SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA – BJELAVE

Predmet : Hirurgija
Profesor : prim.dr. Raib Salihefendić

Tema : OPŠTA HIRURGIJA

( prezentacija )

Učenici :
Haračić Faris
Livadić Elmir
Šta je asepsa ?
Asepsa predstavlja potpuno uništenje svih mikroorganizama kako njihovih živih
oblika tako i njihovih spora sa svih onstrumenata i drugih dijelova hirurške
opreme koja dolazi u dodir sa operativnom ranom. Asepsa je apsolutan pojam.
Kako se postiže asepa i koje metode
poznaješ ?
Asepsa se postiže sterilizacijom.

Sterilizacija se provodi fizičkim i hemijskim metodama.

FIZIČKE METODE STERILIZACIJE

1. Sterilizacija vlažnom toplinom

2. Sterilizacija suhom toplinom
1. Sterilizacija vlažnom toplinom postiže se sljedećim metodama :

a. Sterilizacija kuhanjem u ključaloj vodi

b. Sterilizacija zasićenom vodenom parom : ova se metoda izvodi u specijalnim
aparatima koji se nazivaju autoklav. Princip rada se sastoji u tome što se vlažna
toplina u vidu zasićene vrele vodene pare provodi pod povećanim pritiskom, čime
se postiže znatno povišenje temperature, što omogućava potpuno uništenje svih
zaraznih klica i njihovih spora. Povećanje temperature u autoklavu direktno je
srazmjerno povećanju pritiska u njemu. Temperatura autoklava kreće se oko 115
stepeni C uz pritisak od 1,5 atm., 120 stepeni C uz pritisak od 2 atm. te 135 stepeni
uz pritisak od 3 atm. Veoma je važno prije početka istisnuti sav zrak iz
sterilizatora-autoklava, jer zrak pomiješan sa vodenom parom znatno smanjuje
temperaturu, što bi sterilizaciju moglo učiniti nepouzdanom. U toku sterilizacije
dolazi do kontakta pare sa predmetima do izvjesne kondenzacije, što ima rezultat
stvaranja kapljica, koje vlaže predmete u autoklavu, pa je zbog toga potrebno
provesti odgovarajuće sušenje steriliziranog materijala. Tokom sterilizacije
potrebna je stalna kontrola od strane osoblja koje rukuje sa sterilizatorom, posebno
kontrola pritiska i temperature, te trajanja sterilizacije.
AUTOKLAV
Sterilizacija suhom toplinom

a) Suhi sterilizator je uređaj u kome se sterilizacija vrši vrelim zrakom, kome se

određeno vrijeme i na određenoj temperaturi izlaže materijal koji se želi
sterilizirati. Potrebna toplina se dobiva električnom strujom, a temperature se
reguliraji reostatom. Najčešće se upotrebljava temperatura od 180 stepeni C, a
vrijeme sterilizacije od 60 do 90 minuta. Ako želimo kraće vrijeme, temperaturu
povećamo na 200 i više stepeni. Instrumenti se slažu na postojeće police unutar
sterilizatora. Ovaj vid sterilizacije pogodan je za metalne instrumente, jer nema
korozivnog djelovanja. Plastični i gumeni materijali ne mogu se sterilizirati na
ovaj način. Nakon završene sterilizacije sterilizator se može otvoriti tek nakon što
je provedeno hlađenje instrumenata u njemu ( oko 2 sata ). Osoba koja rukuje
sterilizatoromtreba da stalno motri na kontrolnu lampu., vrijednosti temperature
na termometru, te vrijeme sterilizacije. Bilo kakvo otvaranje sterilizatora u toku
započete sterilizacije smatra se greškom.
b) Sterilizacija plamenom, danas je sve rijeđe u upotrebi. Vrijeme trajanja sterilizacije
je 3 do 5 minuta. Ovom se metodom oštećuju instrumenti pa se zbog toga sve
rijeđe upotrebljava.
SUHI STERILIZATOR
 HEMIJSKE METODE STERILIZACIJE ( HLADNA STERILIZACIJA )

1. Vlažna hemijska sterilizacija

2. Suha hemijska sterilizacija

Vlažna hemijska sterilizacija postiže se sljedećim metodama :

a) Potapanjem instrumenata ( onih koji se ne mogu sterilizirati toplinom) u tečne
dezinficijense kao što su alkohol, asepsol, hibibos u kojima se drže sve do upotrebe.
Posebno je značajno u aseptičnoj otopini držati pincete, hvataljke, štipaljke, kojima
se iz doboša uzimaju sterilizirani zavojni materijali, operativno rublje, te
instrumenti.

