UVOD U PROGRAMSKI

PAKET SPSS

Doc. dr Dragan Bogdanović

Literatura
Lazar Tenjović: Statistika u psihologiji, priručnik
KOMPONENTE PROGRAMA
Programski paket SPSS (Statistical Package
for Social Sciences), koji od verzije 17.0 ima
naziv PASW (Predictive Analytics SoftWare)
ima sledeće komponente:
1. Programe koji: učitavaju podatke, izvode
analize i daju ispise rezultata
2. Fajlove sa podacima (.sav)
3. Fajlove sa ispisima (.spo) i
4. Komandne tj. sintaksne fajlove (.sps)
AKTIVIRANJE I IZLAZAK IZ
PROGRAMA
Program se pokreće iz Start menija komandama:
 All Programs/SPSS for Windows/SPSS xx.x for
Windows (za verzije do 17.0) ili
 All Programs/SPSS inc/PASW Statistics xx (za
verzije od 17.0)

 Iz programa se izlazi klikom na znak X (u gornjem

desnom uglu) ili odabirom komandi File pa Exit iz
menija programa.
Glavni prozor
Pokretanjem programa otvara se Glavni prozor, koji se
sastoji od tabele za podatke, menija programa sa
komandama od File do Help i nekoliko komandnih ikona.
DEFINISANJE VARIJABLI I
UNOS PODATAKA
Podaci se unose u tabelu, odnosno matricu reda nm u
kojoj su redovi ispitanici, slučajevi, entiteti ili jedinice
posmatranja, a kolone su obeležja, svojstva, atributi, tj.
varijable. Pojedine kolone ili redovi nazivaju se vektori.

Podaci se mogu upisivati direktno u tabelu, ali ih je

moguće i učitati iz standardnih baza podataka (Excel,
Dbase, Access...) ili iz bilo kojeg standardnog editora,
ukoliko su sačuvani u ASCII formatu (American Standard
Code for Information Interchange).
DEFINISANJE VARIJABLI
Tabela editora podataka podeljena je u redove koji su
označeni brojevima i kolone koje su označene sa var.
Da bi počeli unos podataka potrebno je predhodno
kreirati i definisati varijable.
Kliknuti mišem na naslov prve kolone var, a zatim desnim
klikom miša otvoriti skraćeni meni. Izborom opcije Insert
Variable naziv kolone se menja u var00001, a u ovako
kreiranu varijablu je sada moguće unositi podatke.
DEFINISANJE VARIJABLI
Glavni prozor SPSS programa se sastoji od dva radna
lista koji se nalaze jedan iznad drugoga.
List koji vidimo kada pokrenemo program i koji smo do
sada opisivali naziva se Data View - Pogled na podatke.
List u kome se vrši definisanje varijabli naziva se Pogled
na varijable – Variable View. Njega pokrećemo klikom na
jezičak u donjem levom uglu Glavnog prozora.
DEFINISANJE VARIJABLI
Po automatizmu SPSS novoformiranoj varijabli dodeljuje
naziv var00001, definiše je kao numeričku, određuje joj
širinu od 8 cifara sa još dva decimalna mesta i daje joj
desno poravnanje.

Svaku od ovih karakteristika možemo promeniti prema

svojim potrebama i namerama.
DEFINISANJE VARIJABLI
Naziv varijable možemo promeniti kada mišem kliknemo
na ćeliju sa već zadatim imenom var00001.

Naziv može sadržati slova (samo engleska) i brojeve, ali

mora početi slovom.

U starijim verzijama programa naziv je mogao sadržati

do 8 slovno-brojnih oznaka, dok novije verzije podržavaju
do 41 oznake.

Naziv ne sme sadržati prazna mesta, slova ć, č, ž, š i đ,

kao i simbole (/, *, !, $, %, &, =, ?, +, -....).
DEFINISANJE VARIJABLI
Definisanje tipa varijable (numerička, tekst - string,
datum ...) vrši se u ćeliji Type, širine u ćeliji Width,
a broja decimalnih mesta u ćeliji Decimals.

Varijable tipa String ne mogu se koristiti u

računanju. Preporučljivo je da se kvalitativne
(kategorijske) varijable kodiraju numerički.
Na primer, bolje je umesto kategorija MUŠKI i
ŽENSKI u varijabli POL unositi cifre 1 i 2 ili 0 i 1.
DEFINISANJE VARIJABLI
Label – služi za preciznije definisanje oznake
varijable. Ova oznaka može sadržati prazna
mesta, odnosno odvojene reči i zbog toga se u
ispisu rezultata pojavljuje umesto imena varijable
upisanog u polje Name. Kada je polje Label
prazno u ispisu rezultata se pojavljuje naziv
upisan u polju Name.

