UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVU

SAOBRAĆAJNI FAKULTET
DOBOJ

Realizacija specifičnih vrsta usluga,

procedure i vrsta dokumentacije

Profesor: Amel Skopljak

Dr Zdravko B. Nunić, dipl.maš.inž. 1150/16
 UVOD
• Vrste specifičnih usluga u transportu,
• Drumski transport specifičnih usluga,
• Željeznički transport specifičnih usluga,
• Vodni transport specifičnih usluga,
• Posebni propisi i kontrole koje prate prevoz
robe,
• Dokumentacija .
 Specifične usluge transporta
• Obavljanje transporta, bilo prevoza putnika ili robe,
pored osnovnih usluga, koje smo više puta
spominjali, prate i određene specifične usluge, o
kojima će biti riječi u ovom radu.

• Pod specifičnim uslugama u transportu

podrazumijeva se obavljanje svih transportnih usluga
koje nalažu posebne uslove transporta, ispunjavanje
određenih zahtjeva transportnih preduzeća kao i
posebnih odobrenja organa državne vlasti odnosno
lokalne samouprave za obavljanje transporta.
 Specifične usluge transporta
Tih specifičnih usluga ima više vrsta, među kojima su:
- Usluga praćenja robe u transportu;
- GPS praćenje vozila;
- Određene špediterske usluge;
- Vangabaritni prevoz robe;
- Usluga transporta robe hladnjačama;
- Prevoz opasnih materija;
- Prevoz životinja i lakokvarljivih namirnica;
- Prevoz specijalnih i osjetljivih tereta.
 Drumski transport specifičnih usluga
• Teretna drumska vozila posebne namene obuhvataju
posebna drumska vozila koja su svojim tehničkim i
drugim svojstvima prilagođena posebnim namenama
manipulacije i prevoza robe (vatrogasna, putujuće
trgovine, sanitetska, putujuće ambulante, putujuće
biblioteke, televizijska vozila, putujuće izložbe,
vozila za održavanje čistoće, pranje ulica i odvoz
smeća, vozila za čišćenje septičkih jama, betonske
mešalice, drumske samohodne dizalice, pokretne
remontne radionice, vozila za vuču oštećenih
vozila...).
 Drumski transport specifičnih usluga
• U grupu teretnih drumskih vozila posebne namene se
ubrajaju veoma različite vrste i tipovi
specijalizovanih kamiona, npr. kamioni cisterne za
mleko, za plin, za cement, kamioni hladnjače,
kamioni za prevoz nameštaja, za prevoz pića u
bocama, za prevoz tekstilne konfekcije, za prevoz
prehrambenih artikala, za prevoz ravnog stakla, za
prevoz trupaca, za prevoz žitarica, za prevoz stočne
hrane.
 Drumski transport specifičnih usluga
• Autobus za posebne namjene je vozilo čija upotreba u
normalnom saobraćaju na javnim gradskim ili
prigradskim cestama nije dozvoljena, već se isti
koriste samo za interne potrebe prijevoza putnika na
aerodromima (na relacijama avion – putnička zgrada),
na velesajmovima i sličnim masovnim izložbenim
manifestacijama.
Drumski transport specifičnih usluga

Slika 8. TIR Karnet

 Drumski transport specifičnih usluga
• Sanitetska vozila su vozila prema posebnim
zahtjevima zdravstevenih ustanova, a koja su
namjenjena za prijevoz i pružanje pomoći
pacijentima. Unutar sanitetskog vozila može da se
nalazi različita sanitetska (tehnička i medicinska)
oprema.

Slika 8. TIR Karnet

 Drumski transport specifičnih usluga
• Vozila za održavanje čistoće su posebna vozila koja
se koriste za pranje, čišćenje ulica, odvoz smeća i
koriste se isključivo za potrebe održavanja čistoće.

Slika 8. TIR Karnet

 Drumski transport specifičnih usluga
• Vozila za transport vrijednosnih pošiljki su posebna
vozila koja su blindirana i opremljena sa posebnom
opremom. Poslove transporta novca i vrijednosnih
pošiljki obavljaju posebno obučeni zaštitari sa
višegodišnjim iskustvom na ovim poslovima.