Suha hemijska sterilizacija – plinska sterilizacija provodi se antisepticima u

plinovitom stanju kakav je npr. etilen-oksid ili formalin. Na ovaj način steriliziraju
se optički instrumenti- endoskopi, zatim različiti kateteri i sonde, dijatermijski
noževi i sl.
 STERILIZACIJA JONIZIRAJUĆIM ZRACIMA

To je fizikalna metoda, a provodi se različitim jonizirajućim zrakama.

a) Sterilizacija gama-zrakama kobalta 60

b) Sterilizacija ultravioletnim zrakama primjenju se za dezinfekciju zraka u
operacionoj sali. Vrši se tzv. kvarc lampama koje isijavaju UV zrake. Izlaganje traje
najmanje 6 sat, a još bolje 12 sati.
Koje metode kontrole sterilizacije poznaješ
?
Da bi se provjerila valjanost sterilizacije slušimo se uglavnom slijedečim načinima
kontrole :

1. Fizička kontrola podrazumijeva pravilno korištenje postojećih mjernih

instrumenata ugrađenih na sterilizatoru. Maksimalna željena temperatura regulira
se reostatom koji prekoda dalji porast temperature. Slabost fizičke kontrole je ta da
je ona samo indirektna metoda, kojom se ne postiže prava sterilizacija.
2. Hemijska kontrola počiva na spoznaji da neke hemijske tvari pri određenim
promjenama temperature mijenjaju svoju boju. Danas se najčešće upotrebljavaju
indikatori bojom, a predstavljaju ih papirnate trake. U upotrebi su i cjevčice,
napunjene indikatorom u krutoj formi, a na krajevima cjevčice nalazi se boja. Kod
odrešene temperature dobiva se određeno bojenje čitave cjevčice. Ukoliko nije
moguće nabaviti navedene indikatore koristimo Mikulitzeve papiriće.
3. Biološka kontrola ili biološka predstavlja najizravniju metodu jer nas direktno
informiše o baktericidnom efektu sterilizacije. Ona se izvodi na taj način što se
bakteriološka kultura, a najčešće kultura rezistentnih spora antraxa (koje ugibaju na
temperaturi od 115 do 120 stepeni C u trajanju 50 minuta) stavlja u materijale koji
se steriliziraju, te se nakon sterilizacije upučuje na zasijavanje na hranljive podloge.
Ako se ne pojave kolonije na hranljivoj podlozi onda se sterilizacija smatra
uspješnom. Nedostatak ove metode je u tome što traje nekoliko dana.
Šta je antisepsa ?
Antisepsa predstavlja pokušaj uništavanja patogenih mikroorganizama odnosno
svođenje njihovog broja na najmanju moguću mjeru. Antisepsa je relativan pojam.
Kako se postiže antisepsa ?
Sredstva kojima se postiže antiseptički efekat nazivamo antisepticima. Antiseptici svoj
efekat postižu na dva načina :
 Bakteriostatskim – usporavanjem rasta zaraznih klica
 Baktericidnim – uništenjem zaraznih klica

Baktericidni efekat naziva se još i dezinfekcija.

Koje vrste antiseptika poznaješ ?
Antiseptici mogu biti :
 Oksidativna sredstva
 Halogeni kao antiseptici
 Alkoholi kao antiseptici
 Borna kiselina
 Akridinske boje
 Sapuni kao dezinficijensi
 Detergenti
 OKSIDATIVNA SREDSTVA

Djelovanje ovih antiseptika počiva na spoznaji da atom kisika koji se oslobađa pri
hemijskim procesima djeluje snažno i bakteriostatski, a i baktericidno.

1. Vodikov peroksid ( H2O2 – hydrogenium peroxydum ) upotrebljava se kao 3%

rastvor kao snažan i kratkotrajan antiseptik za dezinfekcija hirurških rana, a
posebno je prikladan kod anaerobnih infekcija, kakve su gasna gangrena, tetanus
gdje oslobađanjem kisika stvara aerobni ambijent koji nije pogodan za rast
anaerobnih klica. Unutrašnja primjena je opasna, jer može doći do zračne embolije.
2. Kalijev permanganat ( kalii permanganas – KMnO4 ) tamnoljubičasti kristali koji se
dobro otapaju u vodi, te kao rastvor ( 3g na 1.000 ml destilirane vode ) služi kao
močno sredstvo za dezinfekciju rana. Djeovanje je manje snažno od vodikova
peroksida, ali je zato dugotrajnije.
 HALOGENI KAO ANTISEPTICI

Spojevi hlora u nekim hemijskim reakcijama, takođe oslobađaju kisik koji djeliju
antiseptično.

