Makroskopske

karakteristike
drveta

Emir Bašić Elmedin

Delić
 Makroskopska građa drveta

• Drvo kao tehnički materijal ima jedinstvena svojstva. Ono je

obnovljiv, potpuno recikličan, prirodan i tehnički svestran materijal.
Kao takav ima široku upotrebu. Može se upotrijebiti u obrađenom i
u ne obrađenom stanju. U ranoj ljudskoj povijesti, uz kamen i glinu,
drvo je bilo najvažniji materijal. Drvo se danas pokušava zamjeniti
sa drugim materijalima kao što su polimeri, kompoziti i slično, ali i
dalje ostaje u upotrebi zbog odličnih svojstava. Drvo ima specifična
fizikalna, mehanička, hemijska i tehnološka svojstva. Lako se
obrađuje, lagano je, trajno uz pravilnu zaštitu, estetski visoko
vrijedno i raznoliko, s dobrim mehaničkim svojstvima i obnovljivo.
U pogledu mehaničkih svojstava, najvažnija prednost drveta je
omjer čvrstoće i gustoće, koja ga čini boljim od drugih tehničkih
materijala.
 Makroskopska građa drveta
• U makroskopsku građu drveta ubrajamo one strukturne
karakteristike koje su vidljive golim okom ili pri manjim
uvećanjima. Makroskopske karakteristike drveta posljedica su
različite i nehomogene građe drveta u histološkom smislu.
Presijecanjem drveta po poprečnoj, radijalnoj i tangencijalnoj
ravnini, otvara se njegova unutrašnjost i dobija se potpuna slika
o njegovoj specifičnoj građi.
• Dakle najvažnija tri presjeka na drvetu su : Poprečni
(P),radijalni (R) i tangentni (T).
Osnovni presjeci drveta
 Radijalni presjek
• To je presjek koji je paralelan s osi debla i prolazi kroz
središte, po radijusu. Radijalni presjek prolazi okomito kroz
godove i sječe ih na njihovu širinu. Zato se na radijalnom
presjeku uočava niz više ili manje usporednih linija. Njihova
izraženost ovisi o tome kolike su izrazite razlike između ranog
i kasnog drveta u istom godu. Stanični snopići koji su vidljivi
na uzdužnom presjeku zovu se žica drva. Drvni traci se vide
kao plohe ili manje površine ovisno o vrsti drva, a presječeni
su po duljini i visini.
 Tangentni presjek
• Ovaj presjek je paralelan s uzdužnom osi drveta kao i radijalni,
samo ne prolazi po radijusu nego po tangenti. Linije godova u
središtu imaju oblik parabole zbog presijecanja konusnih
cilindara goda, dok linije prema rubovima prelaze u sve ravnije
oblike. Drvni traci su presječeni po visini i duljini i pojavljuju
se kao crtice usporedne s uzdužnom osi.
 Poprečni presjek drveta
• Ovaj presjek je okomit na uzdužnu os debla i na drvna
vlakanca, čime se dobije oblik sličan krugu. Na njegovoj
površini vide se karakteristična područja koncentrično
raspoređena od srčike prema kori.
• Na ovom presjeku se jasno razlikuju svjetliji dio-zona ranog
drveta i tamniji dio-zona kasnog drveta.
• Na poprečnom presjeku se može odrediti da li ima srž-
jedričavo ili je na cijelom presjeku iste boje-bakuljavo.
• Kao karakteristika poprečnog presjeka kod nekih lišćara se
uočavaju vrlo krupni drvni traci,a kod nekih četinara
smolenice.
Poprečni presjek drveta
 Kora drveta
• Kora je vanjski dio stabla koji obuhvaća deblo. Kora se sastoji
od vanjskog plašta ili mrtvog sloja (lub) koji ima zaštitnu
funkciju te od unutarnjeg sloja (lika) koji služi za provođenje
produkata fotosinteze (drvnog soka) od lišća niz stablo. Ispod
kore nalazi se vrlo tanki sloj tvornog kambija čije stanice imaju
sposobnost razmnožavanja i iz kojeg početkom svakog
proljeća (u našem klimatskom pojasu) nastaje novi god prema
unutra te novi sloj kore prema vani.
 Godovi
• Godovi su približno koncentrični krugovi, gdje svaki krug
predstavlja godišnji prirast drva. Razlikuju se prema stepenu
markantnosti, boji, širini i izgledu granične linije. Svaki god je
u pravilu sastavljen od dva dijela, svjetlije zone ranog drveta i
tamnije zone kasnog drva.
• Markantnost goda
• Markantnost goda je mogućnost uočavanja jasne granice
između dva susjedna goda.Dio goda koji se formira s
početka vegetacionog perioda je manje
kompaktan,svjetliji,mekši,lakši i porozniji i zove se rano
