7.

Zdravstvena nega u
nefrologiji
Prof dr Mirjana Stamenovi

Zdravstvena nega u nefrologiji

- uvod

Bubrezi

parni organi
smeteni u retroperitonalnom
prostoru sa obe strane
kimenog stuba u visini dvanaestog
torokalnog do treeg lumbalnog
kimenog
prljena
desni bubreg je neto vei u
odnosu na levi
na poprenom preseku
razlikuju se kora (cortex) i sr
(medula)
osnovna jedinica nefron

Zdravstvena nega u nefrologiji

- uvod

Bubreg

Oblik upljeg zrna pasulja

Kod odraslog oveka teak
je 140-150
Ima tri omotaa
Strukturu bubrega ine
nefroni, krvni i limfni sudovi,
nervi i uretri
Nefron je osnovna morfoloka
i funkcionalna jedinica
bubrega
ovek moe da ivi dok mu je
funkcionalna najmanje 1/3
nefrona

Graa bubrega: 1. Malpigijeva piramida , 2.

Interlobularne arterije, 3. Bubrena
arterija, 4. Bubrena vena, 5. Hilus, 6.
Bubrena karlica, 7. Mokraovod, 8. Mala
bubrena aica, 9. Fibrozna kapsula, 10.
Donji pol, 11. Gornji pol, 12. Interlobularna
vena, 13. Nefron, 14. Bubrena duplja, 15.
Velika bubrena aica, 16. Papile, 17.
Bertinijeva kolomna

Zdravstvena nega u nefrologiji

- uvod
Funkcija bubrega:

Regulisanje vode, elektgrolita i nekih organskih jona

Regulisanje osmolarnosti i volumena ekstracelularne telnosti
Regulisanje acidobazne ravnotee
Izluivanje produkata metabolizma i supstanci egzogenog porekla
Regulisanje krvnog pritiska
Sekrecija razliitih hormona
Sinteza glukoze

Zdravstvena nega u nefrologiji

- uvod

Proces stvaranja urina sastoji se iz dve faze:

1. glomurulska filtracija (iz krvi se stvara primarna mokraa)
2. tubulska reapsorpcija i ekskrecija (stvaranje definitivne
mokrae)

Optimalna diureza je 1 1,5 l / 24

Bolesti bubrega i mokranih puteva - akutne i hronine

U dijagnostikim, terapijskim procedurama i u pruanju

zdravstvene nege - multidisciplinarni tim: nefrolozi, kardiolozi,
endokrinolozi, nutricionisti, fizioterapeuti, radiolozi,
biohemiari, socijalni radnici i edukovane sestre za rad sa
nefrolokim bolesnicima

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji
Specifini znaci i simptomi
bubrenih bolesnika su:
hematurija
proteinurija
azotemija
bubrena retencija vode i
elektrolita
edemi
cirkularna kongestija

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji
simptomi i znaci

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji
simptomi i znaci

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji izgled bolesnika

Boja koe i sluzokoe (ukasto zagasita) - boja slame zbog

zadravanja metabolikih produkata u organizmu kao posledica
smanjenog izluivanja preko bubrega
Urea izluuje znojem - kristale na dlaicama (uremisko inje)
Sluzokoa usta - stomatitne promene sa sitnim ulceracijama
(uremini bolesnik)
Nefroloki bolesnici su: umorni, malaksali, lako se zamaraju, skloni
infekcijama, slab im je apetit, smanjena im je otpornost organizma

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji izgled bolesnika
Edemi (otoci)
Posledica bubrenih oboljenja
nefritini edemi
po itavom telu (anasarka):
najizraeniji na licu, ee
ujutru, testasti, topli, ne
podleu sili zemljine tee, pri
odmoru se ne povlae
Kako prepoznati edem kod
bubrenih oboljenja???
edem je mekan, elastian,
gnjecav kao testo, na pritisak
dugo ostaje udubljenje, blede
je boje i izraeniji je izjutra

