OSNOVI TOKSIKOLOGIJE I

TERAPIJE TROVANJA
 preko 60 000 razliitih hemikalija
- nain djelovanja
- simptomi
- antidoti
Tehnoloki napredak, industrijalizacija,
urbanizacija
Kontaminacija vode, zemlje, zraka
Akutna trovanja III uzrok smrtnosti (SZO)
 UVOD

TOKSIKOLOGIJA
Nauka o tetnom delovanju supstanci i
promjenama koje mogu izazvati na ivim
organizmima

OTROV
Supstanca koja (primijenjena u odreenoj
koliini i na odreeni nain) ispoljava
tetno dejstvo na organizam.
 tetni efekti hemijskih agensa na ive
organizme
Osnovni elementi toksikolokih prouavanja:
- toksini agens
- ivi organizam
- toksini efekat:
Biokinetiki procesi Biodinamiki procesi
Res i ras toksinog agensa Efekti na enzime
Biotransformacija Dejstvo na organele elija
Izluivanje Efekti na makromolekule:DNA i RNA
 TOKSINOST zavisi od:
- hemijske strukture toksie nokse
- doze
- naina aplikacije
- uestalosti
- trajanja izloenosti toksinom agensu

Faktori toksinosti:
Mutagenost, Teratogen, Kancerogenost
 TOKSINOST
Sposobnost supstance (otrova) da izazove
oteenje funkcije ili tkiva.

Akutna toksinost izuava neposrednu

posledicu unoenja otrova

Hronina toksinost izuava posledicu

dugotrajnog unoenja malih koliina otrova, koje
se tokom vremena nakupljaju i prouzrokuju simtome i
znake trovanja.
 Toksikologija se dijeli prema

uzroniku trovanja
klinikoj slici
1) Toksikologija lijekova
2) Industrijska toksikologija
3) Klinika toksikologija
Toksikologija lijekova
Oekivana neeljena djejstva

Varfarin >>> krvavljenje

Alfa-blokatori >>> hipotenzija
Hlorpromazin >>> sedacija
Digoksin >>> aritmije
Propranolol >>> bronhokonstrikcija
Aspirin >>> erozije i ulceracije eluca
Lidokain >>> kardiodepresija, hipotenzija
Tiazidi >>> hipokalemija
Insulin >>> hipoglikemija
Beta-blokatori >>> bradikardija
Neoekivana neeljena djejstva

Nisu u vezi sa farmakodinamskim djejstvima, ne

mogu se predvidjeti, mogu prouzrokovati
toksino oteenje, funkcionalnu promjenu,
ak i smrtni ishod.

Mala incidenca: 1:10 000; 1:100 000

Etiologija: alergijske reakcije ili genetski

deficit enzima
 Industrijska toksikologija

Akutna i hronina trovanja radnika izazvana

toksinim supstancama na radnom mjestu
Medicina rada
Faktori nastanka intoksikacije:
- sredstva za rad
- nezdrava okolina
- slaba ishrana radnika
 Klinika toksikologija

- dijagnoza
- terapija otrovanja

Analitika detekcija tosinih supstanci

 Rizici u toksikologiji

Eksperimenti na ivotinjama
specifinosti vrste (razlike u farmakokinetici)

Procjena rizika:
MAK max dozvoljena conc. otrova na
radnom mjestu
MIK max imisiona conc otrova u zraku
LD50 ; LC50
 Klinika toksikologija oblast toksikologije koja se
bavi dijagnozom i lijeenjem akutnih i hroninih
otrovanja

Analitika toksikologija - oblast toksikologije koja se

bavi hemijskom detekcijpm toksinih supstanciu
tjelesnim tenostima i tkivima

Toksikoloki tim:
1. Kliniar
2. Toksikoloka laboratorija
3. Koordinator toksikolokih informacija
/Poison Information Center/
 Terapija trovanja

Odravanje vitalnih funkcija

- otvoreni disajni putevi (Esmarhov zahvat, vaenje

proteze, aspiracija sadraja iz usta
- intubacija
- umjetno disanje, respirator, kisik
- infuzija (ok)
- antiaritmici, tretman fibtilacije komora
 Spreavanje dalje apsorpcije otrova

- Primarno (sa koe, sluzokoe, probavnog trakta)

- Sekundarno (iz krvi i tkiva)

- Iz eluca (povraanje - koncentrovan rastvor soli !)

