KOLEGIJ:

NOVE TEHNOLOGIJE OBLIKOVANJA

OBLIKOVANJE EKSPLOZIJOM
Predavanje I

Doc. Dr. Sc. Stipo Buljan, dipl.inž.str.

 Oblikovanje eksplozijom
Mnogobrojna ispitivanja na polju stvaranja novih tehnologija
sa impulsnim opterećenjima pokazala su da se energija
eksplozije može sa uspjehom koristiti u velikom broju
procesa a naročito u slijedećoj vrsti procesa:
 obrada lima deformiranjem,

08.06.2018.
 volumno oblikovanje,
 zakivanje,

Nove tehnologije oblikovanja

 kalibriranje,
 površinsko otvrdnjavanje elemenata,
 sinterovanje,
 lijevanje pod tlakom, čišćenje odljevaka,
 platiranje,
 montaža,
 dobivanje složenih oblika iz cijevi i dr. 2
Od svih nabrojanih procesa najekonomičniji je proces plastičnog oblikovanja i
on se može izvršiti na tri načina i to:
- pomoću zapaljivih plinskih mješavina,
- pomoću baruta i
- pomoću brizantnih eksplozivnih sredstava.

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 1. Alat za oblikovanje eksplozijom
3
 Osobine eksplozivnih tvari

– Eksplozija je veoma brzi proces stvaranje toplotne

energije, praćen pojavom plinova pod tlakom većim od
tlaka sredine u kojoj je eksplozija nastala. Uslijed

08.06.2018.
razlike u tlakovima dolazi do širenja plinova stvorenih
procesom eksplozije, pri čemu se jedan dio energije
pretvara u rad.

Nove tehnologije oblikovanja

– Eksplozivnom tvari na temelju gornje definicije, naziva
se neki kemijski spoj (ili homogena smjesa kemijskih
spojeva) koje je u stanju da za vrlo kratko vrijeme
razvije veliku količinu plinova zagrijanih na visoku
temperaturu. Danas se uglavnom razlikuju tri vrste
eksplozija:
• fizičke,
4
• nuklearne,
• kemijske.
 03

EKSPLOZIJA (DETONACIJA) OPIS I DEFINICIJA

08.06.2018.
a) Eksplozivno punjenje prije eksplozije

Nove tehnologije oblikovanja

b) Eksplozivno punjenje tijekom eksplozije
Slika 2. Nastanak eksplozije
Ovisno od načina kojim se dovodi energija aktiviranja, razlaganje
5
eksplozivnih tvari može se odvijati na tri načina: deflagracijom, termičkim
razlaganjem i detonacijom.
 Deflagracija
• Pri deflagraciji eksplozivne tvari brzina kemijskog
razlaganja je relativno niska (nekoliko centimetara
do nekoliko metara u sekundi), a energija aktiviranja

08.06.2018.
predaje se od sloja do sloja prenošenjem toplote.

Nove tehnologije oblikovanja

• Da bi došlo do kemijskog razlaganja nekog spoja ili
smjese spojeva potrebito je ispuniti određene uvjete
(proces kemijskog razlaganja mora se odvijati jako
brzo, proces mora biti praćen oslobađanjem
toplinske energije i proces kemijske reakcije mora
biti praćen razvijanjem plinova).
6
 Termičko razlaganje

• Sve su eksplozivne tvari podložne termičkom

razlaganju ovisno od temperature i vremena

08.06.2018.
držanja na povišenim temperaturama, a
produkti razlaganja su različiti od onih koji

Nove tehnologije oblikovanja

nastaju deflagracijom i detonacijom.
• Dok trinitrotoluen na 130° C poslije zagrijavanja
do 100 sati ne pokazuje nikakve promjene, a
estri dušične kiseline se već na normalnoj
temperaturi veoma sporo razlažu. To razlaganje
se može značajno ubrzati povišenjem
temperature. 7
 Eksplozija (detonacija)
• Eksplozija (detonacija) se javlja kada je brzina
kemijskog razlaganja veoma visoka, eksplozivna tvar
potpuno prelazi u plinovite produkte prije nego što je u