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji izgled bolesnika
Temperatura visoka kod akutnih bakterijskih bolesti; sufebrilna
ee kod hroninih stanja
Krvni pritisak (TA) - najee hipertenzija kao posledica
zadravanja soli i vode u organizmu i poveanja zapremine krvi,
kod nekih kao posledica poveanih vrednosti renina (hormon koji
utie na vrednosti tenzije) kao i angiotenzin
Puls esto - tahikardija
Disanje izmenjeno - dispnea (kod uremije i poputanja srca
(dekompezacija)), Kod ureminih bolesnika Kussmaulovo disanje
Izluevine (mokraa) - koliinu, izgled, miris i specifinu teinu
Stanje svesti - gubitak koncentracije, depresija, azotemija i koma

Bol

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji izgled bolesnika

Kod oboljenja bubrega bol je tup u predelu slabina, a kod oboljenja

beike i mokranih puteva ima intenzivniji karakter u zavisnosti
od etiologije
U stanjima koja su izazvana kalkulusima bol je intenzivan i naziva se
bubrena kolika
Kod zapaljenjskih procesa beike i mokranih puteva, bol je
najee udruen sa peenjem i to pri mokrenju
Drugi znaci i simptomi: gubitak telesne teine,
visoka temperatura, nesanica, malaksalost, e, zadah,
gubitak apetita, povraanje, muka i problemi na
kardiovaskularnom i respiratornom sistemu

Obeleja zdravstvene nege

u nefrologiji izgled bolesnika
Celovito posmatranje obolelog prua sestri mogunost da uoi:
Izgled (bleda boja koe, edemi)
Vitalne funkcije (poviena TC, poviena TA, dispnea)
Izluevine (oligurija, anurija, piurija, makrohematurija,
mikrohematurija, dizurija, polakozurija, poliurija)
Ostali znaci i simptomi (bol - slab, povran san, grevi miia,
poremeaji senzibiliteta, gubitak apetita, munina, povraanje,
gubitak telesne teine)

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Analize krvi - urea i kreatinin (Bubrezi imaju ulogu da izluuju
razgraene produkte proteina i aminokiselina i to uree 80% i
kreatina)
Koncentracija uree i kreatinina se poveava kod propadanja
bubrenog tkiva
Analize kalijuma, natrijuma, kalcijuma, eera u krvi,
elektroforeza belanevina, acidobazno stanje, holesterol, lipidi
Mikrobioloke analize: hemokultura, urinokultura

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Dijagnostike procedure

kod obolelih od bubrega i

mokranih puteva:
anamneza (sestrinska)
objektivni pregled obolele osobe
laboratojske analize urina i krvi
mikrobioloke analize urina i krvi
radioloke, radioizotopske preglede
endokrinoloke analize urina i krvi
endoskopija, biopsija bubrega
(invanzivna dijagnostika)

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Osobine mokrae kod zdravih osoba su:
koliina 1000-1500 ml/24 h
manja koliina urina vea relativna
gustina i obrnuto
boja - svetglo uta, boja ilibara
bistrina - bistra, prozirna
miris - blag
specifina teina 1015-1025 g/cm u 24 satnom uzorku
reakcija - slabo kisela od 4,5-8 pH
mikrobioloki je sterilna

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin

Poremeaji:

dizurija - poremeaji u
stvaranju i izluivanju urina
anurija - prestanak stvaranja
urina
retencija - zastoj urina
(obstrukcija)
oligurija - smanjeno stvaranje
urina
polakizurija - uestali
nadraaji, mokrenje malih
koliina urina
nikturija - nono mokrenje
inkontinencija nemogunost
kontrole mokrenja

proteinurija - poveana
koliina belanevina
glikozurija - prisustvo eera
u urinu
hematurija - nalaz krvi u urinu
piurija - prisustvo gnoja u
urinu
bakteriurija - prisustvo
mikroorganizama u urinu

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Izgled urina
boja urina je svetlo uta (ilibar ili slama) ili tamno uta kada je
vea koncentracija
crvena, braonkasto crvena boja mokrae znai da postoji prisustvo
Er, i da je dolo do hemolize istih
ukasto crvena, crna boja urina ukazuje na prisustvo
porfirina ili nekih lekova
tamno uta crvena boja urina ukazuje na prisustvo unih boja
tamno mrka boja urina via se kod prisustva melanina
narandasta boja urina sree se kod prisustva sulfonamida
bleda boja urina karakteristina je kod hronine bubrene
insuficijencije (poliurija)

