Zaburzenia Osobowości

Wiesław Jerzy Cubała

Klinika Psychiatrii Dorosłych GUMed
Osobowość (cloninger 1986,1987)
Zaburzenia Osobowości

Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości w różnych badaniach

waha się od 5-25% w populacji ogólnej, wśród pacjentów szpitali
psychiatrycznych wynosi 36-67%.

Dla postawienia diagnozy zaburzeń osobowości posługujemy się

kryteriami diagnostycznymi czyli listami cech, które muszą
występować żebyśmy mogli postawić określoną diagnozę.
Zaburzenia Osobowości

• Utrwalony, sztywny, dezadaptacyjny wzorzec

patologicznych zachowań i/lub przeżywania
manifestujący się w zakresie sfer: poznawczej,
afektywnej, interpersonalnej, kontroli impulsów
• Indywidualne cierpienia i/lub niepożądany wpływ na
otoczenie
• Manifestacja od okresu późnego dzieciństwa lub
adolescencji
Osoby z Zaburzoną Osobowością Spełniają
Poniższe Kryteria:

 wyraźnie dysharmonijna postawa obejmująca zazwyczaj wiele zakresów funkcjonowania np.

pobudliwość, uczuciowość, kontrolę popędów, sposoby postrzegania i myślenia oraz styl
związków z innymi ludźmi

 wzorzec nieprawidłowego zachowania jest długotrwały, nie ogranicza się do epizodów choroby
psychicznej

 wzorzec nieprawidłowego zachowania jest całościowy i wyraźnie niedostosowany w stosunku do

rozmaitych sytuacji indywidualnych i społecznych

 wymienione trudności pojawiają się w okresie dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i

utrzymują się w wieku dojrzałym

 zaburzenia prowadzą do wyraźnie złego samopoczucia, które może pojawić się w późniejszym
okresie

 zaburzenia zazwyczaj ale nie zawsze współwystępuje z istotnymi trudnościami w zakresie

sprawności zawodowej i społecznej

 są to zaburzenia nie wynikające ze znacznego uszkodzenia czy choroby mózgu

Zaburzenia Osobowości

• Stabilność, mała elastyczność w sytuacjach trudnych

• Stosowanie ciągle tych samych strategii, co na zasadzie

błędnego koła zwiększa stres i pogarsza interakcje z
otoczeniem.

• Pogorszone interakcje według zaburzonej osoby uzasadnia ją i

wzmacniają stosowanie patologicznych strategii.
Grupy (Klastry, Wiązki)
Zaburzeń Osobowości wg DSM-5:

• Grupa A: osobowość paranoiczna, schizoidalna, schizotypalna (brak bliskich

związków z innymi, chłód emocjonalny, tendencja do nietypowego postrzegania
rzeczywistości, dziwaczność, ekscentryczność)

• Grupa B: osobowość antysocjalna, histrioniczna, z pogranicza, narcystyczna

(duża intensywność emocji, niski próg frustracji, intensywne, burzliwe związki z
innymi)

• Grupa C: osobowość anankastyczna, osobowośc unikająca, osobowość

zależna (lękliwość, unikanie sytuacji dyskomfortowych, wycofanie z relacji,
potrzeba bliskości innych osób)
Osobowość Paranoiczna

1. nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie

2. tendencja do długotrwałego przeżywania przykrości

3. podejrzliwość, ujmowanie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub

pogardliwych

4. prowokujące do walki, sztywne poczucie własnych praw, niewspółmierne do potrzeb

wynikających z aktualnej sytuacji

5. nawracające, nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej partnera

6. tendencja do przeceniania własnego znaczenia wyrażająca się utwaloną postawą

ksobną

7. pochłonięcie spiskowymi wyjaśnieniami wydarzeń dotyczącymi zarówno pacjenta jak i

całego świata
Osobowość Schizoidalna

1. brak lub znikome działania służące przyjemności

2. chłód emocjonalny, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości

3. ograniczona zdolność wyrażania emocji wobec innych

4. niezainteresowanie pochwałami i krytyką

5. brak zainteresowania doświadczeniami seksualnymi

6. preferencja samotnictwa

7. pochłonięcie fantazjowaniem i introspekcją

8. brak bliskich przyjaciół lub zaufanych związków (co najwyżej pojedyncze, oraz
brak potrzeby takich związków z ludźmi)

9. niewrażliwość wobec obowiązujących norm i konwencji społecznych

Osobowość Dyssocjalna

1. bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych

2. postawa nieodpowiedzialności, lekceważenie norm, reguł, zobowiązań

społecznych

3. niemożność utrzymania trwałych związków z innymi chociaż nie ma

problemów z ich nawiązywaniem

4. bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji, w tym

zachowań gwałtownych

5. niezdolność przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń a w

szczególności z doświadczanych kar

6. wyraźna skłonność do obwiniania innych lub wysuwanie pozornie

możliwych do uznania racjonalizacji zachowań, które są źródłem konfliktów
z otoczeniem
Osobowość Histrioniczna