Na primer, kao Name možemo upisati: KMS, a

kao Label: Skor na Kraun Marlovoj skali.
DEFINISANJE VARIJABLI
U polju Value (vrednost) mogu se definisati
značenja kodova koji su dodeljeni pojedinim
kategorijama kvalitativnih varijabli.
Na primer, ukoliko smo u varijabli POL kategoriji
MUŠKI dodelili kod 1, a kategoriji ŽENSKI kod 2,
da ne bi pamtili šta koji kod znači, a i da bi se
adekvatni nazivi kategorija pojavili u ispisu
rezultata, kliknemo mišem na polje Value i otvara
se sledeći dijalog prozor:
DEFINISANJE VARIJABLI

U polje Value upisuje se vrednost koda 1, a u polje Value

Label (oznaka vrednosti) upisuje se značenje koda, u
ovom slučaju MUSKI. Klikom na Add (dodaj) ova definicija
oznake vrednosti koda će biti potvrđena i uneta u prostor
na dnu dijalog prozora.
Proceduru ponovimo i za kod 2, odnosno kategoriju
ZENSKI.
Dijalog prozor zatvaramo klikom na Continue (nastavi).
DEFINISANJE VARIJABLI
Ukoliko želimo da izmenimo neku od definicija naziva
vrednosti koda, kliknemo na nju, načinimo ispravku u
poljima Value i Value Label, a zatim kliknemo na Change
(izmeni).

Uklanjanje neke od definicija naziva vrednosti koda vrši se

tako što kliknemo na nju, a zatim na komandu Remove
(ukloni).
DEFINISANJE VARIJABLI
Missing Value – služi za definisanje nedostajućih
podataka.

Column Format – služi za definisanje formata ispisa

varijable u tabeli.

Measurement – omogućava definisanje merne skale sa

koje dolaze podaci na datoj varijabli.
UNOS PODATAKA
Posle definisanja varijabli klikom na prvu ćeliju možemo
pristupiti unosu podataka.
Na druge ćelije prelazimo ili strelicama za pomeranje
kurzora ili klikom miša na njih.

Uneti podaci se trajno zapisuju naredbom Save (sačuvaj)

iz File menija. Pri prvom zapisivanju pokreće se opcija
Save As... (sačuvaj kao) i tom prilikom je potrebno dati ime
fajlu sa podacima.
 Preporuke
 Prva kolona u tabeli bi trebalo da sadrži redni broj
statističke jedinice. Druga kolona bi trebalo da sadrži
oznaku grupe u kojoj se nalazi statistička jedinica.
Ukoliko grupe sadrže podgrupe, potrebno je uvesti
posebnu kolonu “Podgrupa”. Svaka podgrupa ima
svoju posebnu oznaku.
 Uvođenje većeg broja podgrupa umanjuje snagu
zaključivanja jer standardna greška zavisi od veličine
uzorka, a pri poređenju vrednosti nekog obeležja
između različitih podgrupa, svaka od njih se
podrazumeva kao poseban uzorak.
UČITAVANJE PODATAKA IZ
STANDARDNIH BAZA
Biramo: File/ Open/ Data...

Otvara se prozor Open File

U polju Files of type iz padajućeg
menija biramo tip baze u kojoj
su traženi podaci, a u polje File
name upisujemo njeno ime.
Komandom Open podaci se
učitavaju u prozor za podatke
SPSS programa.
ZADATAK ZA VEŽBU
Formirati radnu tabelu sa četiri kolone i
uneti podatke kao na slici.
Prvoj koloni pod Label dati oznaku redni
broj, a četvrtoj indeks radne
sposobnosti.
U koloni grupa kategorija administrativni
radnici je kodirana sa 1, a kategorija
radnici u proizvodnji sa 2.
U koloni pol kategorija muski je kodirana
sa 1, a zenski sa 2.
Upisati nazive kategorija pojedinih
kodova za ove dve kolone.
Zapamtiti (sačuvati) formiranu matricu
pod imenom IRS.sav u folderu Statistika 1
koji treba formirati u My Documents
računara.