RAZNOVRSNOST EKOSISTEMA NAŠE ZEMLJE

Osnovni abiogeni činioci raznovrsnosti ekosistema

 Osnovne abiogene činioce raznovrsnosti ekosistema naše zemlje predstavljaju:

• OROGRAFSKO-GEOLOŠKE KARAKTERISTIKE
• KLIMATSKE KARAKTERISTIKE

 U makroreljefu Srbije izdvajaju se dve celine:

• PANONSKI BASEN
• BRDSKO-PLANINSKA OBLAST

Panonski basen

Brdsko-planinska oblast
Panonski basen

• Panonski basen obuhvata aluvijalne ravni i rečne terase duž velikih reka, lesne zaravni visine između 100
i 140 m i ostrvske planine Frušku goru i Vršačke planine.
• Geološku podlogu aluvijalnih ravni čine rečni nanosi (pesak, šljunak, mulj), dok je kod lesnih zaravni les
matična stena. Osnovnu geološku masu panonskih planina čine silikatne metamorfne stene.

Panonski basen
Brdsko-planinska oblast

 Brdsko-planinsku oblast sačinjava pet planinskih sistema različite starosti:

• RODOPSKE PLANINE (sačinjene od starih silikatnih eruptivnih stena koje su formirale

prvu kopnenu masu Balkanskog poluostrva)
• KARPATSKE PLANINE (sastoje se od starih metamorfnih stena preko kojih se najvećim
delom nalaze naslage mezozojskih krečnjaka)
• BALKANSKE PLANINE (njihovu geološku masu čine različite silikatne metamorfne stene
koje su na nekim mestima prekrivene krečnjacima)
• DINARSKE PLANINE (sastoji se od krečnjačkih stena koje su na pojedinim mestima
prošarane silikatima)
• ŠARSKO-PIDINSKE PLANINE (su sačinjene pretežno od starih silikatnih metamorfnih
stena između kojih se mestimično uzdižu krečnjačke kupe)
Brdsko-planinska oblast

Brdsko-planinska oblast
Klima

 U našoj zemlji zastupljena su tri tipa klime:

• UMERENOKONTINENTALNA KLIMA
• KONTINENTALNA (STEPSKA) KLIMA
• PLANINSKA KLIMA
Klima

Osnovna klimatska karta Srbije

Klima

Umerenokontinentalna klima

• Zahvata najveći deo zapadne, centralne i južne Srbije.

• Diferencira se na dva osnovna podtipa i niz različitih geografskih varijanata.
• ILIRSKA VARIJANTA (javlja se pod uticajem atlanske klime u zapadnom
delu Balkanskog poluostrva i odlikuje se velikom količinom padavina u toku
godine od 720 do 900 mm i nepostojanjem sušnog i polusušnog perioda)
• MEZIJSKA VARIJANTA (javlja se u centralnim i istočnim delovima Srbije
pod uticajem kontinentalne klime sa istoka i egejske varijante mediteranske
klime sa juga. Odlike su relativno hladne i umereno vlažne zime, dok su leta
topla i suva. Srednja godišnja temperatura je između 9.5 i 11.5 oC, a srednje
januarske -1.9 do 0.7 oC. Ukupna količina padavina je između 620 i 760 mm.
Polusušni period traje dva do tri meseca, sušnog perioda nema.)
Klima

Kontinentalna (stepska) klima

• Karakteristična je za severni ravničarski deo Srbije tj. za južne delove Panonske nizije u Vojvodini.
• Osnovne odlike su srednje godišnje temperature između 10.2 i 11.7 oC, srednje januarske između -1.4 i
-2.1 oC, a godišnje količine padavina između 520 i 590 mm. U letnjem periodu izražen je jedan sušni i
četiri polusušna meseca.
• Odlikuje se oštrim zimama sa apsolutnim minimumom i do -30 oC, kao i većim temperaturnim ekstremima,
čiji dijapazon između apsolutnog minimuma i maksimuma iznosi i do 80 oC.
Klima

Planinska klima

• Javlja se na višim delovima naših planina.

