Haji Mohamad Shalahudin Bin Marzuki

Pegawai Hal Ehwal Islam (Naqib)

Jabatan Agama Islam Sarawak
 TAKRIF :

Bahasa : Mengelokkan sesuatu

Istilah : Mengeluarkan setiap huruf daripada

makhrajnya, serta memberikan haknya dan
yang dihakkan kepadanya ( hak mendatang).
 HAK HURUF :

Sifatnya yang asal.

Iaitu sifat zat huruf yang ada pada huruf, seperti sabdu
( ), tinggi ( ) dengung ( ) dan lain-lain.
Tidak boleh terpisah daripadanya. Sekiranya terpisah
daripadanya walaupun sedikit, maka salahlah
makhrajnya.
 YANG DIHAKKAN KEPADANYA
(HAK MENDATANG) :

Sifat yang mendatang (sifat yang sepatutnya) bagi

huruf.
Sifat-sifat yang berlaku daripada sifat-sifat huruf
itu sendiri, seperti bacaan secara tebal ( ) ,
iaitu kalimah tersebut keluar daripada huruf yang
tinggi ( ) .
Mempelajarinya adalah fardhu kifayah.

Beramal dengannya adalah fardhu ain atas

setiap pembaca Al-Quran Muslim dan Muslimah.
Memelihara lidah daripada tersalah dalam
membaca Kalam Allah.
Kesalahan Nyata ( )

Kesalahan Tersembunyi ( )
 Kesalahan yang boleh mengubah makna atau
boleh mencacatkan status Al-Quran.

Hukumnya adalah haram.

 Bertukar atau mengubah makhraj huruf
Berubah sifat huruf
Berubah baris
Menambah huruf
Mengurangkan huruf
Menambah kalimah
Mengurangkan kalimah
Mewakafkan di tengah kalimah
Bernafas di tengah-tengah kalimah
Ibtida di tengah-tengah kalimah
 Kesalahan yang tidak mengubah makna dan
tidak mencacatkan status Al-Quran.

Hanya sekadar mengurangkan fasohah dan

menghilangkan kesenian bacaan.

Bacaannya makruh dan tidak afdhal

dijadikan Imam sembahyang.
 Tidak sempurna makhraj atau sifat-sifat huruf.

Tidak tepat membunyikan baris (fathah, kasrah,

dhommah).

Tidak tepat membunyikan tarqiq, tafkhim, dan taghliz.

Tidak tepat /tidak sempurna sifat-sifat ghunnah.

Tidak sempurna pelaksanaan idgham, izhar, dan iqlab.

Tidak seragam kaedah toriq, riwayat atau Imam

Qiraat.
 TAKRIF :

Bahasa : Tempat keluar.

Istilah : Tempat keluar huruf.

 Bilangan makhraj huruf ialah tujuh belas
mengikut pendapat yang rojih.

Ia dibahagikan secara ringkas kepada lima

bahagian
1. Al-Jauf ( ) Rongga
2. Al-Halq ( ) Kerongkong
3. Al-Lisan ( ) Lidah
4. As-Syafatan ( ) Dua bibir
5. Al-Khaisyum ( ) Pangkal hidung
Iaitu tempat kosong yang terdapat di antara
mulut dan halqum. Daripada tempat tersebut
keluarnya tiga huruf mad, iaitu : alif mati ( )
wau mati yang sebelumnya baris depan ( )
dan ya mati yang sebelumnya baris bawah
( ) .
 Keluar dari makhraj ini enam huruf iaitu :

Makhraj ini dibahagikan pula kepada tiga bahagian.

i. dan di hujung rongga (ke arah pangkal dada).

ii. dan di tengah tekak.
iii. dan di pangkal rongga selepas daripada mulut.
 Daripada makhraj ini keluar lapan belas huruf.
Iaitu ;