1. Hibibos, sadrži snažno baktericidno sredstvo hlorheksidin.

2. Karel Dakinov rastvor 0,5% otopina natrijeva hipohlorita upotrebljava se za čišćenje
nekrotičnih rana, apscesa i sl.
3. Spojevi joda. Posebno je izražen jak antiseptični učinak spojeva kalijeva jodida u
vodenim, odnosno alkoholnim otopinama :
 Tinctura iodi jeste otopina koja sadrži 7% joda, 3% kalijeva jodida u 70% alkoholu. U
upotrebi se nalazi kao 3%, 5% i 10% otopina. Upotrebljava se za dezinfekciju rana,
dezinfekciju operativnog polja.
 Lugolov rastvor jeste vodena otopina koja sadrži 2% joda, 4% kalijeva jodida te 94%
destilirane vode. Upotrebljava se kao površni dezinficijens, a posebno je prikladan za
dezinfekciju sluznica, odnosno sterilizaciju šivačeg materijala.
 Jodoform ( CHJ3 ) žuti kristalni prašak, slabo topiv u vodi upotrebljava se za
posipanje širokih gnojavih i nekrotičnih rana.
 ALKOHOLI KAO ANTISEPTICI

Bakteriostatski učinak alkohola srazmjeran je s njihovom molekularnom težinom.

Metilni alkohol zbog svoje velike toksičnosti ne upotrebljava se u medicini. Mnogo
veću primjenu ima etilni alkohol.

1. Etilni alkohol upotrebljava se u različitim koncentracijama. Dezinficijentna moć

postiže se s otprilike 10% koncentracije, te raste sve više da bi optimum bio
postignut sa 70% rastvorom. Upotrebljava se u tri forme : a) spiritus dilutus kao
70%, spiritus – spirit kao 90%, te spiritus concentratus kao 96%. Spiritus dilitus
jedno je od najboljih dezinficijentnih sredstava, kojima se dezinficira operativno
polje.
2. Lysoform je mješavina sapuna i formaldehida. Koristi se za dezinfekciju kože,
instrumenata i rukavica.
3. Formalin se upotrebljava kao 0.5% rastvor za dezinfekciju inficiranih rana, te u
formi tableta za dezinfekciju instrumenata formalinskim parama.
4. Karbolna kiselina ( fenol ), koristi se kao otopina sa destiliranom vodom u 2.5%
odnosno 5% rastvoru.
 BORNA KISELINA

Borna kiselina ( acidum boricum – H3BO3 ) blagi je dezinficijens koji se

upotrebljava za posipanje rana zagađenih piocianeusom. Kao 1% otopina
upotrebljava se za ispiranje tjelesnih šupljina.

SAPUNI KAO DEZINFICIJENSI

Sapuni su soli viših masnih kiselina, osim antiseptičke djelatne tvari koju sadrže,
svoj antiseptički efekat postižu učestvujuću i u mehaničkom čišćenju dijelova tjela.
Preoperativno pranje ruku predstavlja mehaničko čišćenje, a tek naknadnih
potapanjem ruku u dezinficijens postiže se dizinficijentni efekat.

DETERGENTI

Imaju polivalentno baktericidno djelovanje, više na gram – pozitivne, manje na

gram – negativne bakterije. Djelovanje deterđenata se neutralizira pri kontaktu sa
sapunima. Deterđentima se ne mogu sterilizirati instrumenti, ali se mogu održavati
sterilnim u otopini nekog deterđenta.
Šta je infekcija ?
Infekcija je veoma kompliciran biološki proces. Nastaje kada različiti
mikroorganizmi dospiju u ljudsko tjelo, te djelujući na njega karakteristćnim
svojstvima – virulencijom, pobuđuju na reagiranje odbrambene mehanizme
organizma kojima je zadaća da zaštite tjelo od djelovanja tih mikroorganizama.