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Miris urina: amonijani miris sveeg urina upuuje na prisustvo
bakterija; na trulo voe govori o stanju gladovanja ili o
prisutnoj eernoj bolesti; miris urina moe da ukae i na bolesti
drugih sistema i organa (npr. miris na mieve fenilketonurija...)
Fiziko-hemijski pregled urina radi se iz prve jutarnje porcije:
Reakcija moe biti kisela, bazna ili fizioloka (pH od 4,4 do 9,0);
Kod ouvane homeostaze organizma pH je oko 6
Kisela mokraa sree se kod: poveane razgradnje belanevina,
gladovanja, febrilnog stanja,bubrene insuficijencije, sranih i
malignih oboljenja
Alkalna reakcija urina javlja se kod: povraanja, infekcija urinarnog
trakta, respiratornih alkaloza, hipokalemija i drugih stanja
pH se meri pH metrom ili indikator papirom

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Specifina teina

ili relativna gustina urina meri se

urinometrom
Specifina teina urina se kree od 1003 1035 (normalne
vrednosti specifine teine u 24h diurezi iznosi 1015 1030)
Smanjena specifina teina urina prati sledea stanja i oboljenja:
bubrena insuficijencija, endemska nefropatija, hronini
pneumonefritis, kalkuloze, hidronefroza, insipidni dijabetes
Poveana specifina teina - kod dijabetes melitusa, nefroze

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin

U urinu zdravih osoba prisutne su male koliine belanevina

Dokazivanje belanevina

kvantitativno i kvalitativno
Uzorak - jutarnja mokraa ili diureza
Kvalitativno test sa sulfasalicilnom kiselinom, test kuvanjem i
papirne test trake
Kvantitativno - u cilju merenja dnevnog gubitka proteina u toku
24 h (diureza): metoda po Esbachu, Biuret metoda, metoda po
Kjeldehlu, Gravimetriska metoda
Kvantitativna podela proteniurije:
fizioloka do 150mg/24h
slaba
srednja
obilna od 10-20gr/24h
Nove metode - elektroforeze

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Prisustvo belanlevina

u mokrai ima dijagnostiki

znaaj i ukazuje na:

nefropatije (glomerulonefritis, nefritski sindrom, dijebetesna
nefropatija, lupusna nefropatija)
pielonefritis
TBC bubrega
kamen u bubregu
neoplazme i druga oboljenja
U urinu se dokazuju i une boje: bilirubin, urinobilinogen,
urobilin i porfirinogen.

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin
Bakterioloka analiza urina urinokultura i antibiogram
Nain uzimanja urina:
uzima se jutarnja mokraa i to drugi mlaz
posuda za uzorak urina mora da bude sterilna
pre uzimanja uzorka treba dobro oprati anogenitalnu regiju
uzorak urina distribuirati u labo 10 ratoriju u roku od 1 h
uzorak urina uzet u toku noi uva se u friideru na temperaturi
+4C do distribucije
Urinokulturu - ponoviti ako je broj bakterija manji od 10 ili 1000
(sumnja na kontaktnu infekciju)
broj vei od 100000 govori u prilog infekcije (antibiotici)

Escherichia coli

Dijagnostike procedure
u nefrologiji - urin

Funkcionalni testovi
1.
2.