Slika 8. TIR Karnet

 Drumski transport specifičnih usluga
• Televizijska vozila su vozila sa specifičnim
karakteristikama koja su namenjena za rad određene
TV kuće.

Slika 8. TIR Karnet

 Drumski transport specifičnih usluga
• Vozila vučne službe su posebna vozila koja su
namenjena za prevoz vozila koja su u kvaru ili su
učestvovala u saobraćajnoj nezgodi.

Slika 8. TIR Karnet

 Transport opasnih roba
• Opasne materije obuhvataju materije i predmete koje
mogu biti gotov prizvod, poluproizvod, među
proizvod, nusproizvod, sirovine ili otpad a imaju
karakteristike opasnih materija a u toku transporta
mogu ugroziti život i zdravlje ljudi i zagađivanje
životne sredine.
 Transport opasnih roba
• Uslovi koje transportne firme moraju da ispune da
bi se bavile prevozom ADR robe na međunarodnom
nivou su sledeći :

1. Da je preduzeće registrovano za obavljanje

djelatnosti prevoza opasnih materija;
2. Raspolaže odgovarajućim prevoznim sredstvima
za prevoz opasnih materija;
3. Ima stručno osposobljena lica za obavljanje
prevoza;
4. Ima odobrenje za prevoz opasnih materija;
5. Ispunjava uslove za prevoz propisane ADR-om.
 Transport opasnih roba
• Lice koje upravlja vozilom kojim se prevoze
opasne materije mora prilikom transporta imati
sljedeće dokumente :
• certifikat o stručnoj osposobljenosti za transport
opasnih materija,
• certifikat o ispravnosti vozila,
• upustvo za rukovanje opasnom materijom koja se
transportuje,
• odobrenje za prevoz izdato od gradskih,lokalnih
ili državnih organa vlasti.
Transport opasnih roba

Slika 8. TIR Karnet

Transport opasnih roba

Slika 8. TIR Karnet

Transport opasnih roba

Slika 8. TIR Karnet

 Prevoz živih životinja
• Prevoz živih životinja predstavlja posebnu kategoriju
transporta u vezi sa dozvolama i uslovima koje je
potrebno ispuniti da bi se mogao odvijati bezbjedan i
propisima zadovoljavajući transport. Životinje osjećaju
bol, glad, žeđ, umor pa je neophodno učiniti sve
neophodne radnje da što manje trpe prilikom transporta.
Transport živih životinja obuhvata njihovu pripremu za
utovar, dovoz na mejsto utovara, sam proces utovara i
proces transporta koji često zahtjeva hranjenje, pojenje i
odmor životinja, što zavisi od dužine transporta, vrste
životinja i vremenskih uslova transporta, te istovar
životinja na odredištu .
 Prevoz lakokvarljivih namirnica
U lako kvarljive namirnice koje se najčešće
transportuju da bi se zadovoljile potrebe tržišta ali i
prehrambene industrije ubrajaju se :
• mlijeko,
• svježe meso,
• ulje,
• margarin,
• voće,
• povrće,
• riba i slično.
Slika 8. TIR Karnet
 Tarife specifičnih usluga transporta
• Obračun prevoznine specifičnih usluga može se uvećati za 60-
80% od redovne cene ako su u pitanju, prevozi namenskim
vozilima (cisterne,hladnjače,furgoni), prevoz brzokvarljive
robe, prevoz opasnih materija, prevoz vrednosnih pošiljaka,
prevoz vangabaritnih pošiljaka..

• Cena prevoza hladnjačama uvećava se za 40% u odnosnu na

osnovnu cenu,
• Cena prevoza cisternama uvećava se za 50% ,
• Cena prevoza za zapreminu veću od standardne uvećava se za
10%,
• Cena prevoza hitnih pošiljaka uvećava se za 20%,
• Cena prevoza vangabaritnih tereta uvećava se za 60-80%.
 Usluga praćenja robe u transportu
• Usluga praćenja robe u transportu omogućava da se
prati specifična roba u transportu (kontejneri, palete,
kutije I sl.), nezavisno od praćenja vozila, od
momenta utovara robe do momenta isporuke. U svim
situacijama kada su isporučilac ili primalac robe
zabrinuti za stanje robe u toku transporta ili žele da
analiziraju aktivnosti u transportu putem pohranjenih
izvještaja. Primjena ove usluge je namijenjena
različitim korisnicima: firmama koje se bave
logistikom, transportom, špedicijom, državnim
organima (carina / poreska uprava), brzim poštama.
 Usluga praćenja robe u transportu
Usluga omogućava:
• Pristupanje sistemu korištenjem jedinstvenog korisničkog
imena i lozinke;
• Praćenje robe u transportu uživo ili putem izvještaja o
kretanju za prethodni period;
• Informacije o trenutnoj lokaciji, brzini kretanja, poziciji
objekta na mapi i druge korisne informacije.

