Doc.dr.sci.

Sunita Ćustendil
Poliklinika za transfuziologiju UKC Tuzla
 Ko sve može dati krv?

 Davalac krvi može biti svaka zdrava, odrasla

osoba, starosti od 18-65 godina kod koje se
ljekarskim pregledom i provjerom krvne slike,
odnosno nivoa hemoglobina, utvrdi da
davanje krvi neće ugroziti ni nju, niti osobu
kojoj bi se ta krv primjenila.

 To znači da je potrebno da se zadovolje

sledeći kriterijumi:
◦ Da je osoba zdrava, dobrog opšteg stanja.

◦ Teža od 50 kg.

◦ Tjelesne temperature manje do 370C.

◦ Pulsa između 50 - 100/min.

◦ Krvnog pritiska: ne višeg od 24/14 kPa i ne nižeg

od 13,3/8,66 kPa.

◦ Nalaz nad plućima i srcem mora biti uredan.

Ždrijelo mora biti bez upale.

Limfne žlijezde vrata i pazuha, jetra i slezina ne

smiju biti uvećane.

Hemoglobin mora biti iznad 135 g/L (Hct =

0.38) za muškarce.

Hemoglobin mora biti iznad 125 g/L (Hct = 0.4)

za žene.
◦ Interval između davanja krvi je 3 mjeseca (12
nedelja) za muškarce i 4 mjeseca (16 nedelja) za
žene.

◦ Davalac krvi u BiH ima u prosjeku 38 godina,

stalno je zaposlen i ima porodicu.

◦ Većinu dobrovoljnih davalaca krvi čine muskarci

(73,5 %), dok su žene zastupljene u manjem
procentu (26,5 %), što je uobičajeno i u drugim
zemljama.
 Kada se ne može dati krv?

 Selekcija davalaca se vrši prema ustaljenim,

isključivo medicinskim, kriterijumima za
privremeno odlaganje davanja krvi ili trajno
odbijanje zbog nepodobnosti za davanje krvi,
bilo da bi davanje krvi moglo da
ugrozi potencijalnog davaoca ili primaoca.

 Na izbor davalaca nikako nema uticaja pol,

religija, nacionalnost, seksualno opredeljenje,
politička orijentisanost, zanimanje, socijalni
status ili neki drugi sličan razlog.
Kriterijumi za PRIVREMENO odbijanje davalaca

 Hipotenzija <13,3/8,66 (100/60 mmHg)

 Benigna hipertenzija >24/13,3 (180/100 mmHg)

 Akutni glomerulonefritis

 Akutna toksoplazmoza

 Bruceloza

 Gastrointestinalne infekcije

 Gnojna kozna oboljenja

 Gonoreja

 Herpes simpleks

 Herpes zoster

 Infektivna mononukleoza

 Lajmska bolest

 Lakše infektivne bolesti (rinitis, prehlada, grip i sl.)

 Osteomijelitis
 Osteomijelitis

 Respiratorne infekcije

 Reumatska groznica

 Rubeola, parotistis

 Tireotoksikoza

 Trihineloza
 Tuberkuloza pluća i drugih organa

 Urinarne infekcije

 Zapaljenje pluca

 Zarazna žutica tipa A

 Antibiotici,Antikoagulansi,Aspirin(zamene), Nap
roxen, Piroxicam, Brufen, Voltaren/ Diklofen,
Diuretici, Antihipertenzivi, Steroidi.
 Vakcinacije

 Živim mikroorganizmima (rubeola)

 Živim atenuiranim mikroorgorganizmima: BCG,

rubeola, morbili, zauške, polio-oralno, žuta
groznica, tifus, kolera

 Mrtvim mikroorgarganizmima kao kolera, tifus

 Protiv bjesnila

 Toksoidi (difterija, tetanus)

