УНИВЕРЗИТЕТ „ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ“ ШТИП

ВОЕНА АКАДЕМИЈА
„Генерал Михаило Апостолски “- Скопје
-придружна членка-

ПРИМЕР:СТОКОВНО РАБОТЕЊЕ

д-р Елениор Николов, вон.проф, полк.

д-р Димитар Богатинов, доцент, капетан

Скопје, јануари 2018

Цели и задачи на курсот
 Вовед во основите на базата на податоци, процесот
на моделирање од реален свет, модел-врска (модел
ER), релациона база податоци и трансакции.
 Самостојна работа во Microsoft Access, која вклучува
создавање база на податоци, дизајн на кориснички
интерфејс, пребарување и креирање извештаи.
 Подготвеност за разбирање и работа со комерцијално
достапни информациски системи
 Разбирање на потребата за бекап и обновување на
базата на податоци
 Современи интернет апликации и бази на податоци
ВОВЕД
 Времетраење на курсот: 4 (четири) дена
 Предавања: 3 чaсa дневно
 Професор: д-р Елениор Николов, вон.проф,
полковник, elenior.nikolov@ugd.edu.mk
 Вежби: 2 часа дневно
 Професор: д-р Димитар Богатинов, доцент, капетан
dimitar.bogatinov@ugd.edu.mk
ЛИТЕРАТУРА:
 Дадена на платформата за е-учење
Зошто се потребни базите на податоци?
– Пристап до податоци
– Управување со податоци
 Анализа на работните процеси
 Модел на реалниот свет
 Организација на податоци
 Складирање на податоци
 Ажурирање, пребарување и Клуч за
контрола донесување на
одлуки
 Добивање на релевантни и
употребливи информации
 Ефикасност, брзо добивање на
информации
1. ВОВЕД
1.1. ПОИМ ЗА ИНФОРМАТИВЕН СИСТЕМ
Меѓународната федерација за обработка на податоци
(Меѓународна федерација за обработка на информации - IFIP)
го дефинира системот за информации според следното:
"Информативниот систем е систем кој собира,
надополнува, чува, обработува и испорачува информации
релевантни за организацијата и општеството, со цел да
бидат достапни и употребливи за секој кој сака да ги
користи, вклучувајќи го менаџментот, клиентите,
вработените и другите.
Информационен систем е активен општествен систем кој
може, но не мора да ја користи информатичката
технологија. “Информационен систем на организација може
да се дефинира како збир на човечки и технички средства со
кои по одредена организација и методологија извршуваат
собирање, складирање, обработка и доставување на
употреба податоци и информации.
 Информативниот систем треба да бидат поставен
така што:
 Биде разбирлив за сите корисници;
 Едноставнен во презентирање на информации;
 Сигурен и
 Да им овозможува изразување на обработените
информации во многу краток временски интервал.

1.1.1ФУНКЦИИ НА ИНФОРМАТИВНИОТ
СИСТЕМ

За секој информатички систем се неизбежни следниве функции:

 Функцијата на информирање
 Функција на документација
1.1.2 ВИДОВИ НА ИНФОРМАЦИСКИ
СИСТЕМИ
Современите информатички системи можат да бидат
поделени на:
 Оперативни информации системи и
 Системи за поддршка на донесување одлуки во
управувањето
Системи за поддршка на донесување одлуки во управувањето
се следните:
 Информатички системи за управување (MIS)
 Системи за поддршка на донесување одлуки (DSS)
 Експертски системи (ES)
Се разликуваат следните видови на информациски системи:
 Системи за обработка на трансакции (TPS)
 Системи за поддршка на управувањето (MSS)
1. ВОВЕД
1.2. БАЗА НА ПОДАТОЦИ - ACCESS
База на податоци (DBMS – Database Management Sistem) се дефинира
како организирана група на логички поврзани податоци (слогови) и
датотеки кои се однесуваат на слични поими или предмети,
организирани за одредена намена.
Microsoft Access е систем односно програм за управување со бази на
податоци
Главни функционални можности на Access-от се следните:
 Внесување на податоци директно во база на податоци или увоз на
податоци од други програми.
 Сортирање, индексирање и организација на податоци на начин кој
се посакува.
 Брзо создавање на извештаи или подготовка на запис на
налепници на писмо со употреба на сите или само на дел од
податоците.
 Креирање на формулари како би внесувале нови податоци во
базата на податоци и помалку стручни корисници.
 Создавање на прашалници кои ќе резултираат со извештај зависно
од условите кои се поставени.
1.3. ОСНОВНИ ЕЛЕМЕНТИ НА
КРЕИРАЊЕ НА БАЗИ ВО ACCESS

База на податоци креирана во Аccess, се состои

од следните елементи односно објекти:
 табели,
 формулари,
 прашалници и
 извештаи
 макрои и VBA.
1.3.1 ТАБЕЛИ
Основен елемент на секоја база на податоци е табелата.
Секоја табела содржи колони и редови а во нивниот пресек се
наоѓа поле или ќелија во кои Access става карактеристичен
податок.