Prednosti korištenja:
• Samostalno praćenje pošiljki;
• Raspolaganje pouzdanim informacijama u realnom
vremenu;
• Smanjenje operativnih troškova.
 GPS praćenje vozila

• GPS je specijalizovani sistem za satelitsko praćenje

vozila koji omogućava kontinuirani nadzor saobraćaja
u zemlji i inostranstvu 24 sata dnevno, 7 dana u
nedelji i pri svim vremenskim uslovima. Sistem za
globalno pozicioniranje se koristi za kontrolu, zaštitu
i upravljanje voznim parkovima i flotom, čime
omogućava lako i praktično praćenje svih pošiljki.
• Osnovni ciljevi uvođenja GPS sistema su između
ostalog:
- povećanje discipline i produktivnosti radnika;
- optimalno iskorišćavanje materijalnih resursa
kompanije;
- povećanje konkurentnosti na tržištu;
- smanjenje rizika od saobraćajnih nezgoda;
- smanjenje troškova održavanja vozila;
- smanjenje rizika od krađe;
- kontinuirana kontrola temperature u vozilima sa
temperaturnim režimom (praćenje temperature u
realnom vremenu i dobijanje rezultata u formi
izveštaja);
- smanjenje potrošnje goriva;
- sprečavanje neovlašćenog istakanja goriva;
- smanjenje broja radnih sati vozila i radnih mašina.
 GPS praćenje vozila

• GPS sistem koji se najviše koristi ima najnoviju

tehnologiju u oblasti satelitskog nadzora i
menadžmenta. Osim lociranja, nadgledanja i
upravljanja vozilima u realnom vremenu, sistem
omogućava arhiviranje podataka u cilju njihovog
naknadnog pretraživanja i korišćenja za pravljenje
raznih izveštaja.
 Špediterske usluge

Špediterske usluge takodje spadaju u specijalne usluge

transporta i u njih ubrajamo :
• Uvozno carinjenje robe,
• Izvozno carinjenje robe,
• Re-eksportna carinjenja robe,
• Posredovanje kod državnih i inspekcijskih organa,
• Priprema neophodne dokumentacije,
• Pribavljanje neophodnih dozvola,
• Privremeni izvoz i uvoz robe,
• Privremeno skladištenje robe u carinskom magacinu,
• Osiguranje robe.
 Vangabaritni prevoz robe

