11mribas
1
lumaus
, ,/ .
to lean humilig agsangg1r misachag
against

GESTURES
,
to wave kumaway "
agpayapay mampaypay
hand
,
to raise kind~t agkid-day igmatan
eyebrow
(to wink)
,
to nod
(shake head
tumango "" agtung-ed mayyang-od
up and down)
, /
to shake umiling agwingiwing mawwitiwit
head side-
ways
to point, . / '
ituro itudu
/
ituchu
show

CARRYING
carrying
/
pagdadala
/
aw-aw1ten
. /
mamf uf uud
, ."
hold hawak iggaman odnan, ognan
/
carry with bitblt, bitbiten abtinon
hand dala

66
CARRYING (Continued)
English Tagalog llocano s. Kalinga
,,
carry on balikatin haklayen f uuchon
shoulder
/ ,,
carry on babahin salabayen arupiyan
back
.I' ,,
carry (water)balagwit assiwan mangkimata,
with pole paswiton
/
,,.
carry under kilikin, igpilan afuton
arm kipkip1n
/
carry child pas an ubbae'n af oon
, ,,
carry child kilik pakayangen a'1·iyon
on hip
, ,
carry some- pangkuhin sakruyen itang-oy
one in arms
/ ,
embrace yakapin arakupen f ~waron
,,
to lead akayin kibinen iwichon
(someone) by
the hand
/ .I' ,/
drag kaladkarin uluden labsuton,
kuykuyon
,, ,,
draw, pull kabigin, dutduten, kuykuyon
hatakin guyuden

67
HITTING
English Tagalog Ilocano S. Kalinga
,
punish ""
parusahan dusaen chusaon,
murtaon
,, I
punch suntok, danugen suntuan
sapok
~ ,. . /
whip paluin bauten abchoyon
, ,
pound with haplit, malwen pang-oon,
stick hampas abchoyon

slap sampal
,, .
s1paten
, lipak
I
hit the bat6kan pateltelan
nape of neck
, ,
hit the dag9k, pabutukan
back dagukan

GIVING, TAKING
,, ,
to give magbigay mangted mangatod
,, ,,
to give magpasalamat agyaman manyaman
thanks
,,
to off er maghandog, 1.• d aton,
I
, adchon
mag-alok 1yopresar
/
to share tumulong, i' b ingay
( mamf illay
magpabalato

to divide mag b ahag1,


I • .
b1ngayen
/
mangkogwa
magh.!tt

68
GIVING, TAKING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ I
lend magpahiram agpabulud pafanos

borrow
. / ~

hu.miram, bumulod fanson,


manghiram furuchon,
to a won
/ ,,
take to dalhin ipan
<dala)
I /
take from kunin alaen aran
<kuha)

seize, grab
/
agawin,
.
agawen
, ..
chomaan,
sunggaban purson

look for humanap birCiken anapon


/
lose mawal:3:' mapukaw taraon
,, ,
put, place maglagay, ikabil igka
ilaga'y
/ /
receive, t:anggap awaten awaton,
accept chuwaron
/ . ,,
to throw maghagis ibat:o if in tug
/
to throw magtapon ibelleng ifallu
away

69
TYING

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ " . /
uyunon,
to tie, magtali, ibaud
fasten or " .
gapusin, tJchon
bind with gumapos
a rope
,,.
string, ta/1 i:\ lubid tali
cord
/
rope lQbid tali luf id
/
break a tie/ nalagot "
napugsat kosaton
rope
/ ,,.
untie magka}ag, warwaran ubf achon
kalagin

TRANSPORTATION
,
vehicle sasakyan, pagurgAnan lukan, tarak
behlku16
/
bicycle bisekle'ta bisekleta
1 / .
trays1 k e 1 trays1kel
0

tricycle /

/ /
motorcycle motorsiklo rnotorsiklo

car
/
kotse "'
kotse
. /
kar1ton
. /
alitun
push cart, kariton
cart drawn
by a carabao
or cow

70
TRANSPORTATION (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,, /
sledge para gos patuki
/ /
airplane eroplano eroplano ipranu

Jeepney dyip dyip

truck trak trak tarak

ambulance ambul£nsiya ambul;nsiya ambulans


,,, ,,
get in sumakay agsakay mallukan
/ /
get off ibis, bab~, dumsaag lumogsad
lapag
/ I
gas gasolina gasolina kasulina
( ,
langis langis asiti

road, da~n d~lan arsa,


trail, charan
path / / /
street kalye, daan kalsada arsa

inter- krosing, pi- kr~sing nansib-atana


section nagkurusan,
/ /
sangandaan
/ /
bridge tu lay rangtay langtay

fare ~pa pamasahe, puliti


plete

71
NAVIGATION
English Tagalog Ilocano S. Kalinga
/
ship bapor, bark6, papur
barko bap6r

ocean dagat b~ybay f ayf ay

boat bangka' bAngka f angka

stern p6p9., ang Jikud&n ti


huli (huli- bap6r
hAn, likuran)
ng bap6r
/ ,
anchor angkla angkla
I
oar g.ioa, gaud
panggaod /
row gurnlod aggaud
/

dock piyer,,.
pantalan,
/
daungan
/
to bring dumaong
ship to a
dock

POSSESSION
/

property pag-aar1
I :"
sanikua '
uuwa
I I
house bahay balay f oroy
I
lot daga panac_

72
POSSESSION (Continued)

E:nglish Tagalog l lOCdI1U S. Kalinga


,
jewelry alahas al~has le hon
,,
farm land sakahan, talt~lon tarun
hayupar.
/
business "
negosyo negosyo amusanti

appliance kasangl<B'pan alik~rr.en ti alikamon


bal~y

COMf'-1ERCE'
/
commerce pangangala- kurnersyo rnan-ingina
kal
,, ,,
buy bumili gatang mangngina
,,
shop "
maJil.ili aggatang ngingin-an
,,
sell magbili" aglako man-in~ina
,,
trade pakikipag- panaglinnaku sukat
kalakal~n
. '-' ,,
retail t1ng1, tingi
pagtitingi,
< <
t1ng1an
/
,,
wholesale pakyaw, pakyc:..w kinurpj
paky&wan
,, ,,
money per a kuwarta pilak
( (
peso pl SO p1so pl SU