Sa stajališta hirurgije ulazna vrata za mikroorganizme su različita oštečenja

tjelesnih tkiva. Najčešće su to rane na koži, jer kad se prekine njena cjelovitost pod
uticajem neke vanjske sile, postoji mogućnost da zarazne klice prodru u ljudski
organizam. Ukoliko je infekcija izazvana isključivo bakterijskim
mikroorganizmima, tada govorimo o bakterijskoj infekciji.
Kada je organizam napadnut toksičnom neorganskom tvari tada je u pitanju
toksična infekcija.
Ako je organizam napadnut isključivo jednom vrstom mikroorganizama tada je to
monoinfekcija.
Ako je u tijelo dospjelo više različitih vrsta mikroorganizama tada je pitanju
miješana infekcija.
Kako smo bakterije podijelili prema
štetnosti ?
Prema štetnosti bakterije smo podijelili na :
 Patogene
 Apatogene

Tu granicu ne smijemo oštro povlačiti. Jedna ista bakterija može imati dvojako
dejstvo ( patogeno i apatogeno ) kada se nađe u određenim tjelesnim organima i
različitim okolnostima.
Na koji način bakterije štetno djeluju na
ljudski organizam ?
Štetno djelovanje bakterija na ljudski organizam postiže se na dva načina :
1. Izlučivanjem vlastitih otrova – egzotoksina
2. Oslobađanjem endotoksina koji nastaju pri vlastitom raspadanju mikroorganizma.

Njihova najvažnija osobina je to da djeluju kao antigeni, te pobuđuju na stvaranje

specifičnih antitjela – protuotrova.
Jedna od bakterijskih sposobnosti je piogeno djelovanje – sposobnost skupljanja,
posljedica čega je nagomilavanje gnoja.
Ako su bakteriju u tijelo unešene neposredno ranjavanjem, govorimo o primarnoj
infekciji, a ako je rana bakterijama zadađena naknadno tada govorimo o
sekundarnoj infekciji.
Koje su etape upalnog procesa ?
U okviru niza reakcija na opštem planu, organizam na invaziju klica reagira
lokalnim procesom kojim želi infekciju lokalizirati i smanjiti. To organizam postiže
stvaranjem mehaničke barijere, koja ne dopušta prodor zaraznim klicama prema
zdravim tkivima.

Ako organizmu ne pođe za rukom da suzbije infekciju, zarazne klice prodiru kroz
postojeću čelijsku barijeru ( lymphangitis ), te se limfnim putevima šire u vidu
crvenkastih tračaka – pramenova do regionalnih limfnih čvorova ( lymphadenitis ).

Iz regionalnih limfnih čvorova bakterije dospijevaju u krvotok, te dolazi do opšte

bakterijske infekcije. Dolaskom bakterijskih toksina u krvotok nastat će toksična
infekcija – toksemija. Najčešće se u krvi nalaze i bakterije i toksini i nastaje
septikopijemija.
Kako smo podijelili infekcije ?
Infekcije se dijele na :
 Aerobne ( bakterije u ovim uvjetima za svoj opstanak zahtjevaju stalno prisustvo
zraka, pogotovo za svoje razmnožavanje )
 Anaerobne ( bakterije ne mogu da žive u prisustvu molekularnog kisika )
Koje aerobne infekcije poznaješ ?
Aerobne hirurške infekcije :
U okviru lokalnih upalnih manifestacija izazvanih aerobnim mikroorganizmima
spominjemo nekoliko tipičnih formi :
 Apsces ( abscessus )
 Flegmona ( phlegmone )
 Furunkul ( furuncullus )
 Karbunkul ( carbuncullus )
 Panaricij ( panaritium )
APSCES ( ABSCESSUS )
To je lokalna upala oštro ograničena od okolnog zdravog tkiva. Apscesna žarišta
po toku mogu biti akutna i hronična, a po veličini različita : od najsitnijih milijarnih
formi pa sve do veličine dječije glave – solitarnih apscesa. Ako se gnojna masa
nakuplja u nekoj preformiranoj tjelesnoj šupljini, govorimo o empijemu – empiema.
FLEGMONA ( PHLEGMONE )
Flegmona je upala koja se širi difuzno sa tendencijom stalnog napredovanja u svim
pravcima. Dio tijela ili organa koji je zahvaćen upalom bolan je i natečen, crven,
topao, a ako je upalni eksudat gnoj, onda postaje žućkasto, odnosno zelenkasto.
Flegmone kod kojih je eksudat gnoj naziva se phlegmone suppurativa, purulenta.
FURUNKUL ( FURUNCULLUS )
To je lokalna, gnojna upala, locirana na koži i potkoži, a uz korijen dlake. Ako je
gnoj ograničen ovojnicom korijena dlake onda se odstranjenjem dlake upala
stišava. Međutim ukoliko se upalni proces širi u bližu okolinu dolazi do lokalne
nekroze tkiva, koja formira gnojni čep. U rijetkim slučajevima, furunkuli se
proširuju po cijelom tjeli, pa govorimo o furunkulozi.
KARBUNKUL ( CARBUNCULLUS )
To je lokalna upala koja nastaje stapanjem manjih apscesnijih i furunkuloznih
gnojnih žarišta. Proces ima tendenciju širenja u prema dubljim strukturama kao što
su mišične fascije. Naročito su opasni karbunkuli u predjelu zatiljka i vrata zbog
mogućnosti prodora prema endokranijumu. Najčešće se javljaju kod dijabetičara.
PANARICIJ ( PANARITIUM )
Naziva se još i kucavac. To je skupni naziv za sve nespecifične gnojne upale,
locirane na volarnoj strani prstiju ekstremiteta. Najčešće nastaju prodorom
zaraznih klica kroz bezazlene ozlijede kože, pri čemu ubrzo dolazi do sljepljivanja
kanala rane, te zarazne klice nesmetano prodiru prema dubljim strukturama
izazivajući gnojnu upali.
Razlikujemo nekoliko formi panaricijuma :
1. p. subcutaneum – gnojna upala locirana ispod kože
2. p. tendiosum – gnojno žarište zahvata mišićne tetive i njihove ovojnice
3. p. ossale – gnojna upala zahvata koštanu strukturu pojedinih članaka prstiju
Koje anaerobne infekcije poznaješ ?
U anaerobne infekcije spadaju :
 Gasna gangrena
 Tetanus
 Antrax