08.06.2018.
stanju da izvrši bilo kakav rad, a energija aktiviranja sa
sloja na sloj prenosi se udarnim valom, koji se kreće

Nove tehnologije oblikovanja

kroz eksploziv brže od brzine zvuka. Tlakovi koji se tom
prigodom javljaju imaju izuzetno visoke vrijednosti i
mogu se iskoristiti na više načina.
• Bitna fizička razlika između deflagracije i detonacije je u
tome što se kod deflagracije nastali plinski produkti
udaljavaju od površine reakcijske zone, dok se pri
detonaciji približavaju reakcijskoj zoni, povećavajući u
8
njoj tlak koji može preći 200.000 bara.
•
 Eksplozija (detonacija)
Brzina kemijskih razlaganja dostiže pri detonaciji
čvrstih i tečnih eksplozivnih punjenja vrijednosti od
1300 do 9300 m/s, a ovisi od kemijskog sastava,
gustoće punjenja, koja se može odrediti po metodi

08.06.2018.
Dautrich, svjetlosnim ili optičkim kronografom i
elektronskim brojačem.

Nove tehnologije oblikovanja

Brzina detonacije i vrijednost tlaka mogu se izraziti
između ostalog slijedećim jednadžbama:
𝑉𝐸 = 64,6 2(𝑛2 − 1)𝑄 (m/s)

pe=dVE2/4 (bar)

Gdje je VE - brzina detonacije, pe - tlak detonacije,

9
Q - specifična toplota eksplozije, d - gustoća punjenja i n = 1,17-1,28
Tablica 1. Izbor često korištenih eksploziva
za eksplozivnu obradu metala

Gustoća Brzina Toplota Volumen

Eksponent
Naziv eksploziva  detonacije eksplozije isparenja
politrope n
g/cm3 VD m/s Q kJ/kg VS l/kg

08.06.2018.
Gelatine- Donarit 2 1,5 2200...6200 4300 804 1,25...2,34
Gelamon 22 1,4 2500...5000 4290 1,31...1,98

Nove tehnologije oblikovanja

Gelamon 30 1,4 2700...5500 4610 1,34...2,07
Gelamon 40 1,4 3000...5900 4940 1,38...2,13
Donarit 4 ( prah ) 0,8 1875...2600 3900 1,20...1,37
TNT ( livani ) 1,59 6900...7000 4543 685 2,50...2,53
Nitropenta ( Presov.) 1,45- 1,5 7290 6406 768 2,27

10
Određivanje brzine detonacije

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
11
Slika 3. Ispitivanje brzine detonacije –
metoda Dautrich
 Određivanje brzine detonacije
Proračun brzine
Poslije detonacije izmjeri se udaljenost zareza od točke C (vidi sliku
3.) pa se iz toga izračuna tražena brzina detonacije eksploziva prema
slijedećoj jednadžbi:

08.06.2018.
vL
𝑉𝐸 =
2a

gdje je:

Nove tehnologije oblikovanja

VE - detonacijska brzina eksploziva koji se ispituje u m/s,
L - mjerna dužina eksplozivnog punjenja u mm,
a - udaljenost mjesta sudara detonacijskih valova u mm,
v - brzina detonacije standardnog detonacijskog štapina m/s.
Ispitivanje se izvodi tri puta i kao rezultat uzima se prosjek sva tri
ispitivanja.

