Μάθημα 7o:Γαλλικός

Νεοκλασσικισμός (17ος αιώνας)

Μεσαιωνική και
Αναγεννησιακή Γαλλία
• Προέρχεται από κομμάτι της
αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου
• Αποκεντρωμένο κράτος.
• 1307: εξόντωση Τάγματος Ναϊτών
• Διαμάχη με Εκκλησία, μεταφορά
παπικής έδρας στην Αβινιόν
(1309-1378)
• Εκατονταετής πόλεμος 1337-1453
• Ένωση βασιλείου – αλλαγή
δυναστείας
• Πρώτο κείμενο κριτικής
θεάτρου στη Γαλλία:
Regnaud le Queux,
Instructif de la seconde
rhétorique (1501): δίνει
οδηγίες για το γράψιμο
μυστηρίων, χρονικών και
μυθιστορημάτων.
• Δεκαετία ορόσημο για
γαλλική αναγεννησιακή
κριτική: 1540 - Charles
Estienne, Epistre de
translateur au lecteur (πριν
από μετάφραση του στο
έργο του Τερέντιου,
Andria): γραμμένο στην
κοινή γλώσσα, ξεχωρίζει τα
είδη και δίνει πληροφορίες
• Επαναλαμβάνονται: Epistre
de traducteur au
Monseigner le Dauphin de
France:
• θέτει το ζήτημα σύνθεσης έργων
σε κοινή γαλλική και αν η
γαλλική γλώσσα μπορεί να
φτάσει τα ελληνικά και τα
λατινικά. Αυτό θα συμβεί μόνο
αν οι συγγραφείς ακολουθήσουν
τις κλασσικές τεχνικές.
• Η κωμωδία θα πρέπει να έχουν 5
ή 6 πράξεις, η προσοχή να
δίνεται στην κατασκευή και στο
κίνητρο, κανείς δεν πρέπει να
μένει στη σκηνή αν δεν είναι
απαραίτητο για να μιλήσει ή για
να ακούσει.
• Γενικά, επιρροή από Οράτιο:
Jacques Peletier, L’ art poétique
d’ Horace: στον πρόλογο
ενθαρρύνει τους Γάλλους
συγγραφείς να αναπτύξουν μια
σημαντική λογοτεχνία.
Thomas Sébillet, Art
poétique (1548)