Uzročnici su anaerobi koji najčešće žive u zemlji i prašini, te pod datim okolnostima
koloniziraju zapuštene i zagađene rane, pa se ubrzo stvaraju svi uvjeti za njihov
anaerobni način življenja i množenja.
U grupi patogenih anaeroba spadaju toksigene klostridije, uzročnici gasne
gangrene i tetanusa.
Gasna gangrena ( g. emphysematosa )
To je anaerobna upala, uzrokovana sporogenim bakterijama iz grupe klostridija.
Klostridiji koji imaju dominantan značaj kod gasne gangrene su clostridium
Welchii, clostridium oedematiens i clostridium septicum.

Klinički oblici gasne gangrene

 Lokalizirana forma – manifestira se pojavom anaerobnog celulita koji kasnije
prelazi u klostridijalni apsces. Oboljenjem su najčešće zahvaćeni udovi. Simptomi
su bol u predjelu rane, izražen edem, pojava mjehurića po koži a iz rane se cijedi
serosangvinolentan sadržaj koji zaudara na kiseli kupus.
 Akutna forma – manifestuje se pogoršanjem opšteg stanja, izražena adinamija
( nedostatak snage zbog patoloških procesa ), visoka temperatura, ponekad
izražena žutica i psihomotorni nemir.
 Fudroajantna forma – nastaje veoma brzo sa dominirajućim znacima opšteg teškog
stanja i veoma brzo dovodi do smrti.

Terapija gasne gangrene se sastoji od hirurškog tretmana što znači da se trebaju

odstraniti nekrotični dijelovi postavljanjem uzdužnih ureza na koži. Ponekad je
potrebno amputirati zahvaćeni ekstremitet. Daju se velike doze antibiotika, te
serum antigangrenosum koji djeluje na sva 3 tipa klostridija.
Tatanus ( zli grč )
Opasna infektivna bolest izazvana klostridijama. Uzročnik je Clostridium tetani
Nicolaier. Nakon što se klice nasele u ljudsko tjelo, one najčešće i ostaju u tom
predjelu, počinju se razmnožavati i lučiti svoje otrovne toksine.

