DATUEN KUDEAKETA ETA ANALISI

ESTATISTIKOA II
2. Gaia: Aldagai kategorizatuen arteko
erlazio ereduak
Bi aldagai kategorizatuen arteko erlazioaren
azterketa.
Kontingentzia taula: Zer da?

Kontingentzia taula baten bidez aldagaien elkar arteko

erlazioa aztertu eta deskriba daiteke.
 Kontinjentzia taula kategoriazko aldagaien arteko erlazioa adierazi eta
aztertzeko eredua da.
 Maiztasuna da kontinjentzia taularen oinarrizko estatistikoa: absolutua
zein erlatiboa (portzentajea).
 Kontinjentzia taula i lerro eta j zutabedun taulari esaten zaio. Lerro eta
zutabe kopurua bat dator, elkartutako i eta j kategoria kopurudun bi
aldagaiekin.
 Kontinjentzia taulan zera irakur daiteke…
 Bazterretako lerroan edo zutabean: Aldagai bakoitzari dagokion
maiztasun banaketa
 Zutabe edo lerroetan: Bigarren aldagaien kategoria bakoitzean aldagai bati
dagokion maiztasun banaketa baldintzatua.
 Elkargunetan: Aldagai bien maiztasun baldintzatua
Elkarketa hipotesiak
 Bi gertaeren artean erlazioa dagoen edota erlazioa nolakoa
den adierazi nahi denean.

 Eskuma muturreko populismoa gizarte klase baxuan igo da.

 Gizarte ikerkuntzan erlazio edo elkarketak ez du beti

kausalitatea adierazten. Fenomeno bi aldi berean gertatu
eta elkartuak egon daitezke, elkarren artean kausa-
ondorioa izan gabe. Adib.:

delinkuentzia tasa eta elizara joateko maiztasuna.

 Hipotesi kausala, fenomeno bat bestearen ondorioa dela

azaltzeko erabiliko da soil-soilik.
Bi fenomenoen arteko erlazioa
adierazten duten hipotesiak…
— Produktu baten kontsumo maila lotuta dago
produktuak telebistan dituen publizitate
minutuekin.
— Gurasoen ikasketa mailak ikasleen
errendimenduarekin dago erlazionatua.
— Politikarien balorapena adinaren arabera
azaltzen da
— Eskola errendimendurako, alkohol kontsumoa
arrisku faktorea da.
— Partehartze politikoa eskasagoa tamaina erdiko
hirietan.
Erlazioa eta nolakoa den adierazten
duten hipotesiak…

— Telebistan publizitate minutu kopuru handia duten

produktuen kontsumo-maila altua da.
— Eskola-errendimendu baxuena, lehen mailako ikasketak
dituzten gurasoen seme-alaben artean agertzen da.
— Gazteek txarrago baloratzen dute politikarien lana.
— Eskola-errendimendu baxua izateko probabilitatea
areagotu egiten da alkohol kontsumoa altua duten
nerabeen artean.
— Delinkuentzia tasa handiagoa da erlijio-praktika (elizara
joateko ohitura) altuko auzoetan.
Ondorengo taula ulertzeko gai zara?
Zenbat aldagai daude: KIROLZALEA IZATEA, SEXUA, ADIN TALDEA
Nola gurutzatzen dira?: KIROLZALEA*SEXUA
KIROLZALEA*ADIN TALDEA
Zein da ematen den datua? Zer esan daiteke ezaugarriei buruz?
Kirolzaletasunaren eta sexuaren maiztasun
banaketak osatuko ditugu…

KIROLZALETASUNA SEXUA
Bai, oso kirolzalea 454 Emakumezko 429
Bai, apur bat kirolzalea 249 Gizonezko 428
Ez, batere ez 146 857
ED-EE 8
Guztira 857

Aldagai bakoitzaren maiztasun banaketak, alegia

 Nola banatzen da sexua
 Nola banatzen da kirolzaletasuna
Kirolzaletasuna eta sexua elkartzen duen
kontingentzia taula osatuko dugu…
 Maiztasun absolutuak
 Aldagai bakoitzaren maiztasun banaketa
 Maiztasun banaketa baldintzatua
 Maiztasun baldintzatua

SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko
Bai, oso kirolzalea 454 308 146
Bai, apur bat kirolzalea 249 86 163
Ez, batere ez 146 30 116
ED-EE 8 4 4
Guztira 857 428 429
Portzentaje bertikalak: kirolzaletasuna nola
banatzen den sexuaren arabera
 Maiztasun erlatiboak: bertikalak / horizontalak /totalak
 Zeren gainean kalkulatzen dira?: lerroa / zutabea / totala
 Iritzia: zer azaldu nahi den.

SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko
Bai, oso kirolzalea 53% 70% 33%
Bai, apur bat kirolzalea 29% 21% 39%
Ez, batere ez 17% 8% 27%
ED-EE 1% 1% 1%
100 100 100
Guztira (857) (428) (429)
Portzentaje horizontalak: sexuaren banaketa
kirolzaletasunaren araberako taldeetan

SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko
100
Bai, oso kirolzalea (454) 68% 32%
Bai, apur bat 100
kirolzalea (249) 34% 66%
100
Ez, batere ez (146) 21% 80%
100
ED-EE (8) 50% 50%
Guztira 857 50% 50%
Portzentaje totalak: sexua eta
kirolzaletasuna elkarturik nolako banaketa

SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko

Bai, oso kirolzalea 53% 36% 17%

Bai, apur bat kirolzalea 29% 10% 19%

Ez, batere ez 17% 3% 14%

ED-EE 1% 0% 1%
100
Guztira (857) 50% 50%
Irakurketa…
 Kirolzaletasuna nabarmen aldatzen da
generoaren arabera. Dudarik gabe,
oraindik ere, kirolzaletasuna
gizonezko izatearekin lotuta dago.
EAEn biztanleriaren erdia “oso
kirolzalea” bada (% 53), gizonezkoen
artean portzentajea % 70ra iristen
da, emakumezkoen doblea baino
gehiago.
Alde hori adierazgarria da? Aldagaien
arteko erlazioaren adierazle da?
 Aldagaien arteko askatasuna
probatzeko testa: Ji-karratua
 Hipotesi hutsa: aldagaiak elkar artean
askeak dira. Ez daude elkar erlazionaturik.
 Aurkako hipotesia: aldagaiak
elkarmenpekoak dira. Erlazio adierazgarria
dago bi aldagaien artean.
 Kontrasterako estatistikoa: Ji-
Karratua eta Ji-ren probabilitate
banaketa.
Ji-Karratuaren Proba
 Bi aldagaien arteko erlazioa egiaztatzeko estatistika testa.
 Ji-Karratua Frogaren bidez aldagaien arteko erlazioa
adierazgarria den ala ez egiaztatuko da. Horretarako
parekatu egiten dira alde batetik behatutako emaitzak eta,
bestetik, itxarondakoak, hau da, erlaziorik gabeko taulak
aurkeztuko lituzkenak.
 Ji-karratuaren froga aplikatzeko N ezin da 50 baino
txikiago izan.

Ji-karratua indizea
kalkulatzeko formula:
Ji-Karratua estatistikoa
 Estatistika koefizientea.
 Ji-karratua bi aldagaien arteko elkarketa aztertzeko
kalkulatzen den indizea da.
 Balio positiboak hartzen ditu
 0 ematen du aldagaien arteko erlazioa adierazten
ez duen taulan
 Ez du gehienezko balio finkorik. Aldiz, maximoa
N(K-1) da, non N laginaren tamaina eta K taulako
lerro edo zutabe kopurua den, kopururik txikiena
bata ala bestea den. (Adibidez, 2x2ko taularentzat
balio maximoa N da)
 Beraz, ji-karratua ezin da elkarketarako neurri gisa
erabili.
Demagun kirolzaletasunaren eta sexuaren
artean ez dagoela inolako erlaziorik…(1)
SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko
53% 53% 53%
Bai, oso kirolzalea 454 50% 50%
29% 29% 29%
Bai, apur bat kirolzalea 249 50% 50%
17% 17% 17%
Ez, batere ez 146 50% 50%
1% 1% 1%
ED-EE 8 50% 50%
100 50% 50%
Guztira (857) (428) (429)

