Professional Documents
Culture Documents
Wyklad 13
Wyklad 13
WYKLAD 13
Oscyloskopy
Rozwój przetworników analogowo-cyfrowych i metod szybkiego przetwarzania
danych spowodował upowszechnienie się
oscyloskopów cyfrowych. Częstości
próbkowania w najlepszych modelach
sięgają 10 GHz przy pasmach
przenoszenia dochodzących do wielu
gigaherców. W tańszych modelach, mimo
powolnych przetworników analogowo -
cyfrowych (np. 20 MHz jak w najtańszym Zasada stroboskopowego próbkowania
modelu HP) szerokie pasma przenoszenia sygnału. Impuls wyjściowy jest odtwarzany z
(60 i więcej MHz) uzyskuje się dzięki wielu impulsów wejściowych próbkowanych w
próbkowaniu stroboskopowemu. różnych chwilach czasu, w przeciwieństwie do
Uniwersalny software (np. szybka próbkowania w czasie rzeczywistym, które
transformata Fouriera - FFT) i możliwośc odbywa się na pojedynczym impulsie
bezpośredniego połączenia z komputerem wejściowym, ale wymaga bardzo wysokiej
czynią oscyloskopy cyfrowe najbardziej częstotliwości pracy przetwornika AC.
uniwersalnymi urzadzeniami do badania
kształtu powtarzalnego sygnału elektrycznego1. W ostatnich latach oscyloskopy cyfrowe
wyparły z laboratoriów używane wcześniej do analizy sygnałów powtarzalnych boxcar’y
(jednokanałowe uśredniacze analogowe) i transient digitizer’y (wielokanałowe uśredniacze
analogowe).
Oscyloskopy analogowe pełnią obecnie w laboratoriach jedynie funkcje pomocnicze.
1
Oscyloskop cyfrowy jest idealnym układem pomiarowym do badania również sygnałów o
tak małej częstotliwości powtarzania (<<1 Hz) , że nazywa się je sygnałami pojedynczymi.
148
Jednym ze
sposobów
uniknięcia takiego
zmniejszenia
częstotliwości
granicznej układu
pomiarowego jest
zastosowanie
pojemnościowo
skompensowanego
dzielnika napięcia. Zrealizować go mocna za pomocą sondy biernej. Rezystancja wejściowa
sondy wynosi zwykle 10-100 MΩ. Pojemność
pasożytnicza Cpk bocznikująca rezystancję wejściową
oscyloskopu kompensowana jest przez zastosowanie
zmiennego kondensatora CS włączonego równolegle
do opornika RS. Przy odpowiednim dobraniu wartości
CS stosunek podziału dla tego układu nie zależy od
częstotliwości sygnału. Dzięki temu sygnał dociera do
oscyloskopu bez zniekształceń, choć z odpowiednio
mniejszą amplitudą. Łatwo jest obliczyć optymalną
wartość CS , wychodząc z założenia, że nowo
powstały dzielnik powinien dzielić napięcie zmienne
w stopniu podobnym jak dzielnik bez pojemności.
Sondy bierne, ze strojona pojemnością C
montowane w niewielkich obudowach z Sposób dobierania optymalnej pojemności
wyprowadzonym kablem łączącym je z sondy biernej za pomocą testującego
oscyloskopem. Końcówki wejściowe sondy wyposaża sygnału prostokątnego.
się w uniwersalne chwytaki niewielkich rozmiarów
pozwalające na łatwe podłączenie jej do badanego obwodu. Optymalną wartość CS dobiera
się za pomocą sygnału testującego o kształcie prostokątnym.
Zastosowanie sondy
biernej powoduje
zmniejszenie amplitudy
sygnału. Wady tej nie ma
sonda wtórnikowa (tzw.
aktywna lub czynna),
Stanowi ją wzmacniacz -
wtórnik napięciowy o wielkiej
rezystancji wejściowej (1-100
MΩ), charakteryzujący się także niewielką pojemnością wejściową (4-8 pF) i częstotliwością
graniczną przekraczającą nawet 1 GHz. Sonda montowana jest w niewielkiej obudowie
metalowej połączonej z oscyloskopem kablem sygnałowym i zasilającym. Wyjście jej
dopasowane jest do impedancji falowej kabla sygnałowego. Dzięki temu możliwy jest pomiar
szybkich sygnałów pochodzących ze źródeł o wielkich rezystancjach, bez wprowadzania
zniekształceń i bez zmniejszenia amplitudy napięcia.