Djeca Solutio Ipeccacuannae
Apomorfin cenrtalni emetik

KI trovanje bazama, kiselinama, organskim otapalima,

detergentima, antiholinergicima, pacijenti u
bezsvjesnom stanju
 Bolesnik bez svijesti ispiranje eluca
Primjena Carbo medicinalis ubrzati
eliminaciju

Odstranjenje otrova sa koe i sluznica

vodom ili polietilenglikolom
 Ubrzanje eliminacije otrova

Sekundarno

Poveanje ekskrecije,
biotransformacije ili ekssangvino-transfuzije

Forsirana diureza
Alkalizacija urina (NaHCO3)
Zakiseljenje urina (NH4Cl)
Hemodijaliza
 ANTIDOTI
PARASIMPATOMIMETIK ATROPIN
MORFIN, KODEIN NALORFIN
KARDIOAKT GLIKOZIDI KCl
Fe DESFEROKSAMIN
KUMARINI VIT K1
METHEMOGLOBIN HEKSAMETILTETRAMIN
CIJANIDI Na NITRIT
OKSALNA KISELINA Ca TIOSULFAT
FLUORNA KISELINA GLICEROLMONOACET
ALKILFOSFATI PRALIDOKSIM
OLOVO, HROM EDTA

OLOVO, CINK, Ca3Na-dietilen-triamin

MANGAN, KADMIJUM OCTENA KISELINA
ARSEN, IVA, ANTIMON DIKERKAPROL

IVA, BAKAR, CINK PENICILAMIN

ETILALKOHOL METILALKOHOL
 HELATI

trovanje tekim metalima

neotrovna jedinjenja
visok afinitet za toksine metale
stabilni pri normalnom pH urina i ui
da veu metale iz depoa
da se lahko izluuju
na ne veuju jonski Ca++
 DIMERKAPROL

sa metalima stvara MONOTIOLE

trovanje Ar, Hg, Au, Cr, Bi, An

Nefrotoksian sa Fe, Pb, Kd, Se

NUS: HT, tahikardija, vrtogl, povraanje

 EDTA

sa metalima stvara KOMPLEKSE

I.V.-vee Ca++ - tetanija

primjena: i.v. infuzija

Indikacije: trovanje Pb, Cr, Cu, Mn

NUS: nefrotoksian (oteenje proks. tubula)

 PENICILAMIN
AMINOKISELINA
vee se sa metalima COOH GRUPE
Indik: trovanje Pb, Hg, Au, Co, Zn
chr. reumatske bolesti, otapanje mokranih
kamenaca

NUS: kod dugotrajne primjene atrofija n.

optikusa, polineuritis, leukopenija,
trombopenija, agranulocitoza, paraliza
one i skeletne muskulature
 DEFEROKSAMIN

bazina boja, sadri tri hidroksanske grupe

koje veu Fe

primjena: i.v. s ciljem eliminacije ve

resorbovanog eljeza

Izluivanje: putem bubrega

TROVANJE DISAJNIH
ORGANA

smanjeno stvaranje energije

smanjena potronja energije
promjene na pluima, u krvi,
CNS-u mogu biti ireverzibilne
NADRAAJ DISAJNIH ORGANA TOKSINIMA

- udisanjem otrovnih plinova oteenje plua

i smanjena razmjena plinova
- kiseline, baze, halogeni spojevi, formaldehid,
akrolein, diizocijanati, ozon i O2
- denaturacija bjelanevina
- hiperemija, upala, nekroza
- u alveolama intersticijske edem
 O2 90 V% - pluni edem i acidoza
ozon pluni edem
hlorovodonik i amonijak zastoj disanja
CO istiskuje O2 iz Hb karboksi Hb
30-40% karboksiHb glavoblja, vrtoglav,
gubitak cvijesti, midrijaza
60-56% - koma, grevi, paraliza disanja,smrt
Terapija: isti kisik, terapija oka i korekcija
acidoze
 Trovanje sa CO2