Odreivanje glomerulske filtracije (klirensi)

Sposobnost koncentracije mokrae (proba koncentracije); zdravi
bubrezi koncentriu mokrau pa u situaciji smanjenog unosa
tenosti imamo smanjenu diurezu sa poveanom
koncentracijom i obrnuto, vie uneta tenost vea diureza i
manja specifina teina
Klirens kreatinin i klirens uree uzima se uzorak krvi i uzorak
urina iz diureze
Odreivanje koncentracije elektrolita i azotnih materijala u
krvi analiza Na, uree, kreatinina, fosfata, sulfata, mokrane
kiseline (krv bez koagulanasa, u bilo koje doba dana ili noi)
Proba koncentracije - merenje specifine teine mokrae posle
12 sati konzumiranja suve hrane

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Radioloke analize
1. Natavni snimak urotrakta

2. Urografija
3. Selektivna renalna
angiografija
4. Kompjuterizovana
tomografija (CT)

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Urografija - I.V.pielografija - uvid u anatomsko i funkcionalno

stanje bubrega i uretera (jodni preparat: i.v. injekcijom ili

infuzijom
Sestrinske intervencije:
sestrinska anamneza (alergijska dijateza)
pranjenje creva (ienje)
proba na jod (intrakutano, intravenski, konjuktivno)
terapijska zatita od reakcije na jod
aplikacijka kontrasta u prostorijama rentgena uz
obaveznu antiok terapiju
Neophodan - nalaz ureje i kreatinina

Dijagnostike procedure
u nefrologiji

Selektivna renalna angiografija - kroz femoralnu arteriju

kateter do renalnih arteriju, ubrizgava se kontrast i selektivno

prati stanje krvnih sudova bubrega i mogue stenoze arterija
Nain izvoenja procedure:
bolesnik miruje 22 h pre poetka procedure
ubodno mesto (prepone) se brije
intervencija se izvodi na tate, provera TA pre intervencije
bolesnika transportovati u salu na kolicima
pripremiti dokumentaciju: R snimke, I.V. pielografija ili CT
bubrega, KG Rh faktor, faktori koagulacije...
posle intervencije bolesnik miruje 24h
ubodno mesto se komprimira, da se zaustavi krvarenje
dati do 3 litra tenosti, da se izlui kontrast
monitoring vitalnih funkcija, izluevina, izgleda obolelog i ubodnog
mesta

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Kompjuterizovana
tomografija (CT) bubrega

- otkriva patoloke promene

bubrega koje se radiolokim
pregledima ne vide; podaci o
gustini sadraja patolokih
sastojaka kao to su tenosti i
tkiva

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Radioizotopske dijagnostike procedure u
nefrologiji

Scintigrafija bubrega - topografsko morfoloke karakteristike,

radioaktivna substanca - tehnicijum se daje i.v., merenje 1-3h nakon
aplikacije izotopa

Radioizotopska renografija - podaci o krvnim sudovima u

bubrezima, o sposobnosti sekrecije i ekskrecije bubrega, aplijuje
se tehnicijum i.v., kretanje izotopa prati se gama kamerom u toku
25 min (radiorenogram)
Odreivanje rezidualne mokrae odreivanje zapremine mokrae
koja ostane u beici posle uriniranja; i.v. daje hipuran obeleen
jodom 131
Za radioizotopske procedure pripremiti dokumentaciju, natavni
snimak bubrega, biohemisjke analize

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Ultrazvuna
dijagnostika
lokalizacija i uveanje
bubrega, kalkuloze, ciste
Za tzv. voenu biopsiju
bubrega

Dijagnostike procedure
u nefrologiji

Biopsija bubrega -bubreno tkivo

Lekar izvodi proceduru, sestra priprema bolesnika, materijal,

asistira u izvoenju, zbrinjava bolesnika, uzorak bubrenog tkviva i
upotrebljeni materijal; uzorci tkiva se uzimaju sa vie mesta
Nakon izvedene procedure sestra zbrinjava obolelog:
bolesnik poptuno miruje 24h
ispod ubodnog mesta stavlja se tvrdi jastuk
zbog mogue hematurije treba posmatrati mokrau
bolesnik pije vie tenosti, a ako ne moe daje se infuzija
ako bolesnik ne mokri 2-3 sata nakon intervencije lekar ordinira
diuretik
Bioptiki materijal se u fiziolokom rastvoru alje u
laboratoriju sa prateom dokumentacijom

Biopsija moe da se radi na slepo ili pod kontrolom ultrazvuka

Dijagnostike procedure
u nefrologiji

Indikacije za biopsiju bubrega su:

