INTERPUNKCJA. Narzdzie interpretacji wywiadw etnograficznych w transkrypcjach.

Technologie Informacyjne Zajcia nr 5_14.11.2013 Na bazie: http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629734

CHARAKTER POLSKIEJ INTERPUNKCJI

Interpunkcja polska ma charakter skadniowy. Oznacza to, e znaki interpunkcyjne su gwnie do: uwydatniania logiczno-skadniowej konstrukcji zdao;

wydzielania czonw wtrconych, luno zwizanych z gwnym tokiem wypowiedzi, rytmik mowy, intonacj;
umoliwia wyodrbnienie niektrych wyrazw, np. ze wzgldu na ich wanod, z uwagi na to, e chcemy wyrazid swj dystans do pewnych sw i wypowiedzi

Interpunkcja kwestia ycia i mierci (niekiedy)

Brak znakw interpunkcyjnych w tekcie lub bdne ich rozmieszczenie moe wypaczyd, a nawet cakowicie zmienid sens wypowiedzi, np. Profesor, Jzek i Rafa zgosili si po odbir paszportw. Profesor Jzek i Rafa zgosili si po odbir paszportw. Studentka wybiega szybko, zamykajc drzwi. Studentka wybiega, szybko zamykajc drzwi. Powiesid nie mona, uwolnid. Powiesid, nie mona uwolnid.

ZNAKI INTERPUNKCYJNE I ICH FUNKCJE

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. W jzyku polskim uywamy dziesiciu znakw interpunkcyjnych. S to: Kropka rednik Przecinek Dwukropek Mylnik (pauza) Wielokropek Znak zapytania (pytajnik) Znak wykrzyknienia (wykrzyknik) Nawias Cudzysw

Funkcje

funkcja komunikatywna (zasada komunikatywnoci i przejrzystoci tekstu) su one do wyraania niektrych waciwoci mowy (np. zawieszenie gosu, emocje) pozwalaj go waciwie interpretowad tekst pisany

1. Znaki oddzielajce kropka: zamykanie wypowiedzeo rednik, przecinek: oddzielanie mniejszych caoci w obrbie wypowiedzenia 2. Znaki prozodyczne wielokropek, mylnik, pytajnik: oznaczanie przerwania, zawieszenia gosu, szczeglnej intonacji 3. Znaki emocji wykrzyknik, pytajnik, mylnik, wielokropek: oznaczanie stanw uczuciowych mwicego

4. Znaki opuszczenia wielokropek, mylnik: zaznaczanie pominid w tekcie

5. Znaki wyodrbniajce dwukropek: wprowadzenie wyliczenia, cytatu, uzasadnienia, wyniku, wyjanienia cudzysw, nawias, dwa przecinki (otwierajcy i zamykajcy), dwa mylniki (otwierajcy i zamykajcy): wydzielanie fragmentw tekstu

++++++
Wiksza przejrzystod i zrozumiaod tekstu moe zostad osignita poprzez takie czynniki graficzne, jak: Odpowiedni podzia na akapity: wielkod akapitu, wcicie pierwszej linii akapitu, poszerzanie odstpw midzy akapitami, interlinia itd. Odpowiedni krj czcionek Wyodrbnienie za pomoc kursywy, pogrubienia, rozstrzelenia liter i innych sposobw.

I. ZNAKI ODDZIELAJCE. UWAGI OGLNE

Mamy do dyspozycji trzy podstawowe znaki o funkcji oddzielajcej: kropk rednik Przecinek UWAGA: Funkcj tak, oprcz swej podstawowej funkcji, mog penid rwnie:

wykrzyknik pytajnik wielokropek

1.1. PODSTAWOWA FUNKCJA KROPKI

kropka zamyka wypowiedzenie w obrbie wypowiedzenia zakooczonego kropk mog wystpowad inne znaki interpunkcyjne. kropka to podstawowy i najwaniejszy znak przestankowania. kropka moe zostad zastpiona przez:

?, !, ...

Np.
Rety, panie kochany! Na ulicach graj! impreza! ludzie si bawi! a ty nie idziesz? w domu zostajesz? siedzied tak bdziesz? Co si stao z tob, kochany? I to nadao moim czynom jaki dziwaczny charakter...

1.2. INNE ZASTOSOWANIA KROPKI

1.2.1. Kropk stawiamy po skrcie wyrazu, w ktrym zostaa odrzucona koocowa czd, np. prof. 1.2.2. Kropk stawiamy zawsze po inicjaach imienia i nazwiska, np. A.S. 1.2.3. Jeeli na koocu zdania wystpuje skrt z kropk lub wielokropek, nie stawiamy drugiej kropki zamykajcej zdanie, np. Skrtem wyraenia post scriptum jest P.S.

1. 2.4. Po cyfrach arabskich oznaczajcych liczebniki porzdkowe stawiamy kropki: IEiAK znajduje si na 5. pitrze. 1.2.5. Pisownia dat (cyfry arabskie, rzymskie + liczebnik porzdkowy): 13.11.2013 lub 13 XI 2013 lub 13 listopada 2013 r. 1.2.6.Kropk stawiamy po liczbach (arabskich lub rzymskich) oraz literach wprowadzajcych wyliczenia: I., 1., A., a. +++ 1), a) 1.2.7. Po tytule czci dziea moemy postawid kropk, jeli pierwsza litera tego tytuu jest napisana wielk liter, a pozostae maymi:

a) Metoda wywiadu etnograficznego. b) teoria ugrutowana

1.3. POMIJANIE KROPKI

1.3. 1. Na kartach tytuowych ksiek: Michael Herzfeld Metody badao terenowych ALE: Czym jest teren w antroplogii? Przekad Agnieszka Kociaoska Wstp Waldemar Kuligowski Poznao 2013 Paostwowe Wydawnictwo Naukowe 1.4. 1. Po tytuach rozdziaw i podrozdziaw, ktre w caoci pisane s wielkimi literami: ANTROPOLOGIA KULTUROWA 1.4.2. Po tytuach artykuw w czasopismach: Czas Kultury Tematy z Szewskiej

1.4.3. Po ywej paginie (tzn. po tekcie umieszczanym w nagwku strony najczciej jest to tytu). Jeli ywa pagina skada si z tytuu nadrzdnego i podrzdnego, to tytuy te oddzielamy mylnikami: Microsoft Windows 8 Uruchamianie 1.4.4. Po liczebnikach porzdkowych pisanych cyframi rzymskimi: Antropologia kulturowa narodzia si w XIX wieku. 1.4.5. Midzy skadnikami daty, jeli miesic napisany jest liczb rzymsk lub sownie: 13 listopada 2013 roku 1.4.6. Po liczebnikach porzdkowych oznaczajcych godzin, np. Zajcia zaczynaj si o 8 rano.

1.4.7. Po liczebnikach gwnych: W sali 514 mieci 30 osb. Od czasu mierci Claude'a Levi-Straussa miny 4 lata. 1.4.7. Po imieniu i nazwisku w podpisach, na wizytwkach i wywieszkach, np. Agata Stanisz Poznao, ul. Ratajczaka 32 m. 12 Naczelny Dyrektor 1.4.8. Po napisach na afiszach, transparentach i szyldach, sloganach reklamowych: Wielki kiermasz ksiek antropologicznych Odbierz bonus 200 z 1.4.9. Po skrtowcach: UAM, PAN, PTL, CeBaM, IEiAK 1.4. 10. Po skrtach jednostek miar i wag oraz rodzimych jednostek pieninych: g (= gram), ha (= hektar), km (= kilometr), z (= zoty).

Sabszy od kropki. Oddziela w miar samodzielne czci wypowiedzenia. Oddziela wycznie czony rwnorzdne pod wzgldem logiczno-skadniowym.

2.1. rednik uywany jest najczciej w rozbudowanych wypowiedzeniach zoonych: Zdarza si czsto, e dobry czek jaki badacza przygarnie; ale trafia si czciej, e badacz taki przepada marnie. 2.2. rednik rwnie moe zostad zastosowany do oddzielania pojedynczych zdao, samodzielnych pod wzgldem mylowopojciowym Ukooczy etnologi na UAM w Poznaniu; z zawodu jest take fotografikiem. 2.3. rednik naley umiecid rwnie w zdaniach zawierajcych rozbudowane wyliczenia, w ktrych wielokrotnie uyto przecinkw, np. Kropki nie stawiamy: po tytuach dzie i czasopism, na stronie tytuowej, na okadce i obwolucie ksiek; po tytuach (nagwkach) czci, rozdziaw, paragrafw dziea, gdy tytu napisano w osobnym wierszu samymi wielkimi literami; po liczbie bd literze oznaczajcej czd dziea, jeli znajduje si w osobnym wierszu;

3. PRZECINEK
Moe wystpid pojedynczo lub podwjnie. Przecinek podwjny suy do wydzielania wyrazu lub grupy wyrazw w obrbie wypowiedzenia: Miaam wtedy, pamitam, problemy z transkrypcj wywiadw. Byo to, jeli si nie myl, przed miesicem. ALE: Zamiast przecinkw w takim wypadku mona uyd mylnikw lub nawiasu. Naley jednak pamitad, e: a) mylniki oznaczaj wydzielenie mocniejsze ni przecinki, a sabsze ni nawiasy; b) nawias oznacza wydzielenie najsilniejsze. Mielicie, o ile dobrze pamitam, zrobid transkrypcje do 3 listopada 2013 roku. Mielicie - o ile dobrze pamitam - zrobid transkrypcje do 3 listopada 2013 roku. Mielicie (o ile dobrze pamitam) zrobid transkrypcje do 3 listopada 2013 roku.

3.1. Przecinek pomidzy zdaniami podrzdnymi i nadrzdnymi. Zasady oglne

3.1.1. Zdanie podrzdne (okrelajce) zawsze oddzielamy przecinkiem od zdania nadrzdnego bez wzgldu na kolejnod tych zdao: Myl, e czeka nas jeszcze w przyszoci zasadnicza dyskusja o kryteriach, ktre rzdz doborem materiau literackiego wprowadzanego w pole edukacji, chocia mona powiedzied, e dyskusja taka toczy si permanentnie, poniewa niewiele jest rzeczy w szkole wzbudzajcych wiksze emocje ni lista lektur szkolnych.