3-4 V% ekscit centra za disanje,

hiperventilacija, acidoza
8-10 V% dispnea, tahikardija, aritmije
12 V% zastoj disanja i smrt

Terapija kisik ili karbogen

 METHEMOGLOBINEMIJA

oksidacije Fe2+ u Fe3+ - oksidirajua sredstva

kao oksidansi (Na hlorat, Na bromid)
NO, anorganski nitriti i nitrati, amilnitrit, Na
nitrat,
aromatski nitrospojevi nitrobenzen i
dinitrobenzen
aromatski aminospojevi (anilin, aminofenol)
 METHEMOGLOBINEMIJA

Er sa veom koliinim metHb se brzo

raspadaju hemoliza i anemija
Simptomi trovanja: cijanoza, glavobolja,
dispnea
Bljedilo koe i plavilo usana
15-30% Hb cijanoza, glavobolja, dispnea
40-60% Hb koma, kolaps, paraliza miia
60-80% Hb smrt
Terapija: redoks boje kao metiltionin ili tionin,
teki oblici - exsangvinotransfuzija
 Poremeaji iskoritavanja kisika
Trovanja sa HCN, cijanidima i H2S

gorki bademi
CN jon blokira Fe3+ u citohromoksidazi
spreava iskoritavanje O2 u krvi (otean
transport O2)
Simtomi: dispnea, glavobolja, povraanje,
koma i smrt u grevima
Lagana eliminacija CN respiracijom
 Poremeaji iskoritavanja kisika
Trovanja sa HCN, cijanidima i H2S

Terapija s ciljem vezivanja CN- na druge

teke metale kao Na nitrit ili 4-dimetil-
amino-ferol
 Razdvajanje oksidativne fosforilacije
HERBICIDI

spreavaju fosforilaciju ATP

DINITROFENOL
res iz GI trakta sistemska toksinost slaba
nadraaj GI trakta, e, muka i povraanje
- tei: hipertermija, gubitak svijesti, ugrpene
vitalne funkcije i smrt
Lokalno oteuje kou i sluznice (oi)
Terapija nema antidota
 BLOKATORI HOLINESTERAZE
BOJNI otrovi sarin, soman, tabun
derivati karbaminske kiseline fizostigmin,
neostigmin, piridostigmin
organofosforni insekticidi paraokson i
trihlorfon
Znaci trovanja: mioza, poremeaj
akomodacije, suzenje, slinjenje,
bronhokonstrikcija, bradikardija, hipotonija,
smrt zbog paralize CNS-a
Terapija - atropin
BLOKATORI HOLINESTERAZE
 BLOKATORI sulfhidrilnih grupa

vaana uloga u fiziolokim procesima

inhibicija SH grupa metaboliki
poremeaji
metali reaguju i sa: OH, NH2, COOH u
proteinima
 Trovanje tekim metalima

sa organskim jedinjenjima
- zato je sintetiziran itav niz helatirajuiha
genasa koji se kompetitivno veu za metal
umjesto ovih grupa antagonisti tekih metala

1. moraju formirati netoksine spojeve sa metalima

i omoguiti njegovo lahko izluivanje
2. moraju prodirati u tkivne depoe
3. ne smiju vezivati jonski kalcij
 Trovanje tekim metalima

Teki metali pokazuju toksine efekte vezujui se za

jednu ili vie reaktivnih grupa koje su bitne za
fizioloke funkcije organizma.