Kirolzaletasuna ez da aldatzen sexuaren arabera, gizonezko

edo emakumezko izateak ez du inolako diferentziarik
sortarazten.
Demagun kirolzaletasunaren eta sexuaren
artean ez dagoela inolako erlaziorik…(2)

SEXUA
KIROLZALETASUNA Gizonezko Emakumezko
Bai, oso kirolzalea 454 227 227
Bai, apur bat kirolzalea 249 124 125
Ez, batere ez 146 73 73
ED-EE 8 4 4
Guztira 857 428 429

Espero daitekeen emaitza:

itxarondako maiztasunak
 ni  nj
ne  N

Itxarondako maiztasunak honela kalkulatu

daitezke…(3)

Aldagaien banaketa kontuan izanda, bi kategoria gertatzeko

probabilitatea da itxarondako maiztasuna. Adib.,
probabilitatea neska eta kirolzalea izateko.
Itxarondako maiztasunak kalkulatzeko formula:

Itxarondako maiztasuna
adierazten duena zera da: aldagai
askeak balira izan beharko
genukeen maiztasuna

Horrela, aldagaien artean erlaziorik ezaren

oinarritutako taula eratu daiteke.
Itxarondako maiztasunen kalkulua…

KIROLZALETASUNA *SEXUA: formula aplikatzen da

1818*1715/3430 1818*1715/3430

995*1715/3430 995*1715/3430 Emaitza

583*1715/3430 583*1715/3430

34*1715/3430 34*1715/3430 909,00 909,00

KIROLZALETASUNA *SEXUA: 497,50 497,50

itxarondako maiaztasunak
291,50 291,50

17,00 17,00
Itxarondako eta jasotako maiztasunen
alderaketa egiten da Ji-karratua
kalkulatzeko…

JI karratua kalkulatzeko…: Emaitza

1235  909 2  583  909 2
909 909
 343  497,5 2  652  497,5 2
497,5 497,5
120  291,5 2  463  291,5 2
291,5 291,5 116,92 116,92
17  17  2
17  17 2

17 17 47,98 47,98

100,90 100,90
Ji karratua estatististikoa kopurua 0,00 0,00
horien batura da Ӽ = 531,59
2
Estatistikoaren signifikazioa Taulan
http://
www.mat.uda.cl/hsalinas/cursos/2010/eyp2/Tabla%20Chi-Cuadra
do.pdf
Lortu den emaitza adierazgarria den ala ez jakiteko Ji-
karratuaren banaketaren balioarekin parekatzen da.
Horretarako eta aldez aurretik erabakitzen da:
Askatasun graduak: taulan bi zutabe eta 4 lerro gurutzatzen
dira, beraz, n=3 da (lerro kopurua ken bat bider zutabe kopurua
ken bat).
p, hau da, probalitatea: edozein testekin egiten dugun bezala
aukeratzen den konfiantza mailak emango digu. Ohikoenak: %95
eta %99
Ondoren Ji-karratuaren taulan begiratu eta n eta p balioei
dagokien ji-karratuaren balioa aukeratu besterik ez da egin
behar.
Adibidez, askatasun graduak n=3 izanda, %95 konfidantza
mailarako, Ji-karratuaren balioa taulan 3,84 da.
Kontrastea burutzen…

KIROLZALETASUNA*SEXUA taularako
lortu den indizearen balioa…
Balio hori taulako Ji-karratuarena
baino HANDIAGOA da.
Horrek esan nahi du balio hori
lortzeko probabilitatea 0.05 baino
txikiagoa dela.
Beraz, ji-karratuaren balioa adierazgarria da.
Egiaztatzen da kirolzaletasuna eta sexua
elkar erlazionatuak daudela.
Korrelazioa edo elkarketa neurtzeko
koefizenteak

Bi motatakoak…

 Ji-karratuan oinarritutakoak
 Estimazio-akatsaren
murrizketa proportzionalean
oinarritutakoak
Ji Karratuan oinarritutakoak:
Phi, C eta Cramer V
 Ji-karratuaren balioa behar da.
 Ez dira koefiziente estandarizatuak. Populazioaren
tamainaren eta aldagaien kategoria kopuruaren arabera
balio maximoa aldatu egiten da.
 0-1 tarteko balioak hartzen dute eta 1 baliora hurbiltzen
diren heinean elkarketa sendoago dela esan ahal izango
da.
 Ez digute adierazten:
 Aldagai batek zenbat azaltzen duen bestea
 Aldagai baten portaera jakinda nola gutxitu ahal den
bigarren bat aurresatearen errakuntza.
 Koefiziente simetrikoak dira.
Phi Koefizientea