Kada druge metode nisu dovoljne

Kada je prisutna hematurija
Kada je prisutna protenurija
(nefrotski sindrom, dijabetes
melitus, trudnica sa ekla-mpsijom
ili nefropatijama, akutna ili
hronina insuficijencija bubrega)
Kod hroninih stanja (lupus, akutni
nefritiki sindrom)
Tumori bubrega
Biopsija donorskog bubrega
pre transplatacije
Biopsija nakon presaivanja
bubrega

Komplikacije biopsije
bubrega:

krvarenje
bol
hipotenzija
perirenalni hematom

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Cistoskopija - invazivna

dijagnostika metoda, ee
se izvodi u hirurgiji

Endokrinololke
dijagnostike procedure
Odreivanje renina i
aldosterona u krvi
Odreivanje aldesterona u
mokrai

Dijagnostike procedure
u nefrologiji
Katopilski test
Hipertenzija endokrinog porekla (renovaskularna hipertenzija)
nastaje zbog suenja jedne ili obe bubrene arterije
Katopilski test - zamena za renalnu angiografiju u postavljanju
dijagnoze renovaskularne hipertenzije
Jednokratnom primenom katopila arterijski pritisak pada, dok
reninska aktivnost u plazmi raste
Pouzdanost testa zavisi od preciznosti u izvoenju testa (uzimanja
uzoraka krvi i pravilnog merenja TA)
Arterijski pritisak se meri na 10 minuta i to 30 minuta pruzimanja
katopila (25 mg) i 90 minuta nakon uzetog leka
Uzorci krvi za odreivanje reninske aktivnosti u plazmi uzimaju se
pre uzimanja katopila i 60 minuta posle uzimanja

Terapijske procedure
u nefrologiji
Bubreni bolesnici se lee
medikamentoznom terapijom,
specifinim dijetetskim
reimom i
ukoliko se zdravstveno stanje
uslonjava indikovano je
leenje invazivnim terapijskim
procedurama:
peritonealna dijaliza
hemiodijaliza

Terapijske procedure
u nefrologiji

Peritonealna dijaliza - difuzijom

i osmozom se tetne materije

iz eliminiu iz organizma preko peritoneuma i dijalizne tenosti
U trbunu upljinu - hirurkim putem plastini kateter, kroz koji se
ubacuje dva litara dijalizatorne tenosti zagrejane do
temperature tela

Faze peritonealne dijalize su:

faza ulivanja
faza zadravanja
faza izlivanja

Indikacije za peritonealnu dijalizu su:

trovanja (gljive, barbaturati, salicilati)
akutna bubrena insuficijencija
priprema za hemodijalizu
kompromitovini krvni sudovi

Peritonealna dijaliza

Terapijske procedure
u nefrologiji

Prednosti peritonalne dijalize

moe da se izvede odmah (ne zahteva dugu pripremu)

ne zahteva komplikovanu aparaturu
ne zahteva posebnu obuku sestara
bolesnik se kree dok se izvodi dijaliza
aplikuju se manje doze heparina
minimalan je kardiovaskularni stres
moe se izvoditi i u kunim uslovima

Nedostaci peritonalne dijalize

ne moe da se izvodi neposredno posle abdominalne

operacije (72h)
efekat dijalize postie se tek nakon 48 72 asa
veliki je gubitak proteina, ak do 100 gr. dnevno
visok je rizik od peritonitisa
XXXXurea klirens je manji nego u dijalizi

Terapijske procedure
u nefrologiji
Vrste peritonealne dijalize
Intermitentna peritonealna dijaliza - obavlja se 2-3 puta nedeljno u
hospitalnim uslovima; faza ulivanja traje 10 min, faza zadravanja
tenosti 30 min, a faza izlivanja 20 min
Kontinuirana ambulantna peritonalna dijaliza - svakodnevno bez
prekida, osim u intervalima kada se zamenjuje dijalizna tenost (na
4-6 asova) u terminalnoj bubrenoj insuficijenciji, u hospitalnoj
ustanovi, ili u kunim uslovima uz obuku bolesnika ili lana
porodice
Kontinuirana ciklina peritonealna dijaliza - najee u kunim
uslovima i to ciklino samo nou ili samo danju