- zato je sintetiziran itav niz helatirajuiha genasa koji

se kompetitivno veu za metal umjesto ovih grupa
antagonisti tekih metala

1. moraju formirati netoksine spojeve sa metalima i

omoguiti njegovo lahko izluivanje
2. moraju prodirati u tkivne depoe
3. ne smiju vezivati jonski kalcij
 TROVANJE OLOVOM

Olovne boje i voda za pie

- Aps u digestivno traktu i 99% vee se za Hb
- Deponuje se u kostima, zubima i kosi (potencijalna toks)

Simptomi trovanja:
Intestinalni spazam olovne kolike, olovna encefalopatija (glavobolja,
vertigo, insomnija, konvulzije i koma)
Hematoloki efekti na Er:
bazofilne punktacije, hipohroma mikrocitna anemija zbog inhibicije
sinteze hema, ireverzibilna intersticijska nefropatija
Dijagnoza:
- Odreivanje Pb u krvi (>300 g/l)
- Odreivanje -ALA u urinu (do 7,5 mg/d)
- Odreivanjem protoporfirina u Er (> 770 g/l Er)

- Odreivanje koliine olova u depoima:

Test provokacije sa CaNa2-EDTA (>0,6 g Pb/mg CaNa2-EDTA)
 Terapija

CNS simptomi (konvulzije) DIAZEPAM

Cerebralni edem MANITOL I DEKSAMETAZON
HELIRAJUI AGENSIako je conc Pb u krvi >600 mg/l
CaNa2- EDTA: 2x 50 mg/kg/d IM
Dimerkaprol 4mg/kg svaka 4 sata 48 sati,
zatim svakih 6 sati tokom 48 sati i svakih
12 sati tokom 7 dana
D-penicilamin per os 250 mg /6 sati 5 dana
Sukcimer
 Terapija

CNS simptomi (konvulzije) DIAZEPAM

Cerebralni edem MANITOL I DEKSAMETAZON
HELIRAJUI AGENSIako je conc Pb u krvi >600 mg/l
CaNa2- EDTA: 2x 50 mg/kg/d IM
Dimerkaprol 4mg/kg svaka 4 sata 48 sati,
zatim svakih 6 sati tokom 48 sati i svakih
12 sati tokom 7 dana
D-penicilamin per os 250 mg /6 sati 5 dana
Sukcimer
 TROVANJE IVOM

U nekim granama industrije i istraivkim laboratorijama

Tri oblika ive sa toksikolokog aspekta:
- elementarna iva udisanjem ivinih para
- neorganske ivine soli kalomel (merkuro-klorid) i
merkuri-nitrat
- organski ivini spojevi alkil-merkuri solikoriste se kao
fungicidi

Mehanizam djelovanje:
iva formira kovalentne veze sa sulfhidrilnim grupama
inaktivira sulf-hidril ovisne enzime
 Simptomi trovanja ivom

ivine pare se aps u pluima

Intersticijski pneumonitis, neuroloke smetnje, insomnija,
deperesija, konfuzija, vazomotorne smetnje, gingivitis,
neffrotski sy

Dijagnoza:
Odreivanje conc ive u plazmi >40 g/l
u mokrai > 25 g/l

Terapija:
Dmerkaprol 5 mg/kg IM inicijalno, zatim 10 dana 2,5
mg/kg/d
Penicilamin 5 dana 250 mg/6 sati per os
 TROVANJE ARSENOM
Organski spojevi koje sadre tro- i petovalentni arsen
(pesticidi i herbicidi ARSFENAMIN I Na ARSANILAT)
Arsen se nakuplja u kostima, zubima i kosi

Trovanje aresenom
oteenje miokarda (EKG produen Q-T interval,
abnormalan T-val)
Poveana permeabolnost kapilara - edemi,
oteenje crijevnog epitela - ubrzana peristaltika
oteenje bubrega tubul nekroza, perif neuropatija
Terapija
Dimerkaprol 4 mg/kg/12 sati; Penicilamin 4 dana
 TROVANJE KADMIJUMOM

U industriji galvanskih elemenata, baterija i boja i pigmenata

Deponuje se u jetri i bubrezima
Izrazito nefrotoksian oteenje prox tubula
U pluima emfizem i fibroza
Kancerogen
Terapija:
Ca Na2EDTA 75 mg/kg/d 3x/d 5 dana
Ponavlja se 2x uz 2-dnevnu pauzu
 TROVANJE ANTIMONOM
MLD oko 100 mg
Munina, povraanje, dijareja, nefritis, hepatitis
Antidot - dimerkaprol

