UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA KRIMINALISTIKU,KRIMINOLOGIJU I
SIGURNOSNE STUDIJE

Seminarski rad

TEMA: Međunarodna i globalna sigurnost

Mentor : Prof.dr. Ramo Masleša

Studentice: Samra Suljić,Milica Šarac,Sabrina Šečić,Elma Ovčina

Sarajevo,Novembar 2016

1
 SADRŽAJ

1. UVOD.......................................................................................................................1

2. POJAM I DEFINICIJE SIGURNOSTI...............................................................2

3. MEĐUNARODNA I GLOBALNA SIGURNOST...............................................5

4. ZAKLJUČAK.........................................................................................................9

LITERATURA............................................................................................................10

2
1. UVOD

Pojam sigurnosti u objektivnom smislu predstavlja odsustvo prijetnji po usvojene

vrijednosti, dok u subjektivnom značenju predstavlja odsustvo straha od toga da će
date vrijednosti biti ugrožene. U odnosu na nivo na kome se nalazi vrijednost koja se
želi zaštititi, odnosno na kojoj se nalazi referentni objekat bezbiednosti, razlikujemo:

 Ljudsku,
 Državnu,
 Regionalnu,
 Međunarodnu ili globalnu bezbednost.

Sigurnost se tradicionalno, i u teoriji i u praksi, vezuje za suverenu državu kao za

glavni subjekat, ali i objekat bezbjednosti, i za njen monopol nad legitimnom
primjenom fizičke i, iznad svega, vojne sile. U jeziku se u političkom govoru često
pravi razlika između pojma javne sigurnosti (stanje u kome su isključeni protiv
pravni akti) i pojma državne sigurnosti (odsustvo pretnji po ustavni poredak,
političku nezavisnost, teritorijalni integritet i cjelovitost države). Međutim, u
poslednjih par decenija došlo je do kritičkog preispitivanja ovakvog, vojnog i
državocentričnog pristupa bezbjednosti, što je dovelo do proširenja njegovog
značenja na nevojne oblasti, poput politike, ekonomije, društva itd.

3
2. POJAM I DEFINICIJE SIGURNOSTI

Globalizacija i kraj hladnog rata doveli su do sve intenzivnije privatizacije sigurnosti,

odnosno do nastanka privatnih vojnih, sigurnosnih i obaveštajnih kompanija. U
vrijeme prvog i drugog talasa globalizacije tumačen je isključivo kao vojni pojam, a
glavni subjekt i objekt bila je suverena država. Po najvećem broju istrazivača
sigurnosti je u ovom periodu određivana kao “objektivno stanje”, “subjektivno
osjećanje” ili “uvjerenje”, te je bezbjednost određivana kao stanje kada nema
prijetnji usvojenim vrijednostima.

Nacionalne države su, polazeći od ovakvog shvatanja sigurnosti, samo uvećanjem

vlastite vojne moći ili pristupanjem odgovarajućim savezima nastojale da isključe ili
smanje mogućnost poraza u oružanim sukobima. Sigurnost pojedinca, globalnih
društvenih grupa (naroda i nacija) i parcijalnih društvenih grupa, određivana je
odnosom između prijetnji i pitanja sposobnosti da se prijetnjama odgovori.

Ovakvo shvatanje sigurnosti koja se vezuje samo za bezbjednost države

(tradicionalni realpolitički pristup), tumači sigurnost kroz vojnu moć države i slabost
protivnika, tj. kroz relaciju suprotsavljanje sukobu – pobjeda, sukob – poraz. Tačnije
rečeno tradicionalno shvatanje sigurnosti se svodi na uspostavljanje ravnoteže
između vojne prijetnje i vlastite vojne sposobnosti da se na nju odgovori. Zapravo
pojam sigurnosti se svodi na strategiju nacionalne i državne sigurnosti.

Međutim, tradicionalno shvatanje sigurnosti, kao nacionalne sigurnosti, ne može

odgovoriti izazovima savremenosti, jer su radikalno izmjenjeni bezbjednosni uslovi u
kojima se našlo globalno društvo u nastajanju, tako da nacionalna država mada ostaje
subjekt i objekt bezbjednosti, nije i jedina.

