Osnove tekstilne tehnologije

Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste razboja.

Biljana Pejić
 DEFINICIJA TKANINE

• Tkanina predstavlja složenu, biaksijalnu strukturu

nastalu međusobnim ukrštanjem dva sistema pređa
(osnove i potke), koji su međusobno postavljeni pod
pravim uglom.

• Tkanina gipko telo, čija je debljina zanemarljivo mala

u odnosu na dužinu i širinu, pa se stoga uslovno
može smatrati dvodimenzionom strukturom, odnosno
tekstilnom "površinom“.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
  Sistem pređa koji se prostire po dužini tkanine
naziva se osnova.

 Sistem pređa raspoređen po širini tkanine naziva se

potka.

 Način preplitanja dva osnovna sistema prediva, tj.

sistema žica osnove i sistema žica potke naziva
se prepletaj tkanine.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Međusobnim preplitanjem dva sistema žica (sistem
osnove i sistem potke), koje su postavljene pod pravim
uglom nastaju biaksijalne tkanine,

Pored biaksijalnih, postoje i tzv. triaksijalne tkanine

koje se sastoje iz tri sistema pređa koji se međusobno
ukrštaju pod uglom od 60°.

Kod triaksijalmih tkanina potka predstavlja jedan

sistem žica i ima položaj kao kod biaksijalne tkanine, a
druga dva sistema žica u tkanini su žice osnove.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 biaksijalna tkanina triaksijalna tkanina

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Uređaji koji se koriste za formiranje tkanine nazivaju
se tkački razboji.
Prvi tkački razboji složenije konstrukcije za ručno, a
kasnije i industrijsko tkanje, bili su razboji sa
čunkom.
Čunak se koristi za unošenje potke u zev (otvor koji
se formira se podizanjem određenog broja žica
osnove i spuštanjem preostalih žica osnove, zavisno
od zadatog prepletaja tkanine).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Tkački razboj sa čunkom
Osnovni delovi
razboja
• Osnovino vratilo,
• Osnovin most
• Štapci,
• Lamele ili čuvari
osnove,
• Nite,
• Ekscentri, nitne ili
žakar mašine
• Čuvari potke,
• Udarač ili piker,
• Raspinjači,
• Grudni most,
• Peščano vratilo,
• Robno vratilo,
• Regulatori kretanja
osnove,
• Regulatori kretanja
tkanine.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Nezavisno od vrste razboja, obrazovanje tkanine se odvija
u pet osnovnih faza:

1. Odmotavanje osnove sa osnovinog vratila,

2. Obrazovanje zeva,

3. Uvođenje potke u zev,

4. Pribijanje potke i

5. Namotavanje tkanine na robno vratilo.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
1. Odmotavanje osnove sa osnovinog vratila

 Žice osnove se odmotavaju sa navoja osnove (1);

 Žice osnove se savijaju preko "osnovinog mosta" (2);

 Menjajući pravac kretanja iz vertikalnog u horizontalni, žice osnove prelaze

preko "štapaca" (3);

 Nakon toga prolaze kroz lamele ili tzv. "čuvare osnove" (4).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
2. Obrazovanje zeva

Žice osnove dalje prolaze kroz kotalce (5) i ničanica (6), koje su smeštene u
nitama (7);
Dizanjem pojedinih nita i istovremenim spuštanjem preostalih, dolazi do
podizanja i spuštanja žica osnove, koje su u te nite uvedene, pri čemu se formira
prostor tj. zev (8).
Zev može da se obrazuje pomoću ekscentara (9), nitne ili žakar mašine.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
3. Uvođenje potke u zev
Kroz formirani otvor između razdeljenih žica osnove (zev), probacuje se žica potke
bilo čunkom (10) ili na neki drugi način (projektilom, hvatačem, mlazom nekog
fluida).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
4. Pribijanje potke

Provučena žica potke se pribija na liniju tkanja pomoću brdila (11) odnosno,

Neposredno pomoću brda (12), koje je pričvršćeno između trupa brdila (13) i
nadbrdila (14).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
5. Namotavanje tkanine na robno vratilo
Na obe ivice obrazovane tkanina se postavlja po jedan raspinjač (15), koji
sprečavaju skupljanje formirane tkanine.
Obrazovana tkanina se savija preko "grudnog mosta" (16), čime menja pravac
kretanja iz horizontalnog u vertikalno, delimično se obavija oko "peščanog vratila"
(17) i konačno namotava na "robno vratilo" (18).
Glavni element za kinematsku raspodelu kretanja je glavno vratilo ili tzv.
"kolenasto vratilo" razboja (19).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Faze formiranja tkanine na tkačkom razboju

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Podela razboja
• Prema sirovinskom sastavu,
• Prema uglu ukrštanja osnove i potke (biaksijalne i triaksijalne tkanine),
• Prema načinu unošenja potke u zev (čunkovni i bezčunkovni),
• Prema fazama rada (jednofazni i višefazni),
• Prema načinu stvaranja zeva (sa otvornim, zatvorenim i punim zevom),
• Prema vrsti tkanine koja se na njima izrađuje (tkanine za odevni tekstil,
tkanine za ambijentalni tekstil, razboji za jednoslojne i višeslojne
tkanine...),
• Prema širini tkanine (uski i široki razboji),
• Prema položaju motora na razboju,
• Prema obliku razboja (ravni i kružni razboji).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
Prema konstrukciji, načinu unošenja potke u zev i
produktivnosti tkački razboji se dele na:

konvencionalne i

nekonvencionalne.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Prvi razboji koji su se koristili za proizvodnju tkanina su
konvencionalni razboji.

Pod konvencionalnim razbojima se podrazumevaju

razboji sa čunkom (potka se ubacije u zev sa čunkom).

Tehnološki razvoj je doveo do povećanja brzine

procesa tkanja, pri čemu su se brzine ubacivanja potke
u zev čak približile fizičkim granicama.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Prvi razboji koji su se koristili za proizvodnju tkanina su
konvencionalni razboji.

Pod konvencionalnim razbojima se podrazumevaju

razboji sa čunkom (potka se ubacije u zev sa čunkom).

Prilikom tkanja na nekonvencionalnim razbojima, za

unošenje potke u zev, koriste se projektili, hvatači,
vazdušni i vodeni mlaz.

Tehnološki razvoj je doveo do povećanja brzine

procesa tkanja, pri čemu su se brzine ubacivanja potke
u zev čak približile fizičkim granicama.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.
 Dalje poboljšanje performansi može se postići
razvojem i maksimalnim iskorišćenjem novih
tehnologija koje su usmerene na korišćenje:

nekonvencionalnih višefaznih razboja (razboji treće

generacije) i

razboja za trodimenziono tkanje (3D razboji-razboji

četvrte generacije).

Osnovi tekstilne tehnologije/ Definicija tkanine. Tkački razboj i vrste

razboja.