...

Bigarren misione huntan egin ziren inkesta anitz, ikertzeko non zer jende mota bizi zen, zer mundutarik ateratzen ginen zer mundutan sartzeko, nola behar zitzaion mintzatu jende mota bakotxari...
Etxe Aldaria Oroitzapenak - ( 1959) Piarres Larzabal

1. Oinarrizko kontzeptuak
2. Grafiko estatistikoak 3. Maiztasun-taulak 4. Grafiko estatistikoak eta maiztasun-taulak 5. Parametro estatistikoak. Batezbestekoa eta desbideratze tipikoa 6. Batezbestekoa eta desbideratze tipikoa parametro estatistikoen interpretazioa 7. Aldaketa-koefizientea 8. Posizio-neurriak 9. Maiztasun metatuak

1. Oinarrizko kontzeptuak
>>>Informazioaren lanketa inkestaren bat egin ondoren lortutako informazioarekin, zer egin?, nola antolatu ?, nola adierazi?

Populazioa:

aztergai daukagun lagunen edo gauzen multzo homogeneoa

Indibiduoa: populazioko izate edo

elementu bakoitza

Lagina: populaziotik aukeratutako

indibiduoek osatzen duten azpimultzoa ( hemendik emaitzak aterako dira )

Kuant. diskretua:
balio zehatzak

Kuantitatiboa:
zenbakizko balioa

Ezaugarria: populazioko
indibiduo guztietan azter daitekeen bereizgarri edo nolakotasuna

Kuant. jarraia:
Bitarte bateko balio guztiak

Kualitatiboa: ez da
zenbakizko balioa

1. Oinarrizko kontzeptuak

>>>> Elgoibarko Institutuko ikasle guztiak

>>>> Ikasle bakoitza

>>>> 40 ikaslez osatutakoa (2 ikasle gelako)

>>> Altuera

>>>Anai-arreba kopurua

>>> Gustuko musika taldea

1. Oinarrizko kontzeptuak

>>>> Estatistika arloak:

Deskriptiboa:

talde bateko datuak bildu, sailkatu taulak eta grafikoak egin parametro estatistikoak kalkulatu

>>>> 4.A taldea Inferentziala edo induktiboa:

altuerak, anai-arreba kopurua, etabar.(guztiei galdetuz) lagin batean ateratako emaitzetan oinarritu populazio batentzako ondorioak edota aurreikuspenak atera

>>>> Institutu osoa

>>>>Euskal Herri osoa >>>>Europa osoa
Zenbat denbora igarotzen duzu telebistaren aurrean egunero? (aurretik lagin bat hartuz)

2. Grafiko estatistikoak
14

Aldagai kuantitatibo diskretuari lotutakoa:

ANAI-ARREBA KOPURUA

12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4

Aldagai kuantitatibo jarraiari lotutakoa:

12 10 8 6 4 2 0 altuerak 1,45-1,55 1,56-1,65 1,66-1,75 1,76-1,85

Aldagai kualitatiboari lotutakoa:

%10 %15 %35

%40

Ken Zazpi

Berri Txarrak

Esne Beltza

Gose

3. Maiztasun-taulak
Datuak antolatzeko eta sailkatzeko >>> Gure herriko 40 laguni inkesta egin diegu. Urtean, batez beste, ea zenbat liburu irakurtzen duten jakin nahi izan dugu. Hona hemen emaitzak: 6, 8, 8, 8, 10, 2, 2, 4, 5, 12, 4, 2, 2, 4, 6, 9, 8, 12, 12,12 4, 0, 0, 2, 4, 10, 12, 12, 6, 4 7, 7, 7, 8, 12, 12, 4, 4, 4, 4

xi 0 1 2

fi 2 0 5

Maiztasun-taula

3
4 5 6 7 8 9 10 11 12

0
10 1 3 3 5 1 2 0 8

xi: aldagaia liburu kopurua

fi: maiztasun absolutua lagun kopurua

3. Maiztasun-taulak
xi: aldagaia liburu kopurua fi: maiztasun absolutua lagun kopurua fri : maiztasun erlatiboa (batetik zenbatekoa duen) %i: maiztasun erlatiboa ehunekotan
xi
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

fi
2 0 5 0 10 1 3 3 5 1 2 0 8 40

fri
0,05 0 0,125 0 0,25 0,025 0.075 0.075 0,125 0,025 0,05 0 0,20 1,000

%i
%5 %0 % 12,5 %0 % 25 % 2,5 % 7,5 % 7,5 % 12,5 % 2,5 %5 %0 % 20 % 100

3. Maiztasun-taulak

>>> Gure institutuko 30 gazteren altuerak honako hauek dira:

