Makroskopske

karakteristike
drveta
Emir Bašić Elmedin Delić
 Makroskopska građa drveta

• Drvo kao tehnički materijal ima jedinstvena svojstva. Ono je

obnovljiv, potpuno recikličan, prirodan i tehnički svestran materijal.
Kao takav ima široku upotrebu. Može se upotrijebiti u obrađenom i u
ne obrađenom stanju. U ranoj ljudskoj povijesti, uz kamen i glinu,
drvo je bilo najvažniji materijal. Drvo se danas pokušava zamjeniti sa
drugim materijalima kao što su polimeri, kompoziti i slično, ali i
dalje ostaje u upotrebi zbog odličnih svojstava. Drvo ima specifična
fizikalna, mehanička, hemijska i tehnološka svojstva. Lako se
obrađuje, lagano je, trajno uz pravilnu zaštitu, estetski visoko
vrijedno i raznoliko, s dobrim mehaničkim svojstvima i obnovljivo.
U pogledu mehaničkih svojstava, najvažnija prednost drveta je omjer
čvrstoće i gustoće, koja ga čini boljim od drugih tehničkih materijala.
 Makroskopska građa drveta
• U makroskopsku građu drveta ubrajamo one strukturne
karakteristike koje su vidljive golim okom ili pri manjim
uvećanjima. Makroskopske karakteristike drveta posljedica su
različite i nehomogene građe drveta u histološkom smislu.
Presijecanjem drveta po poprečnoj, radijalnoj i tangencijalnoj
ravnini, otvara se njegova unutrašnjost i dobija se potpuna
slika o njegovoj specifičnoj građi.
• Dakle najvažnija tri presjeka na drvetu su : Poprečni
(P),radijalni (R) i tangentni (T).
Osnovni presjeci drveta
 Radijalni presjek

• To je presjek koji je paralelan s osi debla i prolazi kroz

središte, po radijusu. Radijalni presjek prolazi okomito
kroz godove i sječe ih na njihovu širinu. Zato se na
radijalnom presjeku uočava niz više ili manje
usporednih linija. Njihova izraženost ovisi o tome kolike
su izrazite razlike između ranog i kasnog drveta u istom
godu. Stanični snopići koji su vidljivi na uzdužnom
presjeku zovu se žica drva. Drvni traci se vide kao plohe
ili manje površine ovisno o vrsti drva, a presječeni su po
duljini i visini.
 Tangentni presjek

