Osnove tekstilne tehnologije

Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i karakteristika vlakana na postupak

izrade i dorade netkanog tekstilnog materijala.

Biljana Pejić
 Učvršćivanje plastice
Plastica, bez obzira na primenjeni postupak
formiranja, nema zadovoljavajuća upotrebna svojstva
(čvrstinu i kompaktnost) pa se kao takva ne može
koristi kao gotov proizvod.
U cilju formiranja proizvoda sa adekvatnim
upotrebnim svojstvima, koji se može dodatno
oplemenjivati ili direktno koristiti, plastica se mora
dodatno učvrstiti.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice

Odabir postupka kojim se plastica može učvrstiti

uslovljen je:

-sirovinskim sastavom plastice,

-položajem vlakana u plastici i

-namenom netkanog tekstilnog materijala.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Postupci učvršćivanje plastice

Fizički postupci Hemijski postupci

Mehanički Termički - impregnacija

- raspršivanje
- iglanje - vrućim vazduhom
- štampanje
- pletenje - kalander valjcima
- tretman penom
- valjanje - zavarivanjem
- bubrenje - ultrazvukom
- vodenim mlazom - IC zracima

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Mehanički postupci učvršćivanja plastice

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice iglanjem

Iglanje predstavlja zaplitanje vlakana koji se već nalaze u plastici,

čime se povećava zgušnjavanje plastice, a usled delovanja sila
trenja između vlakana dolazi i do povećanja jačine plastice.

Stepen povećanja gustine plastice, a samim tim i njene jačine,

zavisi od:

-konstrukcije i izbora igala za iglanje,

-projektovane gustine igala,
-dubine iglanja i
-ubodne frekvencije.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice prošivno-pletaćom tehnikom

Učvršćivanje plastice prošivno-pletaćom tehnikom najčešće se vrši

kod plastica dobijenih mehaničkim postupkom, a u određenim
situacijama i kod plastica dobijenih aerodinamičkim ili kombinovanim
postupkom.
Dva osnovna tipa učvršćivanja plastice prošivno-pletaćom tehnikom,
odnosi se na postupke:
-sa pređom i
-bez pređe.
Postupak sa pređom odnosi se na upotrebu igle sa kukicom, koja
prolazi kroz plasticu, sa druge strane zahvata pređu, a potom je
provlači kroz plasticu i tako je učvršćava.
Postupak bez upotrebe pređe, koristi iglu koja prilikom povratka kroz
plasticu zahvata pramen vlakana i provlači ga kroz plasticu.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Proizvodne prošivno-pletaće tehnike

Maliwatt, Arachne, VP – dve komponente: plastica i pređa;

Malivlies, Arabeva – jedna komponenta: plastica;
Malimo, Arutex – tri komponente: pređa za osnovu, potku i pređa za šivenje;
Schusspol, Liroflor, Florotol – tri komponente: pređa za potku, pređa za lice
(efekte) i pređa za šivenje;
Malipol, Araloop, Bi-lop – dve komponente: temeljnog materijala i pređe za
lice;
Voltex – dve komponente: temeljnog materijala i plastice za efekte;
Malifol – tri komponente: folije umesto niti osnove, folije umesto niti potke i
pređe za šivenje;
Finofur – dve komponente: temeljnog materijala i plastice za
oblikovanjeplišane površine(veštačkog krzna)

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Maliwatt, Arachne, VP – Malivlies, Arabeva –
dve komponente: plastica i pređa jedna komponenta: plastica

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice valjanjem i skupljanjem

Valjanjem ili filcanjem se učvršćuje plastica formirana od vlakana,

koja međusobno prijanjaju bez nekog posbnog postupka obrade, usled
karakteristične morfologije i kovrdžavosti.

Ovim postupkom se učvršćuju plastice napravljene od životinjskih

dlaka.

Slično filcanju, dobijaju se i učvršćuju plastice napravljene od vlakana

sa izraženim skupljanjem u određenim uslovima.

Postupkom skupljanja učvršćuju se plastice od PVC, PAN, PES, PP i

dr. vlakana.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice vodenim mlazom

Ovaj postupak učvršćivanja plastice zasniva se na mršenju vlakana u

plastici pod uticajem udara vodenog mlaza, koji se kroz nju propušta
pod pritiskom.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Termo učvršćivanje vlakana kalander valjcima

• Kalandriranje je jedan od najčešće korišćenih

postupaka i podrazumeva upotrebu kalander valjaka
koji uz zagrevanje i pritisak oblikuju koprenu.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
Hemijsko adheziono učvršćivanje plastice
Vezivna sredstva - vodorastvorni polimeri od kojih
su najpoznatiji:

- akrilni polimeri i kopolimeri,

- kopolimeri stirena i butadiena,
- kopolimeri vinilacetata i etilena,
- prirodni i sintetički kaučuk,
lateks, smole, poliuretani i slično.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Učvršćivanje plastice nanošenjem
termoplastičnih lepkova

Postupak značajan za proizvodnju međupostavnih

materijala za tekstilnu konfekciju.