3.1.2. Zdanie podrzdne wplecione w zdanie nadrzdne musi byd wydzielone przecinkami z obu stron bez wzgldu na typ spjnika nastpujcego po owym zdaniu podrzdnym: Po zachodzie sooca, gdy niebo troch si ciemnio, ojciec nigdy nie sprzeda wini. Szlimy do kocioa, ktry jest w Bukowcu, i wicilimy palm. + rwnowaniki: Mnie ju nic nie pomoe, a czarcie ebro najmniej. Babka moja, zakasawszy rkawy, wlewaa do wody wywar z czarciego ebra i rumianku.

3.1.3. Zdanie podrzdne jest zwykle wprowadzane przez jeden z nastpujcych wyrazw (spjnikw, zaimkw lub partyku):
by, acz, aczkolwiek, albowiem, azali, a, aeby; bo, bod, bowiem, by, byle, byleby; chocia, chociaby, chod, chodby, chybaby, chyba e, chyba eby, co, cokolwiek, czy, czyj; dlaczego, dlatego, dlatego e, dokd, dokdkolwiek, dopiero, dopiero gdy, dopki; gdy, gdyby, gdy, gdzie, gdziekolwiek; ile, ilekolwiek, ilekrod, ile razy, ile e, im, i, iby; jak, jakby, jak gdyby, jaki, jakikolwiek, jakkolwiek, jako, jakoby, jako e, jakeby, jeli, jeliby, jeeli, jeeliby; kdy, kiedy, kiedykolwiek, kiedy, kim, kogo, komu, kto, ktokolwiek, ktrdy, ktry; ledwie, ledwo; mimo i, mimo e; na co, niech, nim; odkd, o ile; po co, po czym, podczas gdy, pomimo i, pomimo e, poniewa, pki, przy czym; skd, skdkolwiek, skoro; tak jak, tylko e, tym bardziej e; w miar jak, wprzd nim, w razie gdyby; za co, zaledwie, zanim, zwaszcza gdy, zwaszcza jeeli, zwaszcza kiedy, zwaszcza e; e, e a, eby.

UWAGA 1: pamitad o zwizkach frazeologicznych!!!

jak z bicza trzas, kto wie co, leed jak ula, nie wiadomo kiedy, nie wiedzied po co, po raz nie wiem ktry, uciec gdzie pieprz ronie, wiedzied co w trawie piszczy UWAGA 2: wypowiedzenia strukturalnie identyczne, ktre nabieraj zrnicowanego znaczenia jedynie przez zastosowanie lub pominicie przecinka: Kto wie co by si wtedy z nim stao. Kto wie, co by si wtedy z nim stao?
Nie wiadomo kiedy zrobia si z niej etnografka. Nie wiadomo, kiedy zrobia si z niej etnofrafka.

UWAGA 3: Przecinek naley rwnie pomind przed zaimkami wzgldnymi wprowadzajcymi takie pozorne zdania podrzdne, ktre nie s rozwijane, np.

Nie dosta wpisu do indeksu i nie mia pojcia dlaczego. Postanowi kupid mieszkanie, lecz nie wiedzia kiedy.

Wiadomo co. ale: Wiadomo, co wolno. Wiemy kto. ale: Wiemy, kto to. Nie wiem jak. ale: Nie wiem, jak dalej.

3.2. Przecinek pomidzy zdaniami podrzdnymi i nadrzdnymi. Zasady szczegowe

3.2.1. Poczenia partyku, spjnikw, przyswkw ze spjnikami: nie rozdziela si przecinkiem poczeo partyku, spjnikw i przyswkw ze spjnikami, np: chyba e, chyba eby, ile e, jak gdyby, jako e, mimo e, pomimo to, pomimo e, tylko e, tym bardziej e, wanie gdy, wanie jak, wanie kiedy, podczas gdy, zwaszcza gdy, zwaszcza jeeli, zwaszcza kiedy, zwaszcza e. Przecinek naley postawid przed caym wyraeniem (jest to tzw. cofanie przecinka): Badacz nie chcia si poczstowad, pomimo e by godny. Przeczytam teskt na pewno, chyba ebym zapomniaa.

3.2.2. Poczenia przyswkw, zaimkw lub wyraeo przyimkowych ze spjnikami oddzielamy przecinkiem wwczas, gdy na przyswek, zaimek lub wyraenie przyimkowe pada akcent zdaniowy; mwic, wyrnimy te wyrazy za pomoc akcentu, a w miejscu przecinka zrobimy pauz oddechow: Powiniene postpowad tak, aby nie krzywdzid swoich informatorw. Wzbogaci swoj wiedz wwczas, gdy przeczyta ksik Michaela Herzfelda. Ceni podejcie posthumianistyczne tym bardziej, e wydaje si najmniej etnocentryczne. Zanie t ksik tam, skd j przyniose.

UWAGA1:
Wyraenia o identycznej lub podobnej budowie wystpuj rwnie w funkcji spjnikw zestawionych; w takich wypadkach nale one do zdania podrzdnego, a przecinek stawiamy przed nimi:

Powiniene postpowad uczciwie, tak aby nie krzywdzid swoich informatorw

Wzbogaci si, wwczas gdy przeczyta ksik Herzfelda. Zanie t ksik, tam skd j przyniose.

UWAGA 2:
Jeli jednak pierwszy czon takiego poczenia poprzedzony jest dodatkowym okreleniem typu: dopiero, wanie, przecinek stawiamy midzy jego skadnikami: Zadzwoni do ciebie dopiero wtedy, gdy skoocz rozmow z interesantem. Zanie t ksik wanie tam, skd j przyniose.
Najczciej spotykanymi poczeniami tego typu s: dlatego i, dlatego e, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby, tak by, tak i, tak jak, tak jakby, tak e, tak eby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skd, ten sam co, teraz gdy, to co, tym bardziej i, tym bardziej e, w miar jak, wprzd nim, wtedy gdy, z chwil gdy.

3.2.3. Nie rozdziela si dwch ssiadujcych spjnikw, spjnika i zaimka wzgldnego, zaimka wzgldnego i spjnika, typu : a chod, a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a wic, a e, i chod, ktry jeli, e aby, e gdy, e jeli Opowiada, e gdy zda egzamin, postawi wszystkim piwo. Przyrzek mi, e jeli bdzie trzeba, zawsze mi pomoe. ALE: Zdania tego typu moemy jednak wydzielid dwoma przecinkami lub dwoma mylnikami, gdy chcemy podkrelid, e s zdaniami wtrconymi:

Opowiada, e gdy zda egzamin postawi wszystkim piwo.

3.2.4. Imiesw zakooczony na -c, -szy, -wszy w zasadzie oddziela si przecinkiem wraz z ewentualnymi jego okreleniami od poprzedzajcej go lub nastpujcej po nim reszty zdania lub wydziela si go przecinkami, jeli jest wtrcony w zdanie: Patrzc z bliska na monitor komputera, mczysz wzrok. Wlk si, kulejc, brzegiem lasu. Obudziwszy si, o niczym ju nie pamita. Przeskoczywszy rw, znalaz si ju na swoim polu. Studenci, suchajc napomnieo, spogldali na siebie z zakopotaniem.

Dziki temu, robic nadal badania, zebrali pokany materia empiryczny.

UWAGA: W odniesieniu do imiesowu wyjwszy (= oprcz) jednak przecinek si pomija: Wyjwszy sodycze nie mia adnych saboci.

3.2.5. Przecinka nie stawia si pomidzy zwrotem imiesowowym a bezporednio poprzedzajcym go spjnikiem (np. i, a, i, e) lub zaimkiem wzgldnym (np. jaki, ktry, co): Nie spodziewa si, e napisawszy bardzo dobry artyku, bdzie go musia jeszcze poprawiad. Kazik pdem bieg z obawy, eby tamci jemu w tumie nie zginli, i odnalazszy ich, dawa mi znaki rkoma.

ALE: Wyjtek moemy uczynid tylko w wypadkach, gdy chcemy podkrelid, e po spjniku nastpio zawieszenie gosu, tzn. e zdanie ma charakter wtrcony, np. Powiedziaa, e ma nas dod i obrciwszy si na picie, wysza. Powiedziaa, e ma nas dod i, obrciwszy si na picie, wysza.

3.3. Przecinek pomidzy zdaniami wsprzdnymi poczonymi bezspjnikowo

Zdania wsprzdne przecinkami: bezspjnikowe zawsze oddzielamy

Szybowiec ruszy, nabra pdu, gadko oddzieli si od ziemi, stromo wspi si wzwy. Obstpili go, patrz w osupiaym milczeniu. A on grabi pazurami, stka, szeleci wrd poszycia. Wreszcie podnosi si z narczem zwidych lici i drobnego chrustu, wraca na d, sypie ten adunek do rodka. Nie przeszkadzaj mu, obraca jeszcze ze dwa, trzy razy, potem wazi do jamy, znika w niej.

3.4. Zdania wsprzdne spjnikowe. Zadady oglne

3.4.1. Zdania wsprzdne poczone spjnikami: przeciwstawnymi, wynikowymi, synonimicznymi a) przeciwstawne: a, ale, alici, inaczej, jednak, jednake, jedynie, lecz, natomiast, przecie, raczej, tylko, tylko e, tymczasem, wszake, za, za to Ja mwi to, a on co innego. Usiowaam prowadzid zajcia, ale raz za razem zrywa si haas. Obiecywa duo, tymczasem nic nie zrobi. b) wynikowe: wic, dlatego, tote, to, zatem, std, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, i (= wic, tote), przeto, tedy Nie kocha ma, zatem powinna go opucid. Zapyta niegrzecznie, wobec tego odpowiedziaem mu oschle. c) synonimiczne (wyjaniajcymi): czyli, to jest, to znaczy, innymi sowy Wyjedam na Trobriandy, czyli odwiedz Wyspy Kirivina.