• U specijalne terete ubrajamo sav zahtjevniji teret,

vangabaritnih dimenzija ali i antikvitete velike novčane
vrijednosti zbog koje zahtijevaju poseban tretman i
pažnju prilikom transporta. Tako u specijalne terete spada
sav građevinski materijal, betonske i metalne
konstrukcije, građevinske mašine..
• Dimenizije i gabarit specijalnih predmeta uslovljava i
dodatnu zaštitu i osiguranje ovakvih predmeta od
oštećenja, ali i osiguranja mašina kojima se rukuje od
oštećenja i različitih kvarova, i radnika koji vrše njihov
utovar, istovar, pakovanje i transport od početne do
krajnje destinacije
 Vangabaritni prevoz robe
 Prevoz ovakvih vrsta tereta zahtjeva posebnu pažnju i oprez,
kada je reč o regulativi i ograničenjima, obzirom da
predstavlja vrstu tereta koja može biti velika smetnja za druge
učesnike u saobraćaju, te zahtjeva posebna obilježja prilikom
transporta, ne rijetko i policijsku pratnju, ali i posebne dozvole
i potvrde, koje dodatno otežavaju organizaciju i logistiku
prevoza specijalnog tereta.
 Iz svega izloženog jasno je zašto je najbezbednije, ali i
najbezbrižnije prepustiti transport specijalnih tereta
profesionalcima koji imaju višegodišnje iskustvo i koji će vam
garantovati maksimalnu bezbjednost i zaštitu prilikom
transporta specijalnih tereta, ali i dodatno osiguranje za sva
moguća oštećenja koja su očekivana prilikom ovako
zahtjevnog transporta. Na ovaj način ćete smanjiti rizik,
potencijalne krajnje troškove prilikom transporta robe, selidbe
poslovnog prostora, gradilišta, banke, stana ili vaše kuće sa
vrednim antikvitetima.
 Vangabaritni prevoz robe
U vangabaritne terete se najčešće ubrajaju :
• Razne betonske, metalne konstrukcije i dijelovi,
• Kombajni, traktori i druga vozila velikih dimenzija,
• Kiperi, damperi ili veliki utovarivači,
• Kranovi, dizalice razni dijelovi i oprema,
• Silosi,kotlovi,pogoni,
• Dugački i šipkasti materijali, velikih dužina i težina.
Slika 8. TIR Karnet
Slika 8. TIR Karnet
Slika 8. TIR Karnet
 Prevoz specijalnih i osjetljivih tereta
U specijalne, osjetljive ubrajaju se :
• Klaviri,
• Sefovi,kase i bankomati,
• Različiti agregati,kompresori i pumpe,
• Rashladni i klima uređaji,
• Akvarijumi,velike staklene površine i prozori,
• Tehnička oprema.
 Posebni propisi i kontrole koje prate
prevoz robe
• Postoje osnovne kontrole, i propisi koji postavljaju
određene uslove, koje bi roba trebala zadovoljiti
tokom uvoza, izvoza i tranzita. Te kontrole se dijele
na:
- Fitosanitarne
- Veterinarske
- Sanitarne
 Fitosanitarni propisi
• U skladu sa spoljno trgovinskim propisima roba koja
se izvozi, uvozi, tranzitira ili se nalazi u nekom
carinskom postupku, podliježe ispunjenju
fitosanitarnih uslova. Uslovi pod kojima se vrši
fitosanitarna kontrola ne mogu da imaju za posljedicu
dodatno ograničenje izvoza, uvoza ili tranzita.

• Fitosanitarnoj kontroli na graničnim prelazima

podliježu pošiljke bilja, biljnih proizvoda i propisani
objekti, sredstva za ishranu bilja i sredstva za zaštitu
bilja u skladu sa Zakonom o zdravlju bilja, Zakonom
o sredstvima za ishranu bilja i oplemenjivačima
zemljišta i zakonom o sredstvima za zaštitu bilja.
 Veterinarski propisi
• Životinje, proizvodi životinjskog porijekla, hrana životinjskog
porijekla, hrana za životinje, veterinarski lijekovi i medicinska
sredstva i prateći predmeti podliježu veterinarsko-sanitarnoj
kontroli na graničnim prelazima. Uvoz, prevoz i izvoz ovih
pošiljki može se vršiti preko graničnih prelaza na kojima
postoji organizovana veterinarsko-sanitarna kontrola.
• Uvoz, odnosno prevoz (tranzit) pošiljki životinja, proizvoda
životinjskog porijekla, hrane životinjskog porijekla, hrane za
životinje i pratećih predmeta vrši se na osnovu dozvole koju
izdaje ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede,
trgovine, šumarstva i vodoprivrede u skladu sa Zakonom o
veterinarstvu.
• Granična veterinarska inspekcija samostalno vrši kontrolu
hrane životinjskog porijekla u izvozu, uvozu i provozu, dok
kontrolu hrane mješovitog porijekla vrši zajedno sa
fitosanitarnom i poljoprivrednom inspekcijom.
 Sanitarna kontrola robe
U fazi uvoza i tranzita :
1. Hrane životinjskog porijekla - granična veterinarska
inspekcija
2. Hrane biljnog porijekla - fitosanitarna inspekcija
3. Mješovite hrane - granična veterinarska i fitosanitarna
inspekcija.