12
 MEDIJ ZA PRIJENOS ENERGIJE KOD
EKSPLOZIVNOG OBLIKOVANJA

Tablica 2. Medij za prijenos energije

Medij za prijenos energije

08.06.2018.
Tečni Čvrsti Plinovit
Voda Pijesak Zrak
Želatin Metalne kugle

Nove tehnologije oblikovanja

Ulje Korund , šljaka
Istopljeni metal Plastični granulat
Snijeg, granulat leda
Pijesak za oblikovanje
Soli, guma, led, piljevina
Pjena ili pjenasti materijali 13
Materijali od staklenih vlakana
 Tablica 3. Jednadžbe za izračunavanje tlaka kod eksplozije p=f(x)
Red Jednadžba za Medij za
Autor Primjedbe
br. izračunavanje prijenos ener.
Voda
1 Cole pw = a ( m1/3/x)b a,b konstante eksp. ; m=150 kg TNT; x>15 m
Zrak
Eksploziv: Paxit; a=2,5·104 za brizantne
2 Cole pw=0,07031·3,97b·a(m1/3/x) Voda
eksp. b=1,5
Rudnai, m=0,05...45kg
3 pw=520(m1/3/x)1,28 Voda
Suzanszky X=0,5...150m
Nawagin Voda
4 pw =530(m1/3/x)1,09 Eksploziv: Trotil

08.06.2018.
Eksplozivni kanap
5 Cristophorow pw =857(m1/2/x)0,71 Voda
m=0,01 kg/m; m1/2/x=0,3..4kg/m

pw =6800(rsp/x)1,95 x/r=1...5 (blisko podučje)

6 Snay Voda

Nove tehnologije oblikovanja

pw =1550(rsp/x)1,13 x/r=7..1000(daleko područje)

7 Zürn pw =(100,6m1/3/x1,15)VD1/2 Voda

8 Rjabinin pw=(29,2m1/3/x) exp(0,108m1/3/x) Eksploziv:Trotil Blisko područje punjenja Voda

9 Komir pw = pw0(rsp/x)3æ adiabatsko širenje Voda-Zrak

10 Cook pw =a/X-b/X2+c/X3 a,b,c konstante; X=(x/10)·m1/3 Zrak

11 Heinze pw=0,84m1/3/x+2,7(m1/3/x)2+7m/x3 m u kg; x u m; pw u 10-1 MPa Zrak

sferično
12 Taylor pw =0,156·Q/x3 Zrak
punjenje
13 Lin pw =0,216·Q/x2 Cilindrično punjenje Zrak 14
Obert,
14 pw =a(m1/3/x)b a,b empirijske kons. Ekspl:Amongelatine Zeleni kamenac
Duvall
aspkonstanta ekspl. ; bB konstanta tla; Eksploziv:
15 Schall pw =aspbB(m1/3/x)3 Pijesak
TNT; m=100kg,x=5..15m
Obradivost lima pri izvlačenju eksplozijom u
vodi

Sposobnost nekih materijala da se uspješno obrađuju

dubokim izvlačenjem predstavlja ispitivanje plastičnih

08.06.2018.
svojstava lima pri obradi na presama, time se bavilo
dosta istraživača i o tome postoji veliki broj publikacija

Nove tehnologije oblikovanja

i radova s velikim brojem podataka.

Metode za ocjenu obradivosti materijala pri

visokobrzinskom oblikovanju još nisu dovoljno
razrađene. Hidro eksplozivno izvlačenje može da
posluži za ocjenu plastičnih sposobnosti lima kod
ove grupe visokobrzinskih obrada. 15
Obradivost lima pri izvlačenju eksplozijom u vodi

Osnovni činitelj koji određuje sposobnost

materijala pri dubokom izvlačenju je koeficijent
izvlačenja ili kako se još naziva u literaturi stupanj

08.06.2018.
preoblikovanja, jer se pomoću njega određuje
koliko puta je promjer veći od promjera čančeta.

Nove tehnologije oblikovanja

D D 1 
K   e
d1 1- ε m

Kod projektiranja tehnologije izvlačenja deformacije

se mogu izraziti na slijedeće načine:

D - d1 d1 D
  ln 16
ε m d1
D D
Obradivost lima pri izvlačenju eksplozijom u vodi

Stupanj deformacije može se sa ostalim izrazima za

deformaciju povezati relacijom:


08.06.2018.
D - d1 K -1 e -1
ε  1 m   
D K e

Nove tehnologije oblikovanja

Odnos promjera čančeta i promjera platine se
označava kao odnos izvlačenja (m) i računa se po
obrascu:
d1 1 1
m  1 ε   
D K e 17
Obradivost lima pri izvlačenju eksplozijom u vodi