U savremenom promišljanju sigurnosti treba imati u vidu četiri sledeća pitanja:

1. Ko ili šta je objekt sigurnosti?

4
Na početku 21. vijeka u uslovima izmjenjenih medjunarodnih odnosa i globalizacije
objekat bezbjednosti nije samo nacionalna država već:

 pojedinac, (kao osnovna – nedeljiva jedinica na koju se moze primjeniti

koncept bezbjednosti),
 društvene grupe,
 društva u cjelini i
 globalno društvo

2. Kakva je priroda prijetnje?

U savremenim uslovima to podrazumijeva istraživanje prirode savremnih izazova i

prijetnji kao izvora ugrožavanja svih pomenutih objekata bezbjednosti, što
podrazumijeva da se ne istražuju samo pretnje vezane za sukobe između država.

3. Ko su subjekti bezbjednosti (ko je odgovoran za bezbjednost)?

U savremenom društvu neophodno je prepoznavanje svih relevantnih subjekata

bezbjednosti odgovornih za dostizanje, očuvanje i unapređivanje bezbjednosti na
svim nivoima. Subjekti djeluju kako u okviru određenih država, tako i na
međunarodnom nivou.

4. Kojima postupcima, sredstvima i načinima se dostiže, čuva i unapređuje

bezbjednost?

Utvrdjivanje strategije (postupaka, načina i sredstava) kojima se moze dostići,

očuvati i unaprijediti bezbjednost zahtjeva promete shvatanja o mjestu i ulozi
pojedinih društava u globalnom svetu i prihvatanje svjetskih interesa kao svojih.

Savremene rasprave o bezbjednosti koje su tradicionalno bile usmjerene na analizu

odnosa između države i međunarodnog okruženja sve više se fokusiraju na
istraživanje višestrukih i složenih odnosa i procesa unutar države, što potvrđuje da
država nije jedini objekt bezbjednosti. Unutar države djeluju različite društvene
grupe i pojedinci, se te analiza bezbednosti spušta sa države na društvo i pojedince.

Bezbjednost u savremenim uslovima podrazumijeva stanje zaštite životno važnih

interesa ličnosti, društva i države, od unutrašnjih i spoljašnjih pretnji političkog,

5
ekonomskog, socijalnog, vojnog, tehnogenog, ekološkog, informativnog i dr.
karaktera. Ona predpostavlja političku, ekonomsku i socijalnu stabilnost u državi,
bezuslovno ostvarivanje zakona i održavanja pravnog poretka, razvoj međunarodne
saradnje na osnovu partnerstva.

Osnovnim objektom bezbjednosti javljaju se:

1. Interesi ličnosti – ostvarivanje osnovnih prava i sloboda, lična bezbjednost,

povećanje kvaliteta i nivoa života, fizički, duhovni i intelektualni razvoj;
2. Interesi društva – jačanje demokratije, dosezanje mira, održavanje društvene
saglasnosti, povećanje stvaralačkih aktivnosti i duhovni preporod;
3. Interesi države – ustavni poredak, suverenost i teritorijalna cjelovitost.

Ostvarivanje bezbjednosti je povezano sa društvenim odnosima i zakonodavnim i

pravnim aktima. Bezbjednost je osnovna vrednost i zakonomernost u razvoju
čovjeka, društva, države, čovječanstva i obuhvata bezbjednost prirodnih i društvenih
uslova života. O bezbjednosti može da se govori i u smislu međunarodne i globalne –
svjetske bezbjednosti.

6
3. MEĐUNARODNA I GLOBALNA SIGURNOST

Studije međunarodnih odnosa i bezbjednosti dosta dugo su bile fokusirane na državu

i međunarodni sistem. Regionalna bezbjednosna dinamika bila je, u najboljem
slučaju, samo djelimično i posredno zahvaćena ovim redukcionističkim ili
sistemskim pristupima. Završetak hladnog rata i nestanak bipolarne strukture
međunarodnih odnosa doveli su do povlačenja globalnog „prekrivača“ (engl.
overlay) sa mnogobrojnih bezbjednosnih žarišta u svijetu. Paralelno sa tim, procesi
ubrzane ekonomske međuzavisnosti intenzivirali su brojne projekte regionalnih
integracija. U pokušaju da prate ovakav razvoj međunarodne realnosti istraživači
bezbjednosti počeli su da razvijaju nove teorijske paradigme, koje bi adekvatno
mogle da opišu i objasne regionalnu bezbjednosnu dinamiku.