Bacillus tetani – gram pozitivni bacil, ima spore u obliku sštapa i vrlo su otporne.
Njegovi toksini su vrlo otrovni, mogu djelovati kao antigeni tj. podstiću organizam
na stvaranje antitjela.
Bolest se javlja u dvije osnovne forme :
 Lokalizirana forma – proces je zahvatio samo pojedine grupe mišiča pa su te forme
po toku i blaže.
 Generalizirana forma – proces je zahvatio veće grupe mišiča, prvo se javljaju grčevi
koji zahvataju žvakaču muskulaturu zbog čega bolesnim ne može da otvori usta –
trismus. Grč dalje zahvata mišiče uglova usana što daje ciničan osmijeh – risus
sardonicus – cynicus. Grč zahvata mišiče trupa i ekstremiteta pri čemu tijelo
zauzima lučan poločaj oslanjajući se na potiljak i pete – opisthotonus.
Terapija tetanusa
Terapija tetanusa se sastoji prije svega od lokalne hirurške terapije, koja
podrazumijeva sve postupke kojima se uklanjaju anaerobni uvjeti. Potrebno je
izvšiti izdašnu eksciziju svih devitaliziranih struktura u rani, odstraniti eventualno
postojeća strana tijela. Mišićne grčeve tretiramo sedativima, kirarizacijom,
traheotomijom, a kod opšte paralize pluća upotrebom čeličnih pluća.

Profilaksa tetanusa se temelji na primjeni aktivne i pasivne imunizacije. U okviru

aktivne imunizacije primjenjuje se tetanusni formoltoksoid, a pasivna imunizacija
predstavlja davanje antitoksičnog seruma koje se dobiva aktivnom imunizacijom
konja, goveda, ovaca.
Tetanusni toksini se nakon šest sati definitivno fiksiraju na nervne elemente, te ih
više nije moguće neutralizirati ni najvećim dozama antitoksina. Aplikacija
antitetanusnog seruma mora učiniti čim prije po ranjavanju a najdalje unutar prvih
šest sati, jer kasnija davanja su veoma problematična, neefikasna.

Rane koje smatramo inficiranim bacilom tetanusa su : ratne rane, rane onečišćene
zemljom i prašinom, nagnječene i razderane rane i dr.
Pasivna imunizacija traje 10 – 15 dana, najviše tri sedmice, kada iz krvne cirkulacije
iščezavaju antitoksini. Prilikom davanja antitetanusnog seruma često dolazi do
alergijskih reakcija, od najblažih formi pa sve do anafilaktičkog šoka koji može
dovesti i do smrti.
Antraks
Uzročnik je gram pozitivni bacil. Bolest se najčešće prenosi kontaktom s inficiranim
materijalom, a prodor u tijelo je olakšan postojanjem površnih ozlijeda kože. Prvo
se javlja mejhurić koji se sasuši te ostaje tamna mrlja – pustula maligna. Infekcija se
dalje širi limfnim putevima sve do regionalnih limfnih čvorova koji nateknu.
Ukoliko se proces ne stiša, klice dospijevalju u krvnu cirkulaciju i nastaje teško i
često smrtonosno stanje antraksne sepste.
Šta je krvarenje i kako je podjeljeno ?
Krvarenje ( haemorrhagia ) jeste izljevanje tečnog krvnog sadržaja iz sistema srca i
krvnih sudova.

Krvarenje dijelimo prema :

 Izvoru krvarenja
 Uzroku nastanka
 Vremenu nastanka
 Mjestu nastanka
Prema izvoru krvarenja mogu biti :
a) Kardijalno – krv se izlijeva ravno iz srčanih šupljina. Pri ovom krvarenju krvni
sadržaj se izlijeva u šupljinu srčane vreće ( perikardijalnu šupljinu ) dovodeći ubrzo
do tamponade srca ili pak u sredogruđe ( mediastinum ) izazivajući najčešće
fatalne i smrtonosne komplikacije.
b) Arterijsko – krv se izlijeva iz ozlijeđenog arterijskog krvnog suda. Krv iz žile
kucavice izlazi u jakom mlazu, jarko crvene je boje, mlaz je istovremen sa srčanim
pulsacijama. Brzina istjecanja u odnosu na preteću venu je oko 6 puta veća.
c) Vensko – predstavlja izlijevanje krvi iz venskih sudova koji prenose krv prema
srcu. U njima je pritisak mnogo manji nego u arterijama i sve se više negativizira
kako se venski sudovi približavaju srcu. Pri istjecanju krvi iz vene nema pulsacija
niti krv istječe u mlazu nego se prelijeva. Krv je zagasito crveno plave boje.
d) Kapilarno – istjecanje krvi iz sitnih i mnogobrojnih krvnih žilica ( kapilara ).
Prema uzroku nastanka krvarenje može biti :

a) Posttraumatsko – iz oštečenog krvnog suda, ubodi, rezne rane, razderotine,

eksplozivne rane.
b) Intraoperativno i postoperativno – nastaju prilikom izvođenja operativnog zahvata
odnosno u periodu poslije operacije.
c) Spontano – razdor krvnog suda zbog patološkog procesa u njemu.
Prema vremenu nastanka krvarenje može biti :

a) Primarno – javlja se neposredno nakon ozlijede krvnog suda.