Glavna logaritamska deformacija može se izraziti

slijedećim integralom:

08.06.2018.
R dρ R D
   ln  ln
r ρ r1 d1

Nove tehnologije oblikovanja

i ako to povežemo sa ostalim veličinama dobijemo
slijedeći obrazac:

D
  ln  ln(1 - ε)  lnm  lnK
d1
18
Određivanje graničnog odnosa izvlačenja eksplozijom
Iz literature je poznato da je određivanje
graničnog odnosa izvlačenja eksplozijom povezano
s određivanjem količine eksploziva potrebite za
potpuno izvlačenje.

08.06.2018.
Da bi objasnili da je za graničan odnos
izvlačenja potrebito samo jedna količina

Nove tehnologije oblikovanja

eksploziva pa da dođe do izvlačenja a bilo koja
druga količina i vrlo mala dovodi do razaranja
ako je veća odnosno do nepotpunog izvlačenja
ako je manja poslužit će nam slijedeći primjer iz
literature.
U ovom primjeru je vršeno eksperimentalno
19
ispitivanje na Č 0146 i Cu 99,5 i određivan
granični odnos izvlačenja.
Određivanje graničnog odnosa izvlačenja eksplozijom

Rezultati dobiveni u ovom eksperimentu prikazani

su na slici (4.1.) i slici (4.2.).

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
20
Slika 4.1. Eksperimentalni rezultati prikazani grafički
za lim debljine 1,5 mm od Č 0146 i Cu 99,5.
Određivanje graničnog odnosa izvlačenja eksplozijom

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 4.2. Eksperimentalni rezultati prikazani grafički 21
za lim debljine 3 mm od Č 0146 i Cu 99,5.
 Određivanje graničnog odnosa izvlačenja
eksplozijom

Na osnovu rezultata se može zaključiti da je granični

odnos izvlačenja eksplozijom u vodi manji u odnosu na

08.06.2018.
granični odnos kod standardnih metoda. Granični odnos
za čelik u ovom slučaju je 1,65 a za bakar 1,75 i za

Nove tehnologije oblikovanja

prirodu ovakve tehnologije on je uglavnom
zadovoljavajući. U ovome slučaju područje II je područje
uspješne obrade. S povećanjem odnosa izvlačenja to
područje se sužava i na kraju se svodi u jednu točku (P).
Točka (P) predstavlja presjek granične gornje krive i
donje krive i ona odgovara graničnom odnosu
izvlačenja. 22
Određivanje graničnog odnosa izvlačenja
eksplozijom

U koliko povećamo tu količinu eksploziva i za

vrlo malu količinu doći ćemo u zonu III a to je

08.06.2018.
zona razaranja odnosno ako smanjimo
količinu eksploziva doći ćemo u zonu I a to je
zona gdje je nepotpuno izvlačenje. Također je

Nove tehnologije oblikovanja

utvrđeno da ovom tehnologijom izvlačenja da
je manje tanjenje radnog predmeta u kritičnim
zonama izvlačenja nego kod klasičnog
izvlačenja.

23
 Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena
Od svih naprijed nabrojanih procesa (slajd br. 2) najekonomičniji
je proces plastičnog oblikovanja i on se može izvršiti na tri
načina i to:

08.06.2018.
- pomoću zapaljivih plinskih mješavina,
- pomoću baruta i

Nove tehnologije oblikovanja

- pomoću brizantnih eksplozivnih sredstava.
Gorući plinovi kao izvor energije pri plastičnom oblikovanju
mogu se veoma uspješno koristiti. Njihova primjena naročito se
ogleda kod obrade lima od lako deformirajući metala i legura, gdje
nisu potrebiti veliki tlakovi i brzine deformiranja.
Kao najekonomičniji pokazala se mješavina kisika sa
acetilenom, propan – butan i prirodni plin (metan).
Velika prednost ovog načina je ta što se tlak na radnom predmetu 24
može mijenjati u širokom dijapazonu i maksimalni tlak postiže se postupno,
te rad je siguran i bešuman.
Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena
Barut se također može koristiti pri obradi plastičnim
deformiranjem, a njegovo iniciranje se vrši kapislom. Prva
istraživanja o primjeni velikih brzina deformiranja sprovedena su