• πρώτη σημαντική μελέτη στη • «γεγονότα που είναι ή

γαλλική γλώσσα. αναφέρεται
στον διάλογο και διαχωρίζει τα φαίνονται πραγματικά» =
είδη του: 1. εκλογή (ποιμενικό
δράμα), 2. ηθολογία
(τραγωδία, χωρίς λυπητερό
τέλος), 3. φάρσα.
vraisemblance
• Εκλογή: δείχνει βοσκούς που
συζητούν τις αλλαγές στην τύχη
των πριγκήπων/ Ηθολογία: θα
ήταν τραγωδία, αλλά λείπει το
λυπητερό τέλος – επίσης,
δείχνει γεγονότα πραγματικά ή
που φαίνονται πραγματικά /
Φάρσα: όχι παρόμοια με τη
λατινική κωμωδία
(περισσότερο με ρωμαϊκό
μίμο), αφού είναι ένα μικρό
έργο με μόνο σκοπό το γέλιο
και όχι τον ηθικό σκοπό της
κλασσικής κωμωδίας.
• Ομάδα ποιητών και θεωρητικών
με στόχο την εξύψωση της La Pléiade (μέσα 16ου )
γαλλικής γλώσσας σε επίπεδο
κλασσικών γλωσσών: τα γαλλικά
πρέπει να γίνουν σπουδαία
λογοτεχνική γλώσσα.
• Για να γίνει αυτό, πρέπει να
αποκοπεί από μεσαιωνική
παράδοση ηθολογιών και να
στραφεί στα κλασσικά πρότυπα
(διαφορά με Sebillet, που
θεωρεί ότι αυτό θα γίνει
σταδιακά)
• Jacques Peletier, μτφ. L’ Art
Poétique(1555), απαντά σε
επικριτές που προκρίνουν τα
μεσαιωνικά είδη.
• Κωμωδία: καθρέφτης ζωής – και
αφού αντανακλά ζωή, πρέπει να
μένει πιστή στους παραδεκτούς
«τύπους» (π.χ. οι γέροι να είναι
σοφοί, οι νέοι ενθουσιώδεις
κλπ.)
Πίστη στους τύπους = decorum =
bienséance
• Πρόλογος στο έργο του Saül le furieux Jean de la Taille (1540-1611)
(1572).
• Σηματοδοτεί τη στροφή της γαλλικής
θεωρίας στον Αριστοτέλη (αντί για τον
Οράτιο), προκειμένου να βρεθούν οι
κανόνες του θεάτρου.
• «Η τραγωδία παρουσιάζει ασυνήθιστα
γεγονότα και μεγάλες καταστροφές,
αφού αυτές είναι πιο συγκινητικές από
τις κοινές ατυχίες, μιας και ο αληθινός
και μόνος σκοπός της τραγωδίας είναι
να μας συγκινήσει».
• «Η ιστορία θα πρέπει πάντα να
λαμβάνει χώρα την ίδια ημέρα, τον ίδιο
χρόνο, στον ίδιο τόπο. Και θα πρέπει
να αποφεύγονται στη σκηνή πράγματα
που δεν μπορούν να γίνουν εκεί,
αλλιώς όλοι θα δουν ότι πρόκειται για
απάτη».
•  η έμφαση είναι στην πλοκή (όπως
στον Αριστοτέλη) = πρέπει να είναι
σωστά κατασκευασμένη, ώστε να
συγκινηθούν οι θεατές και να οδηγεί
στο κατάλληλο τέλος.
 Ενότητα χρόνου
Ενότητα τόπου
Ενότητα δράσης
= νεοκλασσικές ενότητες
• Θρησκευτικοί πόλεμοι μεταξύ ΓΑΛΛΙΑ 16ος/17ος αιώνας
καθολικών και προτεσταντών
(ουγενότων): 1562-1598.
• Νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου: 24/12/1572.
• Αντιδικίες για τη βασιλική
διαδοχή.
• «Τάξη» και ηρεμία
αποκαθίσταται με την
δυναστεία των Βουρβόνων
(Ερρίκος Δ’).
• Με τον διάδοχό του
Λουδοβίκο ΙΓ’ και
πρωθυπουργό τον καρδινάλιο
Ρισελιέ: η Γαλλία αποκτά το
χαρακτήρα συγκεντρωτικού
κράτους.
• 1635: Ιδρύεται η Γαλλική
Ακαδημία: σκοπός τη να
δώσει κανόνες στη γαλλική
γλώσσα , ώστε να γίνει
κατάλληλη για τις τέχνες και
τις επιστήμες.
Γαλλική κριτική έως
δεκαετία 1630
• Υπάρχει διαφωνία ως προς
τους κανόνες: κυρίως ως
προς την ενότητα του
τόπου (αντίθετα, δράσης
και χρόνου = κοινό κτήμα).
• François Ogier, σε πρόλογο
έργου Tyr et Sidon (1628)
θα υπερασπιστεί την
ελευθερία των
συγγραφέων, δίνοντας
παραδείγματα από αρχαία
έργα (που δεν ακολουθούν
τους κανόνες) και
αναδεικνύοντας τις
διαφορές της αρχαίας από
τη σύγχρονη κοινωνία.
• 1630: Jean Chapelain, σε
μία επιστολή του θα
υπερασπιστεί εκ νέου τις
τρεις ενότητες.