U fazi izvoza:
1. Hrane životinjskog porijekla - granična veterinarska
inspekcija;
2. Hrane biljnog porijekla - fitosanitarna inspekcija;
3. Mješovite hrane - granična veterinarska i fitosanitarna
inspekcija;
4. Vina i alkoholna pića - poljoprivredna inspekcija;
 Sanitarna kontrola robe
• Postupak uvoza/izvoza/tranzita:
Lice odgovorno za pošiljku pri uvozu mora da najavi pošiljku,
odnosno prijavi pošiljku za pregled, plati naknade za pregled i
preduzme druge mjere koje naredi granični inspektor. Kontrola
na graničnom prelazu sastoji se od pregleda dokumentacije,
identifikacije pošiljke i fizičkog pregleda pošiljke. Ako
pošiljka stigne na granični prelaz na kome nije organizovana
relevantna inspekcija organ carinske službe zabraniće uvoz
takve pošiljke odnosno narediće da se vrati pošiljaocu ili uputi
na najbliži granični prelaz na kome je organizovana inspekcija.
Carinski organ ne može ocariniti pošiljku pre nego što granični
inspektor utvrdi da nema sanitarnih smetnji za uvoz te
pošiljke.
Željeznički transport specifičnih usluga
• Željeznička vozila posebne namene najčešće se
primenjuju za održavanje pruge i pružnih postrojenja.
U ova vozila spadaju strojevi kao što su :
• stroj za izmjenu koloseka,
• stroj za pročišćavanje kolosiječnog zastora,
• stroj za pojedinačnu izmjenu pragova,
• stroj za izgradnju donjeg ustroja pruge,
• stroj za prijevoz otpadnog materijala...
Željeznički transport specifičnih usluga
• Motorna drezina predstavlja manje željezničko vozilo
na motorni pogon koje služi za nadzor željezničkih
pruga, prijevoz radnika i opreme.

Slika 8. TIR Karnet

Željeznički transport specifičnih usluga
• Stroj za pojedinačnu izmjenu pragova je samovozni
stroj, koji se dovodi do mjesta rada pomoću vagona.
Sastoji se od dva pneumatska kotača pomoću kojih se
vlastitom silom može skloniti s kolosijeka i ponovno
popeti na njega. Pomoću dva kliješta hvata prag, a s
izvlačnom gredom koja ima hod od 1,3 metra u tri
poteza izvuče stari prag i na njegovo mjesto postavlja
novi prag.
Slika 8. TIR Karnet
Željeznički transport specifičnih usluga
• Kvalitetna izgradnja donjeg ustroja neophodna je za
ispravno funkcioniranje gornjeg ustroja. Stabilnost
kolosijeka najviše je zavisna o stabilnosti donjeg
ustroja pruge.

Slika 8. TIR Karnet

Željeznički transport specifičnih usluga
• Kvalitetno dimenzioniran kolosiječni zastor garantuje
stabilnost kolosijeka kojeg je moguće ispuniti
korištenjem stroja za planiranje kolosiječnog zastora.

Slika 8. TIR Karnet

Željeznički transport specifičnih usluga

• Vagoni za otpadni materijal su vagoni za iskrcavanje i

prijevoz rasutog tereta, a koriste se uglavnom kod
otpreme starog tučenca nakon rešetanja. Vagoni imaju
kapacitet od 40 m3 .

Slika 8. TIR Karnet

Specijalna teretna kola U
Željeznički transport specifičnih usluga
Postoje 3 tipa ove serije kola :
- Us teretna kola za prevoz praškastih i zrnastih
materija sa istovarom pod sabijenim vazduhom
- Uai teretna kola za prevoz naručitih pošiljki(one koje
su teške ili prekoračuju tovarni profil)
- Ut službena teretna kola namjenjena su za obavljanje
poslova vozovođe
Specijalna teretna kola Us
Kola sa spuštenim podom serije Uai i Uaai
Željeznički transport specifičnih usluga
• Kola sa spuštenim podom serije Uai i Uaai služe za
prevoz teških i glomaznih tereta, kao što su
kotlovi,transformatori koji se zbog svoje visine ne
mogu tovariti na druga kola jer bi prekoračavali
tovarni profil.

• Ova kola imaju četiri ili više osovina.

Specijalna zatvorena teretna kola za prevoz tečnosti Z – cisterna.
Cjevovodni transport
 Vodni transport specifičnih usluga
• Cisterne su kola na čijem je postolju ugrađen jedan ili
više kotolova(sudova) za prevoz robe u tečnom ili
gasovitom stanju pod pritiskom.