08.06.2018.
na strojevima konstruiranih na principu obične puške. U principu
su to bili čekići sa većim brzinama pokretnih dijelova (malja).
Tako se došlo do zaključka da se za povećanje energije udara

Nove tehnologije oblikovanja

ide na ostvarivanje većih brzina pokretnih dijelova, a ne na
povećanje mase istih. Na taj način se izbjegavaju robusni
strojevi, skupi temelji kao i skupa seizmička zaštita.
S druge strane, kinetička energija je proporcionalna kvadratu
brzine, pa se povećanjem brzine može ostvariti mnogo veća
energija sa relativno malom masom pokretnih dijelova. Da ne bi
došlo do probijanja ili lokalne deformacije radnog predmeta,
poradi razlijetanja barutnih zrna, najpogodnije je da se energija
25
barutnih plinova prenese preko neke sredine.
 Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena
Takav način prikazan je na slici (5.) na kojoj je prikazan uređaj
za reljefno oblikovanje. Kako se sa slike vidi ovdje se energija
barutnih plinova povećava multiplikatorom što je kod reljefnog

08.06.2018.
oblikovanja vrlo bitno.

Nove tehnologije oblikovanja

26

Slika 5. Reljefno oblikovanje barutom

Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

Glavni nedostatak ovog postupka sastoji se u

tome što se eksplozija odvija u zatvorenom

08.06.2018.
sustavu i gdje se zahtijeva hermetičnost.
Čvrstoća uređaja u kome se izvodi eksplozija

Nove tehnologije oblikovanja

predstavlja prepreku poradi postizanja velikih
tlakova koji su potrebiti za veće radne
predmete i tada ovakav postupak postaje
neekonomičan zbog skupe opreme.

27
 Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

Od svih postupaka najveći interes za praktičnu

08.06.2018.
primjenu ima proces izrade krupno gabaritnih
predmeta iz visoko-otpornih materijala pomoću
brizantnih eksplozivnih sredstava.

Nove tehnologije oblikovanja

Oblikovanje eksplozijom gdje je eksploziv na
određenom odstojanju od radnog predmeta najčešće
se koristi u praksi pri čemu se prijenos energije može
izvršiti na više načina.
Tlak koji se predaje radnom predmetu zavisi od
vrste eksplozivnog sredstva, prijenosne sredine, mase
eksploziva i rastojanja eksploziva i radnog predmeta. 28
 Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

Eksploziv se oblikuje u zavisnosti od konfiguracije

radnih predmeta. Za platine koje se izvlače uzimaju se

08.06.2018.
kugle, za proširivanje cijevi štapovi a za rezanje i
udubljivanje raznih dijelova folije itd.

Nove tehnologije oblikovanja

Na slici (6.) prikazano je nekoliko načina izvedbi alata
za oblikovanje metala (lima) eksplozijom

29
Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 6. Izvedbe alata za
oblikovanje eksplozijom
30
Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
31

Slika 6. Izvedbe alata za

oblikovanje eksplozijom
 Uređaji za oblikovanje eksplozijom i
primjena

Alati mogu biti izrađeni od najkvalitetnijih čelika,

livenog željeza, betona, plastike, pa sve do leda

08.06.2018.
(mješavina vode i papira). Izbor materijala za alate
ovisi od puno činitelja kao što su:

Nove tehnologije oblikovanja

• planirani broj proizvoda,
• opterećenje,
• vrsta materijala za obradu,
• oblika gravure itd.

32
Slika 7. Duboko vučenje eksplozijom

Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.