73
COMMERCE (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ . /
sentimo:::
/
siping
centavo sentimo
/
,.
market palengke merkado, market
tiendaan
/
fixed price tapat na oltimo
,,. nga ustuustuy
pres yo nginana
/ /
bargain ta wad ta war ta war
/ /
price presyc presyo pr-isu
/
,.
expensive mah al nangina nangina
/ /

cheap mura nala.ka naraka


I /
debt utang utang utang
/ ,/

payment bayad, ,. bay ad f ayad


kabaya.ran
,. ' ganansiya
/ . paana"
interest tubo
/

usury labis na ,nangina nga


,. o'
pagpapatub abang o
~

anak

deposit dep6sito, / dep6sito f anat


/
paunang-b ayad
~ /
rent upa abang af ang
,.
to steal magnakaw agtakaw man-akaw

mangupit
/ . agkupit
/ . man-agkaaw
pilfer

74
COMMERCE (Continued)

1..ng.lish Tagalog Ilocanc 2... Kctlinga


/
cuunterfe it palsii.;il<adc, paJsirik.{do ~ng-ingwo.,
huwad papawat
auction sub~sta mansosora

TERRITORIAL AND POLITICAL DIVISION

GEOGRAPHICAL
/
,
barrio baryc, baryo ili
bukid
, /

towr. bay an ili munisipyu


.
siyuda_Cl,
,- .
siyudad
/
siyudad
city
lunsod
, / /
island isla, pulo is la, puro
/
archipelago kapuluan puro"
,
district purok y distrito " sakup
distrito
/
country, bans~ nasycn ili
nation
/
continent kontinerte kcntinente

UFFICIP.LS
/ /
president, pangulo pangulo apu., patog
head

75
OFFICIALS (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,,
king hari
/ ·' ari ali
/ :- , .
rule, rnaghari,
, , agari mallintcg
govern parnahalaan,
,,
parrunuan
./
,,
governcr gu b ernaGor guberr.ador finachur
. /
mangibagi
/
(diputadu)
repre- kinatawan
sentative
,,
represent kumatawc{n mangibagi manakup
. /
barrio kapitan ng kapit~n
, ti kapitan
/
captain baryo, bar•yo
ka1·i tan del
baryo
,, ,
leader • I
pinuno'
pangpangulu pangpangu
,
datu (head dat6 datu panakorn
of a barangay
,, ,,
sultan sultan sultan
/ '\
adminis- ~dminis­ adrni9is- rnarnangwa
trator trad6r, trador lintog;
/
tagaparnahala rnallilintog

LAW
/
/
law bat as linteg lintcg,
urchiL
,,
j~dge hukom huk~m kuis
76
LAW (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


I
,
court korte, , korte, I
pangukuman
korti
hukuman
I ,
subpoena subpena, subpena
. "
sitasyon
/
suit sakdal, darum kasus
·"
us a pin
I I
to file a magsakdal agdarum mancharum,
complaint icharum
against
someone
I I
char·ge sakdal, akusa cha rum
habl'ci

try ' .
1 um1t1s, " ta
bis mafista
litlsin

sentence h~tol, sent1ns1ya


. . . makidchongan
. I
kahatula.n,
sentensiy
I
punishment parusa, dusa ch us a
I
kaparusahan

fine multa multa mu rt a


• I I
ja~l, b1langguan, pagbaludan farud
prJson .
pl.risuhan

bail piyansa, piyansa


lJ'.gak

77
LAW (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
parole parol, parol parol
/
paglayang may
pasubalf,
paglayang may
kundisyon

WARFARE
/
war· girra, J<.ufat
guba't

l~ban
/
fight labanan,
/
pa toy
away
/
soldier sunda.lo sold~do surchachu
/
/
gun baril pal tog partug
/ t'
granade granada granada
/ /
shoct magpaputok paltugan partukan
/"
army hukbo/ armaca susurchachu
/ /
peace kapayapaan talna tarn a

defeat mal~pig, ~bak naaf ak


lupigin
/ /
win manalo,
, , mangabak mangaf ak
magtagumpay

78
SPATIAL AND TEMPORAL RELATIONS
SPACE
Place, location

~nglish Tagalog Iloca.no S. Kalinga


,
distance la, yo' kaadayu f otaang
I
far malayo
I '
adayu achayu
, .
near malap1t asideg achani
,
a.bove i taa's ngato ngatu

below ibaba' babe{ chora


I , , ,
before, una., nauuna, sakbay umun-una
ahead of bago
,
in front of harapar. sango ti sangngu.wan,
sangwanan
• / I ,
behind, likod, huli likudan odchokan
rear
, / .
across ta pat ballasiw f arangsat
,
between gitna', baet, longaat
ginfgitng nagbaetan

side of t~bf, ta~i­ b&krang ti ikid


something liran, gilid
; /
beside piling, abay char-ag,
tabi chorag
{
middle, gitn~ tingnga kawa
center

79
SPACE (Continued)

Place, location (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
edge, gilid igid ikid, pagpag
margin,
border
/ /
1n, inside lo ob uneg charorn, charo'
/ /
outside lab as ruar las in
/
top ibabaw tuktuk, laf a.w
raba'i.:

underside il .{1im un~g, U'bet chuku


(bottom)
under·neath
/
everywhere sa lah~t ng am1n nga sursuli
d&ko lugar

end, extreme d~lo "


pungto, pagpag
ultime

FOF.M OR SHAF'E
square . "
par1sukat, kuwadradc
kuwadrado
.
bi log
/
natibfuor
round, nagbukel
circle

rectangle / ~
parihaba, rektanggul 6
rektanggul6

80
FORM OP SHAPE (Continued)

En~lish Tagalog Ilocano s. Kalinga


, /
triangle t1i.tsul6k, trayanggulo
tray~nggul6

oblong bil D.hab.i', immatfddog


pahab~

SIZE

MEASURE
, ,,
measure sukat sukat isong
, '
meter me'tro metro siway

k.ilome ter kilom~tro kilometro


. ,,
centimeter sentimetro sent1metro
,
millimeter milime'tro millimetro
,,, ,,
foot pi ye pi ye
,
inch pulgada pulg~da
, /
yard yarda yar·da
, ,
pe;tmd libra libra
, ,
kilo kilo kilo kilu
, /
fingerspan dangkal dangan changan
(from the tip
of the index
finger to the
tip of the thumb)
81
MEASURE (Continued)