Слика 1. Изглед на табела во Access

1.3.2 ФОРМУЛАРИ
 Формуларот овозможува креирање на страници за подоцна да
бидат внесувани саканите податоци на наједноставен начин.
 Податоците внесени преку формуларот непосредно се
сложуваат во табелата формирајќи нов слог во табелата.

Слика 2. Изглед на формулар во Access

 1.3.3 ПРАШАЛНИЦИ
Прашалникот е наменет за следното:
 начин на сокривање на информации неопходни за да се добие
егзактна (прецизна) информација.
 може да се филтрираат податоци како од една така од повеќе други
табели во рамките на една база на податоци.
 можно е да се утврдат критериуми по кои ќе се врши пребарување и
сортирање на податоците.
 Резултат на секој прашалник е практично нова табела со ново
формирани слогови според посакувани критериуми.

Слика 3. Изглед на прашалник во Access

1.3.4 ИЗВЕШТАИ
Извештаите претставуваат електронска форма на класичните
хартиени формулари кои можат да се гледаат на екранот или
испечатени на хартија.

Слика 4. Извештај во Access

1.3.5 МАКРОИ И МОДУЛИ
 Макроа и модули се две алатки за креирање на елементите на
базата на податоци со пишување на програми.
 Со макроа од конечно множество на функции и команди се
автоматизира работата на базата,
 Главно се користат при активирање на некој објект или настан
на објектот.
 Сепак, употребата на макроа се избегнува во поновите
апликации, бидејќи целосна слобода и функционалност се
постигнува само преку создавање и користење на модули.
 Објектот, модулот го претставува преку збир на процедури и
функции кои не се напишани за некои специфични форми или
извештаи.
 Access-от има можност за директна употреба на програмскиот
јазик Visual Basic со цел создавање на модул.
2. ПРИМЕР ЗА СТОКОВНО РАБОТЕЊЕ
2.1. ОСНОВНИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА
АПЛИКАЦИЈАТА
СТОКОВНО РАБОТЕЊЕ е апликација која ги обезбедува:
 Сите евиденции за состојбата и прометот на стоките
(материјални средства), неопходни за организирано и
ажурно водење на залихи (резерви).
 Следење на движењето по вистинските набавни вредности,
со можност на повторно пресметување на цените во
согласност со политиката на претпријатието.
 Делумен или потполн отпис на средства, а се обработува и
евиденција за движење на средствата (стоките) по вид и
места на продажба.
 Подржува обработка на податоци со повеќе субјекти и
повеќе складишта.
2.1.1 ВЛЕЗНИ ПОДАТОЦИ НА АПЛИКАЦИЈАТА

 Матични податоци на материјалните средства,

 Почетна состојба на материјалните средства,
 Листа за прием, вишок по инвентар и повратници-
извештаи,
 Листа за испорака, кусок по инвентар и
отпремници,
 Расходување на оштетени средства во транспорт
и манипулација,
 Враќање на средства од купувачот (корисникот).
2.1.2 ИНТЕРАКТИВНА РАБОТА

Главното мени на апликацијата СТОРАБ обезбедува:

 Внес и ажурирање на матичните податоци на
средствата,
 Книжење на сите видови на промени на прометот,
 Прашалници на екранот,
 Прегледи на печатачот,
 Преодни и завршни обработки, автоматско
отварање и др.,
 Системско спасување и реконструкција на
податоците.
2.1.3 ПЕЧАТЕНИ ИЗВЕШТАИ

 Биланс на стоката (средствата),

 Промет според субјектите, местата за продажба,
складишта
 Преглед на прометот по вид на средството, купувачот,
период
 Дневник за влез-излез на средствата,
 Аналитичка евиденција-картотека на средствата,
 Состојба на сите залихи по артикли во складиште,
 Извештаи за состојбата и отпис на средствата,
 Преглед на почетната состојба,
 Преглед на состојбата пред и по инвентарисување,
вишок, кусок,
 Пописна листа.
2.2 АНАЛИЗА И ИЗРАБОТКА НА АПЛИКАЦИЈАТА
Стоковно
работење

Промет Шифри Прегледи и Администрација

Извештаи

Работа со
Внес Извештаи коминтенти
МСредства

Биланс на сред Спас на

Коминтент податоци
Измени
Promet po... Прегледи

Група на МС
Dnevnik u-i Преглед на
почетна состојба

Магацин Kartoteka

Преглед на
Svih zaliha
состојба пред и
Општина
по попис

Слика 5. Контекст дијаграм на проток на податоци

2.2.1 РЕЛАЦИСКИ МОДЕЛ НА ПОДАТОЦИ
Со цел поефикасно манипулирање со податоци, потребно е да
се организираат податоците.
За таа цел, се користи методот Е-Р моделирање на податоци.
Врз основа на Е-Р моделот идентификувани се следниве
ентитети (субјекти) со придружните атрибути:

