UVOD U PROGRAMSKI

PAKET SPSS

Doc. dr Dragan Bogdanovi

Literatura
Lazar Tenjovi: Statistika u psihologiji, prirunik
KOMPONENTE PROGRAMA
Programski paket SPSS (Statistical Package
for Social Sciences), koji od verzije 17.0 ima
naziv PASW (Predictive Analytics SoftWare)
ima sledee komponente:
1. Programe koji: uitavaju podatke, izvode
analize i daju ispise rezultata
2. Fajlove sa podacima (.sav)
3. Fajlove sa ispisima (.spo) i
4. Komandne tj. sintaksne fajlove (.sps)
AKTIVIRANJE I IZLAZAK IZ
PROGRAMA
Program se pokree iz Start menija komandama:
All Programs/SPSS for Windows/SPSS xx.x for
Windows (za verzije do 17.0) ili
All Programs/SPSS inc/PASW Statistics xx (za
verzije od 17.0)

Iz programa se izlazi klikom na znak X (u gornjem

desnom uglu) ili odabirom komandi File pa Exit iz
menija programa.
Glavni prozor
Pokretanjem programa otvara se Glavni prozor, koji se
sastoji od tabele za podatke, menija programa sa
komandama od File do Help i nekoliko komandnih ikona.
DEFINISANJE VARIJABLI I
UNOS PODATAKA
Podaci se unose u tabelu, odnosno matricu reda nm u
kojoj su redovi ispitanici, sluajevi, entiteti ili jedinice
posmatranja, a kolone su obeleja, svojstva, atributi, tj.
varijable. Pojedine kolone ili redovi nazivaju se vektori.

Podaci se mogu upisivati direktno u tabelu, ali ih je

mogue i uitati iz standardnih baza podataka (Excel,
Dbase, Access...) ili iz bilo kojeg standardnog editora,
ukoliko su sauvani u ASCII formatu (American Standard
Code for Information Interchange).
DEFINISANJE VARIJABLI
Tabela editora podataka podeljena je u redove koji su
oznaeni brojevima i kolone koje su oznaene sa var.
Da bi poeli unos podataka potrebno je predhodno
kreirati i definisati varijable.
Kliknuti miem na naslov prve kolone var, a zatim desnim
klikom mia otvoriti skraeni meni. Izborom opcije Insert
Variable naziv kolone se menja u var00001, a u ovako
kreiranu varijablu je sada mogue unositi podatke.
DEFINISANJE VARIJABLI
Glavni prozor SPSS programa se sastoji od dva radna
lista koji se nalaze jedan iznad drugoga.
List koji vidimo kada pokrenemo program i koji smo do
sada opisivali naziva se Data View - Pogled na podatke.
List u kome se vri definisanje varijabli naziva se Pogled
na varijable Variable View. Njega pokreemo klikom na
jeziak u donjem levom uglu Glavnog prozora.
DEFINISANJE VARIJABLI
Po automatizmu SPSS novoformiranoj varijabli dodeljuje
naziv var00001, definie je kao numeriku, odreuje joj
irinu od 8 cifara sa jo dva decimalna mesta i daje joj
desno poravnanje.

Svaku od ovih karakteristika moemo promeniti prema

svojim potrebama i namerama.
DEFINISANJE VARIJABLI
Naziv varijable moemo promeniti kada miem kliknemo
na eliju sa ve zadatim imenom var00001.

Naziv moe sadrati slova (samo engleska) i brojeve, ali

mora poeti slovom.

U starijim verzijama programa naziv je mogao sadrati

do 8 slovno-brojnih oznaka, dok novije verzije podravaju
do 41 oznake.

Naziv ne sme sadrati prazna mesta, slova , , , i ,

kao i simbole (/, *, !, $, %, &, =, ?, +, -....).
DEFINISANJE VARIJABLI
Definisanje tipa varijable (numerika, tekst - string,
datum ...) vri se u eliji Type, irine u eliji Width,
a broja decimalnih mesta u eliji Decimals.

Varijable tipa String ne mogu se koristiti u

raunanju. Preporuljivo je da se kvalitativne
(kategorijske) varijable kodiraju numeriki.
Na primer, bolje je umesto kategorija MUKI i
ENSKI u varijabli POL unositi cifre 1 i 2 ili 0 i 1.
DEFINISANJE VARIJABLI
Label slui za preciznije definisanje oznake
varijable. Ova oznaka moe sadrati prazna
mesta, odnosno odvojene rei i zbog toga se u
ispisu rezultata pojavljuje umesto imena varijable
upisanog u polje Name. Kada je polje Label
prazno u ispisu rezultata se pojavljuje naziv
upisan u polju Name.