English Tagal~g_ Ilocano


, I
circumfer- gabrasc' gabraso chopa
ence of arm
,
big rnalaki dakkel chakor

small,
.
maliit
{
bassit kait, ait
little
/ I
hjgh, tall mataas nangato nangatu,
(thing) "'
mantanang
I '\ /
low (thing) mababa nababa afofa, anofa

tall, matangkad
/ I
natayag '
rnar.tanang
person
/
short, pandak pcfndek af ofa, 2ncfa
person

maikli'
I
tiny ab ab a afofa, anofa

wide "
maluwang nalawa arwa
I.
narrow makipot nalipit
,
deep malti.lim nanneg lofongan
I
shallow mab~baw narabaw, liting
ab.ibaw

DIF.ECTION
/
east "
si. 1 angan day a sumingitan na
init

82
DIRECTION (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Ka.ljnga


I
west kanluran laud masiutan na
init
. ,,
north hi1~ga anuanan amyanan
I I
south timog abagatan chaya
I
downward pababa
/\
pababa mich~ora
I I
upward pataas pangato mipangatu
I I
upstream, salunga surung surfuan,
uptd 11 manakacha
I
,
downhill palusong, baba man-osog
I\
pababa
I

left kaJ iw.t' kanigid chuwiki


I
right ka'nan kanawan chiwawan

TR.AFFIC
/ I
corner kanto suli chugyu
(street)
,, /
side ta bi igid ikid
I I
go lakad, mapan umoy
tuloy
,/ I
stop tigil, agsardeng umillong
hinto, p~ra

83
TRAFFIC (Continued)

English Tagal~ llocar.o ~. ~~linga


-----
/
to turn lumikb' c:•gl iko mamf alin
,,, ,
loading magsakay, agkarga lurugkanan
magkarga
. ,, , ,
unloading magdiskarga., aggidissaag chichissaakar1
"'
magbaba
/ I
to park pu.ma.rada, agpeirada mamparacha
/
magparada
, - ,f ,
pa.rking paraaahan paradaar. paracha.an
area
/ ,
to t::..o-w the bumusina a.gbu:=e:na rr.ampipip
horn
, ,
horn (mctor) busina bu sir.a pi pip
• I • , ,
distance d1stans1ya, kaadayo adchayang;
1ay~ aachayu

TIV.E
, ,
day, sun 6ras,
,,, ,,, pana- aldaw, init arkaw, init,
hon, a raw padcha
I ,
sun (is in pagsikat
, ng leggak ti surningit,
the east) ar·aw ..
'·init suminar
sunrise
, ,,
dawn madaling- parbangon wisnit
,,
araw,
buk~ng-
. ,
11wayway
84
TIME (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,
early um~gang- agsapa f igfikat
morning "'
umaga

morning
, . ,
umaga b1gat mangmangan

, .. ,
mid-morning tanghali tengnga ti chikas
aldaw
, ,
sun (in its katanghali- agmatuon '
mama tu
zenith) ang tapat,
noon tan<jhaling
tapat
,
sun (in the paglubog ng }.ei:inek ti mipatay
west) sunset araw init
, ,
du"k takipsilim, sumipnget mas ch om
aapit-hapon
, ,
afternoon hapon malem ar-arkaw
, ,
night gabi rabii laf i
midnight
,
hltinggabl tengnga ti kawan na
r~bii laf i
, /
hour oras or as uras
minute
. , . ,
,,
minute, minuto minutu
saglit

second
, ,
segundo segundo
/ ,
clock, relo, pagurasan, lilu
watch orascfn relo'
85
TIME ( Contir.ued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ . /
sanay padcha
today ngayon ita
/ /
tomorrow bukas inton big~t fikat

day after sa maka]awa


/
fnton
maminsan
a fikatna
tomorrow
, /
yesterday kah~pon idi kalman karabyan

day before kamakalaw a idl naminsan asin-araby an


yesterday
/ ,
everyday araw-araw jnaldaw afigkafig kat
/ / / /
each day bawat araw kada aldaw finikat,
inarkaw
/ /
all day magha.pon, agmalem purnadcha,
buong araw wnarkaw
. /
domingo
~

sinchuming kuwan
week 11nggo

Days of the Week


.
Linggo
/
Domingo
I
Chumingku
Sunday

Monday Lunes Lunes Lunis


/

Tuesday Martes Martes Miyawwa

Miyerkole s
.
M1yerko]e s
/
Miyatlu
Wednesday
/
Thursday Huwe bes Huwebes Miyapat

86
TIME (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

Friday
.
Biyernes
, . ,
Biyernes Miyalima
Saturday S'bad6 Sabado Saf achu
first day linang °'raw, umun~ nga chamuy padcha
a-prim~ro 'ldaw
second day ikalaw~ng
, maf kadua miyawway
araw nga ~ldaw pad cha
monthf moon buw~n bulan f uran
this month buw,ng , " nga
daytoy sanay furan
kasalukuy- bul'n
an, it6ng
buw~ng it6
end of the (sa) kata- agt~pos tapus, siut
month pusan na furan
next! month sa is~ng umay nga marungayi
buw~n b~lan·
, I sum- fur an
aruno nga
bul'n
new moon b~gong ,
baru nga f aruy furan
buwc!n bulan
first "' ang
palaki umuna nga saar na f uran
quarter of buw~n kid~m
the moon
"l'
last quart- pali1t maudi nga mantampi
er of the papat~y ang kid~m
moon buw~n
full moon kabilGg:an
ng buw!n
"
kabus tinumkar