168, 160, 167, 175, 175, 167, 168, 158, 149, 160, 178, 166, 158, 163, 171, 160, 165, 154, 163,165 161, 162, 166, 163, 159 170, 165, 150, 167,164

tarteak

Maiztasun absolutuafi
-

Muturreko balioak: 149 eta 178

Ibilbidea: 178-149= 29
Tarte bakoitzaren luzera: 5 6 tartetan datu guztiak

148,5-153,5
153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

2
3 9 11 2 3

Aurretik, ibilbidea eta tarte kopurua erabaki

3. Maiztasun-taulak
fi: maiztasun absolutua gazte kopurua fri : maiztasun erlatiboa (batetik zenbatekoa duen) %i: maiztasun erlatiboa ehunekotan Tarteak Maiztasun absolutua fi2 3 9 11 2 3 fri %i

148,5-153,5 153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

0,067 0,1 0,3 0,367 0,067 0,1 1,000

%6,7 %10 %30 %36,7 %6,7 %10 %100

10

Ikasleen gogokoena
Ikasleen gogokoena
%30 %40 Ken Zazpi Gose Esne Beltza Berri Txarrak

25 20 15 10 5 0
tz Be a rri Tx ar ra k Za zp os e i Be l G

Ken Zazpi Gose Esne Beltza Berri Txarrak

Ke n

Es ne

%20

%10

Gazteen altuerak
12 10 8 Lagun kopurua 6 4 2
Gazteen altuerak

148,5-153,5 153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

0 altuerak Altuerak

12 10 8 Lagun 6 kopurua 4 2 0

14 8, 515 153 3, , 5- 5 15 15 8, 8,5 516 163 3, , 5- 5 16 16 8, 8,5 517 173 3, , 5- 5 17 8, 5

11

4. Grafiko estatistikoak eta maiztasun-taulak

Aldagai kualitatiboko grafikoak

Barra-diagrama ardatz cartesiarrean:
X ardatzean, ezaugarriak hartutako balioak Y ardatzean, maiztasun absolutua

Sektore-diagrama zirkulua sektoretan zatitu:sektore bakoitza, ezaugarria

haren angelua, maizt. absolutua

Gustuko taldea Ken Zapi Gose Esne Beltza

Ikasleen gogokoena
%30 %40 Ken Zazpi Gose Esne Beltza Berri Txarrak
25 20 15 10 5 0

Maiztasun absolutuafi20 5 10 15

Berri Txarrak
Ikasleen gogokoena
Ken Zazpi Gose Esne Beltza Berri Txarrak

K en

%20

B el tz B a er ri Tx ar ra k

Za zp i

os e

%10

Sektorediagrama

12 Barra-diagrama

sn e

4. Grafiko estatistikoak eta maiztasun-taulak

Aldagai kuantitatibo diskretuko grafikoak

Barra-diagrama ardatz cartesiarrean:
X ardatzean, ezaugarriak hartutako balioak Y ardatzean, maiztasun absolutua

Poligonoa barra-diagramatik ateratzen da

Liburu kpouruaxi 0 1 2 3

Lagun kopuruafi 2 0 5 0 10 1 3 3 5 1 2 0 8

>>> Gure herriko 40 laguni inkesta egin diegu. Urtean, batez beste, ea zenbat liburu irakurtzen duten jakin nahi izan dugu. Hona hemen maiztasunen taula:

4 5 6 7 8 9 10 11 12
12 10 8 6 4 2 0

lagun kopurua

13
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Barra-diagrama

Poligonoa

4. Grafiko estatistikoak eta maiztasun-taulak

Aldagai kuantitatibo jarraiko grafikoak

Histograma barrak elkarren ondoan:
X ardatzean, ezaugarriak hartutako balioak Y ardatzean, maiztasun absolutua

Poligonoa barra-diagramatik ateratzen da

Populazio piramidea demografian erabiltzen da

Tarteak

Maiztasun absolutuafi-

148,5-153,5

2
3 9 11 2 3

>>> Gure institutuko 30 gazteren altuerak ondoko taulan ditugu:

Gazteen altuerak

153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

Gazteen altuerak

12 10 8 Lagun kopurua 6 4 2 0 altuerak

148,5-153,5 153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

12 10 8 Lagun 6 kopurua 4 2 0
14 8, 515 153 3, , 5- 5 15 158 8, , 5- 5 16 163 3, , 5- 5 16 168 8, , 5- 5 17 173 3, , 5- 5 17 8, 5