Iako za kompletnu listu regionalnih institucija i aranžmana ovde nema mjesta, veoma
je važno spomenuti još i Sporazum o konvencionalnim snagama u Evropi (CFE).
Ovaj sporazum potpisan je 1990. godine kako bi se ograničile količine
konvencionalnih oružanih snaga i sposobnosti tada postojećih blokova. Tokom
samita u Istanbulu 1999. godine CFE je djelimično izmijenjen i usaglašen sa
novonastalim posthladnoratovskim okolnostima. Države NATO odbijale su,
međutim, da ratifi kuju izmenjeni sporazum dok god se Rusija ne povuče sa
moldavske i gruzijske teritorije. Zbog toga, a zatim i zbog stvaranja dugoročnih
NATO baza u Rumuniji i Bugarskoj, kao i zbog tada najavljivane namjere SAD da
izgrade antiraketni štit u centralnoj Evropi, Rusija je u julu 2007. godine
suspendovala CFE.

Nesumnjivo je da sistem evropske bezbjednosti nije savršen. Ključne institucije

nastale su tokom hladnog rata, ali su se manje ili više uspješno transformisale.
Najveći problem trenutno predstavlja činjenica da se Rusija, koja želi da povrati
status velike sile, ako ne i supersile, koji je nekada uživao SSSR, oseća isključenom
iz dominantnih tokova bezbjednosnih integracija u Evropi. To i jeste jedan od razloga
zbog kojih je u novembru 2009. godine Moskva predložila potpisivanje novog
sporazuma o evropskoj bezbjednosti. Njime bi se uspostavila nova arhitektura
bezbjednosti u Evropi, u koju bi svi bili uključeni.

7
Dok su koncepti individualne i nacionalne sigurnosti zasnovani na pretpostavci o
izvorima ugrožavanja, na jednoj strani, i ugroženom subjektu na drugoj, prijetnje
međunarodnoj sigurnosti dolaze iznutra (tj. od drugih država članica međunarodnog
sistema). Ta je misao, između ostaloga, izražena u Povelji UN u obliku pretpostavke
o postojanju međunarodne sigurnosne zajednice, kojoj pripadaju sve države, što su
ujedno dužne poštivati sve njene vrijednosti i norme. Države koje ne poštuju te
vrijednosti i norme, smatraju se kršiteljicama međunarodnih normi i u tom su smislu
izvori ugrožavanja. Prema tome, međunarodna je sigurnost unutarnji sigurnosni
problem sustava država i svijeta kao cjeline i kao takva kolektivno je dobro
međunarodnoga globalnog društva, a ne samo dobro pojedine države ili saveza
država1. Premda postojeći međunarodni sistem svojim članicama osigurava vanjski
suverenitet (na temelju načela o zabrani agresije i intervencije), ipak sve države nisu
jednako sposobne i uspješne u osiguravanju opštih uslova za ličnu sigurnost svojih
građana.

Zagovaranje koncepta individualne sigurnosti kao međunarodnog pitanja može

proizaći iz dvaju međusobno povezanih kulturno-civilizacijskih načela, koja u
savremenom međunarodnom sistemu postaju sve uvaženija, a to su2:

1. međunarodno poštivanje prava čovjeka, koje ograničava suverenost

suvremenih nacionalnih država na području sigurnosti i kvaliteta života (Welfare) i

2. ocjenjivanje vjerodostojnosti savremene države kao subjekta

međunarodnih odnosa s obzirom na prihvatanje demokratskih načela u njenu
unutarnjem razvoju i razvoju odnosa s drugim međunarodnim subjektima.

Nakon 1945. godine međunarodni je sistem postupno prihvatio norme

međunarodnog poštivanja prava čovjeka. Među važnije međunarodne dokumente o
pravima čovjeka ubrajaju se3:

1. Opšta deklaracija UN o pravima čovjeka,

1
Grizold, A., Međunarodna sigurnost i etnički konflikti, Politička misao, 1998., str. 25.
2
Grizold, A., Međunarodna sigurnost i etnički konflikti, Politička misao
3
Grizold, A., Međunarodna sigurnost i etnički konflikti, Politička misao

8
 2. Američka deklaracija o ljudskim pravima i dužnostima, Europska konvencija
o pravima čovjeka,

3. Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima,

4. Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima,

5. Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije,

6. Konvencija o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida,

7. Afrička povelja o pravima čovjeka i naroda,

8. Helsinški završni dokument i dr.

Međunarodna bezbjednost, kao jedan od mnogih aspekata međunarodnih odnosa,

dolazi u prvi plan nakon okončanja Drugog svjetskog rata. U Povelji novoosnovane
svjetske organizacije vjerovatno je preuzeta sintagma o „međunarodnom miru i
bezbjednosti“ upravo iz Pakta Društva naroda. Međutum, za razliku od osnivača
Društva naroda, koji su ignorisali ulogu moći u međunarodnim odnosima, osnivači
OUN shvatili su bolje ulogu velikih sila u očuvanju međunarodne bezbjednosti. Tako
u članu 42 Povelje OUN, usvojene 1945. godine, piše: Ako Savet bezbjednosti
smatra da mjere predviđene u članu 41 ne odgovaraju ili se ispostavi da su
nedovoljne, Savjet može da preduzme akciju koja je potrebna radi održavanja ili
uspostavljanja mira i bezbjednosti u svijetu vazduhoplovnim, pomorskim ili
pješadijskim snagama. Tokom prvih poslijeratnih godina, termin „nacionalna
bezbjednost“ ulazi na velika vrata u spoljnopolitički diskurs pre svega SAD, a zatim
ubrzo i drugih zapadnih država. Postojala je opasnost da će izolacionistički
orijentisana američka javnost doživjeti održavanje visokog nivoa vojne mobilizacije
u SAD nakon završetka Drugog svjetskog rata kao prijetnju po američke liberalne
vrednosti. Nacionalna bezbjednost je bila zgodan paravan da se nastanak vojno-
industrijskog kompleksa, na koji će 1961. godine u svom pozdravnom govoru
upozoriti i odlazeći predsednik Dvajt Ajzenhauer, predstavi kao interes čitave nacije.

Međunarodna sigurnost pretpostavlja dvije međusobno povezane institucije, i to

ravnotežu moći i sporazum velikih sila. Premda su oba koncepta već dugo poznata

9
(Westfalski kongres 1648. i Bečki kongres 1815.), u razdoblju između dva svjetska
rata njihovo je djelovanje bilo onemogućeno. Dok ravnoteža moći, kao
institucionalni koncept, naglašava vrijednosti pluralizma i društva država na
globalnom nivou nasuprot hegemonizmu država ili imperija, u konceptu sporazuma
velikih sila sadržana je ideja o sudjelovanju velikih sila u osiguravanju
međunarodnog mira i sigurnosti. Bilo kako bilo, primarnu odgovornost za
osiguravanje međunarodnog mira i sigurnosti očito imaju velike sile, jer su već po
definiciji u položaju (zbog društveno-ekonomskih, naučno-tehnoloških, vojnih i
drugih potencijala) da mogu ozbiljno ugroziti međunarodnu sigurnost i ujedno
spriječiti njeno ugrožavanje. Istorijska iskustava pokazuju da je ključni problem
međunarodnog sistema osigurati da velike sile budu na strani zaštitnika
međunarodnog prava i međunarodne sigurnosti, a ne na strani njihovih kršitelja.

Odgovornost za osiguranje međunarodne sigurnosti definisana je u Povelji UN,

posebno u VII. poglavlju, gdje je određeno da Vijeće sigurnosti utvrđuje ugrožavanje
mira, kršenje mira ili akte agresije i odlučuje o mjerama potrebnima za očuvanje ili
ponovno uspostavljanje međunarodnog mira i sigurnosti. U tom su tekstu sadržane
ključne ideje i pretpostavke koncepta međunarodne sigurnosti, a to su4:

1. početak funkcionisanja sporazuma velikih sila (pet stalnih članica Vijeća

sigurnosti UN);

2. pretpostavka o međunarodnom miru i sigurnosti kao temeljnoj kulturno-

civilizacijskoj vrijednosti globalne ljudske zajednice (njezin je zaštitnik
Vijeće sigurnosti UN);

3. tvrdnja da se svaki postupak države ili skupine država, koji bi ugrožavao

međunarodni mir i sigurnost, tiče međunarodnog društva (sustava) kao
cjeline;

4. pretpostavka o tome da VS UN mora aktivno potražiti način i sredstva za

uspostavljanje međunarodnog mira i sigurnosti kad su ovi narušeni (čl. 41 i
42 Povelje UN).