drvo.Kasno drvo se formira u kasnijem vegetacionom
periodu.Ovo drvo je zbijenije i kompaktnije od ranog
drveta.
 Godovi
• Granica goda je granična linija između dva susjedna
goda.Najjasniju granicu goda imaju prstenasto porozni
lišćari:Quercus,Ulmus,Fraxinus,Robinia.
• Granicu goda slabije uočljivu imaju difuzno porozni lišćari
:Fagus,Acer,Populus.
• Širina goda i učešće kasnog drveta su vrlo promjenljive
veličine.Variranja su uslovljena genetikom ,individualnim
osobinama pojedinih stabala,uslovima staništa,klimom i načinom
uzgajanja sastojine.Najuže godove imaju spororastuće vrste
Buxus i Taxus a najšire godove imaju Populus i Salix.
• Prekinuti god nastaje najčešće pri kraju života u suhovrhom stablu
s asimetričnom krošnjom koja je jednim dijelom uginula.Zbog
smanjenja hranjivih materija kambij ne proizvodi drvo po cijelom
prstenu u jednoj ili više uzastopnih vegetacionih perioda
 Godovi
• Lažni god nastaje zbog preranog formiranja zone kasnog
drveta unutar normalno građenog goda.Ta zona je najčešće uža
i teže uočljiva nego normalni završetak goda.Zona kasnog
drveta lažnog goda je sa obje strane opkoljena rjeđim tkivom
ranog drveta,te ne formira oštru granicu goda.Ovakve
nepravilnosti u građi goda zovu se dvostruki ili višestruki
godovi.Lažni godovi nastaju usljed narušavanja fizioloških
procesa u stablu
 Bjeljika i srž
• Bjeljika je periferni svjetliji dio stabla,a srž najčešće označava
srednji,tamniji dio stabla.
• Proces osržavanja se odvija kod svih vrsta i povezan je sa
starenjem i programiranim odumiranjem parenhimskih
ćelija.Centralni dio debla postepeno gubi fiziološku
funkciju,ćelijske membrane počinju odebljavati i lignificiraju
se ,lumeni ćelija se ispune smolom kod četinara i eteričnim
uljima,taninom,trijeslovinama,uljima kod lišćara.Kod nekih vrsta
pojave se tile koje začepe provodne elemente.Proces osržavanja
je različit i zavisi od vrste drveta,pa je kod nekih između 10. i 20.
godine a kod nekih poslije 100. godine.Na osnovu razlike u boji
sve crste drveta se dijele na jedričave i bakuljave.
• Ozljedna srž nastaje iz patoloških razloga u jedričavih vrsta
drveta prije vremena normalnog osržavanja.
 Osržavanje
• Osržavanje je fiziološki proces starenja drveta koji je gentski
uslovljen i odvija se kod svih vrsta drveta prije ili
kasnije.Pojam jedričavo i bakuljavo drbo se odnosi samo na
razlike u boji bjeljike i srži,koje nisu uvijek jasno
diferencirane.
• Prema fiziološkoj definiciji osržavanja postoje dvije grupe:
Drvo sa obojenom srži
Drvo sa neobojenom srži
• Jedričave vrste drveta mogu biti :
Obligatorne
Fakultativne
Drvo sa obojenom srži i drvo sa
neobojenom srži
 Drvni traci
• Drvni traci i parenhim drvnog traka znatno više utiče na
makroskopski izgled drveta nego aksijalni i epitelni parenhim.Na
poprečnom presjeku drvni traci se vide kao tanje ili deblje pruge
koje teku radijalno od goda u kom su nastali do kore.Na ovom
presjeku se uočavaju dužina i debljina drvnih traka.Na radijalnom
presjeku drvni traci se prostiru kao linije koje padaju okomito na
godove od goda u kom su nastali do kore,uočavaju im se dužina i
visina.Na tangentnom presjeku su presječeni poprijeko pa im se
može odrediti visina,širina i brojnost.
• S obzirom na uočljivost trakova izvršena je podjela:
1. Vrlo uske(Salix,Populus,Aesculus)
2. Prostim okom vidljive(Acer,Aelantus,Morus)
3. Odlično vidljive prostim okom(Quercus,Platanus,Alnus i Fagus)
Drvni trak
 Smolenice
• Normalne smolenice su od velikog značaja za makroskopsku
identifikaciju drveta.
• Značajne su aksijalne smolenice,a njihova uočljivost zavisi od
vrste drveta i položaja u godu.Na poprečnom presjeku vide se
kao tamnije ili svjetlije tačke u zoni prelaznog ili kasnog
drveta,a na uzdužnim presjecima izgledaju kao sjajne uzdužne
brazde.
• Smolni kanali su intercelularni prostori u obliku cijevi nastali
razmicanjem parenhimskih ćelija-šizogeno.
Smolni kanali
Hvala na pažnji