Trovanje BIZMUTOM
Rijetko, opa slabost, erupcije po koi, bolovi u zglobovima
Antidot dimerkaprol

Trovanje BERILIJUMOM
Ekcematoidni dermatitis po koi, prenadraenost gornjih res
puteva, edem plua
Terapija - KS
 TROVANJE HROMOM
U industriji, u antikorozivnoj zatiti metala
Na koi ekcematoidni dermatitis sa ulceracijama
Ca plua

Trovanje MANGANOM
Oteenje bazalnih ganglija u velikom mozgu simptomi
parkinsonizma
Terapija - antiparkinsonici

Trovanje TALIJUMOM
Iritacija GIT, glavobolja, delirij, konvulzije, koma, respiratorna
paraliza
Antidot difenil-tio-karbazon
 TROVANJE ORGANSKIM OTAPALIMA

U industriji boja i lakova

METANOL, ETILEN-GLIKOL,
PROPILEN GLIKOL, BENZEN, TOLUEN

METANOL
Za proizvodnju antifriza i odstranjivanje boja
Simptomi: glavobolja, vertigo, povraanje, bol u grudima,
zamagljen vid (lezije gangl. st retine- sljepilo)
Vaan labor. parametar metabol. acidoza (mravlja kiselina)
Tea trovanja: koma i smrt (respir. zastoj)
Th: korekcija acidoze, inhib. metanolizma metanola etanolom
hemodijaliza
 ETILEN GLIKOL
antifriz
deprimira CNS, narkoza, koma, smrt
nefrotoksian, uremija (oksalna kiselina koja je
odgovorna za nastanak metabolike acidoze)
Terapija: etanol (glavni enzim koji metabolizira
etilen glikol je alkohol dehodrogenaza)

BENZEN
otapalo, simptomi od strane CNS (glavobolja,
munina, povraanje, destrukija kotane sri,
leukemija
Terapija - simptomatska
 KISELINE I BAZE
kiseline sulfatna, octena, sona, azotna denaturaciju
proteina i koagulacijsku nekrozu na povrinskim
dijelovima, a kasnije koloidnioiljci
nakon per os kaustine promjene u digest organima i
krvarenja i ok, perforacije jednjaka, povraanje crnog
sadraja iz eluca
Terapija: poslije pero oralnog unoenja kiselije mlijeko i
jaja

BAZE
Na, K, Ca(OH)2 kolikvaciona nekroza, razara tkivo,
nakon zarastanja oiljci, perforacija oka
Terapija: ispiranje vodom, prevencija infekcije i oiljka
 Trovanje acetil salicilnom kiselinom

analgetik, antipiretik, protuupalna svojstva

agregacija Tr ireverzibilna acetilacija Tr-citne
ciklooksigenaze smanjenog formiranja
tromboksana A2 i produenog vremena
krvarenja za period od 4-7 dana
Toksini efekti salicilata - conc > 300 mg/l
conc 350 mg/l- hiperventilacija, respir. acidoza
conc > 460 mg/l acidoza
visoke conc: stimulacij CNS-s, konvulzije
 Trovanje acetil salicilnom kiselinom

simptomi trovanja: salicilizam glavobolja, znojenje,

vertigo, hiperventilacija, munina i povraanje
stea trovanja: smetnje CNS-a, konvulzije i koma
Akutno trovanje acidoza
Terapija: spreavanje KV i respiratornog
kolapsakorekcija AB poremeaja, ubrzana ekskrecija
salicilata
conc salicilata > 1000 mg/l - dijaliza
 Trovanje GLJIVAMA

Amanita muscaria
muskarin, derivati izoksazola kao muscimol i
ibotenina kiselina
neuroloko i halucinogeno djelovanje
simptomi: nakon 30 zamor, iritabilnost, pospanost,
halucinacije
Terapija - simptomtaska
 Trovanje GLJIVAMA

