Karadeniz Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi * Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm Elektronik Anabilim Dal * Elektronik Laboratuar I FET.

L KUVVETLENDRCLER
1. Deneyin Amac FET Transistrlerle yaplan kuvvetlendiricilerin AC ve DC analizlerini renme 2. FET Kuvvetlendiriciler FET Transistrlerle yaplan kuvvetlendirici devreleri BJT Transistrlerle yaplanlarla benzerlik gstermektedir. FET.lerle yaplan ykselteler aadaki gibi adlandrlr. FET Ortak Source (Common Source) Ortak Drain (Common Drain) Ortak Gate (Common Gate) BJT Ortak Emitter (CE) Ortak Collector (CC) Ortak Base (CB)

Kuvvetlendiriciler sz konusu olduunda FETlerde en nemli zellik iletkenlik sabiti olan gm parametresidir.

gm =

ID VGS

Denklem 1

Denklem 1den de grld zere iletkenlik sabiti VGS voltajndaki deiime bal olarak Drain akmndaki deiim miktarn vermektedir.

alma noktasndaki eim

alma noktas

ekil 1. gm deerinin grafiksel gsterimi

gm =

2IDSS VGS 1 VP VP

Denklem 2

FETli kuvvetlendiricilerin bir dier zellii ise giri ve k empedans deerleridir. Bu parametreler bakmndan BJT transistrlere gre olduka avantaj salayan FETlerin giri ve k empedans deerleri yledir. Giri empedans : Zi = k empedans : Zo = rd = 1 Denklem 3 Denklem 4

yos
Denklem 5

rd =

VDS ID VGS = sabit

2.1. FET AC Edeer Devresi FET Transistrlerin kuvvetlendirme zellikleri analiz edilirken AC edeer devresi izilir. AC edeer devre kk genlikli ve alternatif akml sinyallerde bu transistrlerin davran modellenerek oluturulmutur. Aadaki ekilde FET AC edeer devresi gsterilmitir.

ekil 2. FET AC Edeer Devresi Devre analizi yaplrken FET transistr grdmz yere bu edeer devreyi izmemiz gerekmektedir.

3. JFET Kuvvetlendiriciler Kutuplama dzenine gre farkl guruba ayrlrlar: a) Sabit Kutuplamal b) Kendi kendine Kutuplamal c) Gerilim Blc Kutuplamal CS kuvvetlendiricilerin en ok kullanlan tipi gerilim blcl kutuplama dzenidir.

3.1. Gerilim Blc Kutuplamal Common Source (CS) Kuvvetlendiriciler Aadaki ekilde gerilim blcl kutuplama dzenine sahip bir CS kuvvetlendirici gsterilmitir.

ekil 3. Gerilim Blcl CS Kuvvetlendirici Bu devrede VG voltaj, VDD besleme voltajnn R1 ve R2 direnleri tarafndan belirlenen bir oranda blnmesiyle elde edilir. Tek bir kaynaktan beslenebilmesi bakmndan avantaj salayan bu devreler ayn zamanda dier kutuplama dzenlemelerine gre daha kararl bir alma noktasna sahiptirler. =
1 2

Denklem 6

AC edeer devre aadaki gibidir. Renkli arkaplana sahip blge FET transistor n kendisidir. AC edeer devre izilirken AC kaynan olmad yerler toprak olarak gsterildii iin RD ve R1 direnleri topraa balanmtr

ekil 4. CS Kuvvetlendirici AC edeer devresi

AC analiz yaplrken hesaplanmas gereken zellikler Voltaj kazanc ile giri-k empedans deerleridir. Bu bakmdan incelersek CS ykseltelerin giri ve k empedans deerleri yle olur: Giri Empedans: k Empedans:

Zi = R1 || R2 Zo = rd || RD Zo RD rd 10RD

Voltaj kazanlar ise yle hesaplanr:

Av =

= ( || )

VO = gm(rd || RD) V rd 10RD

Av gmRD

Bu devrede RS direnci CS kapasitesi dolaysyla ihmal edilmitir. RS negatif geribesleme yaparak kararll salar ve ayn zamanda VGS kutuplama voltaj iin gereken ters voltaj oluturur. Negatif geri besleme kararllk salarken ayn zamanda kazanc azaltan bir yan etkiye sahiptir. Kararllk bize DC olarak gerekmekte ancak AC olarak kazanc artrmak istemekteyiz. Bu durumu salamak amacyla RS direncine paralel olarak balanacak bir kondansatr AC olarak oradaki geribeslemeyi kaldracak ve dolaysyla AC kazan korunacaktr. Eer devreden CS kapasitesini kaldrrsak devrenin kazancnda nasl bir deiim olur?

ekil 5. Bypass kapasitesi kaldrlm CS kuvvetlendiricinin AC edeer devresi

ekil 5te yer alan devreden de grld zere k gerilimi olan VO voltaj deimemekte ancak giri gerilimi V artk VGS deerine eit olmamaktadr. Yani = ( || ) = +

Av =

Vo gmRD = Vi 1 + gmRS

rd 10(RD + RS)

Grld gibi voltaj kazanc, CS kapasitesi kaldrldnda decektir.