87
TIME (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


, ~
year taon ta wen ta won
/
this year taong 1"t'
1 dayt6y sanay ta won
kasaluk6.yan, nga taw~n
"
1tong taong
it6
/ . ,
last year noong isang napal~bas
, narpasi tawon,
ta on nga tawen, ta tawon
id1 ,napan nga
tawen
. , ,
next year sa isang umay nga marunga~i
taon ta wen tawon, a
ta won
. ,
kailan kaano maanu

long ago no6ng


, ,
ci:raw, nabaya'geri awi, sin-
r:oong , unang , arkawan
panahon, noong
matagal na
, , ,
first una umuna marnangu, umuna

formerly dat1,
I •
noong
'
dat1
' •
sin-arkawan
, d, .
una, ati-
rati
I . ,
now ngayon ita sana

just now ngayon lang, ita 1£eng sana kay


ngay6n ngaycfo
lang, ng.{nga-
y6n

88
TIME (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

in a moment
.
sa 1sa~g
~
apagkan1tu
. /
aw-awni
sandali/igl~p
,, ' ,
a] ways lagi kanaycD kanayun
I ,
after (the pagkaraan nakalabas karpasan
passing of
time, event)
, ,,
afterwards pagkatc!pos inton malpafi awni
/
,
immedia'c:ely agad, ka-, sigida chakus
ag~d, a gad,
agad
I
eventually ncalao 't panguray
rr.adalf

cf ten mal1m1t
/. . masansan
,
mafottafottang
,, I ~
seldom bihira sagpam1nsan simfofota~g

I ,,
early maaga nasapa rnasapa
,, / ,
later huli naud-udi m.aradlachaw
/,\ I
quickly madal1, napaspas maaw-away
mabilfs
I
hurry ,, ,
magmadali", agapura kankanasson,
mag-apura

89
QUANTITY AND NUMBER

QUANTITY

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,, .
many 1 much maram1 adu achu
; .
few, little kaunt't b ass1t ,,, ait
sumagmarnano
,,, ,,,
how much ,,,"
magkano, sagmamano, arn-anna,
gaano man6 nginana

how many · 1,,, ,,


i an ma no am-anna

all lah'at "am in losan


,,,
part, bah.1'.°gi pa rte fingay
fraction
,,, ....
group grupo, grupo ugpun
pangkat

every "'
bawa't kada' tumungkar

more than hig1t sa, ad-adG ngern ad-achu


mas

most .
p1na k"'
a- kaad6an aachuwan

dozen dos~na sangadosena


,
dusina
,,,, ,,,
less, lack kulang kurang kurang
. "' b,. /, ,
how many 1lang eses narn1n-anu mangarn-an
times

90
NUMBER
English Tagalog Ilocano S. Kalinga
/ /
count, bilang bilang filang
number
/ '-
half k a 1 ah at i kagudua kogwa
. / ,,
0ne l.Sa mays a osa
/ ,,
two dalawa duwa chuwa
,, /
three tat lo tallo turu
,, /
four a pat uppat opat

five lima 11ma


. /

Sl.X
/
ani.m
. /
inn em on om

seven p1to
. /
p1to
. /
pi tu
/
eigt.t walo walo waru

nine s1yam
. ,, siyam
A /
ten sampu sangapulo simpu.ru
,,
eleven- labing + sangapulo ket rnasawar~ +
nineteen the unit + the unit the number;
number number simpuru ya +
the unit
number
/
,,
hundred daan gasut kasut
/ /

thousand libo ribo lifu

91
NUMBER (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


....
ten thousand laksa sangapulo simpuruy lifu
r1bo
....
million milyon, milydn sillifuy lifu
"'angaw
... '
sequence, ik~ + unit maika + unit mansununufana
order number number
,
add magdagdag, "
agnayon chog-an
pagsama'h'in

subtract "
magbawas °'i.kkatan aanan

multiply magmultipli- mamin +


ka one unit +
nga + other
unit

divide "
guduaen man-agwa
(in two)
,, .
bahag1 . "
b1ngayen kogkogwaon
divide
(among many)

sum, total
/
kabuuan,
/
am1n
. man-am-amungana
...... .....
total, suma
;: It
once m1nsan mam1nsan marningsan
' A .....
approxi- ,
h um1g1t-
kumulang
apag1su ab-abfatug
mately

92
SENSE PLRCEPTION
SENSE or SIGP.T
English Tagc::log IJ ccano S. Kali r:f,Cl
, /

sense of paningin panagki"ta panag-ila


sight
/
/.
see, makakita, makakita umila, ilan,
/ /
perceive mamulat nakaila
. ~
/
k'itaen
look at "tumingin.
.
ting nan
., ilan

look around turning


.( . in sa " " / ti
kumita mallangrang<J
pal1g1d aglawla.v.·
/
look yonder t-uman~w kumita ti man-otap
adayo
, bir~ken anapor,
look for humanap,
maghanap

open eyes "


mulat: "
agmulagc:..t manchiyai:

close eyef:'
/

pikit .
agk1.C.cm " mangkimit
/

see clearJy nakakakita nalawag nga man-imuaw


nang rnal'inaw panagkita

cross-eyed
/.
duling / k.is
pang maliki

blurred malabo nalid~m kimit


,
blind bu lag " bulag

93
SENSE OF SIGHT (Continued)

Color

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,,
white puti' puraw mamputila'
..,, .
black it1m nang1s1t mangngitit

grey "
kulay-abo , dapul
/

brown
,,
kulay-kape,
,, kolor-kape man-ufachu,
kayumanggi
_,
red pul~ nalabaga mancharaag
,
yellow dil~w du yaw icharaagna

green b~rde, iferde mangngingila


lunt1an
,, ,, ,
blue asul, bughaw asul ingititna

SENSE OF SMELL
,, ,,
smell amoy , angut,, sung sung
sense of pangamoy panagangut panagsungsung
smell
,, ,,
fragrant mabango nabanglo mamfangu
,, ,, / "
smelly nangangamoy maangangot masusungsung

stink maba:hd' "'


naan_,got, mamfangtit
nabangsit
,, ,,
rancid anta nabuyuk mafangros

94
~>ENSE C•f TASTE

~nglish IJoe:anc S. Kc:linga

sense of panlasa tamtam


taste
/ ,,
taste las a raman simsim, issim

tasteless wal~ng l~sa, aw~~ ti :rr.allawsi t


matal>anp: ramanna
/
,
bad taste m~sa.manr. maC.i, ti lawing na
las a ramanna. nanamna
, ,
delicious mas a rap naimas mampiya
/ /
salty maalat naapgaci naasinan
/
sv;eet matarnis nas~-it mammais
/ /
rct maanghang nagasang man-akat
(peppery)
/ /
bitter mapajt napait rnal:'.pai t-
/
rnaasJm nacl'lsem mar..silon