3.4.2. Zdania wsprzdne poczone spjnikami: cznymi, rozcznymi, wyczajcymi

Nie rozdziela si przecinkiem zdao zoonych wsprzdnie poczonych nastpujcymi spjnikami: a) cznymi: i, oraz, tudzie, i zarazem

Kiedy darto pierze z gsi i robiono z niego pierzyny.

W czasie wielkiego postu spoywano polewk oraz ziemniaki w mundurkach. Zatykanie palem wielkanocnych za obrazy chronio przed nieszczciami i zarazem stanowio element dekoracyjny. b) rozcznymi: lub, albo, bd, czy Wieoce doynkowe zostawia si w kociele albo stawia si na honorowym miejscu w sali wiejskiej. Rozpoczn w tym roku studia bd pjd do pracy.

UWAGA:
Przed spjnikiem czy czcym zdania wsprzdne rozczne nie stawiamy przecinka:

Wyjedasz na wita czy zostajesz?

Poradzisz sobie czy mam ci pomc? Ale gdy wyraz czy wprowadza zdanie podrzdne (okrelajce), musi zostad poprzedzony przecinkiem: Nie wiedzia (czego?), czy powienien przyjd na konsulatacje Zapyta (o co?), czy ju mina dwunasta. wyczajcymi: ani, ni: Od wielu lat we wsi nie ma cymprw ani siwkw.

3.5. Zdania wsprzdne spjnikowe. Reguy szczegowe

3.5.1. Spjniki czne, rozczne, wyczajce (np. i-lub-ani) z przyswkami i zaimkami o charakterze uzupenieo wtrconych czy dopowiedzianych oddzielamy przecinkiem od reszty tekstu: Byam w terenie, i to przez p roku. Byo to podejcie etnocentryczne, lub raczej zachodniocentryczne. Nie byam na Trobriandach ani te w Amazonii. Palma bya dua, czy moe raczej ogromna. Typowe poczenia tego typu: i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, lub lepiej, ani te, ani nawet, czy moe.

3.5.2. Jeeli spjnik czny, rozczny, wyczajcy (oraz partykua czy) s powtrzone na pocztku dwch zdao wsprzdnych, przecinek naley postawid przed powtrzonym spjnikiem lub partyku: Albo zrobisz to dzi, albo nie rb wcale. Ani nie mam czasu, ani ochoty. Czy zrobisz to sam, czy przysad ci kogo do pomocy? Matka zwracaa si z prob o pomoc ju to do swojej rodziny, ju to do dawniejszych przyjaci. Pojad bd kolej, bd autobusem. UWAGA: Tam gdzie powtrzon czy ma znaczenie spjnikowe i da si zamienid na lub przecinka nie stawiamy: W polu pracowa zawsze, czy by zdrowy czy chory. Tam za, gdzie powtrzone czy ukazuje wybr midzy dwiema moliwociami, stawiamy przed nim przecinek: Rodzice pytali mnie, czy jeste zdrowy, czy chory.

3.5.3. Przecinek midzy czciami zdania pojedynczego poczonymi spjnikowo a) Nie stawiamy przecinka przed spjnikami: i, a (= i), oraz, tudzie, lub, albo, bd, czy, ani, ni, np. Mgbym studiowad etnologi bd archeologi. Nie widziaam Tajpei ani Bombaju.

ALE:
Przed spjnikiem a nie stawiamy przecinka, jeli: peni funkcj czn (mona go wymienid na i), np. Wykad by krtki a przystpny. Kobiecina piewaa cicho a agodnie.

wystpuje midzy wyrazami lub wyraeniami porwnywanymi, np. Migranci polscy w Dublinie a Londynie.
Tosamod pciowa a dyskryminacja na rynku pracy. w poczeniu z wyrazem midzy lub pomidzy okrela pooenie lub wspln cech dwch rzeczy, np. Szpara pomidzy oknem a parapetem. Kolor midzy tym a brzowym. czy dwie identyczne formy dla podkrelenia tego, o czym si mwi, np. Takie przykady mona mnoyd a mnoyd. Wcale a wcale nie masz racji.

b) Przecinek przed spjnikami przeciwstawnymi a, ale, lecz , tylko oraz synonimicznymi (czyli, to znaczy, to jest, innymi sowy) stawiamy przecinek, np. Mogem pjd na ekonomi, ale po co? Prawda zwyciya, a nie fasz. Jestem zamiowanym podrnikiem, czyli globtroterem. c) Przecinek przed spjnikami powtrzonymi, penicymi identyczn funkcj Zwiedzili i zamek, i muzeum. Zawsze kto bd to pomaga jej, bd jej siostrze. Nerwowo poprawiaa to obrus, to sztudce, to serwetki.

Uwaga 1:
Oddzielamy przecinkami utartych wyraeo, np. powtarzajce si czony

ani be, ani me; ani widu, ani sychu; ni pies, ni wydra; ni std, ni zowd; ni z tego, ni z owego W innych frazeologizmach o podobnej konstrukcji (tzn. skadajcych si z dwu czonw rwnorzdnych) nie stawiamy przecinka, np. bd co bd; bij zabij; chcc nie chcc; na chybi trafi; rad nierad, wypisz wymaluj.

Uwaga 2:
Powtrzony spjnik poprzedzamy przecinkiem tylko wtedy, gdy peni on funkcj analogiczn do pierwszego, np. Siedz i pij i kaw, i herbat. Kup chleb i buki, i jabka, i gruszki. Natomiast nie postawimy przecinka w zdaniach:

Siedz i pij kaw i herbat. Kup chleb i buki albo jabka i gruszki.

3.6. Przecinek a wyraenia porwnawcze

3.6.1. Przed czonem porwnawczym wprowadzonym przez wyrazy: jak, jakby, jako, niby, niby to, niczym, ni to, ni, podobnie jak, nie umieszczamy przecinka, np. Dziadziu by guchy jak pieo. Zna si na tym lepiej ni ktokolwiek inny. Bya ubrana podobnie jak moja ona. UWAGA1: Jednak aby podkrelid, e czon porwnawczy jest dopowiedziany, wtrcony, powinnimy oddzielid go przecinkiem, np. Dzi, podobnie jak wczoraj, przyszed z pracy bardzo pno. Do ulubionych ksiek, jak do przyjaci, czsto wracamy. UWAGA2: Jeli czony porwnawcze wchodz w skad wypowiedzenia zoonego, powinnimy je oddzielad przecinkiem, np. Ubranie ley na nim, jak leaoby na koku. Jest lepszy, ni mylaem.

3.6.2. Przykadowe wyliczenia i wyszczeglnienia wprowadzane przez wyraz jak zawsze poprzedzamy przecinkiem, np.

Na zajciach poznalimy takie pojcia, jak: pokrewieostwo, akulturacja, etnocentryzm. Co roku wici si takie przedmioty, jak: kreda, kadzido, gromnica, gazki wierzbowe, koszyczek z jedzeniem, brzzki, wod.

3.6.3. Porwnania paralelne (o konstrukcji tak, jak; taki, jaki; tyle, co; rwnie, jak; taki, jaki; tyle, co) stawiamy przecinek, np. Chodzi czsto tak do kocioa, jak do lokalnego baru.

Czytanie ksiek jest rwnie mie, jak i ksztacce.

Od razu wykona takie polecenie, jakiego zadano. Miaem tyle samo pienidzy, co przed rokiem.

Uwaga 1: Naley odrnid porwnania paralelne, w ktrych stawiamy przecinek, od porwnao, ktre nie maj wyrazistego charakteru paralelnego:

a)z przecinkiem zarwno , jak i; rwnie , jak i; tak, jak i; tak, jak b) bez przecinka tak samo jak; ten sam co; taki jak

Uwaga 2: Jednake jeli przed porwnaniem nie robimy przerwy oddechowej albo jeeli skadniki porwnania nie przeciwstawiaj si sobie bardzo wyranie, albo gdy chcemy osabid wyrazistod porwnania, przecinek moemy pomind, np.
Kowalski jest rwnie dobrym studentem jak Nowak. Taki dowiadczony antropolog jak dr X nie powinien by pomind tak istotnej kwestii. Zarabiam tyle samo co przed rokiem.

Uwaga 3: Przed wyrazem jako (= w charakterze, w roli) przecinka nie stawiamy, chyba e chcemy podkrelid, i wyraenie wprowadzone przez jako ma charakter przyczynowo-uzasadniajcy. Wwczas moemy ten odcieo znaczeniowy zasygnalizowad przecinkiem, np. By powszechnie szanowany jako muzykant. (Szanowano go jako dobrego muzykanta); By powszechnie szanowany, jako muzykant. (Szanowano go ze wzgldu na presti bycia muzykantem).

3.7. Przecinek midzy czciami zdania pojedynczego poczonymi bezspjnikowo

3.7.1. Przecinek midzy poczonymi bezspjnikowo jednorodnymi czciami zdania a) podmiotami, np. Antropolodzy, socjolodzy, geografowie i inni przedstawiciele nauk spoecznych wzili udzia w debacie publicznej na temat przyszoci ulicy w. Marcin. b) dopenieniami, np. Opowiada to ju rodzicom, kolegom, znajomym. Lubia seks, naroktyki, hip-hop. c) przydawkami rwnorzdnymi, np. Min kolejny dzieo senny, monotonny, nudny. Zostawi po sobie rkopis bez wstpu, bez zakooczenia, bez przypisw.

3.7.2. Przydawki nierwnorzdne, to znaczy takie grupy przydawek, z ktrych pierwsza okrela poczenie drugiej przydawki i okrelanego przez ni rzeczownika, nie s oddzielane przecinkiem, np. Pierwszy przedwojenny etnograficzny film polski dotyczy kwestii rdzennych mieszkaocw Ameryki Pnocnej. *pierwszy (przedwojenny film); pierwszy z przedwojennych filmw]. Wspczesna polska literatura ma wiele tumaczeo na jzyki obce *wspczesna (polska literatura); wspczesna czd polskiej literatury+.