Jean Chapelain (1595’1674).
Jean Chapelain (1595-1674):
μέλος της Αακαδημίας
• Τα επιχειρήματά του δεν βασίζονται στην
αυθεντία, σε μια θεωρία για το πώς πρέπει
να κατασκευάζεται το δράμα.
• Σκοπός της σκηνικής αναπαράστασης: όχι η
ευχαρίστηση, αλλά να συγκινήσει το θεατή
μέσω της αλήθειας της έκφρασης των
παθών, και έτσι να τον εξαγνίσει από
παρόμοια πάθη.
• Για να το πετύχει αυτό: δράμα πρέπει να
αποτυπώνει τις συνθήκες της πραγματικής
ζωής (vraisemblance).
• Για να υποστηριχθεί η αληθοφάνεια,
απαιτούνται τόσο οι ενότητες, όσο
bienséance (στο Discours de la poésie
representative (1635) = «ο κάθε χαρακτήρας
πρέπει να μιλάει σύμφωνα με την ηλικία, τη
θέση και το φύλο του»).
• Ενότητες: χρόνος = 24 ώρες  μεγαλύτερη
διάρκεια απαιτεί περισσότερες δράσεις,
ενώ οι πολλές αλλαγές τόπων σπάει την
ψευδαίσθηση.
• Οι Γάλλοι συγγραφείς θα πρέπει να
αρχίσουν να γράφουν σε πρόζα (ώστε να
υποστηριχθεί η αληθοφάνεια).
René Descartes (1596-
1650)
• Ορθολογιστής/
μηχανιστική αντίληψη
κόσμου και ανθρώπου
• Οι αισθήσεις μας
εξαπατούν/ cogito ergo
sum
• Πρεσβεύει την υπεροχή
της λογικής έναντι των
συναισθημάτων (αφού
σώμα και ψυχή = δύο
διαφορετικά πεδία)
• Δίπολο raison-passion:
επιρροή στη λογοτεχνία
του 17ου αιώνα
• Τραγωδία: πεδίο όπου
αποκαλύπτονται τα
καταστροφικά
αποτελέσματα του
πάθους.
 Η διαμάχη για τον Cid του Corneille (1637)
• Η τεράστια επιτυχία του έργου ξεσηκώνει τη ζήλεια των αντιπάλων
συγγραφέων.
• Georges de Scudéry: Observations sur le Cid (1637): τυπώνεται
ανώνυμα: «το θέμα ήταν χωρίς αξία, αψηφεί τους μέγιστους κανόνες
του δραματικού ποιήματος, η ανάπτυξή του έχει έλλειψη κρίσης,
πολλοί κακοί στίχοι, λογοκλοπή». Επιπλέον, το έργο είναι ανήθικο,
αφού μία κόρη δέχεται να παντρευτεί τον δολοφόνο του πατέρα της.
• Corneille απαντά με Lettre apologitique/ απαντούν και ανώνυμοι: La
deffense du Cid, Le jugement du Cid κ.α. (όλα κυκλοφορούν σε
φυλλάδια το 1637). Πιο ενδιαφέρον: Discours à Cliton: ανώνυμος
συντάκτης: «οι σύγχρονοι συγγραφείς πρέπει να είναι ελεύθεροι να
διαμορφώσουν τους δικούς τους κανόνες, ενώ σκοπός της ποίησης
είναι να μιμείται κάθε μέρος, κάθε δράση και κάθε χρόνο».
• Scudéry ζητάει μεσολάβηση της Ακαδημίας – Corneille αποδέχεται.
Καθόλη τη διάρκεια της «κρίσης», οι επιθέσεις συνεχίζονται: ο
Richelieu απευθύνει γράμματα αυτοσυγκράτησης και στις δύο
πλευρές.
• Sentiments de l Académie française sur la tragi-
comédie du Cid (κυρίως έργο του Chapelain, 1637):
αποδέχεται τις απόψεις του Scudéry, κυρίως
αναφορικά με την αληθοφάνεια των δράσεων (πάρα
πολύ δράση για μόνο μία ημέρα) και το κατά πόσο
κάποιες εκφράσεις είναι αποδεκτές.
• Αρμοδιότητα να κρίνουν ένα έργο: στους ειδικούς,
που απαιτούν, εκτός των άλλων και «ποιητική
δικαιοσύνη»
• «Υπάρχουν τερατώδεις αλήθειες που πρέπει να
απωθηθούν για το καλό της κοινωνίας. Σε αυτές τις
περιπτώσεις, ο ποιητής πρέπει να προτιμά την
αληθοφάνεια από την αλήθεια».
• Ο Corneille θα συνεχίσει σε όλη τη ζωή του να
αναφέρεται σε αυτή τη διαμάχη- 1660: πρόλογοι σε
έκδοση έργων του: η κύρια δήλωση διαφωνίας στη
νεοκλασσικιστική θεωρία.