• Ovaj presjek je paralelan s uzdužnom osi drveta

kao i radijalni, samo ne prolazi po radijusu nego po
tangenti. Linije godova u središtu imaju oblik
parabole zbog presijecanja konusnih cilindara
goda, dok linije prema rubovima prelaze u sve
ravnije oblike. Drvni traci su presječeni po visini i
duljini i pojavljuju se kao crtice usporedne s
uzdužnom osi.
 Poprečni presjek drveta
• Ovaj presjek je okomit na uzdužnu os debla i na drvna
vlakanca, čime se dobije oblik sličan krugu. Na njegovoj
površini vide se karakteristična područja koncentrično
raspoređena od srčike prema kori.
• Na ovom presjeku se jasno razlikuju svjetliji dio-zona ranog
drveta i tamniji dio-zona kasnog drveta.
• Na poprečnom presjeku se može odrediti da li ima srž-
jedričavo ili je na cijelom presjeku iste boje-bakuljavo.
• Kao karakteristika poprečnog presjeka kod nekih lišćara se
uočavaju vrlo krupni drvni traci,a kod nekih četinara
smolenice.
Poprečni presjek drveta
•
Kora drveta
Kora je vanjski dio stabla koji obuhvaća deblo. Kora se sastoji
od vanjskog plašta ili mrtvog sloja (lub) koji ima zaštitnu
funkciju te od unutarnjeg sloja (lika) koji služi za provođenje
produkata fotosinteze (drvnog soka) od lišća niz stablo. Ispod
kore nalazi se vrlo tanki sloj tvornog kambija čije stanice imaju
sposobnost razmnožavanja i iz kojeg početkom svakog
proljeća (u našem klimatskom pojasu) nastaje novi god prema
unutra te novi sloj kore prema vani.
 Godovi
• Svake godine stablo raste u visinu na svome vrhu.
Iako se novo drvo dodaje (stvara) uzduž debla, na
vrhu stabljike nema ranije proizvedenih godova.
Broj godova povećava se niz stabljiku skladno
broju godišnjih prirasta u visinu. Izgled godova je
posljedica promjena u građi drveta proizvedenog
tijekom sezone rasta (vegetacije). Stanice
proizvedene na početku sezone obično su veće, pa
tako to rano drvo izgleda manje gusto nego kasno
drvo proizvedeno prema kraju sezone
• Iako sve drveće proizvodi koncentrične slojeve
drveta, godovi nisu vidljivi u svom drveću, niti su
svi prstenpvi prirasta nužno godišnji. U nekom
drveću sezonske promjene u građi mogu biti tako
slabe da prsteni prirasta nisu vidljivi. U uvjetima
velike suše može se dogoditi da se god ne
proizvede. S druge strane, u stalno povoljnim
uvjetima, kakvi su u tropima, u jednoj godini može
biti proizvedeno nekoliko prstena prirasta.
 Godovi
• Godovi su približno koncentrični krugovi, gdje svaki krug
predstavlja godišnji prirast drva. Razlikuju se prema stepenu
markantnosti, boji, širini i izgledu granične linije. Svaki god je u
pravilu sastavljen od dva dijela, svjetlije zone ranog drveta i
tamnije zone kasnog drva.
• Markantnost goda
• Markantnost goda je mogućnost uočavanja jasne granice
između dva susjedna goda.Dio goda koji se formira s početka
vegetacionog perioda je manje
kompaktan,svjetliji,mekši,lakši i porozniji i zove se rano
drvo.Kasno drvo se formira u kasnijem vegetacionom
periodu.Ovo drvo je zbijenije i kompaktnije od ranog drveta.
 Godovi
• Granica goda je granična linija između dva susjedna
goda.Najjasniju granicu goda imaju prstenasto porozni
lišćari:Quercus,Ulmus,Fraxinus,Robinia.
• Granicu goda slabije uočljivu imaju difuzno porozni lišćari
:Fagus,Acer,Populus.
• Širina goda i učešće kasnog drveta su vrlo promjenljive
veličine.Variranja su uslovljena genetikom ,individualnim
osobinama pojedinih stabala,uslovima staništa,klimom i
načinom uzgajanja sastojine.Najuže godove imaju spororastuće
vrste Buxus i Taxus a najšire godove imaju Populus i Salix.
• U različitim vrstama drveća obično zapažamo različite
širine godova. Brzorastuće drveće obično ima široke
godove, a sporo rastuće drveće ima uske godove. Razlika
u širini godova između pojedinih stabala iste vrste ovisit
će o staništu i položaju stabla u sastojini. Pri tome će
uvijek stabla u povoljnijim uvjetima rasti brže i tako
stvarati šire godove od istovrsnih stabala u nepovoljnim
uvjetima. Širine godova su različite i na različitim
visinama istog stabla. Širina godova drveća sjene više
varira nego u vrsta drveća koje zahtijeva više svjetla.
 Prekinuti god

• Prekinuti god nastaje najčešće pri kraju života u

suhovrhom stablu s asimetričnom krošnjom koja je
jednim dijelom uginula.Zbog smanjenja hranjivih
materija kambij ne proizvodi drvo po cijelom
prstenu u jednoj ili više uzastopnih vegetacionih
perioda
 Lažni god