Do pomiaru sygnałów o amplitudach od setek do dziesiątków tysięcy woltów stosuje
się sondy rezystorowe - dzielniki napięcia wykonane z oporników wysokonapięciowych,
tłumiące sygnał zwykle od 10 do 1000 razy. Pasmo przenoszenia niektórych z tych sond
dochodzi do 4 GHz.
149
Obok
pokazano
wykorzystanie
analizatora
wielokanałowego i
TAC do badania
rozkładu prędkości
cząstek
promieniowania
zdolnych przenikać
przez detektory bez
znaczących strat. Za
pomocą systemu dwu detektorów (D1 i D2) i układu TAC czas przelotu cząstki na odcinku
D1D2 zamieniany jest na impuls o proporcjonalnej amplitudzie. Wiązka promieniowania
powinna mieć na tyle małe natężenie, by w każdej chwili na odcinku D1D2
151
znajdowała się co najwyżej jedna cząstka. W wyniku analizy przebiegu wielu cząstek w
pamięci zastosowanego do detekcji wielokanałowego analizatora amplitudy zostaje
wytworzony rozkład czasów przelotu, który z łatwością mocna przekształcić na rozkład
prędkości lub energii cząstek. Systemy tego typu stosowane są na przykład w
spektrometrach masowych działających na zasadzie pomiaru czasu przelotu.
Działające podobnie do przetwornika TAC urządzenie, generujące na wyjściu słowo
wielobitowe reprezentujące liczbę proporcjonalną do długości odcinka czasu miedzy dwoma
impulsami nosi nazwę przetwornika czas - liczba (TDC - Time to Digit Converter).
Badany jest rozpad γ jąder 60Co, który może nastąpić różnymi kanałami, miedzy
innymi na skutek jednoczesnej emisji dwóch kwantów promieniowania. Są one na ogół
emitowane z rozpadającego się nuklidu w różnych kierunkach pod katem θ względem siebie.
W doświadczeniu wyznaczany jest rozkład prawdopodobieństwa emisji tych fotonów jako
funkcja kąta θ.
Zastosowano detektory o
odpowiedzi proporcjonalnej do
energii kwantów. Detektor D1
wykrywa fotony o większej
energii (fotony γ1). Dzięki
zastosowaniu na jego wyjściu
dyskryminatora o odpowiednio
wysoko ustawionym progu
impulsy tego dyskryminatora
sterują bramka koincydencyjną,
przez którą przepuszczane są
sygnały z detektora D2. Dzięki
koincydencji do analizatora
docierają tylko sygnały
wywołane przez kwanty γ2
skorelowane czasowo z
kwantami γ1 rejestrowanymi
przez detektor D1. Inne impulsy z Widmo proste (a) i widmo koincydencyjne (b)
detektora D2, a wiec wywołane rejestrowane przez analizator wielokanałowy w
przez inne rozpady lub na opisywanym doświadczeniu.
przykład przez promieniowanie
tła czy szumy układu, są
eliminowane. Obok porównano
widma rejestrowane w analizatorze wielokanałowym w przypadku braku układu
koincydencyjnego i po jego zastosowaniu.
153
2
Ostatnio pojawiły się fotopowielacze z katodami, których zakres spektralny sięga 1.8 µm.
154
3
W fotopowielaczach z płytkami mikrokanałowymi czas trwania impulsów jednofotonowych
może wynosić 10-10 s.
155
4
Istnieje możliwość zastosowania oscyloskopu cyfrowego wraz z komputerem jako licznika
fotonów.
157
. Wykorzystując
macierze powielaczy
kanałowych - tak zwane
płytki mikrokanałowe 5
(microchannel plates)
wytwarza się
wzmacniacze obrazu o
dużej czułości, które
poza licznymi innymi
zastosowaniami bywają Mikrokanałowy wzmacniacz obrazu
używane zamiast
tradycyjnych
fotopowielaczy. Najnowocześniejsze fotopowielacze z płytkami mikrokanałowymi
charakteryzują się zdolnością do zliczania pojedynczych fotonów i bardzo krótkim czasem
narastania impulsów wyjściowych - rzędu 130 ps.
Innymi detektorami światła zdolnymi zliczać pojedyncze fotony są fotodiody
lawinowe. Ich spektralne pasmo czułości sięga od 200 do 1200 nm (λmax≈900 nm). Sposób
pomiaru impulsów fotonowych jest podobny jak przy rejestracji sygnału z fotopowielaczy.
5
Płytki mikrokanałowe stosuje się obecnie często w miejsce tradycyjnych powielaczy
elektronowych do wykrywania pojedynczych cząstek naładowanych.