Vrste trovanja prema dužini

ekspozicije
Akutna trovanja
Subakutna trovanja
Subhronična
Hronična
 VRSTE TROVANJA
prema uzrocima
•ZLOČINAČKA (KRIMINALNA)

•SAMOUBILAČKA (SUICIDNA)

•SLUČAJNA (AKCIDENTALNA)

•MEDICINSKA

•PROFESIONALNA (INDUSTRIJSKA)

•BOLESTI ZAVISNOSTI (TOKSIKOMANIJE)

 Zločinačka trovanja
Masovna trovanja:
I svetski rat – Cl2, COCl2, iperit (100.000 žrtava)
II svetski rat – CO pa CN (10 000 dnevno)
Vijetnam – agent orange (derivati
fenoksisirćetne kiseline + TCDD)
Kambodža, Laos – žute kiše – T-2 toksin
Tokio - sarin (metro)
 Slučajna trovanja
Masovna:
katastrofe prirodnog porekla – vulkanske erupcije
Vezuv 79 A.D
Kamerun (Lake Nyos) 1986
antropogenog porekla
Bopal 1984. – fabrika karbarila
Černobil 1986. - radijacija
trovanja hranom: As, organska Hg jed., Cd
CO - požari; svuda pri nepotpunom sagorevanju
CH3OH, Talidomid, NaOH-kamena soda, itd.
Trovanja dece:
1952. god.- USA: Aspirin, olovo-
karbonat

Kozmetička sredstva, sredstva za

čišćenje u domaćinstvu, biljke i
plodovi,....
Trovanja odraslih

CO – garaže

Nepravilno skladištenje pesticida i

sredstava za čišćenje u domaćinstvima
 Samoubilačka trovanja
Lekovi:
Barbiturati 60-tih godina XX veka
(Merilin Monro)
Benzodiazepini (diazepam) + alkohol +
drugi lekovi (60 %)
polimedikamentozna trovanja
 Medicinska trovanja

UZROČNICI:
- Lekari

- Farmaceuti
 Profesionalna trovanja
- organski rastvarači
- gasovi koji nastaju u različlitim
industrijskim procesima
- pare i čestice metala (rudnici i
topionice)

-zagađenje čovekove okoline

 Trovanja sredstvima koja
izazivaju zavisnost
- alkohol, pušenje, opijati, marihuana, LSD,....

-“ulične” droge: krek, koks ili belo (kokain),

spid, ajs, met, kristal, ekser ili ds
(amfetamini), gandža, trava, vutra, gras,
džidža, vuja (marihuana), sačekuša
(marihuana sa As2O3), esid, kiselina ili trip
(LSD), met (metadon)
Epidemiologija trovanja
 Broj trovanja godišnje u svetu –
oko 10 miliona od toga svake godine
preko 50% slučajnih trovanja dece
trovanja lekovima - najveći procenat
smrtnosti
najčešći put unošenja otrova: GIT (76%)
najzastupljenija slučajna trovanja (>87%) i to
dece ispod 6 godina i starih osoba
namerna trovanja najčešća kod
adolescenata (>14 godina); najveća
frekvencija smrtnosti u odraslih osoba
uzročnik slučajnih trovanja uglavnom jedna
supstanca
kod namernih trovanja 60%
polimedikamentozne intoksikacije
 Izveštaj AAPCC, 2013.
•Ukupno 3 060 122 slučajeva
Najčešći uzročnici trovanja ljudi:
analgetici (11,5%)
sredstva za ličnu higijenu (7,7%)
sredstva za održavanje higijene u
domaćinstvu (7,6%)
sedativi, hipnotici, antipsihotici
(5,9%)
antidepresivi (4,2%)

Najčešći uzročnici trovanja dece

ispod 5 godina:
sredstva za ličnu higijenu (13,8%)
sredstva za održavanje higijene u
domaćinstvu (10,4%)
analgetici (9,8%)
Topikalni preparati (6,1%)
 Od ukupno 2113 smrtnih slučajeva za 1710
(80,9%) su odgovorni lekovi. I to:

 690 analgetici (110 paracetamol/hidrokodon,109

metadon,106 paracetamol, 98 oksikodon,58 morfin,
34 salicilati, 26 fentanil, 23 tramadol, 20 opioidi)
 414 psihoaktivne kontrolisane supstance (255 heroin,
56 metamfetamin, 52 kokain, i 15 amfetamin)
 174 kardiovaskularni lekovi (30 verapamil, 28
amlodipin, 18 kardiotonični glikozidi, 15 diltiazem, 16
metoprolol, 11 karvedilol, 11 propranolol)
 133 antidepresivi (34 amitriptilin, 20 bupropion, 14
venlafaksin, 10 doksepin, 10 citalopram, 8 litijum)
 100 sedativi/hipnotici/antipsihotici (23 alprazolam, 20
kvetiapin, 7 zolpidem, 6 benzodiazepini, 5 diazepam)
 Izveštaj AAPCC, 2014.
Najčešći uzročnici trovanja ljudi:
analgetici (11,29%)
sredstva za ličnu higijenu (7,73%)
sredstva za održavanje higijene u
domaćinstvu (7,68%)
sedativi, hipnotici, antipsihotici
(5,85%)
antidepresivi (4,36%)