Makhraj ini terbahagi kepada 10 makhraj

kecil.
 10 Makhraj kecil :
1. Makhraj huruf ialah di pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas.
2. Makhraj huruf ialah pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas di
bawah sedikit daripada makhraj .
3. Makhraj huruf ialah di tengah lidah bertentangan dengan langit-
langit.
4. Makhraj huruf ialah salah satu daripada tepi lidah bertentang
dengan gigi geraham atas di sebelah kiri atau kanan.
5. Makhraj huruf ialah di antara dua tepi lidah selepas daripada
makhraj sehingga penghabisan hujung lidah bertentangan dengan
gusi gigi atas .
6. Makhraj huruf ialah hujung lidah bertentangan dengan gusi
dua gigi kapak sebelah atas di bawah makhraj sedikit.
7. Makhraj huruf ialah di hujung lidah serta sedikit belakang
lidah bertentang dengan gusi gigi hadapan (gigi kapak).
8. Makhraj huruf ialah belakang hujung lidah
bertentangan dengan pangkal dua gigi kapak.
9. Makhraj huruf ialah di hujung lidah bersama hujung
gigi bawah bertentangan dengan dua gigi kapak.
10. Makhraj huruf ialah hujung lidah bersama hujung gigi
atas (dikeluarkan lidah antara dua gigi).
 Terdapat dua tempat keluar daripada makhraj ini.
Daripada kedua-duanya pula keluar 4 huruf.

1. Perut bibir bawah bersama hujung gigi atas. Keluar

darinya huruf

2. Dua bibir yang keluar bersekali. Daripada kedua-dua

bibir tersebut keluar huruf dan yang
hidup.
 Keluar daripadanya huruf-huruf dengung iaitu
nun mati atau tanwin dan mim ketika
didengungkan.


Izhar

Idgham Maal Ghunnah

Idgham Bila ghunnah

Ikhfa

Iqlab
 Takrif :

Bahasa : Nyata

Istilah : Mengeluarkan setiap huruf pada

makhrajnya tanpa dengung pada huruf yang
diizharkan.
 Apabila Nun Mati atau Tanwin bertemu salah
satu dari 6 huruf .

 Terdiri dari 6 huruf Halqiah (Tekak):

( )
?
 Cara bacaan adalah seperti bacaan Izhar
Halqi.

Hurufnya ada 2 sahaja : dan

 1.

2.

3.

4.
 Takrif :

Bahasa : Memasukkan

Istilah : Bertemu huruf yang mati dengan huruf

yang hidup sehingga dua huruf itu terbentuk satu
huruf yang ditasydidkan. Diangkat lidah semasa
menyebutnya.
 IDGHAM

Maal Bila
ghunnah ghunnah
 Maal ghunnah = Beserta dengung

Dinamakan Idgham Naqis, iaitu tidak

sempurna kerana hanya hilang huruf nun
mati dan tanwin tetapi masih tertinggal
sifatnya iaitu dengung.

Apabila nun mati atau tanwin bertemu salah

satu dari 4 huruf dalam dua kalimah.


) (
?
 Bila Ghunnah = Tiada dengung

Dinamakan Idgham Kamil, iaitu sempurna

kerana hilang huruf yang pertama beserta
sifatnya iaitu dengung.

Apabila Nun Mati atau Tanwin bertemu salah

satu dari dua huruf .

?
 Takrif :

Bahasa : Menyembunyikan

Istilah : Menyembunyikan huruf dengan sifat di

antara Izhar dengan Idgham dengan tidak
bertasydid serta didengungkan pada huruf
pertama iaitu nun mati dan tanwin.
 Apabila nun mati atau tanwin bertemu salah
satu dari 15 huruf.
?
 Takrif :

Bahasa : Membalikkan sesuatu daripada

permukaannya.

Istilah : Menjadikan huruf di tempat lain, iaitu

ditukarkan nun yang mati dan tanwin kepada mim
yang berada sebelum huruf ba dengan menjaga
dengungnya serta diikhfakan mim.
Apabila nun mati atau tanwin
bertemu huruf
IKHFA SYAFAWI

IDGHAM MITHLAIN

IZHAR SYAFAWI
 Dinamakan ikhfa Syafawi kerana huruf mim
dan ba sejenis tempat keluar dan sifat kedua-
duanya (kedua-duanya keluar dari dua bibir).
 Apabila mim mati bertemu dengan huruf

Hukumnya wajib diikhfakan

?
 Apabila mim mati berjumpa dengan mim hidup

Dibaca dengan hukum idgham serta dengung

?
 Apabila mim mati berjumpa dengan 26 huruf
selain huruf Ikhfa Syafawi dan Idgham
Mithlain.

Wajib dibaca secara izhar.

?
Terbahagi kepada empat bahagian ;

Tartil ( ) iaitu bacaan yang sederhana, tenang dan mengeluarkan

setiap huruf daripada makhrajnya dan memberikan haknya serta yang
bersangkutan dengannya bersama mentadabbur maknanya.