 Vakcine sa inaktivisanim virusima (influenca,

poliomijelit i.m.), vakcine protiv hepatitisa A i B.
 Prevencija

 Akupunktura

 Inokulacione povrede

 Kontakt (u kući) sa obolelim od zarazne žutice tipa A

 Seksualni odnos ili krvni kontakt sa osobom obolelom od

HBV i/ili HCV ili osobom koja je HBsAG+ i/ili HCV+i sa HIV
+ osobom

 Kontakt sa obolelim od sifilisa, zaušaka

 Tetoviranje i probadanje tela, kože (pirsing)

 Vakcinisanje i/ili primena seruma zbog kontakta sa

obolelim od zarazne žutice tipa B i A
 Ostalo

 Ambulantne hirurške intervencije

 Endoskopija sa biopsijom

 Menstruacija

 Pobačaj

 Porođaj

 Tkivni i ćelijski transplantati

 Trudnoca

 Transfuzija krvi
 Vadjenje zuba i manje stomatološke intervencije

 Veće hirurške intervencije

 Nizak hemoglobin

 Akutni etilizam

 Varices cruris velikog obima

 Akutna alergija

 Žučni i bubrežni kamenci-akutni napad

 Epilepsija bez terapije

 Astenija
Kriterijumi za TRAJNO odbijanje davalaca

 Angina pectoris
 Apsolutna aritmija
 Koronarna bolest
 Operacije na srcu
 Srcane mane
 Astma
 Hronična opstruktivna bolest pluća

 Emfizem pluća

 Hronicna ostecenja jetre neinfektivnog

porekla

 Hronicna ostecenja pankreasa neinfektivnog

porekla

 Ulcerozni colitis
 Hipo i hipertireoidoza sa trajnom supstitucionom
terapijom

 Šećerna bolest - insulin zavisna

 Adisonova bolest

 Akromegalija

 Epilepsija pod terapijom

 Psihoza, psihopatija, mentalna retardacija

 Stanja posle insulta

 Urodjene koagulopatije
 Stečene koagulopatije
 Arterijska tromboza
 Rekurentne venske tromboze
 Tropske bolesti (lajšmanioza, babezioza,
hronicna Q groznica, tripanozomiaza kruzi -
Šagasova bolest)
 Nosioci HIV 1/2
 Hepatitis B
 Hepatitis C
 Sifilis
 CJD i druge spongiformne encefalopatije
 Prionska oboljenja
 Malarija
 Hronična toksoplazmoza
 Hronični ekcem
 Kronova bolest
 Multipla skleroza
 Psorijaza
 Reumatoidni arthritis
 Sarkoidoza
 Sistemski lupus
 Trombocitopenija
 Visoko rizično seksualno ponašanje
 Hronični alkoholizam
 Narkomanija
 Ponovljeni kolapsi pri davanju krvi
 Primaoci transplantata
 Da li postoji koristan savjet o pripremi za davanje
krvi?

 Posebna priprema za davanje krvi nije potrebna,

kao ni poseban režim poslije davanja krvi, ali da
bi se što bolje osjećali pri davanju krvi, pogotovo
ako je to prvo davanje, određeni savjeti bi mogli
da budu od koristi.

 Preporučuje se da prije davanja krvi osoba bude

odmorna, da je prethodne noći spavala
uobičajeno (dovoljno), da je uzela lagani obrok i
izvjesnu količinu tečnosti- najbolje 4 čaše vode
1-2 sata prije davanja krvi.
 Kako se ponašati poslije davanja krvi ?