4
Grizold, A., Međunarodna sigurnost i etnički konflikti, Politička misao, 1998., str. 28.

10
Nacionalna bezbjednost je sposobnost države (nacije) da opstane tako što će zaštititi
svoj teritorijalni integritet i suverenitet, ostvariti političku samostalnost i uz pomoć
državnih atributa, zaštititi svoje unutrašnje vrijednosti od svih oblika ugrožavanja,
bez obzira na to da li dolaze spolja ili se nalaze unutar države. Zaštita osnovnih
vrijednosti društva zasniva se na aktivnosti nacionalnih bezbjednosnih struktura u
okviru specifičnog sistema bezbjednosti. Sistem bezbjednosti, između ostalog, služi
i za uspostavljanju unutrašnje i spoljne ravnoteže u okviru međunarodne zajednice. U
korpus vrijednosti koje se čuvaju i unapređuju djelovanjem sistema nacionalne
bezbjednosti najčešće se ubrajaju: identitet, opstanak u najširem značenju te reči,
opstanak države, nacionalni opstanak, fizičko samoodržanje, teritorijalni integritet,
politička samostalnost, kvalitet života i dr.

Nacionalna bezbjednost se dovodi u vezu ili se poistovećuje sa državnom

bezbjednošću, pa se razume i kao skup svih bezbjednosnih funkcija određene
političke zajednice. Istovremeno, ona se koristiti i za to da označi nastojanja jedne
nacije da organizovano ostvari i zaštiti vitalne nacionalne interese. Nacionalna
bezbjednost je u radovima mnogih autora predstavljena kao "nesvodivo jezgro
nacionalnog interesa".

Kada želimo da utvrdimo da li je u nekoj zemlji ostvarena nacionalna bezbjednost,

posmatramo to da li ta nacija živi u miru ili je u ratu, da li je slobodna ili nije, kao i
da li se razvija ili propada. Savremena nacionalna bezbjednost treba da djelovanjem
države omogući vladavinu zakona radi stvaranja opšte klime pogodne za društveno-
ekonomski, socijalni i kulturni razvoj građana i zajednice u cjelini.

Državna bezbjednost podrazumijeva zaštitu institucija države i nosilaca vlasti. Ovaj

pojam je nastao izjednačavanjem države sa onima koji su u datom trenutku na vlasti.
Pošto se državna bezbjednost vezuje za konkretan režim na vlasti, taj režim često
sam određuje ko i šta predstavlja najveću pretnju, što često dovodi do raznih
zloupotreba. Pojam državne bezbjednosti često se poistovećuje sa pojmom
nacionalne bezbednosti. Međutim, nacionalna bezbednost obuhvata i pitanja
opstanka države, teritorijalnog integriteta, političke samostalnosti, kvaliteta života i
drugo. Prema pojedinim tumačenjima, državna bezbednost je unutrašnja, a
nacionalna bezbjednost je spoljašnja bezbjednost države.

11
U Srbiji se ovaj pojam najčešće poistovećuje sa nekadašnjom Službom državne
bezbjednosti MUP (današnjom Bezbednosno-informativnom agencijom), uglavnom
zbog njenog naziva, ali se koristi i kao sinonim za ostale službe bezbjednosti u
Jugoslaviji.

Globalna bezbjednost podrazumijeva odsustvo prijetnji po cijeli svijet. Kroz istoriju,

bezbjednost je shvatana, prije svega, u unutardržavnim ili međudržavnim okvirima.
Međutim, tek su razvojem tehnologije i procesom globalizacije tokom dvadesetog
vijeka nastale kako prve prijetnje koje mogu ugroziti cijelu planetu zemlju, tako i
svijest o njima. Pored razvoja oružja za masovno uništenje, a posebno nuklearnog
naoružanja, na razvoj koncepta globalne bezbjednosti uticali su i izbijanje dva
svjetska rata, a zatim i Hladnog rata, ubrzano globalno zagrijavanje planete i,
konačno, svetski rat protiv terorizma. Međutim, ideji o tome da je bezbjednost
planete nedjeljiva pogodovali su i drugi faktori, poput osvajanja svemira, razvoja
globalne kulture, snimanja holivudskih filmova o planetarnim katastrofama,
informatičke revolucije, kao i, iako paradoskalno, postojanje sve jačeg
antiglobalističkog pokreta.

Shvatanje svetskih interesa i svetske bezbjednosti, i globalnih interesa i globalnih

bezbjednosti, ne poriču niti potiskuju nacionalnu bezbjednost, državnu bezbjednost,
nacionalne i državne interese, već predstavlja promjene u prioritetima interesa. U
izmjenjenim međunarodnim okolnostima i globalizovane svjetske politike, svjetsko i
globalno zapravo prethodi u pojedinim pitanjima nacionalnom i državnom. Radi se
pre svega o odnosima izmedju transnacionalne ekonomije i nacionalnih ekonomija i
ekologija i politike.