Terapijske procedure
u nefrologiji
Kontraindikacije za
peritonealnu dijalizu su:

graviditet
abhezije, hernije
krvarenje u abdomenu
peritonitis

Komplikacije peritonealne
dijalize

Krvarenje
Bol
Loa ultrafiltracija
Perforacija upljih ograna
Infekcije
Peritonitis
Metabolike komplikacije
Kardioloke i respiratorne
komplikacije

Terapijske procedure
u nefrologiji
Priprema obolelog ili lanova porodice za izvoenje
peritonealne dijalize u kunim uslovima
Proces i sadraj obuke obolele osobe i lana porodice:
zapoinje se postepeno pruanjem osnovnih informacija u vezi
buduih aktivnosti
informacije o sterilizaciji i dezinfekciji
informacije o nainu izvoenja radnje
mogunost nastanka komplikacija i vrste istih
postupci pri pojavi komplikacija
verbalizacija usvojenog od strane obolele osobe i lana porodice

Terapijske procedure
u nefrologiji
Priprema obolelog ili lanova porodice za izvoenje
peritonealne dijalize u kunim uslovima
ta treba nauiti obolelog?
ta je peritonitis i koji su znaci i simptomi
svakodnevna kontrola:
- telesne teine
- krvnog pritiska
- pojave edema
- balansa tenosti
Komplikacije u toku peritonealne dijalize su: peritonitis
(septikemija, smrt), prekomerni gubitak tenosti (koncentrovani
dijalizat), netano merenje dijalizata

Terapijske procedure
u nefrologiji
Hemodijaliza
Terapijski postupak
preiavanja krvi
otklanjanja znakova i
simptoma uremiske
intosikacije; detoksikacija
krvi odvija se van ovejeg
organizma kroz propustljivu
membranu, a uz pomo
dijalizne tenosti i na taj
nain se simulira sekretorna
funkcija bubrega

Terapijske procedure
u nefrologiji
Fiziki principi hemodijalize su:
Difuzija i osmoza (izjednaavanje koncentracije) estice iz
rastvora vee koncentracije prelaze u rastvor manje
koncentracije kroz polupropustljivu membranu; azotne supstance
prelaze u dijalizatorsku tenost
Ultrafitracija (izjednaavanje pritiska) razlika u pritiscima
izmeu krvi i dijalizatorske tenosti omoguava prelazak vode u
dijalizatorsku tenost i oslobaanje vika vode iz organizma
Dijalizatorska tenost - sliana ekstracelularnoj tenosti; sastoji
se od elektrolita (Na+, K+, Ca++, Mg++, Cl-, acetata) i glukoze
U dijalizatorskoj tenosti nema uree, kreatinina, sulfata, fosfata,
mokrane kiseline i drugih toksinih substanci

Terapijske procedure
u nefrologiji
Indikacije za hemodijalizu su:
akutna bubrena
insuficijencija,
hronina bubrena
insuficijencija
egzogene intoksikacije,
postraumalna anurija

Kontraindikacije za
hemodijalizu su:
nemogunost formiranja
fistule kod obolelog
alergija na heparin
odbijanje obolelog da se lei
hemodijalizom

Terapijske procedure
u nefrologiji

Centar za hemodijalizu - prilagoen obolelimada

Oprema:

aparati za dijalizu
specijalni kreveti u kojima moe da se meri telesna teina obolelog
centralni O2
EKG aparatima
aparati za pritisak
odgovarajuim nametajem (ormari, friideri)
lekovima potrebnim u toku dijalize i za eventualne pojave
komplikacija
kvarc lampom i
odgovarajuom dokumentacijom za
voenje procesa dijalize kao terapijske
procedure

Terapijske procedure
u nefrologiji
Hemodijalizator
u njemu odvija proces dijalize
(preiavanje krvi)
zamenjuje funkciju bubrega
Obezbediti dobru pripremu
za hemodijalizu, to
podrazumeva upoznavanje
obolelog sa procedurom