b) Sekundarno – nastaje naknadno i najčešće je u vezi sa infekcijom rane ili spadanjem
ligature podvezanog krvnog suda.
Prema mjestu istjecanja krvi krvarenja mogu biti :

1. Vanjsko ( haemorrhagia externa – manifesta ) je svako vidljivo krvarenje bilo da se krv

izlijeva iz ozlijeđenog krvnog suda u vanjsku sredinu ili pak krv dolazi iz oštećenih
sudova unutar ljudskog tijela kroz postojeće prirodne kanale i otvore. Takvo je krvarenje
iz nosnica ( epistaxis ), iz uha ( otorrhagia ), iz dišnih puteva (haemoptoe ), iz probavne
cijevi ( haemhatemesis et melaena ), iz urinarnog trakta ( haematuria ), iz sluznice
uterusa ( metrorhagia ).
2. Unutrašnje ( haemmorrhagia interna – oculta ) je istjecanje krvi iz krvnih sudova
unutrašnjih organa. Krv se izlijeva ili u šupljinu samog organa ili u neku postojeću
tjelesnu duplju. U svim ovim slučajevima nemožemo nikako direktno uočiti i vidjeti
krvarenje nego ga prepoznajemo po indirektnim znacima. Ta okolnost da je unutrašnje
krvarenje nevidljivo, pa nismo u stanju prosuditi brzinu, obilnost istjecanja krvi čini nas
često bezpomoćnim da ga na vrijeme obuzdamo. U tim slučajevima nismo u mogučnosti
upotrijebiti metode privremene hemostaze koje primjenjujemo kod vanjskih krvarenja.
Krv se može izlijevati u različite tjelesne šupljine : grudnu ( haematothorax ), trbušnu
( haematoperitoneum ). Može se izlijevati u šupljinu nekog organa npr. u matericu
( haematometra ), endokranijum ( haematocephalus ) ali i u preformirane patološki
stvorene šupljine kao što su ciste pojedinih organa ( slezena, jetra, gušterača, jajnici i sl. ).
Šta je hemostaza i kakva može biti ?
Hemostaza je zaustavljanje krvarenja. Može biti privremena i trajna.

PRIVREMENA HEMOSTAZA

Privremena ili improvizirana hemostaza samo je privremeno, kratkotrajno

zaustavljanje krvarenja kojim se služimo dok ne budemo u stanju primjeniti neku
od metoda definitivne hemostaze.
1. Digitalna kompresija. Izvodi se tako što se prstima pritišče odgovarajuća krvna žila
na tipičnim anatomskim mjestima gdje postoji čvrsta mišično – koštana podloga.
Digitalna kompresija zahtjeva određenu snagu pa stoga čim nam se ukaže
mogućnost digitalnu kompresiju treba zamjeniti nekom prikladnijom
kompresivnom metodom.
2. Kompresivni zavoj – je druga kompresivna metoda privremene hemostaze. Izvodi
se tako što se pritisak vrši direktno na mjesto krvarenja. To se može postići
stavljanjem na mjesto krvarenja jastučića, preko koga se obmota zavoj.
3. Esmarchova poveska – je gumena cijev ili vrpca dužine 1 metar, širine 10 cm i
debljine 3 mm. Upotrebljava se kod masivnih arterijskih krvarenja koja neposredno
ugrožavaju život bolesnika. Traka se plasira što bliže mjestu krvarenja, maksimalno
rastegne, plasira na ekstremitet i fiksira posebnim zakačkama.
4. Tamponada rane – je efikasna metoda privremene hemoragije a izvodi se tako što
se sterilnim zavojnim materijalom potpuno ispuni šupljina krvareće rane. Potrebno
je znati koliki je broz gaza i zavoja stavljeno u ranu kako ne bi zaostali nakon
vađenja tampona.
5. Metoda odloženog peana – to je ustvari hvatanje krvnog suda hirurškim
instrumentom. Ovu metodu treba primjeniti tamo gdje je moguće izbjeći upotrebu
esmarhove poveske jer ovdje mnogo manja opasnost od nekroze tkiva.
 Definitivna hemostaza je potpuno zaustavljanje krvarenja odgovarajućim
hirurškim postupcima. Tu spadaju :
 Podvezivanje ( ligatura )
 Šivanje ( sutura )
 Spaljivanje ( termokauterizacija )
 Rekonstrukcija krvnog suda
 Medikamentozna
Šta je transfuzija ?
Transfuzija je prelijevanje – transfundiranje krvi iz jedne osobe u drugu. Postoje dvije
metode davanja krvi transfuzijom :
a) Direktna – neposredno prelijevanje krvi iz vene davaoca u venu primaoca pomoću
posebno konstruisanog aparata ili običnom špricom u koju se prethodno stavi 2
ccm citrata.
b) Indirektna – sastoji se od transfundiranja konzervisane krvi infuzijom.