3.7.3. Nie oddziela si przydawek wyznaczajcych zakres okrelanego rzeczownika: Podrni jadcy tym pocigiem s zobowizani mied miejscwki *ci z podrnych, ktrzy jad tym pocigiem+.
Archeologom zatrudnionym przy budowie autostrady zapewniono bezpieczne warunki pracy *tym spord archeologw, ktrzy zostali zatrudnieni przy budowie autostrady].

3.8. Okoliczniki jednorodne (czyli dwa okoliczniki miejsca, sposobu, czasu itd.) oddzielamy przecinkiem, jeli:
okolicznik, ktry wystpuje na drugim miejscu, jest bliszym okreleniem pierwszego, np. W ubiegym tygodniu, w czwartek, nie mielimy zajd. Wz sta zawsze na podwrzu, przy samej stodole. tworz przykadowe wyliczenie, np. Pracowa w instytucie, w bibliotece, w domu. Mieszkaem w Krakowie, w Poznaniu, w odzi. W pozostaych wypadkach okolicznikw nie rozdzielamy przecinkami. Tote naley pisad:

Spotkaem go na ulicy pnym wieczorem [okoliczniki niejednorodne miejsca i czasu]. Postpiem wczoraj bardzo gupio [okoliczniki niejednorodne czasu i sposobu].

3.9. Przecinek przed czonami powtarzanymi

Przecinek przed czonami powtarzanymi Przepisali wiele, wiele wywiadw. Trwao to wszystko dugo, dugo. Jedynie przed powtrzonymi wyrazami wykrzyknikami moemy zastosowad rn interpunkcj. Gdy chcemy zasygnalizowad inn intonacj oraz wymwienie wykrzyknieo z wikszym naciskiem, uywamy wykrzyknika. Stosujc przecinki w miejsce wykrzyknikw, zaznaczamy, i wykrzyknienie nie ma silnie emocjonalnego charakteru, np. Ho, ho! Co za pikny widok! Ho, ho, co za pikny widok! No, no, no! jaki dowcipny! No, no, no, jaki dowcipny!

3.10. Wyraenia wprowadzajce i wtrcone

3.10.1. Przecinek w wyraeniach wprowadzajcych wyjanienia i wyliczenia: z obu stron naley oddzielad przecinkami wyraenia wprowadzajce wyjanienia i wyliczenia, ktre rozpoczynaj si najczciej od czyli, to jest, to znaczy. Jeli takie wyraenia znajduj si na koocu zdania, drugi przecinek zastpujemy kropk lub rwnowanym jej znakiem interpunkcyjnym, np. Znam go od dawna, to znaczy od dwudziestu lat, i ogromnie go ceni.

Odwiedz kraje poudniowej Europy, to jest Wochy, Albani i Grecj.

3.10.2. Wyrazy i wyraenia typu: chyba, ewentualnie, na przykad, nawet, prawdopodobnie, przynajmniej, raczej, taki jak, zwaszcza poprzedzamy przecinkiem, jeli uwypuklaj one treci zapowiedziane w czonie poprzedzajcym i maj charakter dopowiedzenia; w mowie byyby one poprzedzane krtk pauz, np. W sklepie sprzedawano wiele towarw, na przykad meble. Odwiedzamy si czsto, przynajmniej co drugi dzieo.

Kupiam sobie nowy laptop, taki jak twj.

Owe dopowiedzenia s takim skadnikiem zdania, ktry moe zostad opuszczony bez wikszej szkody dla budowy zdania. Naley pamitad, i dopowiedzenie wystpujce wewntrz zdania wydzielamy za pomoc przecinkw z obu stron, np. Lubi jazz, zwaszcza tradycyjny, chod ceni te muzyk powan. Chwali si bezustannie swoimi sukcesami, na przykad czstymi awansami, wic prawie wszyscy maj go dod.

UWAGA: Jeli warunki te nie s spenione, przecinka nie stawiamy, np.

W nocy pojazd stojcy na przykad na drodze powinien byd owietlony. Kontestatorami sw pewnego znamiennego typu s spord pisarzy na przykad przedstawiciele queer studies.

3.10.2. Wyrazy i wyraenia oznaczajce stosunek osoby mwicej do treci wypowiedzi oddzielamy przecinkiem, gdy maj charakter czonw wtrconych. Do wyrazw i wyraeo typowych nale m.in.: bez wtpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrt, naturalnie, niestety, niewtpliwie, niezawodnie, oczywicie, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzecz jasna, rzeczywicie, zapewne. Myl, e nie warto, doprawdy, zajmowad si tym zjawiskiem. Naturalnie, pomog ci, jeli tylko poprosisz.

Jeli takie wyraenia nie s czonami wtrconymi, nie oddzielamy ich przecinkami. W mowie odpowiada temu brak pauzy lub zawieszenia gosu w momencie wypowiadania wyrazw i wyraeo tego typu:
Jest to czowiek bez wtpienia uczciwy. Zepsu mi si samochd, wic oczywicie nie zdyem na czas.

3.10.3. Krtkie wyraenia majce form zdao gwnych, za faktycznie bdce skadnikami pozazdaniowymi, naley oddzielad obustronnymi przecinkami, np. Skooczye, jak mi mwiono, studia. Za rok, byd moe, wyjad z kraju. Jestem chory, zdaje si, na gryp. Otrzymasz, rzecz jasna, zwrot kosztw. Wypadki, jak wiadomo, przycigaj gapiw. Typowymi wyraeniami tego typu s: byd moe, jak widad, niestety, przypuszczam, rzekby, sdz, wiadomo, zdaje si.

3.10.4. Wyrazy i wyraenia niebdce czciami zdania (tzw. wyrazy poza zdaniem) zawsze wydzielamy przecinkami. S nimi: a)wyrazy i wyraenia takie, jak: inaczej, innymi sowy, krtko, sowem, cile, cilej, cile mwic, ktre oddzielamy obustronnymi przecinkami lub przecinkiem i dwukropkiem np. Ojciec, matka, dwaj synowie, sowem, caa rodzina wybiega na podwrko.

Przejechaem blisko pidset, cile: czterysta osiemdziesit osiem kilometrw w cigu dnia.
b) wyrazy w woaczu, np. Panie Kaziu, musimy si koniecznie spotkad. Czy nie mgby, skarbie, kupid mi tych kosmetykw!? Panie dyrektorze, a co bdzie z moj premi?

3.10.5. Wtrcone czony zdao zoonych i pojedynczych wydzielamy przecinkami z dwu stron, np. Znajomod literatury hinduskiej, u nas bardzo jeszcze egzotycznej, i sanskrytu stworzya mu moliwod lepszego zrozumienia wczesnej kultury Dalekiego Wschodu.

Zauwamy, e czon wtrcony oddzielamy przecinkiem nawet wwczas, gdy po nim nastpuje spjnik i.
3.10.6. Przecinek stawia si po wyrazach wyraajcych okrzyk: ach, halo, hej, ho, o, oj, np. Halo, kto mwi? Oj, to by mecz! Jeeli bezporednio po wykrzykniku o wystpuje wyraz w woaczu, przecinek stawiamy po tym wyraeniu: O mj Boe, co ja teraz zrobi?!

II ZNAKI PROZODYCZNE, EMOTYWNE ORAZ ZNAKI OPUSZCZENIA. UWAGI OGLNE

Znaki tego typu stosuje si, aby w przyblieniu oddad w pimie takie waciwoci mowy, jak: intonacja, zawieszenie gosu, przerwanie wypowiedzi spowodowane wzgldami emocjonalnymi, potrzeb zwrcenia uwagi odbiorcy. Znaki prozodyczne (wielokropek, mylnik, pytajnik) s do penienia takiej funkcji szczeglnie odpowiednie. Naley jednak pamitad, e rwnie inne znaki interpunkcyjne mog suyd do oznaczania wymienionych waciwoci mowy. Wielokropek i mylnik s take znakami sucymi do oznaczania opuszczeo. Nierzadko te dwie funkcje wi si z sob.

1.1. Wielokropek. Zasady uycia

Suy on gwnie do zaznaczania, e tok mwienia, na og z powodu emocji, zosta przerwany, np. Milej sobie wspominam, nie dziea waleczne i gone, ale czyny ciche, uyteczne, i cierpienia, ktrych nikt Udao mi si nieraz do kraju przedzierad, rozkazy wodzw nosid, wiadomoci zbierad. Do ng panu dziedzicowi! Pan kapitan ksi darowa ci Zaledwie onierz zdy schylid si i objd kolana ksice, nowe uczucie zawiecio w oczach Piotra. W podobnych wypadkach wielokropek moe byd zastpowany przez inne znaki interpunkcyjne zwaszcza mylnik, rzadziej przecinek.

1.2.Przed wyrazami, ktrych czytelnik nie moe w okrelonym kontekcie oczekiwad

Stawiamy go przed wyrazami, ktrych czytelnik nie moe w okrelonym kontekcie oczekiwad; wprowadza wic takie treci, jak: rozczarowanie, ironia, komizm, stylistyczny zgrzyt, np. Myliwy zoy si, wycelowa starannie, strzeli i podnis szyszk zestrzelon z drzewa.

Niezomny obrooca wolnoci i godnoci czowieka cieszy si wielkim autorytetem moralnym jedynie wrd najbliszych.
Jeli puenta nie ma charakteru artobliwego, lecz charakter neutralny lub podniosy, zamiast wielokropka stawiamy mylnik. Hume za zerwa z tym: nie ma podstaw do przyjmowania, e wraenia maj przyczyny w zewntrznych substancjach. S wraenia i koniec.

1.3. Wielokropek umieszczony w nawiasie kwadratowym

Za pomoc wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrgym, a sporadycznie rwnie w ostroktnym) oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu, np. Wiele elementw gwarowych znajduje si w utworach A. Dygasioskiego, M. Konopnickiej, H. Sienkiewicza *+, jednake waciwe wprowadzenie gwary do literatury jest dopiero zasug pisarzy okresu Modej Polski *+.