Histograma
Poligonoa

14

4. Grafiko estatistikoak eta maiztasun-taulak

Populazio-piramidea demografian erabiltzen da

Ekuador

> 85 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19

Alemania

10-14
5-9 0-4

Qatar

GIZONEZKOAK-----------------------EMAKUMEZKOAK

15

5. Parametro estatistikoak. Batezbestekoa eta desbideratze tipikoa

Banaketaren grabitatezentroa

Batezbestekoa

Datuetatik batezbestekora dagoen urruntasuna

Bariantza

Desbideratze tipikoa

>>> Kalkulatu honako datu hauen parametro estatistikoak: 2, 4, 4, 4, 5, 7, 9, 9, 10

16

5. Parametro estatistikoak. Batezbestekoa eta desbideratze tipikoa

Batezbestekoaren eta desbideratze tipikoaren kalkulua, maiztasun-taula batetik abiatuta

xi
X1

fi
f1

X2
. . .

f2
. . .

Xn

fn

Tarteak >>> Gure institutuko 30 gazteren altuerak ondoko maiztasuntaulan ditugu:

KlasemarkakXi151 156 161 166 171 176

Maiztasun absolutua fi2 3 9 11 2 3 30

fi xi

f i xi 2

148,5-153,5 153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

302 468 1449 1826 342 528 4915

45602 73008 233289 303116 58482 92928 806425

17

Batezbestekoa: 163,83

Bariantza: 40,56

Desbideratze tipikoa: 6,37

6. Batezbestekoaren eta desbideratze tipikoaren parametro estatistikoen interpretazioa

Batezbestekoa banaketaren grabitate-zentroa da. Barrek pisua edukiz gero, batezbestekoa barra horiek orekatzeko kokagunea izango litzateke. Desbideratze tipikoak batezbestekotik zer distantziatara, datuek zenbateko sakabanaketa duten adieraziko digu

18

7. Aldaketa-koefizientea
>>> Baztango abere-hazkuntzan: Batezbestekoa: 510 Desbideratze tipikoa: 25

>>> Bilboko txakur-erakusketan: Batezbestekoa: 19

Desbideratze tipikoa: 10

>>> Sakabanaketa non da handiagoa

>>> Desbideratzea abere-hazkuntzan handiagoa da; baina 510 kg-ko abereen artean 25 Kg gutxi da; aldiz, 10 kg 19 kg-ko txakurren artean, proportzioan, askoz gehiago da

Aldaketakoefizientea
( populazio desberdinen sakabanaketa konparatzeko )

A.K.1=0,049

A.K.2=0,526

A.K.1(abereak) = % 4,9

A.K.2(txakurrak) = % 52,6

Txakurren pisua askoz sakabanatuagoa 19 dago

8. Posizio-neurriak Mediana, Me
Populazioko indibiduoak goranzko ordenean antolatuz gero, erdiko balioa: mediana >>> 1. adb: 5, 6, 7, 7, 8, 9, 10,12,15 >>>2. adb: 6,7,7,7,8,9,10,12,15,16 Me=8 Me=(8+9)/2= 8,5

Kuartilarteak, Q

Indibiduoak lau zati berdinetan banatuz gero, puntu horiei: kuartilartea Beheko kuartilartea: aurretik populazioaren % 25 ; ondotik, % 75 Goiko kuartilartea: aurretik, % 25 ; ondotik, % 25

>>>adb: 1,2,2, Q1 =2,5

3,4,5, Q2 =5 Me =5

5,5,6,

8,9,10 Q3 =7 Q1 beheko kuartilartea Q2 erdiko kuartilartea Q3 goiko kuartilartea

Zentilak, p ( pertzentilak)

100 zatitan banatu, toki bakoitzari dagokion aldagaia: pk edo k pertzentila )

( k zentila

>>> Ondorioz:: Me =

p50

Q1 = p25

Q3 = p75

>>> Kalkulatu honako banaketa honetan: Me, Q1 , Q3 , p10 eta p80

1, 2, 2, 3, 4, 4, 5, 5, 5, 5, 6, 7, 7, 8, 9, 9, 10

20

8. Maiztasun metatuak (balio diskretuak)

Maiztasun-banaketan, xi-ri dagokion maiztasun metatua: Fi da (balio horren maiztasuna eta aurreko guztiak)