Kao termoplastični lepkovi obično se koriste kopolimeri

poliamida (PA6, PA66, i PA12), kao i kopolimeri etilena i
vinilacetata.

Termoplastični lepkovi se na netkani materijal mogu

nanositi tehnikom posipanja, tačkastog nanošenja pomoću
valjaka, rotacionom štampom ili pomoću igala.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Funkcija vlakana u proizvodnji NTM

Funkcija vlakana u izradi NTM, može biti različita, a to zavisi od

njihove uloge u povezivanju (učvršćivanje) plastice. Sa ovog
aspekta, funkcija vlakana u proizvodnji NTM se odnosi na:
Upotrebu vlakana u količini od 100 % mase NTM, uključujući i
funkciju povezivanja strukture;
Upotrebu vlakana u funkciji vezivne komponente u strukturi
NTM i to kroz:
•njihovu sposobnost filcanja,
•formiranje vezivnih mesta po jednom od tehnoloških postupaka,
•formu pređe koja služi za povezivanje strukture NTM.
Upoterbu vlakana u funkciji punila (jakne, jastuci...), tako da u
osnovi predstavljaju pasivni deo NTM.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Vezivna svojstva vlakana

Vezivna svojstva vlakana se utvrđuju:

Preko njihove sposobnosti bubrenja ili

rastvaranja;

Preko njihove termoplastičnosti;

Preko njihove sposobnosti visokog stepena

skupljanja.

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Izbor vlakana za NTM prema njihovim dimenzionim
svojstvima

Pod dimenzionim karakteristikama vlakana, bitnim za

karakteristike NTM, podrazumevaju se njihova:
-dužina
(tekstilna prašina do 3 mm, pa sve do vlakana iz like dužine do 300 mm ili
prirodne svile ili hemijskih filamenata neograničene dužine);
• prečnik i
• finoća
-vrlo fina do 1,11 dtex;
-fina do 3,33 dtex;
-srednje fina do 5,55 dtex;
-gruba do 49,95 dtex i
-vrlo gruba iznad 49,95 dtex.

U praksi se najčešće koriste vlakna finoće 1,7 dtex do oko 5,0

dtex, sa težištem na 1,7-3,3 dtex)

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
Mehaničke karakteristike pojedinih vlakana, koja se koriste za izradu
netkanog tekstilnog materijala

Vrsta Prekidna jačina, Izduženje, % Gustina, Sadržaj

vlakana cN/tex g/cm3 vlage, %
u suvom u mokrom u suvom u mokrom
stanju stanju stanju stanju

Viskoza 20-33 11-19 15-40 19-45 1,5-1,52 13,0

PE 22-63 22-63 10-40 10-40 0,95-0,96 0,0
PET 35-95 35-95 20-50 20-60 1,36-1,41 0,4
PAN 35-47 32-43 25-40 30-50 1,17-1,22 2,0-3,0
PP 22-63 22-63 10-40 10-40 0,90-0,92 0,0
PA 30-90 26-79 15-70 19-75 1,14 4,0-4,5

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Karakteristične temperature omekšavanja pojedinih
polimera

Polimer Temperatura
omekšavanja, 0C
polivinilacetat 28
ataktički polistiren 100-120
polivinilhlorid 80-85
naknadno hlorovani polivinilhlorid 70-105
polietilen visoke tačke topljenja 105-110
polietilen niske tačke topljenja 125-135
polikaprolaktam 212-220
kopolimer (50/50 % vinilhlorid- 95
vinilidenhlorid)
kopolimer (85/15 % vinilhlorid-vinilacetat) 150-170

Osnovi tekstilne tehnologije/ Postupci učvršćivanja plastice. Uticaj vrste i

karakteristika vlakana na postupak izrade i dorade netkanog tekstilnog
materijala.
 Vežbe – 15. termin

Formiranje netkanog tekstilnog materijala.

Osnovi tekstilne tehnologije/ VEŽBE -15. termin. Formiranje netkanog

tekstilnog materijala