~~ENSE OF HEP.RING.
, / /
sense of pandinig panagdeng- panagchongor
hearing ngeg
/ /
deaf bingi tuleng naturong

hear rn~rinig makangngtg chcng1'or_


(non-deliber -
ai. e)

95
SENSE OF HEARING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

listen makin'ig alling~gen itanoong


(deliberate)

obey "
sumunud "
agtulnog patkon

believe maniw'l~,
, , pati~n tuttuwaon,
manampalataya, patiyon
manfilig

SENSE OF TOUCH
~ .d
touch sag1 ognan

numb "'
manh1d, napipikel mafogfog
walln,g paki-
ramdam
It
rough ma,gaspang, nakirsang akutkuttato'
maligasgti.s

soft, malamb6t nal6.kneng man-uyamo',


tender mayyam-os
,
silky m.:ilasutl."a nalamuyot mangkamuut
, ,
tough, hard, matigas natangken mangkot-ong
stiff

smooth mak1nis nafinis malluum

slimy madul~s, nagal1s mangngarutuy


malandas

96
MIND.L.-!£IOUGHT
THOUGHT, THINKING

English Tagalog Ilocano s. Kalir,~

think "
mag-isip "
a£;p2nunct mancmsomo
\

ur:.der-· " '


pang-unawa, pannakaawat panc:.ng-<i"1..;:1 t
stcir.(~ing
,, '
pag k aunawa
,
knew a lam ammo akarnmu
,, /
clever, rnatalino nalaing naraing
smart
,
a clear er bait nasay,at nga somsomo'
sound s"tate "
pan~gpam-
of mind panunot
/ (
judgment, talino, / laing lair.g
.
intelligence "l S l. p , l ;alt

common sentido sentido pant.:nu:


ser:se kumcSn kumon

kahulugan, . ,
k aipapanan pionay f&ki'I
rnea1d r.g j
diw~
, ,,
general panlahat na kapar..unotan kaachuwan
opjnicn palagay ti kaadua'.'n
(par.iwtll~)
opinyon ng
karamlhan
;' ;'
to l:e under- maunawsi-an , nainka- narasun
star.dable, makatwiran lintegan
be reasona-
ble

97
THOUGHT, THINKING (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

guess manghul~
,.
pug to af atug

recognize " . 1 ala


mak1 , , .
malas1n imatunan, ilasin
,,,
wise marun,,ong, maslrib naraing
pant as
,
dumb bobo nadagmel naurnor

crazy luku-luko/ agbagtit -la pang


luka-luka,
sir~ ang ulo
. . ....
na21s1raan ng
bait

forget makal'imot mali:rfcitan maliwatan


~
remember maa1a.:r1a ma 1 ag1p mamasm~,
sosom-on

EMOTIONS
/, ,
good ma b ut1, nasayaat mamf aru
mah"Usay,
magar'ing

very good napakal!uti


,.
nakasaysaya ataf aruwan
~
content .
mas1ya h'
an maragsakan mamapnok
not good, hindi ma- saan ~ga lawing
bad buti, masanta nasayaat,
dAkes

98
EMOTTONS (Contimted)

Fnglish Tagalo& llccano


, I
want, like gust~, jbig kayat pion

not wa.nt hindf gus"to/ saafl nga lawingon


1big, ayaw kayaT
,
happy, gay masaya,
. , naragsak naragsak
maligaya,
,,, "",
natutuwa,
nalulugod

feeling
(physical)
pakiramdam "
rikna '
1_ina,
• ochor

~
feeling damd£min rikna f c.r·un nakomna
(moral)
,
apprecL:=1tion p~gpapa­ panangl>:!.gbj g mana.gcl•aya\A,
{lalaga
.
t1 pateg
'-

, ,, - "l-
tc feel; , ,
dumama, marikna rnalJ.r,a
uncJ c rs tan d rnadama,
maramoaman
,, I .
without walang awan tJ. maic'!~
feeling pakira.rnd~m riknana malina
. ~
,,
smile ng1"t1 isern imis
,,
laugh tawa katawa amang

nalid~y
I
sad malungkot mansas~uy
, .
cry, weep umiy,k, sangit man-ifil
(may of may tumangis
not have
tears)

99
EMOTIONS (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

" .... ,,
(with tears) lumuha naglua maruwa

astonished, nabigl'a', nasd~aw matataag


surprised nagulat
/ /
marvel humanga nasdaaw maschaaw, mataag
/ /
love um'1.big, ayat, agayat ayat, pion
ma~mah~l,
um1rog,
~ l '1w
gum1

to miss hinahan~p­ ma1liw umayu


someone, h~nap
lonely
/ ,,, lawingon,
hate, loathe poot, kagura
kasuklam~n isil
,, /
tulung fumachang
help, tumulong
assist

save, magligt~s . 'l~k


1sa a an manaraknib;
rescue iligtas

pity maawa, ; '


,,, ' awa, achakuwan,
habag kaasiyan

gal1t
~
unget
,,, umog-ot
angry
,,, ,,
fear, takot, buteng ogyat
general sind~k
/
fear with pangamb~ agdanag chanag
worry

100
EMOTIONS {Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,
fear with sind~k agamak maosyawan ,
physical sen- masugkaya t
sations
(terrified )
,
worry kabalisah~n danag machanaka n

dare nangahcrs karit natured

brave, mat~pang, natured natured


courageou s
, " naturod
bold matapang, natured
I
malakas ang
loob, walang
9 u1at
/,
bashful mahiyain maba1n ma fain
,
lazy tamaa sadut masachut
,
embarass nahlhiy~ mangpabai n mamainon;