• Služe za prevoz tečnosti bez ambalaže i čvrstih

materija koje na povišenoj temperaturi prelaze u
čvrsto stanje ( bitumen,asfalt,vosak..)
 Vodni transport specifičnih usluga
• Brodovi za prijevoz tekućeg tereta su oni koji prevoze
taj teret u razlivenom stanju, te su za to posebno
konstruirani.
Karakteristike svih tankera su :
- čitav prostor za teret podijeljen uzdužnim i poprečnim
pregradama na nepropusna odjeljenja, koja se
nazivaju tankovima;
- poseban sistem cjevovoda i pumpa za ukrcavanje i
iskrcavanje tekućeg tereta;
 Vodni transport specifičnih usluga
• Osnovna podjela tankera je prema vrsti tereta koju
prevoze. To mogu biti tankeri za prevoz :
• sirove nafte
• naftnih derivata
• ukapljenog prirodnog plina
• raznih kemikalija
• pitke vode
• posebnih tekućih tereta (vino, sok).
 Vodni transport specifičnih usluga
• Brodovi posebne namjene su plovila kojima je funkcija
obavljanje nekog pomorsko-plovidbenog posla, ali najčešće
ne i prevoz tereta ili putnika. U tu kategoriju su uključeni :
• Tegljači,
• Jaružala,
• brodovi za prijevoz teških tereta,
• brodovi za rad na područjima gdje se traži ili crpi nafta,
• brodovi za polaganje kablova i cjevovoda,
• Jack-up brodovi,
• ledolomci – icebreakers,
• istraživački brodovi,
• ribarski brodovi.
 Vodni transport specifičnih usluga
• Jaružala su brodovi koji se najčešće koriste za
produbljivanje luka i kanala, ali se posljednjih
desetljeća sve češće koriste i za izgradnju novih
obala, otoka i obalnih konstrukcija.

Slika 8. TIR Karnet

 Vodni transport specifičnih usluga
• Ledolomci se mogu graditi kao brodovi za prijevoz
tereta ili kao brodovi koji lome led pred drugim
teretnim brodovima u područjima gdje se more kroz
duže vrijeme godine zaleđuje.
• Karakterizira ih izrazito debela i čvrsta oplata,
posebno na prednjem djelu. Mogu se graditi i kao
istraživački brodovi ili kao razni pomoćni i radni
brodovi.

Slika 8. TIR Karnet

 Vodni transport specifičnih usluga
• Jack-up brodovi su specifični brodovi jer imaju
posebne „noge“ pomoću kojih se mogu izdići iz mora
i obavljati razne precizne radove. Na taj način se
izbjegava ljuljanje i valjanje broda.

Slika 8. TIR Karnet

 Vodni transport specifičnih usluga
• Za otkrivanje područja u kojem se u podzemlju nalazi
nafta koriste se tzv. seizmički brodovi. Ti brodovi su
opremljeni posebnim ultrazvučnim
primopredajnicima koje vrlo malim brzinama povlače
za sobom.
 Dokumentacija
Dokumenti koji prate realizaciju transportne usluge su:

• putni nalog,
• tovarni list (CMR tovarni list),
• pojedinačna bilateralna ili CEMT dozvola za
međunarodni transport,
• carinski dokumenti (TIR karnet, T dokument,
nacionalna carinska isprava),
• dokumenti o osiguranju robe.
 Putni nalog
• Putni nalog je akt koji donosi pravno lice i
preduzetnik na osnovu kojeg se obavlja prevoz
službenim vozilima u drumskom saobraćaju.
• Obaveza pravnih lica i preduzetnika je da u
vozilu kojim obavljaju prevoz (službenim
vozilima) imaju popunjen putni nalog, koji
mora da bude ovjeren i potpisan od strane
ovlašćenog lica i lica odgovornog za tehničku
ispravnost vozila.
Slika 8. TIR Karnet
 Tovarni list
• Međunarodni drumski tovarni list – CMR ,ispostavlja
se u tri originalna primerka, prvi primerak se predaje
pošiljaocu, drugi prati robu, a treći zadržava vozar.
 Dokumentacija

Slika 8. TIR Karnet

 Dokumentacija

Slika 9. Polisa osiguranja

HVALA NA PAŽNJI !