33
 08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 8. Duboko vučenje eksplozijom u otvorenom alatu
34
 08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
35
Slika 10. Izradci dubokog vučenja eksplozijom
 Analiza procesa oblikovanja eksplozijom
Udarni val i njegove veličine
stanja
Za određivanje veličina stanja važe
sljedeće pretpostavke:
•Za nestalni priraštaj tlaka i gustoće

08.06.2018.
udarnog vala , d ( p,  ) / dt  
•Udarni val ima proizvoljan oblik u
prostoru i proizvoljno se širi u
prostoru, kao što je prikazano na slici

Nove tehnologije oblikovanja

(b). Svaki vremenski trenutak (t1,t2, t3)
je označen vlastitim veličinama
trenutnog stanja,
•Vremenski trenutak t1 i t2 slika (b)
trebali bi biti tako blizu, tako da
strujnica ima zanemarivu
zakrivljenost i da su na nju normalne
površine A2 i A3 dovoljno paralelne i
ravne. Vrlo blisko rastojanje ovih
površina je moguće jer se
pretpostavlja da je priraštaj tlaka
36

dp / dt   slika 11 Udarni val i njegove veličine stanja

Analiza procesa oblikovanja eksplozijom

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
37
Analiza procesa oblikovanja eksplozijom

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
38
Analiza procesa oblikovanja eksplozijom

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
39
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
40
Slika 12. Klasifikacija činitelja za izvlačenje lima eksplozijom
- Ishikawa dijagram -
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

1 - eksplozivno
punjenje,

08.06.2018.
2 - radni predmet,
3 - držač lima,
4 - gumeni prsten,

Nove tehnologije oblikovanja

5 -matrica za
duboko vučenje,
6 - međuploča,
7 - crijevo pod
tlakom i
8 - gumena podloga

Slika 13. Duboko vučenje lima eksplozijom 41

 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

Proces dubokog vučenja lima eksplozijom može se ostvariti na više

načina, ali karakterističan primjer je prikazan na slici (12). Na matricu
(5) postavlja se radni predmet (2) na kome je postavljen držač lima
(3). Iznad radnog predmeta na određenoj visini R postavlja se

08.06.2018.
eksploziv (1). Također se mora voditi računa da se zadovolje određeni
uvjeti oko visine vodenog stupa H iznad eksploziva.

Ovako postavljen radni predmet na matricu s držačem lima, u ovom

Nove tehnologije oblikovanja

slučaju potapa se u spremnik s vodom, gdje se vrši eksplozija. U
određenim slučajevima moguće je spremnik staviti iznad radnog
predmeta tako da se cijela matrica ne potapa u vodu. Prilikom
eksplozije oslobađa se određena količina energije koja se predaje
okolini.
Pri ovakvoj obradi lima potrebito je osigurati da udar na matricu bude
što manji, a to se može osigurati da se ispod matrice postavi guma
(8) ili crijevo pod određenim tlakom zraka kako bi udar bio što 42
elastičniji.
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

Također, poradi smanjenja naprezanja u zidovima

spremnika potrebito je osigurati zavjesu zraka po
unutrašnjosti zidova spremnika, a isto se može postići
savijenim i na određenim mjestima izbušenim crijevom (7)

08.06.2018.
koje se nalazi pod tlakom zraka i postavljeno na dno
spremnika. Pri potrošnji zraka od 4 m3/min stvara se

Nove tehnologije oblikovanja

zračna zavjesa gustoće od 0,23 m3/min na metar dužine
omotača spremnika.
Takva zračna zavjesa, prema istraživanjima u SAD, može
smanjiti naprezanje zidova spremnika i do 54%. Osnovne
karakteristike ovog načina deformiranja sastoje se u
pripremi eksploziva kao energije, kao i specifičnog
deformiranja radnog predmeta i prijenosa energije. 43
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

Veliki utjecaj ima i visina postavljanja eksplozivnog punjenja

iznad radnog predmeta. Povećanjem visine povećava se i
količina eksploziva, a samim tim i drugi troškovi vezani za
spremnik.