Inocyba
muskarin,
simptomi:salivacija i lakrimacije, munina, povraanje
glavobolja, vizuelne smetnje, bronhospazam, ok
Terapija atropin 2 mg im svakih 30
 Trovanje GLJIVAMA

Amanita faloides
alfa i beta-amanitin, ciklini oktapeptidi, inhibiraju
RNA polimerazu II blokiraju sintezu m-RNA
odumiranje stanica GI mukoze, jetre i bubrega
smrta nastupa nakon 4 7 dana zbog zatajenja jetre
i bubrega

Terapija - simptomtaska
 Trovanje DETERDENTIMA

dvije grupe tenozida

kiseli tenozidi - kao Na lauril sulfat
alkalni trietanol-amin-stearat
Kiseli tenozidi se lako resorbuju i u sist cirkulaciji
dovode do hemolize
Terapija spreavanje dalje resorpcije i tretman
hemolize
u najteim sluajevima: dijaliza i taransfuzija krvi
 Trovanje NIKOTINOM

dim duhana mjeavina gasova (CO) kapljica i dima

nikotin, voda i katran
1% nikotin
Resorpcija putem koe i sluznica
Inhalacijom 90 % nikotina
sistemsko djelovnje: srce i CNS
T - 2 sata
U jetri 90% nikotina hodroksinikoti i kotinin
 Trovanje NIKOTINOM

50 mg nikotina letalna doza

simptomi trovanja: munina, povraanje, proljev,
bljedilo, tremor, tahikardija, grevi, respir. kolaps.
Terapija: simptomarska, antikonvulzivna, umjetno
disanje
Hronino trovanje: arterioskleroza, poremeaj
cirkulacije, ulkus, poremeaji n. optikusa, emfizem
U dimu se nalaze kancerogeni: bencpiren, epoksidi,
nitozo spojevi
 Toksicnost leka

Apsolutno ili relativno predoziranje

Otecenje/smrt celija (apoptoza, nekroza):

obicno izazvano reaktivnim metabolitima lijeka

Najcece pogodeni organi su jetra i bubrezi

usljed izloenosti visokim koncentracijama
lijeka/metabolita

Primeri: hepatotoksicnost paracetamola,

Nefrotoksicnost aminoglikozidnih antibiotika
 Mutagenost

Promena genotipa celije

Ispituje se in vitro
Supstanca moe da pokae mutageni potencijal, ali da ne
bude karcinogena u in vivo ispitivanju na ivotinjama, i
obrnuto
Varijacije Ames-ovog testa na bakteriji Salmonella
typhimurium

Prati se reverzna mutacija kod mutantne bakterije koja, za

razliku od prirodnog soja, ne moe da raste u medijumu
bez histidina
Rast kolonije ukazuje na mutageni potencijal lijeka
 Karcinogenost
Ispituje se in vivo,
na ivotinjama (dvije vrste)

Hronicno doziranje

Ispitivanja otkrivaju
genotoksicne karcinogene,
koji izazivaju mutacije,
ali tee i epigenetske karcinogene,
koji povecavaju verovatnocu
da ce drugi mutagen izazvati kancer
TERATOGENI EFEKTI LIJEKOVA
Lijecenje ene u trudnoci: briga o
DVA pacijenta
Razvoj ploda i moguci uticaj lijekova

Tri faze razvoja ploda:

Formiranje blastociste: 0-16 dana - dejstvo sve ili

nita (izuzetak alkohol)

Organogeneza: 17-60 dana TERATOGENI efekti na embrion

Histogeneza i sazrevanje funkcija: od 60. dana

(disproporcionalno) usporavanje rasta fetusa
Talidomidska katastrofa:
TERATOGENOST
Fetalni hidantoinski sindrom
Fetalni varfarinski sindrom
 Fetalni alkoholni sindrom
Retardacija rasta

Mentalni i motorni deficiti

Mikrocefalija, kratke palpebralne fisure, tanka gornja usna...

Abnormalnosti zglobova; male nokatne ploce na petom prstu...