Globalna bezbjednost odnosi se na bezbjednosnu dinamiku koja se odvija na nivou

čitavog svijeta. Kao najviši nivo analize, nivo globalne bezbjednosti predstavlja
ptičju perspektivu u studijama bezbjednosti5. Iz ove perspektive se ne mogu uvijek u
dobroj rezoluciji sagledati bezbjednosni izazovi, rizici i prijetnje na nivou pojedinca,
društva ili države, ali se zato mogu dosta dobro uočiti makropojave značajne za cijeli
svijet. Kakva će pak bezbjednosna dinamika biti uočena na globalnom nivou analize

5
Ejdus, F., Međunarodna bezbednost: teorije, sektori i nivoi, Beograd, 2012, str. 261.

12
u velikoj mjeri zavisi od toga kako je podešen analitički objektiv. Ukoliko je on
podešen tako da ima državocentrični pogled, istraživački objektiv će „uslikati“
bezbjednosnu dinamiku koja se odvija unutar međunarodnog, tačnije unutar
međudržavnog sistema6. Ukoliko je podešen na društvenocentričnu perspektivu,
objektiv će prije „snimiti“ bezbjednosnu dinamiku koja je rezultat procesa
globalizacije. Dok koncept međunarodnog sistema pruža dobar okvir za statičnu
analizu globalne bezbjednosti, koncept globalizacije omogućava okvir za dinamičku
analizu globalne bezbjednosti7.

4. ZAKLJUČAK

S obzirom da živimo u vrijeme trećeg talasa globalizacije, globlanim izazovima se

može samo globlano odgovoriti. Globalna nejednakost, siromaštvo, ekološki
problemi, ljudska prava, manjinska prava, demokratija, pojedinačna i grupna
bezbjednost, prevazilaze moći drzave. Pitanje je ko je u obavezi da obezbijedi
bezbjednost. Međutim, zastupnici ovog gledišta ne navode ko je u obavezi da
obezbijedi bezbjednost? Smatra se da će preoblikovanje ljudskog društva u globalno
društvo i postojanje svesti o pripadnosti tom društvu, samo po sebi dovesti do
odbrane opšteprihvaćenih vrijednosti života i ostvarivanja bezbjednosti.

Ipak ne treba zaboraviti da država i dalje ostaje stožer bezbjednosti i nema govora o
smanjivanju njene uloge i značaja. Država ne isčezava u novim uslovima, već se

6
Ejdus, F., Međunarodna bezbednost: teorije, sektori i nivoi, Beograd, 2012, str. 261.
7

13
samo prilagođava i priprema da odgovori izmjenjenim, novim bezbjedonosnim
izazovima i prijetnjama. Studije bezbjednosti su prešle dugačak put od svog nastanka
do danas. Od „zlatnog doba“ tokom pedesetih godina 20. vijeka, pa sve do „arapskog
proljeća“ spočetka druge decenije 21. vijeka, one su stalno proširivane, produbljivane
i obogaćivane. Na početku, bile su isključivo vezane za vojne, pre svega, nuklearne
izazove SAD i drugih velikih sila. Prvi istraživači koristili su pozitivističku
metodologiju, a nalazi su, prije svega, bili namenjeni odlučiocima u vojnom sektoru
bezbjednosti. Danas su studije bezbjednosti teorijski daleko raznovrsnije, spiskovi
tema kojima se bave su mnogo duži, a broj korisnika njihovih saznanja daleko veći.
Ponekad je ta raznovrsnost čak tolika da se na momente može učiniti kako su
izgubljeni intelektualna koherentnost i jasan istraživački dnevni red. Ipak, u
pluralizmu tema i perspektiva se i nalazi bogatstvo koje studije bezbjednosti čini
uzbudljivom i dinamičnom naučnom disciplinom.

LITERATURA

1. Čehulić, L. (2001.), Posthladnoratovski odnosi SAD-a i Kine, Međunarodne studije,

vol. I, br. 2-3.
2. Ejdus, F. (2012), Međunarodna bezbednost: teorije, sektori i nivoi, Beograd.
3. Grizold, A. (1998), Međunarodna sigurnost i etnički konflikti, Politička
misao.
4. Jurišić, K. (2000.), Procesi globalizacije u 20. stoljeću, Međunarodne studije.
5. Vukadinović, R. (1998.), Međunarodni politički odnosi, Barbat, Zagreb.
6. Vukadinović, R. (2001.), Međunarodni odnosi od hladnog rata do globalnog
poretka, Agencija za komercijalnu djelatnost, Zagreb.

14