Bi aldagai dikotomikoen elkarketa neurtzeko koefiezientea

N>100 bada erabiltzeko
Ez da erabiltzen proportzioak 0,10 baino txikiagoak
direnean.
INTERPRETAZIOA:
2
• Ez da Pearsonen “r” koefizientea
bezain fidagarria.  
• 0-1 balio tartean kokatzen da. Phi=0
da aldagaiak askeak direnean, eta
N
Phi=1 da elkarketa perfektua denean.
• Phi-k hartzen duen balioa arbitrarioa EZAUGARRIAK:
denez koefizientea interpretatzeko “Phi • Korrelazio
maximoa” erabili beharko da. maximoaren ehunekoa
• Phi maximoa kalkultzeko: non, eta (mugatze
aldagai bien bazterreko proportziorik koefizientea) parekoa
handienak diren. da.
r

Kontingentziazko C Koefizientea

• Bi aldagai kategorizatuen arteko elkarketa neurtzeko

koefizientea
• Baliogarria aldagaiak kategoria asko dituenean (>2)
• Taula karratuekin erabiltzeko (i=j)
INTERPRETAZIOA:
2
•C=0 da aldagaiak askeak direnean. 0ra C
hurbiltzen da korrelaziorik ez 2  N
dagoenean.
•Lerro eta zutabeen kopuruak berdinak EZAUGARRIAK:
direnean (taula karratuak), Cmax erabili • Ezin da Pearsonen
behar da koefizientea interpretatzeko. koefizientearekin
parekatu.
•“C” maximoa kalkulatzeko C  k 1 max •Ezin dira parekatu
k
(non K lerro edo zutabe kopurua den) lerro-zutabe kopuru
ezberdinetako tauleko
koefizienteak
V Cramer

• Bi aldagai dikotomikoen elkarketa neurtzeko

koefiezientea
• Baliogarria bi kategoriatik gorako aldagaietan
• Batez ere, taula asimetrikoen kasuan erabiltzeko
INTERPRETAZIOA:
•V=0 da aldagaiak askeak direnean. 0ra
 2
h hurbiltzen da korrelaziorik ez
V
Nt
dagoenean.
•V=1 edo 1 baliora hurbiltzen denean
elkarketa perfektua da.
•Lerro eta zutabe kopurua edozein izan non t den (i-1) eta (j-1)
kenketen emaitzarik txikiena.
da 1era hurbiltzen da.
(OHARRA: i=zutabe kopurua;
j=lerro kopurua).
Estimazio-akatsaren murrizketan
oinarritutakoak: Lamba eta Tau
 Akatsaren murrizketa proportzionalean oinarritzen dira.
 Izaera ezberdinetako aldagaien arteko erlazioak
neurtzeko erabili ahal dira (nominalak zein ordinalak).
 Asimetrikoak dira. Kalkulatzeko aldagai askea eta
menpekoa bereiztu beharra dago.
 Menpeko aldagaiaren portaera aurresatean erratzen
denaren ratioa adierazten dute.
 aldagai askeak zenbateraino azaltzen duen
menpekoa
 erlazioaren neurria, hau da, sendoa ala ahula den
 menpeko aldagaiaren portaera aurresatea.
  N  My    N   my   my  My
Lambda Koefizientea  yx 
N  My

N  My

• Bi aldagaien elkarketa neurtzeko koefiezientea

• LAMBDA edo Guttman-en estimazio-koefizientea elkarketarako
koefiziente asimetrikoa da.
• Bi aldagaien arteko korrelazioa neurtzeko, aldagai biak izaeraz
nominalak direnean.
• Menpeko aldagaiaren balio baten (moda) iragarpen onena
egiteko dago pentsatua.