• Lažni god nastaje zbog preranog formiranja zone kasnog

drveta unutar normalno građenog goda.Ta zona je najčešće uža
i teže uočljiva nego normalni završetak goda.Zona kasnog
drveta lažnog goda je sa obje strane opkoljena rjeđim tkivom
ranog drveta,te ne formira oštru granicu goda.Ovakve
nepravilnosti u građi goda zovu se dvostruki ili višestruki
godovi.Lažni godovi nastaju usljed narušavanja fizioloških
procesa u stablu.
• Lažni godovi nastaju zbog:
1. kasnih mrazova (defolijacija)
2. golobrsta insekata (defolijacija)
3. razdoblja suše, pa onda jakih oborina +
temperature pogodne za rast
4. ponovni rast u kasnom ljetu ili ranoj jeseni
• Stvaranje lažnih godova uzrokovano je privremenim
prestankom vršne aktivnosti - pad proizvodnje auksina
- slijede povoljni uvjeti za rast vršnih područja
• Prestanak vršnog rasta mora dovoljno dugo trajati da bi
se proizvele stanice uskih promjera koje podsjećaju na
kasno drvo, a ponovni rast mora biti dovoljno jak da
proizvede gradijent auksina povoljan za stvaranje
stanica tipa ranog drva s velikim promjerima
 Bjeljika i srž
• Jedna od glavnih funkcija drveta je provođenje vode od
korijenja prema lišću. No, drvo ne obavlja tu funkciju
beskonačno. U određenoj životnoj dobi stabla stanice drveta
mogu se začepiti zračnim mjehurićima, drugim stanicama, ili
drugim tvarima koje se u njih odlažu. Drvo koje u živom
stablu provodi vodu zovemo bjeljika, i ono zauzima vanjske,
ili zadnje proizvedene godove Drvo koje (u živom stablu) više
ne provodi vodu zovemo srž, i zauzima središnji dio debla.
Svake godine proizvede se novo drvo, najstariji unutrašnji
slojevi bjeljike prestaju provoditi vodu tako da se vanjska
granica srži stalno pomiče prema van. Općenito, održava se
približna ravnoteža između proizvodnje novog drva i prijelaza
bjeljike u srž tako da uvijek postoji odgovarajuće provodno
stanje.
 Osržavanje
• Proces osržavanja se odvija kod svih vrsta i povezan je sa
starenjem i programiranim odumiranjem parenhimskih
ćelija.Centralni dio debla postepeno gubi fiziološku
funkciju,ćelijske membrane počinju odebljavati i lignificiraju
se ,lumeni ćelija se ispune smolom kod četinara i eteričnim
uljima,taninom,trijeslovinama,uljima kod lišćara.Kod nekih
vrsta pojave se tile koje začepe provodne elemente.Proces
osržavanja je različit i zavisi od vrste drveta,pa je kod nekih
između 10. i 20. godine a kod nekih poslije 100. godine.Na
osnovu razlike u boji sve crste drveta se dijele na jedričave i
bakuljave.
• Ozljedna srž nastaje iz patoloških razloga u jedričavih vrsta
drveta prije vremena normalnog osržavanja.
•
Osržavanje
Osržavanje je fiziološki proces starenja drveta koji je gentski
uslovljen i odvija se kod svih vrsta drveta prije ili
kasnije.Pojam jedričavo i bakuljavo drbo se odnosi samo na
razlike u boji bjeljike i srži,koje nisu uvijek jasno
diferencirane.
• Prema fiziološkoj definiciji osržavanja postoje dvije grupe:
Drvo sa obojenom srži
Drvo sa neobojenom srži
• Jedričave vrste drveta mogu biti :
Obligatorne
Fakultativne
Drvo sa obojenom srži i drvo sa
neobojenom srži
 Drvni traci
• Drvni traci i parenhim drvnog traka znatno više utiče na
makroskopski izgled drveta nego aksijalni i epitelni parenhim.Na
poprečnom presjeku drvni traci se vide kao tanje ili deblje pruge
koje teku radijalno od goda u kom su nastali do kore.Na ovom
presjeku se uočavaju dužina i debljina drvnih traka.Na radijalnom
presjeku drvni traci se prostiru kao linije koje padaju okomito na
godove od goda u kom su nastali do kore,uočavaju im se dužina i
visina.Na tangentnom presjeku su presječeni poprijeko pa im se
može odrediti visina,širina i brojnost.
• S obzirom na uočljivost trakova izvršena je podjela:
1. Vrlo uske(Salix,Populus,Aesculus)
2. Prostim okom vidljive(Acer,Aelantus,Morus)
3. Odlično vidljive prostim okom(Quercus,Platanus,Alnus i Fagus)
Drvni trak
 Smolenice
• Normalne smolenice su od velikog značaja za makroskopsku
identifikaciju drveta.
• Značajne su aksijalne smolenice,a njihova uočljivost zavisi od
vrste drveta i položaja u godu.Na poprečnom presjeku vide se
kao tamnije ili svjetlije tačke u zoni prelaznog ili kasnog
drveta,a na uzdužnim presjecima izgledaju kao sjajne uzdužne
brazde.
• Smolni kanali su intercelularni prostori u obliku cijevi nastali
razmicanjem parenhimskih ćelija-šizogeno.
Smolni kanali
Hvala na pažnji