• Odlike su: niske srednje godišnje temperature između o.5 i 5 oC, srednje januarske između -6 i -8 oC,
kao i dugi period, od tri do šest meseci sa negativnim srednjim mesečnim temperaturama.
• Zavisno od visine javlja se više varijanti:
• ALPIJSKA KLIMA (na najvišim vrhovima najviših planina)
• SUBALPIJSKA KLIMA (na nešto manjim visinama)
• PLANINSKA KLIMA (MONTANA – na još manjim visinama)
Pregled osnovnih tipova ekosistema naše zemlje

 Teritorija naše zemlje predstavlja jedan od najznačajnijih evropskih centara ekosistemskog

diverziteta.

 Procenjuje se da u Srbiji postoji preko 600 različitih biljnih zajednica.

 U odnosu na tip rasprostranjenja svi ekosistemi se mogu podeliti u dve grupe:

 ZONALNI EKOSISTEMI (široko zonalno rasprostranjenje uslovljeno smenjivanjem klimatskih

pojaseva)

 EKOSISTEMI BEZ ZONALNOG RASPROSTRANJENJA U PROSTORU

Pregled osnovnih tipova ekosistema naše zemlje

Osnovna vegetacijska karta Srbije

Pregled zonalnih ekosistema

 U našoj zemlji ima osam osnovnih tipova zonalnih ekosistema:

Zonalni ekosistemi Klimatski tip

Ekosistemi mezofilnih listopadnih šuma Humidna varijanta umerenokontinentalne klime

Ekosistemi termofilnih listopadnih hrastovih šuma

Semiaridna varijanta umerenokontinentalne klime
centralnih i istočnih delova Balkanskog poluostrva

Ekosistemi termofilnih listopadnih šuma u

Kontinentalna klima
šumostepskom području severoistočnih delova Srbije

Ekosistemi kserofilnih stepa Kontinentalna klima

Ekosistemi frigorifilnih četinarskih šuma borealnog

Kontinentalna varijanta planinske klime
tipa

Ekosistemi frigorifilnih četinarskih šuma balkanskih

Mediteranska varijanta planinske klime
endemoreliktnih borova

Ekosistemi subalpijske žbunaste vegetacije Subalpijska varijanta planinske klime

Ekosistemi alpijskih rudina, pašnjaka i kamenjara Alpijska varijanta planinske klime

Pregled najosnovnijih tipova vegetacije naše zemlje

• A – ŠUMSKA I ŽBUNASTA VEGETACIJA

• A1 – ŠUME
• Širokolisne večnozelene šume
• Mešovite večnozeleno-listopadne šume
• Širokolisne listopadne šume
• Mešovite lišćarsko-četinarske šume
• Četinarske šume
Bukova šuma

• A2 – ŽBUNASTA VEGETACIJA
• Širokolisna večnozelena žbunasta vegetacija
• Širokolisna listopadna žbunasta vegetacija
• Četinarska žbunasta vegetacija

Planinski bor krivulj

Pregled najosnovnijih tipova vegetacije naše zemlje

• B – ZELJASTA VEGETACIJA Pašnjak

• B1 – KOPNENA ZELJASTA VEGETACIJA
• Livade, pašnjaci i kontinentalni kamenjari
• Kontinentalne stepe, peščare i slatine
• Visokoplaninske rudine
• Sipari
• Stene i litice
• Visoko planinski snežanici i mesta dugog ležanja snega Stepa
• B2 – VODENA ZELJASTA VEGETACIJA
• Vegetacija voda kontinentalnih slatina
• Močvarna vegetacija zaslanjenih staništa panonske nizije
• Nizijske eutrofne slatkovodne bare i jezera
• Emerzna vegetacija nizijskih eutrofnih slatkovodnih bara
• ’’Visoke tresave’’ (oko ili na mestima nekadašnjih glacijalnih jezera) Livada
• Sfagnumske tresave
Bara
• Tresave pored potoka u planinskim regionima

Ekosistem u
pukotini
stene
Sipar
Pregled najosnovnijih tipova vegetacije naše zemlje
• B3 – ANTROPOGENI OBLICI ZELJASTE VEGETACIJE
• Korovske zajednice okopavina
• Korovske zajednice strnih žita
• Vegetacija zidova i krovova
• Gažene nitrifikovane ruderalne površine
• Nitrifikovane površine u kojima nema gaženja
• Vegetacija oko planinskih torova
• Vegetacija požarišta
• Vlažne nitrifikovane površine duž obala reka i kanala

Emerzne i flotantne vodene zajednice Tresava