1.4. Wielokropek obok innych znakw interpunkcyjnych

W przypadku zbiegu znakw postpujemy nastpujco:

a) Jeeli wielokropek zbiega si z przecinkiem, rednikiem lub kropk znaki te opuszczamy, np.
On sam wydawa si bardzo przyjemny, ot, wraliwy, inteligentny, kulturalny ale jego wielkod? Ale to inteligentny czowiek. Przyzwoity I sympatycznie wyglda na trybunie. b) Jeeli za zbiega si z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauz, znaki te w tekcie umieszczamy, np. Czy jest ona tu z wami? Dlaczego jej nie widz? mie jeszcze tu byd? irytowaa si Halina. Jak strasznie gorco! Oddychad nie ma czym! Wody, wody! krzycza zmczony pan Filipski. Wyjtkiem jest sytuacja, gdy stosujemy wielokropek w nawiasie do oznaczenia opuszczeo w cytacie. W takim wypadku znaki interpunkcyjne podajemy za tekstem cytowanym. Wielokropek naley odrniad od wykropkowania, ktrym zastpuje si litery pominite w wyrazach nieprzyzwoitych, wulgarnych, np. Niestety, ten pomys jest do d... powiedzia rozzoszczony.

2. MYLNIK (PAUZA)
Moe penid rne funkcje.

funkcja prozodyczna jest dla niego podstawowa, oznaczanie opuszczonych lub niewypowiedzianych fragmentw tekstu oznaczanie stanw emocjonalnych
Mylnik podwojony moe byd te uywany do wyodrbniania fragmentw tekstu. Mylnik () bywa czsto w druku zastpowany ppauz ().

2.1. Mylnik uywany do zaznaczenia domylnego czonu zdania

Mylnika uywamy do zaznaczenia domylnego czonu zdania, np.

Panna Izabela od kolebki ya w wiecie piknym i nie tylko nadludzkim, ale nadnaturalnym.

Z gryzmoleniem tak jak z trunkiem: zakosztujesz wstrznie tob albo i zemdli; pocigniesz drugi raz mio, trzeci raz bogo, czwarty bardzo mio, pity jeszcze milej! i ani si spostrzeg, jak ni std, ni zowd naogowym zostae pijakiem. 2.2. Mylnik uyty zamiast domylnych czasownikw jest, s, przed zaimkiem to wprowadzajcym orzecznik, np.
Warszawa to stolica Polski. Wiedza to potga. UWAGA: Naley w tym miejscu podkrelid, e postawienie w tego typu przykadach przecinka zamiast mylnika jest racym bdem interpunkcyjnym

2.3. Mylnik przed wyraeniem, ujmujcym w sposb oglny, to, co zostao wczeniej powiedziane szczegowo

Odlege gwiazdy i mgawice, gry niebosine i oceany, czowiek i bakterie wszystko zbudowane jest z atomw. 2.4. Mylnik uywany do oznaczenia zawieszenia gosu, pauz retoryczn, np. momentu

wiat jest oceanem szczcia to wiadomo. Wszyscy, ktrzy pywaj po nim, s bardzo zadowoleni i maj susznod. e si ten i w zachysn, a kto inny uton to nie argument.

2.5. Mylnik w miejscu, w ktrym pojawia si element nieoczekiwany, zaskakujcy czytelnika, zwaszcza jeli ma charakter neutralny lub podniosy, np.

Zastanawia si przez chwil, po czym lekko podway wieko skrzyni. Ku jego wielkiemu zdumieniu ustpio bez oporu.
Jakie to dziwne! Dzi bylimy na pogrzebie, jutro bdziemy na zarczynach: co mierd wykosi, miod posieje i to jest ycie. Jeli jednak w element nie ma podniosego charakteru, powinnimy raczej postawid wielokropek. 2.6. Mylnik po bardziej rozbudowanych czonach zdania, aby zaznaczyd powrt do gwnej myli, np. Moskwa, nawet stara Moskwa, ta, ktr oglda Napoleon w roku 1812 i ktra wwczas zachwycia Chateaubrianda jest bardzo rozlega.

2.7. Mylnik i wtrcenia: wtrcenia ujmujemy w dwa mylniki. Znakiem wyodrbniajcym sabszym od mylnikw s dwa przecinki, natomiast dwa nawiasy daj mocniejszy efekt wydzielenia tekstu wtrconego ni mylniki, np. Musiao to byd o ile dobrze pamitam w roku 1970. Musiao to byd, o ile dobrze pamitam, w roku 1970. Musiao to byd (o ile dobrze pamitam) w roku 1970.

2.8. Mylnik i uwagi wtrcone: jeli w obrb cytowanego tekstu wprowadzamy jakie uwagi wtrcone, powinnimy ujmowad je z obu stron w mylniki, np.
Czowiek pisze Rodziewiczwna w Czaharach nie powinien uywad dwch wyrazw: nigdy i zawsze. Naley wic byd lisem stwierdza Machiavelli aby si poznad na sieciach, i lwem dodaje nastpnie aby odstraszad wilki.

2.9. Mylnik i wypowied narratora: w mylniki z obu stron ujmujemy wypowiedzi narratora, ktre zostay wplecione do przytoczonej mowy bohaterw utworu. Jeli fragment narracji kooczy zdanie, stawiamy mylnik tylko raz. Jednoczenie na pocztku kadej kwestii w dialogach literackich moemy umieszczad pojedynczy mylnik, np. Basenu niszczyd nie moemy rzek raptem Krzywosd gdy na wiosn w nim si utrzymuje nadmiar wody. Gdy przyjd roztopy, wtedy pan doktr zobaczy, co to jest. Jeli podnied dno rzeki, to woda z brzegw wystpi i zaleje park... k, nie park rzek Judym. Tak, k, a na niej mymy posadzili najpikniejsze krzewy. To i c z tego? Kogo mog obchodzid paoskie krzewy? Jak to? rzek dr Wglichowski. Ja koledze poka, ile te krzewy kosztoway! 2.10. Mylnik w wyliczeniach Nastpujce znaki ortograficzne su do oddzielania skadnikw wypowiedzi: kropka rednik przecinek.

2.11. Mylnik obok innych znakw interpunkcyjnych a) przed mylnikiem pomijamy przecinek, np. Nawet jeszcze w gbi snu, w ktrym potrzeb oparcia si i przytulenia zaspokajad musia, uywajc do tego swej osoby, zwinitej w kbek drcy towarzyszyo mu uczucie osamotnienia i bezdomnoci. b) kropk, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed mylnikiem pozostawiamy, np. Jeli kto Kalemu zabrad krowy odpowiedzia po krtkim namyle to jest zy uczynek. Doskonale! zawoa Sta a dobry? Tym razem odpowied przysza bez namysu: Dobry, to jak Kali zabrad komu krowy. Ja nie uwierz, eby to pan, genera Krywult!!... Jej wzrok skupi si na Wildem. Krywult, genera Krywult... mwia popiesznie.

2.12. Mylnik wyznaczajcy relacje midzy dwoma wyrazami lub wartociami, a w szczeglnoci: a) wystpuje midzy przeciwstawnych, np. wyrazami o znaczeniach

Wyrazy biay czarny, wysoki niski to antonimy

b) wystpuje midzy wyrazami oznaczajcymi pocztek i koniec jakiego odcinka, np.

Na trasie Warszawa Krakw czsto zdarzaj si wypadki c) zastpuje wyraz przeciwko, np. mecz Legia Polonia, pojedynek Goota Tyson

d) wystpuje midzy liczbami lub cyframi oznaczajcymi wartoci przyblione, np. Widziaem ten film 3 4 razy. Na mecz przybyo 30 35 tysicy widzw. Poszukuj do pracy 30 40-letnich mczyzn z wyksztaceniem rednim. e) zastpuje okrelenie od do, np.

Pienidze naley wpacad na konto w terminie 23 28 IV br. W latach 1756 1763 toczya si wojna siedmioletnia.
UWAGA: W druku liczby arabskie oznaczajce przedzia od do rozdziela si ppauz, czyli kreseczk redniej wielkoci, niemajc po bokach odstpw, np. 19141918. Ppauza uywana w funkcji mylnika ma po bokach spacje.

2.13.

Uycie

mylnika dla dwuznacznoci

uniknicia

Umys tknity tak zaraz to umys zamknity, jednowymiarowy, monotematyczny, obracajcy si wycznie wok jednego wtku swojego wroga.

3. PYTAJNIK
suy do wskazywania na intencj osoby mwicej, ktra oczekuje odpowiedniej informacji od osoby, do ktrej kieruje pytanie. zdania pytajce maj specjaln, odmienn od innych zdao, intonacj.

ALE: wszystkie zdania pytajce (tzn. te, ktre w pisowni s zakooczone znakiem zapytania) maj charakter rzeczywistych pytao, czyli tzw. pytao samoistnych. Zdania pytajce mog wyraad:
niepewnod (np. Co robid?), zdziwienie (Ju pnoc. Co? Pnoc? Tak szybko?); pytania retoryczne mog te suyd na przykad do wyraania ironii (I kt by w drukowane nie wierzy gazety? S. Trembecki) oburzenie (Co ty Atenom zrobi, Sokratesie [...]? C.K. Norwid), forma proby lub agodnego nakazu (Czy mgby zamknd okno? Czy nie moglibycie si uspokoid?).

3.1. Pytajnik na koocu zdao pytajcych: stawiamy na koocu wszystkich wymienionych we wstpie do tego paragrafu zdao pytajcych; rwnie wtedy, gdy wystpuj one w tytuach dzie i rozdziaw, np. Miod to nasza? Gdzie postawid przecinek? Jeli jednak tytu ma form pozornie pytajn, moemy znak zapytania opucid: Co ptaszki robi w zimie (Opowiemy wam, co ptaszki robi w zimie).