EVALUATIONS

satisfacto ry nakakasiy a, makapnek us tu; mapnok


kasiyasiy a
,
moral mabifti nasayaat nga mamfaru,
kababalin naanos

immoral masamft, a&kes Il<J.a lawing


mahalay, kababal1n
malasw1t,
salaO.la
101
EVALUATIONS (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

fortunate
;
mapalad,
,
nag as at mamang-op
masuwerte

by chance " ,,
nagkataon,
.
nairana
, mampangpangu-
lang ray
/
right, t~a-, wnno, husto ustu
correct tumpak

not right hindi t'1rta/ 'aan nga foon, foon


twnplk, mal1' umno a ustu

true toto6, agp~yso tuttuwa


t<lnay
ii\. ,. ,
false ma1~-,sala, saan nga kanu, foon
hinai totod/ agp/yso ~ tuttuwa
tam~

two-faced "
doble-kara, , traid6r, (mamappail-on)
tra1.d/
or mangl"iliput

refuse . a·""'
pa h in 1an, inindiy:n um1s1
. ~

tanggih~n

choose pum""11;:..
1, agplli pumili
rnam'lli'

State
~
dry tufo namaga narangu,
mag-an an
wet bas~ nab as& nab-or,
mamfafasa
102
State (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


r
firm, ma ta tag natibker mampagchot
stable

coarse malaki
,,
nagfispang mangkamuut
dadakkel
I. "- no
fine pi no pi napinu
/
irregular, lubak-lubak, saan nga man-as-asil-
uneven liku-1ik8, nalimpi~ ay
h'in a'i pantay'
baktl-bal.<fr,
uka-uka

clean ma l'inis
. nalinis, mampor-as
nadalrts
dirty
( ,,
marumi narugit kaisaw
same pareho p[taa-p~da, man-isu
pareho
same, as katulad, kasla isuna
tu lad

different iba, kaiba sab~li karasi,


saf ali
still, calm ta h/,imi. k , naulimek akikinno
pa yap~

like this ganit6 kastoy amasna


like that ganiyAn kasdiay amasnat,
amaschi

103
State (continued )

English Tagalog: Ilocano s. Kaling:a

solid bu6' sangabuk'e l maf our

gas (fluid gas gas


like air in
form)

liquid l"1 k.1 d"'


o, 11kid6 misiit
tun~w, lus~w

old luma" d~an chachaan

new b.fgo bar6 lara, aoyya

COMMUNICATION
, ukud,
talk magsalit'il agsao
ug-ugkud
~
converse "' ;
ma k'1pag-usap agtungtung makaug-ug kud

is-is1="
;'
discuss pag-usapa n salaysayen

tell sa ti°h'
1 in, ibaga ifaka
mags~bi
.,, .,, umayag,
call tumawag ayaban
ayakan

command mag-Gtos b 1· r.-..1nen f ilin


L
announce ipah&yag, iwaragawag ipaakamrnu ;
ipabafld, iwarawag
ipaal'am

104
COMMUNICATION (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga

repeat
/,
ul1t1n
. ipak&ammo isarad
ul1ten"'
speak, in makipag-usap
.
1suno
/
sumakup
place of, para sa/ kay
substitute + conunon noun
or person's
name
. ,,
to def end/ 1pagtanggol ikalGya sumara '
speak for
a person

betray magkanulo
,, ,,
lipiltan isipsip,
if ifik
scold magll).ura,
,,, ,,
pagungtan omoran
mur~hin
,,
whisper bumulong aras~as iyakasaas
,,
fluent matat&.s Ttalaing nga akanununa
magsalit~ agsa6
ask magtanong
,,
,,
saludsilden, imuson
damagen
,/
request ma k 1usap daw~ten achawon
. ,,,
request pah1ntulot dum~wat ti pakacha
permission palubos
answer sagot
/ ,,
sungbat songf at
decide
. ,,
magpas1ya ikedd~ng somsom-on

105
COMMUNICATIONS (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


,,
agree umayon umanamong umapufar,
miyamfuruy
,,,, /
perR1it permi~o palubos itay-u
kapahintulu-
tan

refuse tumangg1,
/,
agmadi
,, . mansomma;
tanggih~n
. .,.
um1s1
,,
thank m&gpasal~­ agyaman manyaman
mat

you're
/
. ,,
a wan ustu' sia; maid
welcome aniamanna anyamanna

teach magturo
, .
isuro
,, tudtuchu

warn balaan, ballaagan igtut


bantaan
. ,, ' ,,
example halimbawa pagwadan iyisu
,,
tell the magsabi ng agpudno if akan na
truth tot too katuttuwaan

lie m9gsinunga- ulbod turtulli,


ling, mag- tuli
yabang
,
accuse magpar~tang pabasolen paf asuron
mag-akus&

deny magtatwa, ilib~k ision; isulib


itatw~

106
COMMUNICATION (Contin ued)

English Tagalo g Ilocano S. Kaling a


, reklrun o mallil i,
compla in magrek lamo,
magsum b6ng, lili
<'
dumain g

exagge rate palakih fn, pas~wen, parafo s


palab'.f sin padakk elen

tease magbir e, luku~n,


, sansan nur,
manl6k o angawe n ngisng is-il
,. ,
jeer manlib ak, 1 ais, uyaw alliwon
"
manuya
, sansan nur,
ridicu le manguty~, angaw
manuya ngisng is-il
<(
curse sumpa1 n panang ida- arawag
darn~s, lunod

blasphe me lapasta - ,,, o,


agparb sak1mi t
ng~nin agpada kes
,
bastes , naal~s, lawing i
vulgar
mag as pan~ nad~rsok ukali
ang ugali

be quiet manahi mik "' ek


agulim kumin~
J ~
noise- ingay . ,,
nariri sumiton g
genera l naariwa wa

loud speech malak~s nal~aw mampoaw


,
shout . , ,
humiy~w
sumigaw
pukkaw rnarnpauy

107
COMMUNICATION (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

scream tumil"t f kkis mantuking

commotion magkagul6, gul6 kammuraw,


mag-ingay kuru
~
stanuner mautal, agb1ddal masawsaw-a"'
magpau"t1tl-
~tal

whistle -<
SJ.pol
,,
sagawisiw
.
surtip

hissing suts'6t, pasw1t, ursit


~
sound, call- pasuwit "" .
sitsit
ing one's
attention
/, <l/f
to blow a pumito agpaswit manurtip
whistle
.._
to call for magpagihlk "
agpaarayat umayag a
help f umachang