1. dramatyzowanie, teatralność, przesadny wyraz emocjonalny

2. sugestywność , łatwość ulegania wpływowi innych osób lub okoliczności

3. płytka i chwiejna uczuciowość

4. poszukiwanie docenienia (bycie w centrum)

5. niestosowna uwodzicielskość w wyglądzie czy zachowaniu

6. nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej

Osobowość typ Borderline (z pogranicza)

1. zaburzony obraz siebie, własnych celów i wewnętrznych

preferencji

2. uczucie pustki wewnętrznej

3. intensywne i niestabilne związki

4. lęk przed porzuceniem

5. samookaleczenia, groźby samobójstwa

Osobowość Narcystyczna

Zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań

zdominowany nastawieniem wielkościowym (w wyobraźni lub
na jawie), potrzebą bycia podziwianym, brakiem empatii i
niezdolnością do przyjęcia perspektywy innych osób.
Kryteria Diagnostyczne DSM-IV

1. pretensjonalne poczucie własnego znaczenia (np. wyolbrzymianie osiągnięć i

talentów, oczekiwanie bycia uznanym za lepszego bez współmiernych
osiągnięć)
2. zaabsorbowanie fantazjami o nieograniczonych sukcesach, władzy,
błyskotliwości, pięknie lub idealnej miłości
3. wiara, że jest się kimś „szczególnym” oraz wyjątkowym i można być
zrozumianym przez oraz powinno się zadawać jedynie z ludźmi czy
instytucjami o szczególnym bądź wysokim statusie
4. wymaganie nadmiernego podziwu
5. poczucie wyjątkowych uprawnień , czyli wygórowane oczekiwania co do
szczególnie przychylnego traktowania lub automatycznego
podporządkowania się przez innych narzucanym im oczekiwaniom
6. eksploatowanie innych, czyli wykorzystywanie ich do osiągnięcia swych celów
7. brak empatii: niechęć do honorowania lub utożsamiania się z uczuciami i
potrzebami innych
8. częsta zazdrość o innych lub wiara, że inni są zazdrośni o nas
9. okazywanie arogancji i wyniosłych zachowań lub postaw
Osobowość Unikająca (lękliwa)

1. stałe napięcie i niepokój

2. poczucie nieatrakcyjności indywidualnej, społecznego nieprzystosowania

lub niższości w stosunku do innych osób

3. nadmierna koncentracja na byciu krytykowanym lub odrzucanym w

sytuacjach społecznych

4. niechęć do wchodzenia w bliższe związki z ludźmi o ile nie zapewnią

akceptacji

5. ograniczony styl życia z powodu zapewniania sobie fizycznego

bezpieczeństwa

6. unikanie kontaktów społecznych lub zawodowych, które pociągają za sobą

istotny kontakt z ludźmi z obawy przed krytyką, nieakceptacją, odrzuceniem
Osobowość Zależna

1. dozwalanie innym na przejmowanie odpowiedzialności za swoje decyzje

2. podporządkowywanie własnych potrzeb potrzebom innych od których się jest

zależnym albo nadmierne uleganie ich życzeniom

3. niechęć do stawiania nawet racjonalnych wymagań osobom, od których jest

się zależnym

4. poczucie niewygody i bezradności w sytuacji osamotnienia z powodu

nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie

5. nadmierna obawa przed opuszczeniem przez osobę pozostającą w bliskim

związku i osamotnieniem, wobec konieczności zajęcia się swoimi sprawami

6. ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych

Osobowość Anankastyczna

1. nadmiar wątpliwości i ostrożności

2. pochłonięcie przez szczegóły, regulaminy, inwentaryzowanie i

porządkowanie, organizowanie lub schematy postępowania

3. perfekcjonizm (który przeszkadza w wypełnianiu zadań)

4. nadmierna sumienność, skrupulatność i nadmierne skupienie się na

produktywności z zaniedbaniem przyjemności i związków międzyludzkich

5. pedanteria, uległość wobec konwencji społecznych

6. sztywność i upór

7. sądzenie, że inni podporządkują swe działania sposobom działania pacjenta

albo nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na działanie

8. pojawianiem się natarczywych a niechcianych myśli i impulsów

 Praca domowa

Zaburzenia osobowości (ogólnie): https://www.youtube.com/watch?v=2KuZM9p88VA

Zaburzenia osobowości (ogólnie): https://www.youtube.com/watch?v=4E1JiDFxFGk
Zaburzenia osobowości (ogólnie): https://www.youtube.com/watch?v=-Xv593jgyJ4
Osobowość z pogranicza: https://www.youtube.com/watch?v=to5qRLRSS7g
Osobowość paranoiczna: https://www.youtube.com/watch?v=vMWGKZMC0oE
Osobowość unikająca: https://www.youtube.com/watch?v=ujj4ZUmBYlc
Osobowość narcystyczna: https://www.youtube.com/watch?v=K784y_gwXUo
Jak rozpoznać osobowość narcystyczną u partnera? https://www.youtube.com/watch?
v=K784y_gwXUo
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!