Nie naley jednak opuszczad pytajnika w tytule majcym form pytania rozcznego, np. Szczyt ignorancji czy perwersja? (Czy to szczyt ignorancji, czy perwersja?)

3.2. Pytajnik w zdaniach pytajnych rozcznych: zdania pytajne rozczne zamykamy pytajnikiem, a gdy przed kadym czonem pytania wystpuje partykua czy, oddzielamy te czony przecinkami; jeli poprzedza ona tylko drugi czon przecinka nie stosujemy, np. Czy ju zmdrza, czy jeszcze nie? ale: Ju zmdrza czy jeszcze nie? Czy mam troch czasu, czy nie? ale: Mam troch czasu czy nie?

3.3. Pytajnik w zdaniach zoonych

a) Znak zapytania stawiamy w miejsce kropki, gdy zdaniem pytajcym jest zdanie nadrzdne, np.
Czy nie wiesz przypadkiem, ktra godzina? Co zrobiby, gdyby znalaz si na bezludnej wyspie? Gdzie mgbym pojechad, skoro mam mao pienidzy? Postpujemy tak bez wzgldu na szyk zdao: Skoro mam mao pienidzy, gdzie mgbym pojechad? b) Znaku zapytania nie stawiamy, gdy zdaniem pytajcym jest zdanie podrzdne (jest to tzw. pytanie zalene). Rwnie w tym wypadku jest obojtne, czy zdanie podrzdne wystpuje po zdaniu nadrzdnym, czy odwrotnie, np. Wiedzia, do kogo udad si po pomoc. Pamitam dobrze, kto to powiedzia. Jak to naprawd byo, nikt dokadnie nie wiedzia. c) Zdania wsprzdne, z ktrych drugie jest pytajno-przeciwstawne (zaczyna si od ale czy, ale co, ale jak itp.), zamykamy pytajnikiem, np. Mwi, e nie ma czasu, ale czy to prawda? Zapewnia o swojej lojalnoci, ale jak to sprawdzid?

3.4. Pytajnika w nawiasie wwczas, gdy mamy wtpliwod co do treci poprzedzajcego wyrazu lub zdania, np. Dziadek wrci z Ameryki w 1925 (?) roku. 3.5. Pytajnik zastpujcy znaki interpunkcyjne oddzielajce oraz dwukropek, tote w przypadku gdy dochodzi do zbiegu znakw, pytajnik pozostawiamy, a kropk, rednik, przecinek i dwukropek powinnimy pomind, np. Kto jest autorem sw: Czy wiesz, co to jest marzycielstwo? To jest tsknota za prawd czy nie Narcyza michowska? Mocny Boe! Gdzie paasz? gdzie paasz? Po znaku zapytania mona postawid tylko wielokropek, mylnik albo wykrzyknik (oraz cudzysw i nawias zamykajcy): A rewolucja?... Ten chrzcin obrzd krwawy Odradzajcej si ludzkoci?... Gdzie s twoje szklane domy? rozmyla brnc dalej. Gdzie s twoje szklane domy?

3.6. czenie pytajnika z wykrzyknikiem a)Wykrzyknik umieszczony po pytajniku zwiksza emfaz, np. Hej! czy przyjdzie czas, co zy te sposzy?!...

b) Natomiast pytajnik po wykrzykniku moe oznaczad emocj, zdziwienie, zakwestionowanie treci zdania wykrzyknikowego, np.
Gupstwa! wykrzykn z oburzeniem. Twoim zdaniem to s gupstwa!? 3.7. Pytajnik na koocu i w rodku zdania Jeli pytajnik wystpuje na koocu zdania, wyraz nastpujcy po nim, jako rozpoczynajcy nowe zdanie, musi zaczynad si wielk liter; maa litera po pytajniku oznacza, e stoi on w miejscu innego znaku oddzielajcego. O Sienkiewiczu? sowami Sienkiewicza? Dobrze!

4. WYKRZYKNIK
suy do oznaczania emocjonalnego zabarwienia wypowiedzi, uwydatniania jej charakteru dajcego lub rozkazujcego. uywany do wyrnienia jakiego fragmentu wypowiedzi.

W zakresie uycia wykrzyknika piszcy ma du swobod. Jednak naley przestrzec przed naduywaniem tego znaku interpunkcyjnego. Zbyt dua liczba wykrzyknikw w tekcie oznacza zwykle nadmiern egzaltacj i z punktu widzenia wikszoci uytkownikw jzyka jest raca.

4.1. Znak wykrzyknienia po wszelkich okrzykach, zawoaniach , stanowczych daniach lub stwierdzeniach, na ktre mwicy kadzie bardzo silny nacisk, np. Czas na obiad! Prosz o cisz! Wszystkiego najlepszego! Precz z moich oczu!... posucham od razu a) Znaku wykrzyknienia uywamy te po wyrazach-wykrzyknikach (np. ach!, ciach!, hopla!, o!). Jednake w wielu przypadkach, zwaszcza gdy chcemy podkrelid, i wypowied nie jest silnie emocjonalna, wykrzyknik po takich wyrazach moemy pomind, zastpujc go przecinkiem. O! popatrz, to Kowalski. Halo, sucham, halo!

b) Jeli zosta uyty tryb rozkazujcy, wykrzyknika nie trzeba koniecznie uywad, mona go zastpid kropk. W ten sposb moemy oznaczyd nisk temperatur uczuciow wypowiedzi, np. Przynie mi to we wtorek. Nie przejmuj si tym zbytnio.

c) I odwrotnie: wypowiedzenia, ktre maj form zdao oznajmujcych lub warunkowych, a oznaczaj polecenie, rozkaz, moemy zamknd wykrzyknikiem, np.
Mgby wreszcie zaczd myled powanie o yciu! Pjdziesz tam jeszcze dzi! 4.2. Znak wykrzyknienia wielokrotnie powtrzony Moemy postawid dwa, a nawet trzy wykrzykniki, jeli tego wymaga bardzo silne zabarwienie emocjonalne wypowiedzi, np. Dosyd! Dosyd! Dosyd tego!!!

4.3. Znak wykrzyknienia w zdaniach rozpoczynajcych si od woacza:

a) Po woaczu lub wyrazie-wykrzykniku moemy umiecid przecinek, a znak wykrzyknienia na koocu, np.
Dzieci, prosz wstad! Hop, hop, tu jestemy! b) Po woaczu lub wyrazie-wykrzykniku oraz na koocu zdania moemy postawid znak wykrzyknienia, np.

Dzieci! Prosz wstad! Hop! hop! Tu jestemy!

c) Po woaczu lub wyrazie-wykrzykniku moemy postawid znak wykrzyknienia, natomiast na koocu zdania kropk, np.

Dzieci! Prosz wstad. Hop! hop! Tu jestemy.

Tekst po znaku wykrzyknienia na og rozpoczynamy wielk liter, wolno jednak jakkolwiek ten zwyczaj wspczenie jest rzadko stosowany uyd litery maej, co oznacza na og, e nastpujcy po wykrzykniku tekst jest dalszym cigiem zdania pojedynczego, np.

Dzieci! prosz wstad! Hop! hop! tu jestemy

4.4. Uycie wykrzyknika zamiast kropki: gdy wykrzyknik zastpuje kropk, nastpujce po nim wypowiedzenie musi zaczynad si wielk liter, np. Jakie to denerwujce, gdy arystokracja nie umie si zachowad! Tak mao si od nich wymaga, a nawet tego nie potrafi! Te osoby powinny byy wiedzied, e muzyka jest jedynie pretekstem dla zebrania towarzyskiego, ktrego i one byy czci wraz z manierami swymi i manikiurami. 4.5. Znak wykrzyknienia w tytuach utworw i rozdziaw Ad astra!, Morze, morze!

4.6. Wykrzyknik w nawiasie

Za pomoc wykrzyknika w nawiasie zaznaczamy, e we fragmencie poprzedzajcym nie ma pomyki. W ten sposb oznaczamy take cytaty zawierajce bd: wykrzyknik w nawiasie sygnalizuje, i bd nie pochodzi od cytujcego, lecz od autora cytowanego tekstu. Czasem, zwaszcza w pracach naukowych, stosuje si te oznaczenie (sic!) acioskie tak. Mona wic stosowad dwa sposoby zapisu:
W serii Biblioteka Pisarzw (!) Polskich wydano najcenniejsze utwory literackie. W serii Biblioteka Pisarzw (sic!) Polskich wydano najcenniejsze utwory literackie. W ten sposb moemy take zwrcid uwag na jaki fakt: Mozart sw pierwsz oper skomponowa w wieku dwunastu (!) lat. 4.7. Wykrzyknik po pytajniku W pewnych wypadkach wykrzyknik moemy umiecid po pytajniku.

5. DWUKROPEK
Gwn funkcj dwukropka jest wprowadzanie jakiej wyodrbnionej partii tekstu; moe to byd:

wyliczenie, wyszczeglnienie, cytat, uzasadnienie, wynik, wyjanienie.

Dlatego te nie naley go uwaad za znak oddzielajcy, lecz wyodrbniajcy jaki fragment, ktry wynika z tekstu wczeniejszego. Dwukropek peni rwnie funkcj prozodyczn, gdy podczas gonej lektury w jego miejscu konieczne jest zawieszenie gosu.

5.1.