 Poslije davanja krvi zavoj na pregibu lakta ne

treba skidati dva sata. Tog dana treba da se
unosi tečnosti nešto više nego uobičajeno (za 3-
4 čaše vode). Mogu se obavljati uobičajene
aktivnosti. Treba izbjegavati teži fizički rad kao
što su podizanje tereta, bildovanje, guranje
teških predmeta, najmanje 4 sata poslije davanja
krvi. Izbjegavati žurbu, pušenje bar 2 sata,
alkohol bar 8 sati, dugotrajno stajanje, pregrijane
prostorije. Tog dana ne kretati kao vozač na dug
i naporan put niti obavljati rizičan posao
(npr.penjanje, rad na skeli i sl.).
 Cio postupak od dolaska davaoca do napuštanja
službe traje oko 30 minuta, a sastoji se od:
popunjavanja Upitnika za davaoca, registracije,
određivanja nivoa hemoglobina, ljekarskog
pregleda, davanja krvi iz vene u pregibu lakta i
posluženja zahvalnim obrokom.

 Informacije o proceduri davanja krvi su sažete u

štampanom Uputstvu za davaoce koji dobija
svaki davalac pri dolasku.
 Pri popunjavanju Upitnika za davaoca, koji se sastoji od
niza pitanja na koje je neophodno dati iskrene odgovore
jer su u funkciji brige i za zdravlje davaoca koji želi da
daruje krv kao i bolesnika kome će ta krv biti primenjena
svojim potpisom davalac potvrđuje da savjesno i sa
punom odgovornošću stoji iza datih odgovora.

 Osoba koja želi da davanjem krvi pomogne drugima mora

biti sigurna da ovim činom neće ugroziti onoga kome želi
da pomogne.

 Ova sigurnost se postiže edukacijom i

samoisključivanjem u slučaju postojanja rizičnih stanja i
ponašanja kao i iskrenim odgovorima na pitanja pri
ljekarskom pregledu.
 Zašto se određuje vrijednost hemoglobina
prije davanja krvi?

Šta je homoglobin?

 Hemoglobin je crveni krvni pigment koji

prenosi kiseonik po organizmu. Nalazi se u
crvenim krvnih zrnicima (eritrocitima).
 Hemoglobin test
 Da biste mogli da date krv nivo hemoglobina
mora da bude iznad:
◦ 135 g/L za muškarce
◦ 125 g/L za žene

 Zašto nivo hemoglobina može da bude snižen?

◦ Neke zdrave osobe imaju prirodno niži nivo
hemoglobina u odnosu na nivo potreban za davanje
krvi.
◦ Zbog sniženog nivoa gvožđa koji je sastavni dio
hemoglobina.
◦ Određena stanja i oboljenja mogu da izazovu sniženja
nivoa hemoglobina u krvi.
 Ako je nivo hemoglobina nizak, šta dalje?
Ljekar će da porazgovara sa Vama i posavjetovaće Vas.

 Da li ćete moći ubuduće da dajete krvi?

Da, ako se otklone uzroci niskog hemoglobina.

 Kako da popravite nivo hemoglobina?

Koristite u ishrani namirnice bogate gvožđem.
Hrana veoma bogata gvožđem: creveno meso, džigerica,
bubrezi, ulje, riba kao što je tunjevina i sardina, cerealije,
kakao.
Hrana koja takođe sadrži gvožđe: jaja, jezgra koštuničavih
plodova (orah, lešnik), integralni hleb, suvo voće, pasulj,
sočivo, sveže zeleno povrće.

 VITAMIN C
Vitamin C iz svežih namirnica poboljšava iskorišćenost gvožđa.
 Ostala najčešće postavljana pitanja

Da li davanje krvi stvara naviku? NE

 Ne stvara se navika u smislu zavisnosti. Osjećaj
zadovoljstva zbog pripadnosti i korisnosti društvu,
čini da se formira populacija redovnih DDK.

Da li se davanjem krvi može dobiti neka zarazna

bolest? NE
 Pribor za uzimanje krvi je sterilan i za jednokratnu
upotrebu.

Da li je davanje krvi bolno? NE

 Sam ubod igle se oseti, ali se ne može proglasiti
bolom. Samo davanje krvi koje traje 5-10 minuta
nije bolno.
 Za koje vrijeme se nadoknadi darovana krv i šta
se dešava u organizmu poslije davanja krvi?