Terapijske procedure
u nefrologiji
Obezbeenje
vaskularnog pristupa

po dobijanju saglasnosti od
obolele osobe.
Vaskularni pristup moe da se
izvede kao privremeni
(ogranieno trajanje) i trajni
(dugoroan) za sigurnu i
kvalitetnu hemodijalizu

Vaskularni pristupi

Terapijske procedure
u nefrologiji
Trajni vaskularni
pristupi su:
arterisko-venska fistula (AV)
hirurka intervencija
najee na a. radijalis i r.
vena
vaskularna proteza (GRAFT)
arteriovenski ant

Terapijske procedure
u nefrologiji
Pripremne mere za bolesnika sa AV fistulom (nega
ruke na kojoj je ugraena fistula)
ne savijati dugo ruku u laktu, ne stavljati ruku ispod tela u toku
spavanja
nositi komotnu odeu (kompresija na AV fistulu)
ne optereivati ruku (AV fistula) fizikim poslovima
odravati higijenu i negu koe ruke na kojoj je ugraena AV fistula
ne meriti TA na ruci sa fistulom
ne praviti kompresiju zavojem punktiranog mesta

Terapijske procedure
u nefrologiji
Pristup krvotoku za poetak dijalize
1. pravilno punktiranje fistule
2. pravilno dranje ubodnog mesta nakon zavretka procesa
dijalize
3. menjati mesto uboda pri svakom novom punktiranju fistule i na
venskom i na arterijskom delu
4. sprovesti mere line higijene obolelog pre punktiranja fistule
sprovesti mere dezinfekcije pre dijaliznog postupka (punktiranja
fistule)

Terapijske procedure
u nefrologiji
Sestrinske intervencije u procesu hemodijalize

priprema i provera aparata za hemodijalizu

ispiranje dijalizatora pre poetka hemodijalize
upoznavanje i priprema bolesnika pre poetka hemodijalize
ukljuivanje obolelog na hemodijalizator
praenje hemodijalize
iskljuivanje bolesnika posle hemodijalize

Terapijske procedure
u nefrologiji
Praenje obolelog podrazumeva:
identifikacija subjektivnih simptoma (vrtoglavica, muka, grevi,
dezorjentisanost, e, glavobolja, bol u grudima i dr.)
kontrola telesne teine pre hemodijalize i praenje gubitka teine
u toku hemodijalize i uporeivanje sa planiranim gubitkom telesne
teine
aplikacija ordinirane terapije u krvotok (venski lekovi, krv i krvni
derivati)
uzimanje krvi za odreivanje bitnih parametara u toku hemodijalize
monitoring nad procesom hemodijalize

Terapijske procedure
u nefrologiji
Praenje maine podrazumeva:

kontrolu arterijskog i venskog pritiska

praenje heparinske pumpe
kontrolu arterisjkih i venskih graninika
praenje krvnih liija
kontrolu boje krvi

Terapijske procedure
u nefrologiji - faktori koji

poveavaju rizik za nastanak komplikacija

Faktori rizika vezani za bolesnika:

Faktori rizika vezani za dijalizu:

hronina oboljenja (koronarna

bolest, dijabetes,
opstruktivna bolest plua)
anemije
krvarenje,
infekcije
mentalni poremeaji
vaskularni pristup (fistula,
kateter, proteza)
komplikacije

tip dijalizatora
povrina dijalizatora
protok krvi i dijalizata
odnos krv-membrana
antikoagulansi
ultrafiltracija
sastav dijalizne tenosti

Terapijske procedure
u nefrologiji

Terapijske procedure
u nefrologiji
Mogue komplikacije
arteriovenske (AV) fistule:

hematom
tromboza
aneurizma
infekcija mesta uboda
(prevencija)

Terapijske procedure
u nefrologiji
Hronine komplikacije hemodijalize
1. Anemija
Prevencija: pravilan rad po standardu, nadoknada krvi i derivata,
substitucija gvoa, vitamina i eritropoetina.
2. Tromboza
Prevencija: provera vrednosti faktora koagulacije (protrombinsko
vreme) jednom meseno ili po potrebi.
3. Renalna osteodistrofija
Prevencija: pravilna dijaliza, adekvatna ishrana, substitucija
vitamina D i Ca.
4. Neuroloki poremeaji
Prevencija: pravilna dijaliza, substitucija vitamina i vazodilatatora
uz doziranu fiziku aktivnost