Efekti moguci vec pri unoenju 2 jedinice alkohola dnevno

 FDA klasifikacija lekova u trudnoci

Kategorija Interpretacija

A Kontrolisana ispitivanja pokazuju da nema

rizika za fetus

B Nema dokaza o riziku kod ljudi (ispitivanja

na ivotinjama mogu da ukau na rizik)

C Rizik ne moe biti iskljucen. Nedostaju

odgovarajuca ispitivanja na ljudima, a
ispitivanja na ivotinjama pokazuju rizik

D Postoje dokazi o riziku za fetus

X Lijek kontraindikovan za primenu u trudnoi

usljed jasnog rizika za fetus
 SPOREDNA DJELOVANJAFARMAKA U
EMBRIONALNOM I FETALNOM RAZVOJU
TERATOGENI, TETNI EFEKTI
LIJEKOVA NA PLOD

1) SRADIJ BLASTOCISTE
2) STADIJ EMBRIOGENEZE (15-50 dana
(talidomid, citostatici)
3) STADIJ FETOGENEZE - CNS nedovren
razvoj
4) STADIJ LAKTACIJE
 SIGURNO TERATOGENI LIJEKOVI
citostatici
androgeni
alkohol (mikrocefalija, usporen razvoj, smanjene
kognitivne sposobnosti

TRANSPALCENTARNA KARCINOGENEZA
majka uzima lijekove sklonost nastanka bolesti na
potomstvu
DIETILSTILBESTROL poveana sklonost
vaginalnih karcinoma
TERAPIJSKI PRINCIP KOD TRUDNICA I DOJILJA

- NAJMANJE RIZINI LIJEKOVI

- NAJMANJA DOZA
- MONOTERAPIJA
- UZETI LIJEK NAKOM PODOJA
Zavisnost od lekova
 DOZE
TOKSINA DOZA koliina otrova koja
izaziva znake trovanja
TD1
TD50
LETALNA DOZA koliina otrova koja
izaziva trovanje i smrt
LD1
LD50
 Zavisnost od lijekova
Fizicka zavisnost:

Obustava lijeka izaziva fizicke simptome.

Organizmu je potrebno prisustvo lijeka za normalno funkcioniranje

Psiholoka zavisnost:

udnja za lijekom

Tolerancija:

Smanjenje odgovora na lijek tokom ponavljane primjene:

potrebna je veca doza za postizanje istog efekta
 Lijekovi koji izazivaju ovisnost

Opioidni analgetici

Depresori CNS-a: etanol, barbiturati, anestetici, rastvaraci

Anksiolitici: benzodiazepini

Psihomotorni stimulansi: amfetamin, kokain, nikotin, kofein

Psihotomimetici: LSD, fenciklidin, meskalin, kanabis

 Primjer: fizicka ovisnost od opioida

Efekat opioida i.............simptom obustave

neosetljivost na bol bolnost

euforija anksioznost
suhoca usta preznojavanje
konstipacija dijareja
usporen puls ubrzan puls
nizak krvni pritisak visok krvni pritisak
zjenice glave ciode dilatirane zjenice
usporenost nemir i nesanica
relaksiranost miica grcevi
piloerekcija (hladna curka)
1) PREDOZIRANJE - apsolutno i relativno

- alergija i idiosinkrazija (dozno neovisni)

2) GLAVNO I SPOREDNO DJELOVANJE NA ISTIM

RECEPTORIMA (beta-blokatori)

3) GLAVNO I SPOREDNO DJELOVANJE NA

RAZNIM RECEPTORIMA I ORGANIMA
4) SPECIFINA OSJETLJIVOST PREMA
LIJEKOVIMA fetalna, embrionalna,
postnatalna

5) INDIVIDUALNE POSEBNOSTI

6) IZMIJENJENA FARMAKOKINETIKA
bolesti jetre i bubrega
 PREVENCIJA SPOREDNIH DJELOVANJA

INCIDENCA SPOREDNIH DJELOVANJA

UTVRIVANJE NEELJENIH EFEKATA

 1) RASPOZNAVANJE NEELJENIH
EFEKATA

- VREMENSKA PODUDARNOST odgovara li

farmakolokom profilu

- ta se deava kad se obustavi davanje lijeka

- ta se deava kad se ponovo zapone sa davanjem

lijeka
2) UZROCI NEELJENIH EFEKATA

PRIMUM NON NOCERE!