РЕДЕН БРОЈ АТРИБУТ ТИП НА ПОДАТОЦИ

1. IDМСРЕДСТВО AUTONUMBER ПРИМАРЕН КЛУЧ
2. IDГРУПАМС NUMBER
3. ИМЕМС TEXT
4. ЕДИНИЦА TEXT
5. ПАКУВАЊЕ TEXT
Врските, односно релациите меѓу овие елементи се прикажани
на следната слика.
2.2.2 ИЗРАБОТКА НА ТАБЕЛИ

Слика 8. Табели во апликацијата

СТОКОВНО РАБОТЕЊЕ
Слика 7. Табела ПРОМЕТ
2.2.3 ИЗРАБОТКА НА ФОРМУЛАРИ, ПРАШАЛНИЦИ И
ИЗВЕШТАИ
Формулар е компонента на база на податоци чија
функција е интеракција со корисникот.
Корисникот не ги гледа табелите, но ги гледа
формуларите.
Формуларите се користат за:
 Внесување на податоци,
 Создавање на „switchboard“-от т.е. формулар од кој се
отвораат другите формулари, прашалници и табели,
 Создавање на „dialog boxes“ (прашалник) за примање
на корисничко внесување и врз основа на тоа
внесување се продолжуваат акциите (пример е dialog
box кај параметарските прашалници).
ФОРМУЛАРИ
Како и кај креирањето на табелите, Access нуди повеќе можности за
креирање на формулари:
 Design view – се креира формулар од празен прозор на формулар,
самиот креатор мора да ги додава сите контроли на работната
површина. Изгледот на формуларот зависи потполно од авторот и
неговите потреби,
 Form wizard – волшебник со чија помош можат да се изградат
основните типови на формулари вклучувајќи ги и
подформуларите.
 Auto form: Коломунар-волшебник кој автоматски создава
формулар, а контролите ги сложува во редови.
 Auto form: Табулар-волшебник кој автоматски создава формулар, а
контролите ги сложува во колони.
 Auto form: Datasheet – волшебник автоматски создава формулар во
облик на табела.
 Chart Wizard – волшебник кој прави графици од избрани полиња и
создава формулар со тој график.
 Pivot table wizard – волшебник кој создава табела со табела од
Excel.
Слика 9. Формулар РОБА
ПРАШАЛНИЦИ (QUERY)
Прашалник е компонента на базата за да се најде, извлече и/или промени
одреден податок или група на податоци, од една или повеќе табели, а освен тоа
може да се користат како подлога (основа) за извештаи или формулари.
Особено при креирање на прашалници најмногу до израз доаѓаат клучевите кои
се дефинирани при создавање на табелите.
Тие сега овозможуваат да од табелите се издвојат само одредени атрибути и на
тој начин во голема мера се олеснува и забрзува пребарувањето податоци.
Access нуди истотака повеќе избори за начин на креирање на прашалник, и тоа:
 Design View – Отвора празен прашалник во кој авторот сам ги поставува
полињата што ги сака во него.
 Simple query wizard - Волшебникот кој го поедноставува и забрзува процесот
на избор на полиња во прашалникот (се препорачува употреба).
 Crosstab query wizard - Волшебникот кој создава Crosstab пребарување.
 Find Duplicates query wizard – волшебникот кој создава прашалник од една
табела или прашалник, и го прикажува редовите, кои имаат иста вредност во
одредено поле.
 Find Unmached query wizard - Волшебникот кој ги бара редовите од една
табела, кои не се поврзани со било кој ред во другата табела.
ПРАШАЛНИЦИ (QUERY)

Слика 10. Прашалници за потреби на оваа апликација

Слика 11. Прашалници за потреби на оваа апликација

Слика 13. Формулар за формирање на три различни прашалници
 ИЗВЕШТАИ
Извештаи се користат кога се
има потреба од одредена
група на податоци, најчесто
добиена преку прашалници и
да се подготви за печатење.
Во основа извештајот не се
разликува многу од
формуларот, освен што во
извештаите можат да се
гледаат податоците.

Слика 14. Изглед на готов извештај

2.2.4 ИЗРАБОТКА НА SWITCHBOARD

Слика 15. Изглед на кориснички интерфејс

SWITCHBOARD
3. ЗАКЛУЧОК
База на податоци денес претставуваат неминовна алатка во
работењето на секоја фирма (компанија).
Лесната достапност до базите (Access во рамките на Microsoft
Office-от) стана предуслов да практично не постои фирма која
нема било каква база на податоци.
Покажани се основните елементи за креирање на апликацијата
СТОКОВНО РАБОТЕЊЕ.
Апликацијата содржи само основни елементи на стоковно
работење но останува отворена за сите видови на доработки и
дополни за да би можело директно да се примени и прилагоди на
желбите и потребите на конкретно работење.
ПРАШАЊА ?