SOCIAL INTERACTION

VALUES
, ,,,, .
self-esteem, arnor propio "
panagraem kitag na
self-worth, panagdayaw long-ag; patog
self-respect na long-ag;
lispitun na
long-ag

shame hiy~ fain

108
VALUES (Continued)
English Tagalog_ Jlocano S. Kaling_a
(
cooperation bayarnha.n panagtitin- fadf achang
n6.long
/
field share palusong anunoyo f uwa
work
,
Good Public pakikisama pannakikadu.( panagturfurun
Relations
/
I
go-between tagaparnagitan rangtay,
I /
amf akaon
tulay aso-aso
, ,
Debt of utang na uta.ng nga (utaEg)
.c
Gratitude lo6b naimba,g nga
nakem
/, .
hospit:abJc mag1l1w na~nus,
, mangiliyon
(may ma- nasayaat nga
gandang ka- panagsangaili
looban) sa
mga panauhin,
bukas ang
tahanan sa mga
panauhin
, ,
gift regal.a regalo,
sagut
, atod

RACE AND ETHNIC TERMS


ethnic
group

109
RACE AND ETHNIC TERMS (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


~ /
race, lahi kapututan
nationality
I, •
minority liping ,. grD.po dagiti -
group minoriya minoridad
/
tribe tribu p~li, trfbu
black race
, .
lahing itim
/ ~
nangisit nga pukut,
.
kaput6tan mangngitit
I
brown race la/h.ing ,. kayumanggi/ -
kayumanggi nga kapututan

human race " ~ ng


lahi kapututan ti. kaachuwani
. ,
,
sangkatauhan tao
/ .
uglit

white race " . ~


, . '
lahing puti puraw,.nga mamputila
kapututan

l~hing
/
yellow race duyaw nga pakaunig
di law kaputdtan

FORMS OF ENTERTAINMENT

/ /
cockfighting sabong bulang ta chi

110
FORMS OF ENTERTAINMENT (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

drinking mag lasing


(
agbartek
/
uminum a
wine f ayas

telling pagkukuwen-
.
agistorya
, man-ur-ullit;
stories t6han man-isturya
/ /
picnic piknik piknik piknik

/ /
party, piging padaya, lagragsak
/
banquet gunglo

SPORTS
/ .
boxing boksing bbksing,
. 7
'
sunsuntu
d innanugan
. / /
'
/
races patulinan, lumba todtocha
takbll.han

horse races karera Jng


/
lumba ti
. todtoch~ na
mga kabayo) kab~yo af ayu
/
W't'estling buno ginn~bbu tiliw
,
fencing es.krimah.{n in-eskrima iskrima

MUSIC

music m<isika, / "k a,


musi kansun
/
tugtog, a'yug
/
tugtugin
.

111
MUSIC (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

musician m';.si"k ero


/ ~ tumutbgtog kumakansun,
manunugtog kumakanta
/ /
play music tumugtog agtugtug kumanta,
kumansun

sing umawit
/ . /
agkanta mangkanta,
mangkansun
/ /
voice b9s:s, timek kinga
tinig

song
/
awit
. kanta
/
kanta, kansun
/ /
folk song katutubong kadawyan salidummay,
a'.wi t nga kinta ullalim,
chanchannag
/ /
dance say aw sala ' sara
tacho,
/ /
folk dance katutubong kadawyan
/
' salip,
tacho,
say aw nga sala sagni
/
gong / gansa kangsa
b atingaw
gon~,

. / / .
Muslim gong k alintong gansa ti
Muslim

cymbal pompiyang
. / * /
piang • /
piang

drum tambol
/ / b or.
tam tam"fur
/ (
tambourine tamburin tamburin

112
MUSIC (Continued)

English Tagalog Ilocano S.Kalinga


, ,
beat, tap kalatykin, tugtugen patitog
or stike katug1n

castanets kastany~tas kastanyetas


,
trumpet "'
trumpeta, trumpeta tangkuyud
torotot

horn of tambul1
, ~
tangguyob
/
pupu
animals used
as a trumpet
,
flute plauta pluta tungali,
sagkaypu
, ,
blow hi pan puyutan sap-uy

SPECIAL OCCASIONS

Birth

christening pagbibiny~g, pabunyag pinagfunyag


binyagan
, ,
to give a magpangalan panaganan ngachanan
name to pangal&nan
, ,
confirmation kumpil, ~ kumpirmasion
pagkukUil\p:i.l
<
godfather ninong (sa am~ ti inama
(sponsor) biny~g/ (b-6.n~ag,
. , ,
kumpil)
1naama
kump1rma)

113
Birth (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


/
godmother ninang (sa ina" ti inina
(sponsor) biny~g/ (buny:ag,
..,
kumpfl) kumpirma)

godchild in~an&k an~k ti inana'


,I /
godbrother/ kin~kapatid kabagis ti sinunud
sister sa bj.ny&g/
kumpil

co-father "
kumpadre, /
kumpadre
kumpare
co-mother kumadre, kum~dre
kum.4'.re
both terms used by the parents of the christened
child to the sponsors and vice versa as an address.