Najčešći uzročnici trovanja dece

ispod 5 godina:
sredstva za ličnu higijenu (14%)
sredstva za održavanje higijene u
domaćinstvu (11%)
analgetici (9,3%)
Topikalni preparati (5,8%)
 Godišnjak Centra za kontrolu
trovanja VMA 2013.
Odeljenje za prijem i reanimaciju bolesnika Centra za kontrolu trovanja-
4199 pacijenata
48,5% prijavljenih pacijenata pod sumnjom da su konzumirali alkohol
30,8 % bolesnici koji su prekomerno koristili lekove
6,7% pacijenti koji su zloupotrebljavali droge

Posle pregleda, na Kliniku za urgentnu i kliničku toksikologiju primljeno je

707 bolesnika. Vodeći uzročnici trovanja su:
lekovi (oko 69%): benzodiazepini (bromazepam, diazepam pa
lorazepam), antiepileptici (karbamazepin, klonazepam ali i barbiturati),
neuroleptici (klozapin pa fenotijazini) i antidepresivi (zastupljeniji
antidepresivi novije generacije SSRI u odnosu na cikljične).
korozivi (10%)
pesticidi (5%)

Letalan ishod zabeležen je kod 30 bolesnika

 Godišnjak Centra za kontrolu
trovanja VMA 2014.
Odeljenje za prijem i reanimaciju bolesnika Centra za kontrolu trovanja- 4415
pacijenata
51,0% prijavljenih pacijenata pod sumnjom da su konzumirali alkohol
27,3 % bolesnici koji su prekomerno koristili lekove
7,1% pacijenti koji su zloupotrebljavali droge

Na Kliniku za urgentnu i kliničku toksikologiju primljeno je 702 bolesnika.

Vodeći uzročnici trovanja su:
lekovi (62,8%)
korozivi (13,1%)
pesticidi (5,3%)
sredstva zloupotrebe 5%
gljive i biljike 5%
trovanja gasovima 4%
trovanja etanolom 2 %

Letalan ishod zabeležen je kod 36 bolesnika

FAKTORI TOKSIČNOSTI

1. KARAKTERISTIKE OTROVA

2. EKSPOZICIJA

3. SUBJEKAT
1. KARAKTERISTIKE OTROVA

- FIZIČKE OSOBINE
agregatno stanje
rastvorljivost:
primer: Hg2Cl2 i HgCl2; BaSO4 i BaCl2

- HEMIJSKA STRUKTURA
 VEZA HEMIJSKE STRUKTURE I
TOKSIČNOSTI

Uvođenje i zamena halogena

H5C2 ClH4C2 ClH4C2
S S S
H5C2 H5C2 ClH4C2

CH4 CH3Cl < CH2Cl2 > CHCl3 < CCl4

Cl

COCl2 COF2 CCl3NO2 CF3NO2

AsH3 ARSINI ClCH=CH-AsCl2
luizit
CH3COOH CFH2COOH
CH3CH2CH2OH > (CH3)2CHOH
n-alkoholi izoalkoholi
O S
R1 P X (CN, F) > R1 P X
R2 R2
bojni otrovi insekticidi
O S
C2H5O C2H5O

C2H5O
P O NO2
> P O NO2 >
C2H5O
paraokson LD50=3 mg/kg paration LD50=6,4 mg/kg
S
S
CH 3 O
CH3O P O NO2
P O NO2 > CH 3 O
CH3O Cl

metilparation LD50=15-20 mg/kg hlortion LD50=880 mg/kg

 Cl
H
N CO R Cl Cl
S(O)
N CO R1 Cl Cl
H
Cl
barbiturati HCH
 izomer - LINDAN

ALKALOIDI i GENALKALOIDI

L-NIKOTIN i D-NIKOTIN (L-izomer – 4x toksičniji)

2. EKSPOZICIJA

-DOZA ili KONCENTRACIJA TOKSIČNOG

AGENSA

-PUTEVI UNOŠENJA:
oralno, putem kože i pluća
(najznačajniji putevi unošenja)

- DUŽINA EKSPOZICIJE:
akutno, subakutno, subhronično i
hronično
3. SUBJEKAT

- INTERNI FAKTORI
vrsta, pol, starost, ishrana i način života,
imunološki i genetski status, zdravstveno
stanje
- EKSTERNI FAKTORI
fizički, hemijski i socijalni