KRVNE GRUPE

Grupa A – aglutinogen A, aglutinin B

Grupa B – aglutinogen B, aglutinin A
Grupa AB – aglutinogen AB,
Grupa 0 – aglutinin AB
Šta je Rh faktor ?
 Rh faktor predstavlja specifični antigen na eritrocitima.

Osim podudarnosti krvnih grupa AB0 sistema potrebno je obezbjediti i

podudarnost Rh faktora.

Osobe čiji su eritrociti bili aglutinirani sa anti-Rh-tijelom su Rh pozitivni. Osobe

koje nisu mogle biti aglutinirane tim antitjelom su Rh negativne. Rh – je 20%, dok je
Rh + oko 80%. U transfuziji krvi Rh faktor ima višestruki praktični značaj :

1. Ako Rh- osoba primi krv Rh+ davaoca u krvi primaoca počet će stvaranje antitjela
protiv Rh+ krvi davaoca. Prilikom davanja prve transfuzije Rh+ krvi Rh- osobi neće
doći do reakcije jer u krvi primaoca još nema Rh antitjele. Prva transfuzija će
potaknuti Rh- krv na stvaranje Rh antitjela čiji će titar vremenom sve više rasti pa
će kod ponovnih transfuzija Rh+ krvi doći do sve burnijih reakcija. Rh- osoba može
samo jedanput primiti Rh+ krv.
2. Ako je trudnica Rh- a dijete Rh+ ( otac Rh+ ) onda će preko placentarnog krvotoka
Rh+ krv djeteta senzibilizirati Rh- krv majke što će rezultirati stvaranjem antitjela.
Ta antitjela aglutiniraće eritrocite Rh+ krvi djeteta ali ne u tolikoj mjeri da bi došlo
do burnih komplikacija. Prva trudnoća obično prolazi bez komplikacija, kod
sljedećih trudnoća titar antitjela je sve veći pa su i posljedice mnogo opasnije od
tjelesne nakaznosti do rađanja mrvog djeteta. Kod djeteta sa Erythroblastosom
najefikasnija terapija je exsanguinotransfuzija.
Koje komplikacije transfuzije poznaješ ?
Komplikacije u vezi sa transfuzijom krvi su :

1. Alergijske reakcije – od urtikarijalne ospe do angioneurotičkog edema. Pri njihovoj

pojavi treba prekinuti transfuziju i dati antihistaminike i adrenalin.
2. Pirogene reakcije – manifestuju se povečanjem tjelesne temperature. Dokaz su
nepravilnosti u procesu konzervacije krvi kao i moguće loše tehnike samog
apliciranja krvi bolesniku. Transfuziju prekinuti kod povišenja tjelesne temperature
primaoca iznad 38 stepeni C.
3. Prekomjerno opterećenje cirkulatornog aparata – javlja se kod bolesnika koji boluju
od kardiorespiratornih poremećaja, starijih osoba, kod septikemija i slično.
Manifestuju se pojavom plućnog edema, nabreknuća vratnih vena, kašlja. Nastaju
zbog davanja prevelikih količina krvi odnosno brzog davanja.
4. Hemolitičke reakcije – nastaju kao rezultat nepodudarnosti AB0 i Rh sistema ali i
davanja već hemolizirane krvi.
5. Bakterijska kontaminacija – inficirana krv – reakcija je veoma slična hemolitičkim.
U ovom se slučaju najčešće javlja hiperpireksija i hipotenzija zbog djelovanja
bakterija na vazomotorne mehanizme.
6. Zračna embolija – nastaje u slučajevima nepotpunog istisnuća zraka iz sistema kao
i kod pokušajastvaranja nadpritiska u boci upotebom balona sa željom da se
postigne brže istjecanje krvi.
7. Prenos bolesti sa davaoca na primaoca – bolesti koje se prenose transfuzijom su
sifilis ( lues ), virusni hepatitisi i SIDA ( AIDS ).