Na primer, kao Name moemo upisati: KMS, a

kao Label: Skor na Kraun Marlovoj skali.
DEFINISANJE VARIJABLI
U polju Value (vrednost) mogu se definisati
znaenja kodova koji su dodeljeni pojedinim
kategorijama kvalitativnih varijabli.
Na primer, ukoliko smo u varijabli POL kategoriji
MUKI dodelili kod 1, a kategoriji ENSKI kod 2,
da ne bi pamtili ta koji kod znai, a i da bi se
adekvatni nazivi kategorija pojavili u ispisu
rezultata, kliknemo miem na polje Value i otvara
se sledei dijalog prozor:
DEFINISANJE VARIJABLI

U polje Value upisuje se vrednost koda 1, a u polje Value

Label (oznaka vrednosti) upisuje se znaenje koda, u
ovom sluaju MUSKI. Klikom na Add (dodaj) ova definicija
oznake vrednosti koda e biti potvrena i uneta u prostor
na dnu dijalog prozora.
Proceduru ponovimo i za kod 2, odnosno kategoriju
ZENSKI.
Dijalog prozor zatvaramo klikom na Continue (nastavi).
DEFINISANJE VARIJABLI
Ukoliko elimo da izmenimo neku od definicija naziva
vrednosti koda, kliknemo na nju, nainimo ispravku u
poljima Value i Value Label, a zatim kliknemo na Change
(izmeni).

Uklanjanje neke od definicija naziva vrednosti koda vri se

tako to kliknemo na nju, a zatim na komandu Remove
(ukloni).
DEFINISANJE VARIJABLI
Missing Value slui za definisanje nedostajuih
podataka.

Column Format slui za definisanje formata ispisa

varijable u tabeli.

Measurement omoguava definisanje merne skale sa

koje dolaze podaci na datoj varijabli.
UNOS PODATAKA
Posle definisanja varijabli klikom na prvu eliju moemo
pristupiti unosu podataka.
Na druge elije prelazimo ili strelicama za pomeranje
kurzora ili klikom mia na njih.

Uneti podaci se trajno zapisuju naredbom Save (sauvaj)

iz File menija. Pri prvom zapisivanju pokree se opcija
Save As... (sauvaj kao) i tom prilikom je potrebno dati ime
fajlu sa podacima.
 Preporuke
Prva kolona u tabeli bi trebalo da sadri redni broj
statistike jedinice. Druga kolona bi trebalo da sadri
oznaku grupe u kojoj se nalazi statistika jedinica.
Ukoliko grupe sadre podgrupe, potrebno je uvesti
posebnu kolonu Podgrupa. Svaka podgrupa ima
svoju posebnu oznaku.
Uvoenje veeg broja podgrupa umanjuje snagu
zakljuivanja jer standardna greka zavisi od veliine
uzorka, a pri poreenju vrednosti nekog obeleja
izmeu razliitih podgrupa, svaka od njih se
podrazumeva kao poseban uzorak.
UITAVANJE PODATAKA IZ
STANDARDNIH BAZA
Biramo: File/ Open/ Data...

Otvara se prozor Open File

U polju Files of type iz padajueg
menija biramo tip baze u kojoj
su traeni podaci, a u polje File
name upisujemo njeno ime.
Komandom Open podaci se
uitavaju u prozor za podatke
SPSS programa.
ZADATAK ZA VEBU
Formirati radnu tabelu sa etiri kolone i
uneti podatke kao na slici.
Prvoj koloni pod Label dati oznaku redni
broj, a etvrtoj indeks radne
sposobnosti.
U koloni grupa kategorija administrativni
radnici je kodirana sa 1, a kategorija
radnici u proizvodnji sa 2.
U koloni pol kategorija muski je kodirana
sa 1, a zenski sa 2.
Upisati nazive kategorija pojedinih
kodova za ove dve kolone.
Zapamtiti (sauvati) formiranu matricu
pod imenom IRS.sav u folderu Statistika 1
koji treba formirati u My Documents
raunara.