 Organizam vrlo brzo nadoknadi izgubljenu

količinu krvi. Za 48 sati se nadoknadi plazma,
leukociti za par sati u toku dana, za 3-5 dana
trombociti, za 4 nedelje eritrociti, a za oko 8
nedelja i sadržaj gvožđa u eritrocitima.

 Nivo hemoglobin se smanji za oko 10g/L. Sa

adekvatnom ishranom, vrijednost hemoglobina
se vrati na pređašnju vrijednost za oko 8 nedelja.
 Da li se mogu javiti neželjene reakcije u toku davanja krvi?
 Rijetko i nisu za brigu

Davanje krvi je apsolutno bezbjedno za davaoca jer svaka

zdrava osoba ima rezervu krvi koja nije neophodna za
normalno funkcionisanje organizma i obavljanje
svakodnevnih aktivnosti.

Količina darovane jedinice krvi predstavlja samo dio rezerve

krvi (oko 10%) koja ne može da ugrozi zdravlje niti umanji
sposobnost za normalne životne aktivnosti davaoca.

Veoma rijetko se mogu javiti neželjene reakcije od kojih je

vrijedno pomenuti pojavu modrica ili osjećaj slabosti.
 Modrice
 Iako se nadamo da nijedan davalac neće imati posljedice
nakon davanja krvi, povremeno se dogodi da se na
pregibu lakta pojavi modrica. Modrica može da djeluje
dramatično, što neke davaoce može da uznemiri,
pogotovo ako se pojavi nakon napuštanja službe za
transfuziju krvi ili sljedećeg dana. Modrice mogu da
izgledaju veoma ružno, ali su obično bezopasne i
vremenom prođu same od sebe.

Šta su modrice?
 Modrice su posljedica krvarenja ispod kože. Na primer,
jak udarac koji ne ošteti kožu može da ošteti krvne
sudove koji se nalaze odmah ispod nje, koji tada mogu
da propuštaju male količine krvi koja se sakuplja oko
krvnog suda kao modrica. Vremenom, poznata
plavoljubičasta boja pređe u zelenu, zatim u žutu, onda
blijedi i nestane. Ovo može da traje i do tri nedelje ako je
modrica velika.
 Zašto to može da se dogodi nakon davanja krvi?

 Kada se igla izvadi iz ruke, krvarenje potraje sve dok se rupica

u veni ne zatvori. Da bi se spriječilo nastajanje modrice,
potrebno je da se primjeni pritisak na mjesto uboda igle. Ovo
bi trebalo da potraje sve dok ne nestanu znaci krvarenja.
Izostavljanje pritiska na mesto uboda igle je najčešći uzorak
pojave modrica.

 Kao drugo, kada igla uđe u venu, može da se dogodi da se

ošteti i suprotni zid vene. Time se stvori rupica kroz koju krv
može da procuri. To se ne vidi uvijek za vrijeme davanja, već se
pojavi nakon nekog vremena.

 Kao treće, postoje sitni, nježni krvni sudovi koji prolaze

neposredno ispod kože, kao i veće vene iz kojih se uzima krv.
Kada igla uđe u ruku, može da se dogodi da se povredi jedan
od ovih sitnih krvnih sudova i tada nastaje krvarenje. Tako
nešto nemoguće je predvideti, jer se takvi krvni sudovi ne vide.
 Šta može da se uradi?

 Osnovni i najvažniji način spriječavanja pojave

modrica je primjena pritiska na mjesto uboda igle
sve dok krvarenje ne prestane. Da bi ostalo čisto,
to mesto se zaštićuje zavojem koji ne treba da se
uklanja bar 2 sata.

 Ako su rukavi na odjeći tjesni, zamolićemo vas da

skinete taj odjevni predmet. Tjesan rukav može da
ima efekat poveske i da izazove zastoj krvi u veni,
povećavajući mogućnost pojave modrice.