>>> Gure herriko 40 laguni inkesta egin diegu. Urtean, batez beste, ea zenbat liburu irakurtzen duten jakin nahi izan dugu. Hona hemen maiztasunen taula: xi 0 1 2 fi 2 0 5 xi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 fi 2 0 5 0 10 1 3 3 5 1 2 0 8 2 2+0=2 2+0+5=7 2+0+5+0=7 2+0+5+0+10=17 2+0+5+0+10+1=18 2+0+5+0+10+1+3=21 2+0+5+0+10+1+3+3=24 2+0+5+0+10+1+3+3+5=29 2+0+5+0+10+1+3+3+5+1=30 2+0+5+0+10+1+3+3+5+1+2=32 2+0+5+0+10+1+3+3+5+1+2+0=32 2+0+5+0+10+1+3+3+5+1+2+0+8=40 Fi Fi (%) %5 %5 % 17,5 % 17,5 % 42,5 % 45 % 52,5 % 60 % 72,5 % 75 % 80 % 80 % 100

3
4 5 6 7 8 9 10 11 12

0
10 1 3 3 5 1 2 0 8

21

8. Maiztasun metatuak( balio diskretuak)

>>> Maiztasun-taulan pk pertzentila kalkulatzeko, maiztasun metatuaren ehunekoak zer baliorekin gainditzen duen (berdina izanez gerobalio horren eta hurrengoaren arteko hartu)

xi 0 1

fi 2 0

Fi 2 2

Fi (%) %5 %5

>>> Ondoko taulan Me, Q1, Q3, p10,, p80 kalkulatu:

Me = p50 = 6 xi = 6 denean, Fi-k % 50 gainditzen du Q1= p25= 4 p 10 = 2

2
3 4 5 6 7

5
0 10 1 3 3

7
7 17 18 21 24

% 17,5
% 17,5 % 42,5 % 45 % 52,5 % 60

xi = 4 denean, Fi-k % 25 gainditzen du x i= 9 denean, Fi = % 75. Beraz, 8ren eta 9ren artekoa

Q3= p 75 = 9,5

x i = 2 denean, Fi-k % 10 gainditzen du

p80=11,5

x i = 11 denean, Fi = % 80. Beraz, 11ren eta 12ren artekoa

8
9 10 11 12

5
1 2 0 8

29
30 32 32 40

% 72,5
% 75 % 80 % 80 % 100

22

8. Maiztasun metatuak ( balio jarraiak)

>>> Datuak tartetan banatuta daudenean, tarte bakoitzean modu uniformean daudela pentsatuko dugu
Tarteak Maiztasun absolutuafi2 3 9 11 2 3 (goiko) MUTURRAK 148,5 Maiztasun metatua 0 Fi (%) %0

148,5-153,5 153,5-158,5 158,5-163,5 163,5-168,5 168,5-173,5 173,5-178,5

153,5
158,5 163,5 168,5 173,5 178,5

2
5 14 25 27 30

% 6,67
% 16,67 % 46,67 % 83,33 % 90 % 100

Lagun kopurua

Gazteen altuerak

>>> Maiztasun metatuen poligonoa

35 30 25 20 15 10 5 0 148,5 153,5 158,5 163,5 168,5 173,5 178,5

23

8. Maiztasun metatuak ( balio jarraiak)

>>> Ehuneko metatuen poligonoa

(goiko) MUTURRAK 148,5

Maiztasu n metatua 0 2 5 14 25 27 30

Fi (%)

%0 % 6,67 % 16,67 % 46,67 % 83,33 % 90 % 100

Lagunak (%)
100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
14 8, 5 15 3, 5 15 8, 5

Gazteen altuerak

153,5 158,5 163,5 168,5 173,5 178,5

16 3, 5

16 8, 5

17 3, 5

>>> Aurreko ehuneko metatuen poligonoan, kalkulatu Me, Q1, Q3, p95,, p65
Me = 164,5 Q1 =160 Q3 = 167,5 p95 = 176 p65= 166

17 8, 5

24

Bibliografia
ZENBAITEN ARTEAN, Matematika DBH-4, Elkarlanean - Ikastolen Elkartea, Donostia, 1999. ZENBAITEN ARTEAN, Batxilergoa 1- Matematika Gizarte Zientziei Aplikatua l, Anaya Haritza, 2010. www.gaztezulo.com www.wikipedia.org (euskaraz) www.berria.info www.gpuntua.com www.hikhasi.com

25