Death
/ /
deceased ang yumao, natay, natoy
"
ang pumanaw nagawl'n
nasira
corpse "
bangkay "
bangkay lachag

lie in nakabifrol "


nakamansayag nilungun
state

bereaved
,
naulila naulila
/
naulila

mourning A
nakaluksa, aglad1ng1t,
/, . chomchom
magluks&' "
agpanes
/
wake "
lamay, pustas mamakungun
"
lamayan

114
Death (Continued)

Tagalog Ilocano S. Kalinga


/ /
contri- abuloy abuloy achang
bution
/ (
eulogy luksan~ pam1sa if il ta
parangal natoy
/ /
funeral libing, / pun pun fakungun,
paglilibing nilobnan

cemetery
.
11b1ngan,
/.
kampusanto
/
lorobnan
/
kampusanto,
sement~ryo
/ /
grave puntod tan em lof on
/
gravestone iapicta: tan em f inatuy
lof on

epitah ang naka- naisurat iti -


siS.la t sa tan~m
iapiaa

candle ( '
kandila kandila
/
kandila
,, /
tluwer bulaklak sabong sabsafung,
funga
/ /
4th day apatan, maikap.it
/
prayer Apat.{ng nga lualo
/
a raw
. . /
9th day
prayer
s1yaman " ma1kas1yam
nga lu~lo

115
Death (Continued)

English Tagalog Ilocano s. Kalinga


/ ,
first year magbabang panusa,
death anni- luks~ itaw~n
versary (to
be out of
mourning; to
remove mourn-
ing clothes)

repose ,
pagpapahi- ni. f'asar
ngalay, pa-
mamahinga

soul kaluluwa kar.3:rwa alichodwa

Fiesta
/ ,
invitation paanyaya awis fulliti

preparation hand a sagana


I
sakana
provision
/ /
guest, bisita bisita fisita
visitor
,
band of b~nda band a
musicians
,
parade para'da parada paracha
, ;
patron santong patron
saint patr6n

116
CHRISTIANITY

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

Christian ity Kristiya- kina


. . , kulischanu
"'
nismo Kristiyano
. , ,
Lord, Master Pang1noon Apo Apu
,
Jesus Jes~s Jesus Jesus
(Hesus)
< ,
Jesus Christ Jesucristo Jesucristo Jesu Cristu
"'
(Hesucrist o)

Saviour Tagapag- Mannangi- Mangisara knib


ligtas salakan

God Diy6s Dios Apudyus


,
God, the oiy6s Arna Diyos Arna Amay Apudyus
Father

God, the oiy6s Anak Dios Anak Ana' Apudyus


Son
. ,
God, the
Holy Spirit
Diyos . ,
~
Espiritu
., .
Dios
Espiritu
Ispiritun
Apudyus
Santo Santo

heaven l~ngit l~ngit langit

117
CHRISTIAN ITY (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


immortali ty
, /
walang saar; nga rnannaynay un1
kamatayan , matay f iyag
wala'.ng maliw

Redeemer ManunD.bos Mannubot Mangisara knib


sin kasalcfnan b~sol fasur
I
sinner makasalan an managbaso l managf asur
repent magsisi
/
agbabaw1
/ . f af awiyon
/ /
forgive magpatawa d pakawanen pakawanon
Word of God Salit2 ng Sa6 ti Dios Ukud Apudyus
Diy6s

Holy I
Banal "/ na Nasantuan
/
/
"
Scripture Kasula tan nga kasuratan
"
,
Bible Bibliy~ Bibliya Biby a
chapter
(
kapitulo
,
kapitulo
/ ,
verse " \
talata bers~kulo
/ /
Satan Satan.is Sq.tanas Satan

I
Devil dem6nyo, demonyo, demunyu, aran,
diyablo diyt{blo Satan
/ . (
believer mananam- K ristiano, mama ti
palataya mam~ti

118
RELIGION (Continued )

CHRISTIAN ITY (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga

prayer
, .
panalangin
"
kararag luwaru

to pray "
manalangi. n, /
ag k ararag malluwaru
magdasal
~ ~
wors~ip pananamba - serbisyo nga manchayaw an
service han panagdayaw
{ /.
mass mis a mis a mis a

to worship sumamb~ " ,,,


agdayaw, chayawon
agraem
/
to go to sumimb~ makigimon g makamisa,
church makaserbi s

church simb~han . "


simbaan, simf aan
kapilya

Bible study P~g-aaral


'
ng Pana~adal
I
Man-achar an
Bibliya ti Biblia ta Bibya
I /
pastor pastor pastor pastor

priest " '


pari pa'ct.i pa chi
/ I
elder matanda sa panglakay en mangipang -
Igl~siya ti Igle(sia pangu
I
nun m~dre mad re pa chi

deaconess diyakon~sa diyakon~sa

119
RELIGION (Continued)

CHRISTIANITY (Continued)

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


deacon . /k ..
d iya ono

pagkapa~~no, pagano
I
paganism pakanu
pagka d1-
binyAgan,
. . di-
pagka ,.
Kr1st1yano
. I
false gods d iyus-
. I didios~n sinan-apudyus
d 1yusan

fasting
/ ,,
pag-aayuno saan nga rnallangani
p~nnangcfn rnangan

ANIMISM

customs '
ugali, uga'1·1, ;' ukali,
kaugalic{n kadawyan achawiyan
/ I •
super- pamahiin pammat1 ab-abf ig
stition
. I.
omen pang1ta1n, ngilin
babal~
( . I ( • I
spirit esp1r1tu esp1r1tu aran
I
offering pag-aalay, acharnar
sakrip!syo,
hand6g

120
RELIGION (Continued )

ANIMISM (Continued )

English Tagalog Ilocano S. Kalinga


I .
off er mags~kri­ agbun1 mamparti
~
sacrifice s p1syo
I.
perform ritwal, man-alisi g
rite, divine serem6nya
shaman

untrained albularyo
~
albularyo
/
manchachaw~
doctor
/ I
magic salamangk a, enkanto, , sarumangk a
m~hika salamangk a

'
supernatu ral kahim~himal~ nak"skasdA aw pumapaawa t
I /. /
possess pagharian , adipenen farf aray
alihan,
alip!nin
• .I /
bewitch ma1ngkant o, nagamudan naaranan
makulam
..I ..I /
witch mangkukula m manggag~ud aran
• .I •
taboo iP.inagba- ma1par1t ngilin
b~wal

121

You might also like