08.06.2018.
Prijenosna sredina također dosta utječe na proces oblikovanja, a ista
bi trebala da je jeftina, da bi se mogla koristiti više puta i da je

Nove tehnologije oblikovanja

dostupna. Voda odgovara uveliko tim zahtjevima pa se ona i
najčešće koristi u tim procesima. Korištenjem eksploziva, moguće je
deformiranje niza materijala koji se klasičnim metodama
deformiranja na hladno teško obrađuju. Također se i gabariti radnog
predmeta stalno povećavaju.
Osnovna karakteristika deformiranja lima eksplozivom je brzina
deformiranja koja se kreće od 100 do 300 m/s.

44
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

U takvim uvjetima zrak u matrici znatno utječe na proces

obrade, pa ako bude "zatočen" ili se javlja nedovoljno
izvučeni radni predmet ili ispupčenja u suprotnom smjeru,

08.06.2018.
a moguće je poradi adijabatskog stlačivanja zraka da
dođe do njegovog naglog zagrijavanja i do pregorijevanja

Nove tehnologije oblikovanja

metalnih elemenata.
Dakle, zrak je u svakom slučaju potrebito odstraniti iz
matrice, a to se može postići izvlačenjem zraka vakuum
crpkom ili izradom otvora na matrici. Također je potrebito
voditi računa da se između radnog predmeta i matrice stvori
odgovarajuće brtvljenje, a najpogodnije se izvodi gumenim
prstenom (4) umetnutim u žlijeb koji se nalazi na matrici. 45
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

Potrebito je ostvariti odgovarajuće podmazivanje

dodirnih površina matrice s radnim predmetom, a
naročito površina radijusa zaobljenja na matrici.

08.06.2018.
Sprječavanje stvaranja nabora na radnom predmetu
predstavlja jedan od najvažnijih i istodobno jedan od
najteže rješivih problema pri dubokom vučenju

Nove tehnologije oblikovanja

eksplozijom.
Jedina mogućnost za sada je držač lima kao kod
klasičnog izvlačenja, a to znači da će kod većih
dimenzija radnog predmeta, gdje su potrebiti veći
pritisci kod držača, konstrukcija biti izuzetno
opterećena, a to može biti ozbiljan problem za daljnji
razvoj ove tehnologije. 46
 KARAKTERISTIKE DUBOKOG
IZVLAČENJA POMOĆU EKSPLOZIJE

Držač lima sa strane okrenut vodi potrebito je da bude

sa zakošenim ivicama pod kutom od 45° iz razloga

08.06.2018.
smanjenja utjecaja odbijenih valova od oštre ivice na
direktni udarni val.

Nove tehnologije oblikovanja

Kako bi se osigurao određeni zazor između lima i
držača, držač bi trebao biti oslonjen na graničnike.
Veličina zazora između lima i držača lima kreće se od
815 % od debljine lima koji se obrađuje. Veće
vrijednosti se uzimaju za veće odnose dubokog vučenja.

47
Neki od izradaka dobivenih dubokim vučenjem eksplozijom

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
48

Slika 13. Izradci dobiveni dubokim vučenjem eksplozijom

 08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 14. Izgled alata za
duboko vučenje
eksplozijom

49
 08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 15. Crtež i po njemu
urađen alat za duboko
vučenje eksplozijom
50
 08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
Slika 16. Izgled podnica dobivenih prethodnim alatom
51
za duboko vučenje eksplozijom
 Proračun i mjerenje brzine detonacije

Dautriche

08.06.2018.
Nove tehnologije oblikovanja
vL Slika 18. Mjerenje brzine detonacije
VE =
2a
gdje je:
VE - detonacijska brzina eksploziva koji se ispituje u m/s,
L - mjerna dužina eksplozivnog punjenja u mm,
a - udaljenost mjesta sudara detonacijskih valova od čela ploče
52
u mm,
v - brzina detonacije standardnog detonacijskog štapina m/s.
 Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.
53
 Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.
54
 Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.
55
 Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.
56
 Nove tehnologije oblikovanja 08.06.2018.
57