 Ako se modrica pojavi za vreme davanja,

prekinućemo davanje da bismo spriječili da se
modrica pogorša.
 Šta vi možete da uradite?
 Modrice mogu da budu bolne. Trebalo bi da izbjegavate
podizanje tereta, jer to može da pojača bol u ruci. Međutim,
lagani pokreti mogu da budu korisni. Primena haldnog obloga
na mjesto uboda može da odagna nelagodu ili bol.

 Ako se javi:

◦ Jak bol na mjestu uboda igle

◦ Utrnulost ili žmarci u ruci, šaci, prstima
◦ Otok i/ili crvenilo na ruci potražite pomoć u lokalnoj službi za
transfuziju krvi ili u najbližoj zdravstvenoj ustanovi.
 Osjećaj slabosti?

 Mali broj davalaca osjeti slabost nakon davanja

krvi. Pri davanju krvi uzima se od 8 do 10 odsto
ukupne zapremine krvi.
 Organizam većine ljudi se brzo prilagodi na ovaj
gubitak. Neki pojedinci sporije se prilagođavaju,
što za posljedicu ima osjećaj slabosti.
 Na osjećaj slabosti pri davanju krvi utiče više
faktora:
-Osobe koje puše imaju veći rizik da osjete slabost
nakon davanja krvi zbog dejstva nikotina.
-Osobe koji uzimaju alkohol nekoliko sati prije ili
poslije davanja krvi imaju veći rizik da osjete
slabost zbog toga što alkohol širi krvne sudove.
To prouzrokuje manji dotok krvi u mozak, praćen
vrtoglavicom i slabošću.
 Boravak u pregrijanoj prostoriji takođe izaziva
širenje krvnih sudova sa sličnim efektima kao
dejstvo alkohola.
 Užurbanost ili naporne vježbe mogu takođe da
pruzrokuju manji dotok krvi u mozak.
 Izostavljanje obroka i uzimanje nedovoljne količine
tečnosti usporava oporavak nakon davanja krvi.
 Dugotrajno stajanje može da dovede do nakupljanja
krvi u nogama, što umanjuje količinu krvi koju
dobija mozak.
 Ako ste u žurbi, preskačete obroke ili imate
isključivo tečni obrok, puštite, pijete ili ste
pregrijani, može da osjetite slabost i nekoliko sati
nakon davanja krvi.
 Da li je davanje krvi korisno? DA

◦ Davanje krvi je korisno sem za bolesnike, koji

primaju transfuziju krvi i za davaoce krvi jer daje
osjećaj zadovoljstva da je spasen ili poboljšali
kvalitet života najmanje jednoj osobi, a najčešće
bar 3 i više, jer se iz date jedinice krvi pripreme
(odvoje) i eritrociti, plazma i trombociti koji se kao
takvi mogu primjeniti onima kojima su potrebni.
◦ Ljekarskim pregledom se provjerava zdravlje kao i
orijentaciona krvna slika.
◦ Kostna srž se stimuliše da proizvodi nove, mlade
krvne ćelije.
◦ Poboljšava se cirkulacija i smanjuje rizik od infarkta
miokarda kod muškaraca koji daju krv 2-3 puta
godišnje kao i kod žena u menopauzi.
 Da li davanje krvi stvara naviku? NE
 Ne stvara se navika u smislu zavisnosti. Osjećaj
zadovoljstva zbog pripadnosti i korisnosti
društvu, čini da se formira populacija redovnih
DDK.
Da li se davanjem krvi može dobiti neka zarazna
bolest? NE
 Pribor za uzimanje krvi je sterilan i za
jednokratnu upotrebu.
Da li je davanje krvi bolno? NE
Sam ubod igle se oseti, ali se ne može proglasiti
bolom. Samo davanje krvi koje traje 5-10 minuta
nije bolno.
HVALA NA PAŽNJI