• Κύρια σημασία της διαμάχης: διέγειρε το

ενδιαφέρον του κοινού και όχι μερικών μόνο
ειδικών για τους κανόνες στο δράμα. Η Γαλλία
αντικαθιστά την Ιταλία ως το ευρωπαϊκό
κέντρο του κριτικού λόγου
• Scudéry: γράφει το έργο-απάντηση στον Cid: L’ amour
tyrannique (1639), όπου ακολουθούνται όλοι οι κανόνες. Το
έργο κυκλοφορεί με πρόλογο: Discours de la tragédie από
τον Jean-François Sarasin: «σκοπός της τραγωδίας να δώσει
σχήμα στα πάθη και να τα οδηγήσει σε μία φιλοσοφική
ισορροπία».
• Sarasin υπέβαλλε το έργο του στην Ακαδημία, αλλά ο
Richelieu δήλωσε ικανοποιημένος από το έργο του Scudéry,
προκειμένου να λήξει η διαμάχη.
• Είχε ανατεθεί σύνταξη ποιητικής στον La Mesnardière 
θάνατος Richelieu  δεν ολοκληρώνεται ποτέ: το κύριο
χαρακτηριστικό της είναι η έμφαση στην ποιητική
δικαιοσύνη.
• Abbé d’ Aubignac, Pratique du théâtre (1657): το πρώτο
manual για το πώς πρέπει να γράφεται ένα έργο. Ειδική
αναφορά στο merveilleux (θαυμαστό): επιτρέπεται όταν
φαίνεται ως λογικό αποτέλεσμα προηγούμενης αιτίας (η
έννοια επικυρώνεται και από τον Vossius: admirabile)
Η διαμάχη για το Σχολείο Γυναικών
(1662)

• Επιτυχία: ζήλεια ανταγωνιστών: τον

κατηγορούν για λογοκλοπή,
ανηθικότητα και αδιαφορία για τους
κανόνες της δραματουργίας.
• Jean de Visé επιτίθεται (ως μία συζήτηση
με κριτικούς)/ D’ Aubignac βρίσκει
ευκαιρία και επιτίθεται στον Corneille.
• O Μολιέρος απαντά με το Critique de l’
Ecole des femmes (1663): παιζόταν μαζί
με το Σχολείο  απαντάει με έργο
Portrait du peintre το Hôtel de
Bourgogne  Μολιέρος αναπαντά με
Impromptu de Versailles: ο ίδιος και
μέλη του θιάσου εμφανίζονται με τα
ονόματά τους και συζητούν τις επιθέσεις
και τους αντιπάλους τους.
 Jean Racine (1639-1699)

• Ο πιο πιστός στους κανόνες/ πιο

πρόθυμος από τον Corneille να
απομακρυνθεί από το ιστορικό
γεγονός/ στους προλόγους:
υπερασπίζεται το έργο του.
• Φαίδρα (1677): σκοπός του
δράματος: να επαινέσει την αρετή
και να αποκαλύψει την
αποκρουστικότητα του πάθους/ για
να επιτευχθεί αυτό: η δράση πρέπει
να είναι μεγαλειώδης και οι
ηθοποιοί ηρωικοί, και καθετί στο
δράμα πρέπει να είναι μέρος μια
μεγαλοπρεπούς θλίψης.
• Στο πνεύμα του νεοκλασσικισμού:
Νicolas Boileau, Art poétique (1674).
• Διαμάχη αρχαίων-μοντέρνων: 1687:
Charles Perault, Siècle de Louis le
Grand: τοποθετεί σύγχρονους
συγγραφείς πάνω από τους
αρχαίους.