PRIMUM OPTIME CURARE!

3) LOKALIZACIJA NEELJENIH EFEKATA

4) ZAVISNOST NEELJENIH
EFEKATA OD DOZE
 NAJEI
- Munina
NAJOPASNIJI
- somnolencija
- Aritmije
- dijareja
- kotana sr
- Povraanje
- CNS
- Osip
- Edem plua
- Aritmije
- Krvarenje
- Svrab
- Zatajenje bubrega
- Hierkalemija
- Hiperkalemija i hipokalemija
- Medikamentna groznica
- Hipotenzija
- Neprijatnost
- Elektrolitni poremeaji
 KLASIFIKACIJA NEELJEIH EFEKATA

1) prividna sporedna djelovanja (displacebo)

preosjetljivost ili fizioloki razlog
(insuficijencija bubrega)

2) alergijske reakcie (indirektni toksicitet)

3) sporedna djelovanja u vezi s glavnim

djelovanjem

- apsolutna greka doziranja (velike doze)

- relativna greka doziranja

(preosjetljivost)
 ALERGIJSKA SPOREDNA DJELOVANJA

sa posebnom ulogom IMUNOLOKOG SISTEMA

Latentna inicijalna faza u kojoj se odvija senzibilitet

- razlika izmeu alergijske i toksine reakcije
- lijekovi moraju imati karakteristike antigena ili
haptena lijekovi se vezuju za veliki molekul
ANAFILAKTIKE REAKCIJE:
lokalizirane urtikarija, bronhospazam,
quinqueov edem, rinitis

generalizirane anafilaktiki ok, hipotenzija,

bronhospazam, tahikardija
 IZLOENOST
kontakt organizma sa otrovom
(hrana, sredina radna, ivotna, lekovi)
vremensko trajanje izloenosti:
kratkotrajno (akutno)
dugotrajno (subhronno, hronino;
kontinuirano, ponavljano)
TOKSOKINETIKA TOKSODINAMIJA
Resorpcija Poremeaj funkcije
Distribucija Toksini efekti
Biotransformacija Oteenja tkiva
Izluivanje Karcinogeneza
Praenje otrova u Biohemijske promene,
organizmu imunotoksini efekti,
merenjem koncentracije patoanatomska
u krvi, oteenja tkiva i
urinu i dr. telesnim organa, mutacije i
tenostima karcinogeneza,
(u, pljuvaka, suze,...) teratogenost
 Prepoznavanje trovanja

IME, KAKO, KOLIKO, GDE, KADA

 Osnovni principi leenja
akutnog trovanja
Spreiti dalji unos otrova u organizam
Smanjiti koncentraciju otrova u
organizmu
Odravanje funkcije vitalnih organa u
fiziolokim granicama
 Putevi unosa otrova u
organizam
Preko koe perkutano
Udisanjem inhaltorno
Gutanjem ingestijom, peroralno
 Putevi eliminacije otrova iz
organizma
Preko usta:
izazivanje povraanja
gastrolavaa (ispiranje eluca; aktivni ugalj)
Putem stolice
primena laksativa (purgativa)
Putem urina
forsirana diureza (ili hemodijaliza)
Izdahnutim vazduhom (hiperventilacija)
 Specifina ANTIDOTSKA terapija
Reakcije hemijskog-fizikogfarmakolokog
antagonizma sa otrovom
Nespecifini (medicinski ugalj,
jonoizmenjivake smole, umance, mleko)
Specifini (nalokson-morfin,
atropinorganofosfati/
gljive, etanol-metanol,
protaminsulfat-heparin, BAL-teki metali)
 Nespecifina simptomatska
terapija

Kardiopulmonalna reanimacija
Nadoknada tenosti, elektrolita
Bol suzbiti analgeticima
Konvulzije benzodijazepinima ...