Dwukropek

uywany

do

przytoczenia

czyich

lub

wasnych

sw

Nigdy nie wypowiedzia Ludwik, powiada Bertrand, niedorzecznych sw: Paostwo to ja (znowu legenda?), natomiast on sam by przez cae ycie niestrudzonym sug Francji. Czyli jedynie to, co jest wymysem, zalicza si do literatury, natomiast jeeli kto powie: i ja tam byem, mid, wino piem, ju jest podejrzany, bo moe wierzy, e to wszystko zdarzyo si naprawd? Przytoczone sowa rozpoczynamy wielk liter zawsze wtedy, gdy cytat skada si z dwu lub wicej zdao; cytaty krtsze moemy rozpoczynad liter ma. Tekst cytowany po dwukropku naley wyodrbnid za pomoc jednego z trzech sposobw: mylnikami, np Wycigam portfel i mwi rzeczowym tonem: Potrzeba wam pewnie pienidzy, mog wam z przyjemnoci poyczyd ale na ten widok twarz jego nabiera tak strasznej dzikoci, e chowam czym prdzej pugilares. cudzysowem, np. Mona powiedzied: Sztuka jest konstruowaniem czystych form, tak zrobi S.I. Witkiewicz. Albo: Sztuka jest odzwierciedlaniem rzeczywistoci, tak czynio i czyni wielu. Albo: Sztuka jest ekspresj, tak j okrela Croce. kursyw, np. O Stanisawie Witkiewiczu z pochyleniem gowy *...+ powiedzied trzeba: oto czowiek wielki.

5.2. Dwukropek uywany do wymienienia wyrazw, zwrotw, objanianych nastpnie w tekcie Wyraz: bolczka zmieni znaczenie na przeomie XIX i XX wieku. Ostatnia powied eromskiego: Przedwionie chyba na zawsze pozostanie w kanonie lektur szkolnych.

W takich wypadkach czciej jednak stosuje si inny rodzaj przestankowania, polegajcy na ujmowaniu tytuw, objanianych wyrazw i zwrotw w cudzysw lub na wyrnieniu ich kursyw, np.
Wyraz bolczka zmieni znaczenie na przeomie XIX i XX wieku. Ostatnia powied eromskiego Przedwionie chyba na dugo pozostanie w kanonie lektur szkolnych. Wyraz bolczka zmieni znaczenie na przeomie XIX i XX wieku. Ostatnia powied eromskiego Przedwionie chyba na dugo pozostanie w kanonie lektur szkolnych. Jeli zastosowalimy jeden z takich sposobw wyrnienia, dwukropek jest zbdny.

5.3. Dwukropek a wyliczenie szczegw, o ile przed samym wyliczeniem zostay one zaznaczone w formie oglnej, np. Odmienne czci mowy to: czasownik, rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik. Zdaniem autorki na zawartod informacyjn znaku skadaj si: 1) jego odnonod podmiotowo-logiczna [...]; 2) jego walor emocjonalno-stylistyczny [...]; 3) jego wartod systemowa *...+. Jeli wyliczenie nie jest poprzedzone okreleniem oglnym, dwukropek moemy pomind:

W drodze do Rzymu zwiedzili Wenecj, Padw i Florencj.

Nie stosuje si te dwukropka, gdy wymieniamy tylko dwa wyrazy lub wyraenia poczone spjnikiem i, np. Nasi pywacy byli najlepsi w stylach klasycznym i motylkowym. Najwybitniejszymi polskimi pisarzami romantycznymi s Adam Mickiewicz i Juliusz Sowacki.

5.4. Dwukropek i podmiot szeregowy

Dwukropek powinnimy postawid, jeli w zdaniu wystpuje podmiot szeregowy, a orzeczenie ma form liczby mnogiej, i gdy nastpuje wyliczenie kompletne, np.
Do odmiennych czci mowy nale: czasownik, rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik. Dwukropek nie jest potrzebny, gdy orzeczenie wystpuje w liczbie pojedynczej (takie zdanie ma charakter wyliczenia przykadowego), np. Do odmiennych czci mowy naley czasownik, rzeczownik, przymiotnik, zaimek i liczebnik. 5.5. Dwukropek i zapowiedzi w postaci: jednym sowem, sowem, innymi sowy, inaczej mwic itp. Jeli przed wyliczeniem pojawia si zapowied w postaci wyrazw lub wyraeo takich, jak: jednym sowem, sowem, innymi sowy, inaczej, inaczej mwic, odwrotnie itp., moemy poprzedzid je przecinkiem i zamknd dwukropkiem albo przecinkiem (po wyraeniach a mianowicie, jak, jak np. moemy postawid tylko dwukropek). Po takich wyraeniach mona te nie stawiad adnego znaku, np. Dyskusja nie wniosa nic nowego do tematu, sowem: stracilimy czas. Dyskusja nie wniosa nic nowego do tematu, sowem, stracilimy czas. Dyskusja nie wniosa nic nowego do tematu, sowem stracilimy czas.

5.6. Dwukropek i zdania, przynoszce wyjanienie lub uzasadnienie zdania poprzedzajcego Dwukropek moe te poprzedzad zdania, ktre przynosz wyjanienie lub uzasadnienie zdania poprzedzajcego, np.

Satyra prawd mwi, wzgldw si wyrzeka: wielbi urzd, czci krla, lecz sdzi czowieka.
Frazeologia zajmuje si czci zasobu leksykalnego jzyka, a mianowicie: poczeniami wyrazowymi, ktre maj charakter stay. 5.7. Dwukropek i przydawki rzeczowne Dwukropek moe rwnie wprowadzad przydawki rzeczowne o charakterze wyjaniajcego rwnowanika zdania, np. Jego gwny cel: stanowisko dyrektora, przysania mu wszelkie inne yciowe ambicje.

6. NAWIAS
Za pomoc nawiasu moemy wskazywad, ktre partie tekstu w stosunku do tekstu gwnego maj charakter poboczny, drugoplanowy bd uzupeniajcy. Do tego samego celu mona uyd dwch przecinkw lub dwch mylnikw, lecz wydzielenie za pomoc nawiasu jest najsilniejsze. Zasadniczo stosuje si trzy rodzaje nawiasw: okrgy ( ), kwadratowy * + i prosty / /; przy czym nawiasu prostego uywa si tylko w pimie komputerowym i specjalistycznych zapisach. Nawiasy skadaj si z dwu znakw: otwierajcego i zamykajcego. Uywanie innych nawiasw, np. ostroktnych < > albo klamrowych , -, jest moliwe, jednak pominwszy uycia specjalne, np. w naukach cisych niecelowe, gdy trzy podstawowe rodzaje nawiasw cakowicie wystarczaj. Za podstawowy naley uwaad nawias okrgy. Zwaszcza w pimie odrcznym mona uywad wycznie takiego nawiasu.

6.1. Nawiasy i wypowiedzi uzupeniajce lub objaniajce tekst gwny

W nawiasy ujmujemy te czci wypowiedzi, ktre uzupeniaj lub objaniaj tekst gwny, s jego alternatywnym sformuowaniem, np.
Styl wzniosy, czyli grny (jak go T. Sinko nazywa), uchodzi za najwyszy z trzech stylw wymowy, podobnie jak subtelny za najniszy. Omwiwszy obie strony procesu poznania (nasz, tj. teorii, i tamt, tj. Natury), bierzemy si wreszcie do automatyzowania procesw poznawczych. 6.2. Nawiasy i wtrcone przykady i objanienia

Boy-eleoski przetumaczy na jzyk polski utwory bardzo wielu pisarzy francuskich (np. Balzaka, Diderota, Voltairea, Rabelaisgo), by te autorem oryginalnych wierszy satyrycznych.

6.3. Nawias okrgy zamykajcy po liczbach i literach bdcych skadnikami wyliczenia

Istniej w zasadzie trzy rodzaje postawy osoby mwicej wobec stanu rzeczy objtego wypowiedzeniem: 1) postawa badawcza, 2) postawa integrujca, 3) postawa opisowa.

Mona te te liczby i litery ujmowad w nawias okrgy, np.

O impresjonizmie w muzyce zob. (33).

6.4. Uycie nawiasu kwadratowego

a) W nawiasie kwadratowym umieszczamy wstawki odautorskie w cytatach, np.

Przez aluzj literack bdziemy wic rozumied aluzyjne nawizanie do tekstu innego dziea literackiego *podkrelenie moje E.P.+, dziki czemu dany utwr posuguje si w wikszym lub mniejszym stopniu zawartoci drugiego utworu jako sposobem wyraenia wasnej treci. b) Do oznaczania skrtw i objanieo w cytatach lepiej uywad nawiasu kwadratowego, gdy w tekcie mog pojawid si te nawiasy inne, pochodzce od autora cytowanego tekstu; sporadycznie uywa si do tego celu nawiasu ostroktnego < ...>, np. Oni mwi dalej, e ja w Ferdydurke (i w innych utworach) walcz z faszem i zakamaniem... Zapewne. Ale czy nie jest to znowu uproszczenie *...+ moich intencji? Najbardziej rozczulajca bya chwila, kiedy po rnych pieniach zaintonowalimy wszyscy *pieo+: wity Boe! wity mocny! o wity niemiertelny! zmiuj si nad nami.

c) Jeli musimy uyd dwu nawiasw w odniesieniu do tego samego fragmentu, nawias kwadratowy moe ujmowad treci szersze, a nawias okrgy wsze, np. Rozdzia XX opisuje stosunki polsko-szwedzkie *z wyjtkiem XVII wieku, ktremu powicono osobny rozdzia (XXI, s. 273)]. Mona jednak w takim wypadku stosowad rwnie podwjny nawias okrgy: Rozdzia XX opisuje stosunki polsko-szwedzkie (z wyjtkiem XVII wieku, ktremu powicono osobny rozdzia (XXI, s. 273)). Najlepiej jednak unikad nawiasw w nawiasie, gdy utrudniaj one odbiorcy orientacj w tekcie.

6.5.

Nawias

kwadratowy do oznaczania fonetycznego

zapisu

[trompka, tage] to zapisy wymowy wyrazw trbka i tak 6.6. Nawias okrgy lub kwadratowy i dane bibliograficzne cytatu lub rda, na ktre powoujemy si w tekcie. Zamiast tego moemy podobne informacje przenosid do przypisw, np. Wielki Posejdonios mia twierdzid (Atius, Plac., I 6): wiat jest pikny. Widad to z jego ksztatu, barwy i bogactwa gwiazd *...+. Rwnie jego barwa jest pikna. A take wiat jest pikny dla swej wielkoci. Wedle relacji Cycerona (De nat. deor., II 13.37) stoicy sdzili, e wiat pod kadym wzgldem.