Tahqiq ( ) iaitu bacan yang seperti Tartil ( ) tetapi bacaan

ini lebih tenang. Ia digunakan di dalam pengajian / pembelajaran.

Hadr ( ) Iaitu cepat di dalam bacan dengan menjaga hukum-

hukumnya.

Tadwir ( ) Iaitu martabat pertengahan di antara Tartil ( )

dan Hadr ( ) .
 Bacaan Tartil adalah sebaik-baik bacaan kerana Al-
Quran diturunkan dengan bacaan ini sebagaimana
firman Allah SWT di dalam surah Al-Muzammil
ayat 4 yang berbunyi:

Maksudnya : dan bacalah Al-Quran itu dengan tartil

 1. ( ) Al-Alhan
Membaca dengan lagu seperti nyanyian. Membaca dengan tarannum dibenarkan. Imam Syafie di dalam
kitab Al-Mukhtasar menyatakan tidak mengapa membaca dengan lagu (taranum) selagi tidak keluar dari
had Al-Quran. Tetapi jika terkeluar daripadanya maka haram cara bacaan yang tersebut.

2. ( ) At-Tarqis
Menarikan suara bacaannya serta menambahkan harakat mad dengan sebab memainkan peranan
lagunya seolah seorang penari yang menggerak-gerakkan anggotanya semasa menari

3. ( ) At-Tarid
Membaca dengan cara menggetarkan suaranya seperti orang yang sangat sejuk atau suatu penyakit
menimpanya.

4. ( ) At-Tahrif
Membaca Al-Quran secara beramai-ramai secara serentak dan berhenti serentak. Di antara mereka
membaca beberapa kalimah sahaja kemudian disambung oleh jemaah yang lain tanpa memikir
mengenai Al-Quranul Karim.
 Maksud bidah di sini ialah membaca Al-
Quran dengan cara tidak yang pernah
Rasulullah SAW membacanya.
 CONTOH :
1. Membaca bacaan dengan Lin ( )dan Rakhawah ( ) bererti melembutkan pada
semua huruf dengan menyerupai bacaan orang malas.

2. Takalluf ( ) : Membaca dengan cara menekankan huruf sekuat-kuatnya. Seakan-akan

orang sedang bergaduh.

3. Memotongkan huruf pada bahagian yang menyerupai saktah ( ) . Selalunya perkara

ini berlaku pada hukum-hukum Izhar ( ) , disebabkan hendak menjelaskannya.

4. Tidak menjelaskan bunyi huruf-huruf yang dimulai dan juga huruf-huruf yang diwaqaf di
atasnya.

5. Memanjangkan baris sehingga terjadi mad, ini boleh merosakkan makna.

6. Qalqalah ( ) dibaca dengan kuat sehingga menyerupai baris hidup.

8. Mentafkhimkan ( ) ra ( ) pada tempat yang sepatutnya di tarqiqkan( ).

9. Mengikuti sifat huruf kepada huruf yang berdekatan, terkadang sifat huruf itu perlu
ditarqiqkan ( ) tetapi oleh sebab berdekatan dengan huruf yang perlu ditafkhimkan
( ) maka ia dibaca secara tafkhim juga.

10. Memanjangkan baris huruf-huruf yang sebelum huruf-huruf akhir yang diwaqaf sehingga
terjadi huruf mad. Contohnya : dibaca

11. Menggantikan huruf dengan huruf yang lain contohnya seperti di baca

12. Meringankan huruf-huruf yang bersabdu atau sebaliknya, terutama huruf yang dijadikan
waqaf.

13. Menghidupkan huruf-huruf yang berbaris mati seperti dibaca

14. Menambahkan harakah Mad Tabiie lebih dari 2 harakat seperti

15. Mengurangkan harakat Mad Tabiie kurang dari 2 harakat

Rukun bacaan Al-Quranulkarim ada tiga :

:
Sah sanadnya iaitu membaca dan mempelajari dari seorang guru yang mahir
yang mana sanadnya bersambung terus kepada Nabi SAW. Hendaklah membaca
dari awal sehingga khatam dengan guru tersebut.

Mengetahui Rasam Uthmani

Mengetahui tulisan Uthmani seperti maqtu, mausul, dan lain-lain.

Muafakat bacaannya pada satu wajah di antara beberapa wajah nahu walaupun
dengan wajah yang daif. Sekiranya mempelajari Al-Quran dengan guru yang
mengetahui ilmu nahu, maka masih sah bacaannya, ini menurut pendapat yang
sahih.