INTERPRETAZIOA:
•Erlazioaren indarra neurtzen du baina ez, ordea, erlazioaren izaera. Azken hori
aztertzeko taulako portzentaiak aztertu behar dira.
•0 – 1 tarteko balioak. Zenbat eta 1etik hurbilago, orduan eta erlazionatuagoak daude
aldagai biak.
• 1= erlazioa perfektua da
• 0= erlazioa inperkektuagoa, izan ere, erlazioa egon ahal da baina aldagai askeak ez du
menpekoaren estimazioan inolako errakuntzarik murrizten.
•Asimetrikoa denez aukera ematen du estimazioaren akatsaren murrizketarik txikiena
lortzen duen aldagaia zein den jakiteko
 EI  EII
  y 
Tau Koefizientea EI

• Bi aldagaien elkarketa neurtzeko koefiezientea

• Goodman eta Kruskal-en TAU-y koefizientea asimetrikoa da.
• Izaera nominaladun aldagaiekin erabiltzeko
• Menpeko aldagaiaeren banaketaren iragarpenak sortutako
akatsa murrizteko dago pentsatua

INTERPRETAZIOA:
•Ez du adierazten erlazioaren izaera.
•TAU-Yk 0-1 tarteko balioa har dezake. 0= ez du akatsik murrizten eta
1=akatsa zeharo murrizten da.
• Nola irakurtzen da emaitza?: aldagai askeak ematen digun
informazioaren bidez, menpeko aldagaiaren banaketaren estimazio-askatsa
%Xa murriztea lortzen da.
•Asimetrikoa denez aukera ematen du estimazioaren akatsaren
murrizketarik txikiena lortzen duen aldagaia zein den jakiteko.
SPSS Tresna
Bi aldagaien arteko erlazioaren
azterketa.
IKUSPEGI
BAROMETROA 2010.
EEAko biztanleria (≥18 urte)

BAROMETROA IKUSPEGI
ERLIJIOTASUNA 2010.
EEAko biztanleria (≥18 urte)
ETORKINEKIN
GALDERA p17e: Ondo edo
HARREMAN
gaizki iruditzen zaizu pertsona-
MAIZTASUNA
atzerritarrek nork bere
herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?
SPSS Tresna
Bi aldagaien arteko erlazioaren
azterketa.
 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
pertsona-atzerritarrek nork bere
ERLIJIOTASUNA
herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?

KONTINJENTZIA TAULA: Aldagaien banaketa baldintzatuak

 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
pertsona-atzerritarrek nork bere
ERLIJIOTASUNA
herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?

JI KARRATUAREN PROBA ESTATISTIKOA (Χ2)

Ho: Χ2=0 Aldagaien arteko independentzia

H1: Χ2>0 Aldagaien arteko erlazioa
 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
pertsona-atzerritarrek nork bere
ERLIJIOTASUNA
herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?

ELKARKETA KOEFIZIENTEA: V CRAMER

Taula asimetrikoa:2x3 (2 zutabe,3 lerro)

 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
pertsona-atzerritarrek nork bere
ERLIJIOTASUNA
herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?

ESTIMAZIORAKO INDARRA: LAMDA ( λXY)

ETORKINEKIN Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
HARREMAN pertsona-atzerritarrek nork bere
MAIZTASUNA herrialdeko erlijioaren araberako
tenpluak eraikitzea?

KONTINJENTZIA TAULA: Aldagaien banaketa baldintzatuak

ETORKINEKIN Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
HARREMAN pertsona-atzerritarrek nork bere
herrialdeko erlijioaren araberako
MAIZTASUNA
tenpluak eraikitzea?

JI KARRATUAREN PROBA ESTATISTIKOA (Χ2)

Ho: Χ2=0 Aldagaien arteko independentzia

H1: Χ2>0 Aldagaien arteko erlazioa
 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
ETORKINEKIN
pertsona-atzerritarrek nork bere
HARREMAN
herrialdeko erlijioaren araberako
MAIZTASUNA
tenpluak eraikitzea?

ELKARKETA KOEFIZIENTEA: KONTINJENTZIA C

Taula simetrikoa:3x3 (3 zutabe,3 lerro)

 Ondo edo gaizki iruditzen zaizu
ETORKINEKIN
pertsona-atzerritarrek nork bere
HARREMAN
herrialdeko erlijioaren araberako
MAIZTASUNA
tenpluak eraikitzea?

ESTIMATZEKO INDARRA: LAMBDA ( λXY)