3.2. Common Drain (CD) Kuvvetlendiriciler Bir dier tip ykselte olan ortak drainli ykselteler aadaki devrede gsterildii gibi bir devre konfigrasyonuna sahiptir. Devreye AC sinyal girii Gate ucundan, k ise Source bacandan yaplr.

ekil 6. CD (Common Drain) Kuvvetlendirici Devremizin AC analizini yapacak olursak ncelikle AC edeer devreyi izmemiz gerekmektedir.

ekil 7. CD Kuvvetlendirici AC Edeer Devresi 5

Giri Empedans: Zi = RG k Empedans: Zo = rd || RS ||

1 gm rd 10RS

Zo RS ||

1 gm

Voltaj Kazanc: Av =

Vo gm(rd || RS) = Vi 1 + gm(rd || RS) Vo gmRS = Vi 1 + gmRS rd 10RS

Av =

Bu tip ykselteler yaklak olarak birim voltaj kazancna sahiptirler ve giri-k arasnda farz fark bulunmaz. k empedanslar ise CS kuvvetlendiricilere gre olduka dktr. Bu nedenle dk k empedans gereken yerlerde empedans uyumu salayan devre olarak kullanlabilirler.

3.3. Common Gate (CG) Kuvvetlendiriciler

ekil 8. CG Kuvvetlendirici Devresi

ekil 9. CG Kuvvetlendirici Edeer Devresi

Giri Empedans: Zi = RS || rd + RD

1 + gmrd gm ) rd 10RD

Zi RS || ( 1
k Empedans: Zo = RD || rd

Zo RD

rd 10RD

Voltaj Kazanc:

RD gmRD + rd Vo Av = = RD Vi 1 + rd Av = gmRD

rd 10RD

4. MOSFET Kuvvetlendiriciler MOSFET Transistrlerin AC edeer simgeleri JFET ile ayndr ve ayn ekilde AC analizleri yaplr. Bu nedenle ayrca bu konu zerinde durulmayacaktr.

5. Deney Donanmlar a) KL-23004 Deney Modl b) Multimetre, Osiloskop, aret reteci c) Balant Kablolar 6. Deneyler 6.1. JFETli CS Kuvvetlendirici (Kendi Kendine Kutuplamal)
Yandaki ekilde grlen devreyi klipsler ve gerekiyorsa kablolar yardmyla kurun. ncelikle Voltmetreyi kullanarak VG, VS, VGS ve VD deerlerini lp aadaki tabloya kaydedin.

Kuvvetlendiriciye giri iareti olarak 1KHz sins iareti verin ve giri-k iaretlerini aadaki tabloya kaydedin.

VG

VS

VGS

VD

, ,

Faz Fark

GR t

IKI t

6.2. JFETli CS Kuvvetlendirici (Gerilim Blc Kutuplamal)

Yandaki ekilde grlen devreyi klipsler ve gerekiyorsa kablolar yardmyla kurun. ncelikle Voltmetreyi kullanarak VG, VS, VGS ve VD deerlerini lp aadaki tabloya kaydedin.

Kuvvetlendiriciye giri iareti olarak 1KHz sins iareti verin ve giri-k iaretlerini aadaki tabloya kaydedin.

VG

VS

VGS

VD

, ,

Faz Fark

GR t

IKI t

6.3. JFETli CD Kuvvetlendirici (Kendi Kendine Kutuplamal)

Yandaki ekilde grlen devreyi klipsler ve gerekiyorsa kablolar yardmyla kurun. ncelikle Voltmetreyi kullanarak VG, VS, VGS ve VD deerlerini lp aadaki tabloya kaydedin. Kuvvetlendiriciye giri iareti olarak 1KHz sins iareti verin ve giri-k iaretlerini aadaki tabloya kaydedin.

VG

VS

VGS

VD

, ,

Faz Fark

GR t

IKI t

10