Terapijske procedure
u nefrologiji
Transmisivne bolesti u centrima za dijalizu
Hepatitis B i C, HIV
Putevi prenoenja virusa:
dijaliza kod pozitivnih i negativnih bolesnika u istim salama
(kontakt)
uee pozitivnog osoblja u procesu dijalize
infekcija bolesnika van centra za dijalizu pri reavanju drugih
zdravstvenih problema (stomatolog, hirururki zahvat)

Terapijske procedure
u nefrologiji
Prevencija transmisivnih bolesti:
kontrola krvi bolesnika koji se dijalizira na HbsAg, HIV, Anti HCV
kontrola krvi osoblja koje radi u centrima za dijalizu (1 puta
meseno)
trijaa bolesnika na pozitivne i negativne obezbeivanje posebne
sale, odnosno spreavanje ukrtanja epidemiolokih puteva
spreavanje unosa sekundarnih infekcija (infekcija spolja)
odvojiti transport pozitivnih od zdravih bolesnika
vakcinacija bolesnika na dijalizi
vakcinacija osoblja koji rade u centrima za dijalizu (obavezna
zakonska regulativa)

Terapijske procedure
u nefrologiji
Rehabilitacija obolelih na dijalizi

zavisi od opteg stanja

obolelog, ali i od funkcionalnih mogunosti kardiovaskularnog
sistema

Sadraj rehabilitacionih postupaka je:

masaa koe (trljanjem) koja doprinosi uklanjanju edema
pasivni pokreti olakavaju, ubrzavaju i pospeuju smanjenje
postojeeg otoka
vebe disanja, naroito duboko asistirano disanje, povoljno
utiu na cirkulaciju krvi u bubrezima, to poboljava njihovu
funkciju.
u vreme dijalize obolelim osobama ne treba da se planiraju hirurke
intervencije (vaenje zuba, male intervencije) zbog substitucije
heparina i mogunosti da bolesnik iskrvari.

Terapijske procedure
u nefrologiji
Vrste dijalize:

Acetatna dijaliza
Bikarbonatna dijaliza
Hemofiltracija
Hemodijafiltracija
Plazmafereza

Hemodijaliza u kunim
uslovima:
Uslovi:
pristanak obolelog i
najmanje jednog lana
porodice koji je obuen za
izvoenje hemodijalize,
adekvatan prostor u stanu,
obezbeena struja i voda u
vreme kada se izvodi
hemodijaliza i
dobra komunikacija sa
centrom za hemodijalizu

Terapijske procedure
u nefrologiji
Hemodijaliza u kunim
uslovima

Uslovi:
pristanak obolelog i
najmanje jednog lana
porodice koji je obuen
za izvoenje hemodijalize,
adekvatan prostor u stanu,
obezbeena struja i voda
u vreme kada se izvodi
hemodijaliza i
dobra komunikacija sa
centrom za hemodijalizu

Obuka :
poznavanje i priprema
aparata
ukljuivanje na aparat i
praenje toka
hemodijalize
iskljuivanje obolelog sa
aparata
prepoznavanje moguih
komplikacija i reavanja
istih
obuka lana porodice po
modelu simulativne vebe
prilagoene kunim
uslovima

Terapijske procedure
u nefrologiji

Transplantacija bubrega -Presaivanje

bubrega (podudarnost

tkiva davaoca i primaoca)

Davalac - zdrava osoba iste ABO krvne grupe, ili kadaver, 24-48 h
od modane smrti
Komplikacije:
1. hirurke intervencije
2. akutno odbacivanje koje se deava tokom prva tri meseca od
transplantacije
3. hronino odbacivanje
4. infekcija
sestra aktivna u procesu zadovoljavanja optih i specifinih
potreba obolelog uz potovanje principa zdravstvene nege