6.7. Nawias obok innego znaku interpunkcyjnego

a) Pytajnik, wykrzyknik i wielokropek umieszczamy przed wstawk nawiasow, np.

Czy mam jeszcze czas? (Zastanawia si przez moment). b) Przecinek, rednik, pauz i kropk umieszczamy po wstawce nawiasowej, np. Zdziechowski to nagod uczucia religijnego (czy jak je nazwiemy) to rwnie bezkompromisowod etyczna *...+. Mnoy si liczba rzeb z 3 i 2 wieku *...+. Do najsynniejszych nale tutaj Wenus z Milo (ryc. 106), Grupa Laokoona (duszonego przez we na rozkaz Apolla), Nike z Samotraki (ryc. 107). Wyjtkowo, jeli wstawka nawiasowa zawiera pene zdanie rozpoczynajce si wielk liter, kropk moemy umiecid przed ni, natomiast cae zdanie nawiasowe kooczymy kropk po nawiasie zamykajcym, np.

A c z trzeci, z Klim? spytaa Sewerowa. (Tetmajer mia wwczas trzy crki).

c) Pytajniki, wykrzykniki i cudzysowy, odnoszce si do tekstu umieszczonego w nawiasie, stawiamy przed nawiasem zamykajcym, np. W koocu postanawiaj (bardzo przytomnie!) pjd drog eksperymentw i dowiadczeo. Kady adwokat, inaczej mecenas, pawi si w grnym mniemaniu o swojej kulturze oglnej (bo to przecie prawo ksztaci), a byy inynier od wodocigowej rury uwaa siebie za naukowca pen gb, niczym Heisenberg. d) W miar monoci naley unikad zbiegu nawiasu zamykajcego i otwierajcego. Zbieg taki jest dopuszczalny w nastpujcych wypadkach: kiedy podajemy informacje o autorach cytatu, a cytat kooczy si nawiasem, np. Mona wic mwid *...+ o synonimach zrnicowanych pod wzgldem emocjonalnym (np. azik, wczga, wczykij, obieywiat; odak, wojak; ateusz, ateista; kmiotek i chop).

kiedy bezporednio po nawiasie zamykajcym pojawia si znak skrcenia przytoczonego tekstu, np.
Z czasem z elementem starej szopki krakowskiej zespala si charakter rewii paryskiej (tej z kabaretw artystycznych, nie z music-hallw) [...].

7. CUDZYSW
Ma charakter wyodrbniajcy i skada si z dwu znakw otwierajcego i zamykajcego. Stosowany jest przede wszystkim do wydzielania sw cytowanych i oznaczania specyficznych uyd wyrazw i wyraeo, bywa on wic okrelany rwnie jako znak redakcyjny. W druku i w rkopisach uywa si najczciej cudzysowu o postaci: (tzw. cudzysw apostrofowy), mona te spotkad si z jego wariantem: ; W specyficznych zastosowaniach pojawia si te cudzysw ostroktny: (uywany do specjalnych wyrnieo w tekcie i w przypadku, gdy wystpuje cudzysw w cudzysowie ) lub (suy gwnie do wyodrbniania znaczeo (w pracach naukowych i w sownikach), a take do wyodrbniania partii dialogowych i przytoczeo, zwaszcza w utworach poetyckich. ) W publikacjach naukowych spotyka si te cudzysw definicyjny o formie lub . W pimie maszynowym stosuje si cudzysw zoony z dwu identycznych znakw: , a w tekstach pisanych przy uyciu komputera rwnie " " (stosowany nawet w ksikach, chod niepoprawny z punktu widzenia typograficznego, gdy symbol " oznacza cal lub sekund jednostk geograficzn).

A. Uwagi szczegowe i zalecenia

7.A.1. Cudzysowy ostroktne Cudzysowy ostroktne, niezalenie od opisanego wyej zwyczaju, mog byd uywane do wszelkich wyrnieo i mied identyczny zakres uycia jak cudzysw apostrofowy. Wane jednak, eby konsekwentnie uywad jednego typu cudzysoww w jednej publikacji, a jeli jest taka potrzeba, uyd innych do wyrnieo dodatkowych. 7.A.2. Cudzysw zoony z apostrofw

Ze wzgldw praktycznych zalecamy jednak uycie cudzysowu zoonego z apostrofw jako podstawowego, a do wyodrbniania fragmentw w tekcie cytowanym i do wyrnieo specjalnych cudzysoww ostroktnych.
7.A.3. Cudzysowy definicyjne

W funkcji cudzysoww definicyjnych najlepiej uywad pojedynczego cudzysowu apostrofowego lub cudzysowu ostroktnego, np.
Dobry przykad stopniowego uoglniania si i uabstrakcyjniania treci stanowi dzieje rzeczownika wyraz. Pierwotnie znaczy on to, co wyrzezane, posg, nastpnie zyska tred o oglniejszym zakresie wizerunek w ogle *...+.

B. Uycie cudzysowu jako znaku cytowania

7.B.1. Cudzysw i przytoczenia Autor osiemnastowiecznego poematu o malarstwie, du Fresnoy, pisa: Niech poezja bdzie jak malarstwo, a malarstwo niech bdzie podobne do poezji. Wyraz biznesmenka moim zdaniem przyjmie si w jzyku polskim. Sawny artyku Wasz prezydent nasz premier ukaza si w Gazecie Wyborczej. 7.B.2. Sytuacja gdy tekst cytowany zosta wyrniony za pomoc innego rodzaju czcionek, nie musimy stosowad cudzysowu, np. Sawny artyku Wasz prezydent nasz premier ukaza si w Gazecie Wyborczej. Cudzysw moemy te pomind, gdy cytowany fragment wystpuje po dwukropku, a koniec cytatu da si jednoznacznie wskazad, np. Autorem sw: Moja nimfa tajemna pono gsi pasie! jest Adam Mickiewicz. 7.B.3. Sytuacja gdy w obrb cytatu wprowadzono jakie komentarze: jeli w obrb cytatu wprowadzono jakie komentarze: autora czy narratora wydzielamy je mylnikami, np.

Dusz Narodu polskiego pisze Mickiewicz jest pielgrzymstwo polskie.

C. Uycie cudzysowu ze wzgldw znaczeniowostylistycznych

7.C.1. Cudzysw zastosowany dla wyodrbnienia wyrazw uytych ironicznie Ojcowie miasta zabrali si wreszcie do zrobienia porzdku z tym szpeccym miasto zabytkiem.

7.C.2. Cudzysw uyty do wyodrbnienia w tekcie wyrazu obcego stylistycznie. Dotyczy to przede wszystkim uycia wyrazw i wyraeo potocznych w stylu naukowym.
Niektre dzieci dod dugo maj skonnod do kaleczenia wyrazw przez poykanie caych zgosek. UWAGA: Nie naley ujmowad w cudzysw wyrazw uytych przenonie, w znaczeniu wtrnym, oraz zwizkw frazeologicznych w wypowiedziach potocznych i artystycznych. Bdy polegajce na naduywaniu cudzysowu s bardzo czste w rozmaitych publikacjach, a take w tekstach prasowych. Codziennie wkuwam kilkadziesit swek angielskich. (cudzysw zbdny) Wielu dorosych wci pisze jak kura pazurem. (Frazeologizmw nie ujmujemy w cudzysw).

7.C.3. Cudzysw uyty do wyodrbnienia niektrych nazw wasnych: przezwisk, mniej znanych pseudonimw, kryptonimw organizacji, jednostek wojskowych, a take nazw wasnych instytucji lub obiektw, ktre wystpuj na koocu wielowyrazowych nazw opisowych, np. Oddziaem Piast dowodzi Orze. Polskie Biuro Podry Orbis, Polskie Linie Lotnicze Lot.

D. Zbiegnicie si cudzysowu z innym znakiem interpunkcyjnym

7.D.1. Cudzysw i kropka Kropk stawiamy zawsze po cudzysowie, np. Nie wiedzc, e to cytat z Mickiewicza, czsto powtarzamy Pan kae, suga musi. 7.D.2. Cudzysw i znak zapytania Znak zapytania stawiamy albo przed zamykajcym cudzysowem, gdy odnosi si on do treci wyraenia zawartego w jego obrbie, albo po nim, gdy dotyczy caego zdania; jednoczenie kropka powinna zamykad zdanie oznajmujce, ktre kooczy si cytatem zakooczonym znakiem zapytania i cudzysowem zamykajcym, np.

Wspominajc minione lata, moglibymy powtrzyd za Gaczyoskim: Ile razem drg przebytych? Ile cieek przedeptanych?. Czy dobrze pamitam ten fragment wiersza Gaczyoskiego: Wicej Osmaoczyka, mniej Grottgera i wszystko bdzie cacy?

7.D.3. Cudzysw i wielokropek, jeli cytat zosta urwany Ksidz pana wini, pan ksidza to sowa Mikoaja Reja, ale nie wszyscy o tym wiedz. Jednak w tekstach naukowych skracamy tylko tak (wielokropek w nawiasie kwadratowym oznacza skrcenie tekstu cytowanego): Ksidz pana wini, pan ksidza *+ UWAGA: Moemy si rwnie spotkad z zastosowaniem wielokropka przez autora, ktrego tekst tylko cytujemy. Wwczas obowizuje nastpujca kolejnod wielokropka w odniesieniu do cudzysowu zamykajcego: a) Kto by na wojnie, ten wie (wielokropek jest czci cytowanego tekstu); b) Kto by na wojnie, ten wie *+ (piszcy zaznacza wielokropkiem, e przytacza tylko fragment cytatu). 7.D.4. Cudzysw i wielokropek, jeli wielokropek jest czci cytowanego tekstu Jeli wielokropek jest czci cytowanego tekstu, cudzysw naley umiecid po nim, np. Razem, modzi przyjaciele! to wezwanie do solidarnego dziaania, ktre kilkakrotnie pojawia si w Mickiewiczowskiej Odzie do modoci.