GÖRÜŞ UZAKLIĞI,SİS

VE BULUTLAR
Meryem GENÇ
Nuray YEĞİNER
Ahsen Nur TÜRKMEN
Görüş Uzaklığı

• Bir cismin çıplak gözle görülebileceği ve

tanınabileceği en büyük mesafeye görüş uzaklığı
veya görüş mesafesi denir.
• Denizlerde sabit noktaların olmayışı nedeniyle,görüş
uzaklığının belirlenmesi
zordur.Gemiler,fenerler,kayalar ve kıyı hattı gibi
röper noktaları varsa,haritalar yardımıyla bu
noktaların ölçülmesiyle görüş uzaklığı bulunabilir.
• Görüş uzaklığı çok düşük olduğundan gemi direği veya
bacası gibi geminin bazı noktaları röper seçilerek,görüş
uzaklığı belirlenebilir.
• Geceleyin görüş uzaklığı tayin etmek biraz daha zor
olup,röper noktalarının aydınlanma derecesine
bağlıdır.Her ne kadar görüş uzaklığı,geminin hareket
yönünde önemli ise de,şayet diğer yönlerde farklılık
varsa,bu durum ayrıca belirtilmelidir.
• Denizlerde,görüş uzaklığının azalmasına neden olan
etkenler şunlardır:

• Sis
• Yağış
• Denizlerde esen rüzgarın meydana getirdiği serpintiler
• Toz ve tuz parçacıkları
 Sis

• Yeryüzünde gözlemciyi saran ve yatay görüş

uzaklığını 1000 metre veya daha aşağıda düşüren
buluta sis denir.Eğer benzer durumlarda görüş
uzaklığı 1000 metreyi geçerse,bu durumdaki buluta
da mist denir.Eğer bulut,yere temas etmiyorsa
Stratus adını alır.Aslında sis,yere inmiş Stratus
bulutudur.
• Su buharı damlacıklarının çapları milimetrenin
bindebiri mertebesinde ise buna pus denir.
• Sisleri meydan getiren süreçler,bulut oluşumu sürelerinin
aynıdır.Bununla beraber,sis yeryüzüne temas eden bir
bulut olduğundan,yeryüzünden etkilenir.
• Sis oluşumunun en etkin sebebi,alttaki soğuk yüzeyle
temas eden havanın soğumasıdır.Bu soğuma çeşitli
nedenlerden meydana gelebilir.
 Sis Tipleri

• Buhar Sisi: Soğuk hava,sıcaklığı,hava sıcaklığından daha

yüksek bir su yüzeyinden aktığı zaman sis meydana
gelir.Bu sislere buhar sisi veya Arktik deniz dumanı
denir.
• Bu tip sislerin oluşum sebebi su yüzeyinden olan şiddetli
buharlaşmadır.Buhar sislerinin meydana gelebilmesi için
ekstrem (çok büyük) sıcaklık farkları gereklidir.Genel
olarak buhar sisleri sığ olup,su yüzeyinde dağınıklık
duman kümeleri şeklindedir.
• Ayrıca, havadan daha sıcak olan bir su kütlesinin
buharlaşması ile hava doymuş hale gelebilir ve sis
oluşabilir.Bu tip sislere buharlaşma sisi denir.
 Yağmur Sisi

• Bu tip sisler,yüzey yakınındaki soğuk hava tabakası

üzerindeki daha sıcak havadan düşen yağmurdan meydana
gelir.Bu durumda düşen yağmur damlarları,içinden
düştükleri havadan biraz daha sıcaktır.
• Yağmur sisleri,belirli sıcaklık farkının bulunduğu cepheler
boyunca çok sık olarak meydana gelirler.Bu tip
sisler,hem soğuk,hem de sıcak cephelerde oluşabilir.Bu
nedenle bu sislere,cephesel sisler de denir.
• Yağmur sisleri,bir enversiyon altındaki soğuk hava
tabakası içinden yağmurun düşmesi ile de meydana
gelebilir.
Radyasyon Sisi

• Hava önceden nem kazanmış ise,havanın radyasyon

yoluyla soğuması ile bu tip sisler,meydana gelir.
• Normal atmosferik koşullar altında,özgül nem yukarı
doğru azalır.Şayet konvektif hareket mevcutsa yukarı
doğru subuharı taşınır.Yükseklikle özgül nem arttığı
zaman nem taşınımı aşağı doğru olur.
Radyasyon Sislerinin Oluşumu
İçin Uygun Koşullar Şunlardır

• Yüksek bağıl nem

• Bulutsuz gökyüzü
• Yükseklikle sabit veya artan bağıl nem
• Kararlı tabakalaşma ve zayıf rüzgar
Radyasyon sisleri,soğuk kıtalardaki maritim
orjinli(denizsel kaynaklı)durgun havada çok sık
olarak meydana gelir.
• Deniz sıcaklığının günük değişimi karalardakine oranla
oldukça küçük olduğundan radyasyon sisleri normal
olarak okyanusalar ve deniler üzerinde oluşmaz.

• Bazen hafif bir rüzgar vasıtasıyla radyasyon sisi

karlardan denizlere doğru sürüklenir.Bu sis,özellikle
kıyıya yaklaşan gemiler için tehlikelidir.Başlangıçta iyi
bir görüş varken gemi aniden sise girebilir.
 Adveksiyon Sisi

• Sıcak havanın soğuk bir yüzey üzerinde hareketiyle

oluşur.Adveksiyon sisleri çoğunlukla sahiller boyunca
karalar üzerinde oluşur.Çoğu geceleyin meydana
gelen bu sisler su kütlelerinden nemli havanın
adveksiyonu(yatay olarak taşınımı) ve daha sonra
kara üzerindeki gece soğumasının neticesi olarak
meydana gelir.Bu tip sisler,kışın daha çok görülür ve
etki alanları daha büyüktür.
Adveksiyon Sisi
 Adveksiyon Sisleri İçin Uygun
Koşullar Şunlardır

• Hava kütlesi ve alttaki yüzey

arasında büyük sıcaklık farkı
• Ilımlı rüzgar şiddeti(2-7m/sn)
• Soğuk yüzeye gelmeden önce
yüksek bağıl nem
• Başlangıçta kararlı
tabakalaşma
• Yükseklikle sabit kalan veya
artan bir özgül nem
Yamaç Sisi

• Bu tip sisler dağ yamaçlarının

rüzgar üstü tarafından yamacın
yukarılarıda çok sık(alçak
seviyelerde ise nadiren)
görülürler.
• Eğimli arazi üzerinde yükselen
havanın soğumasıyla
oluşurlar.Yamaç
sisi,sadece,doymuş havanın kararlı
tabakalaşması durumunda mevcut
olabilir.
Yamaç Sisi
Enversiyon Sisi

• Sisler bir sıcaklık enversiyonu tabanı altında bulunan

stratus tabakasının aşağıya doğru uzanması
sonucunda da meydana gelebilir.Böylece sislere genel
olarak enversiyon sis denir.Yüzey üzerindeki
enversiyon seviyesinin alçak olduğu zaman sıcaklığın
günlük değişimi küçülür.Bu nedenle stratus tabakası
enversiyon seviyesinin alçak olduğu
günlerde,enversiyonun yüksek olduğu günlere
nazaran daha erken dağılır.
• Enversiyonun yeter
derecede alcak ve
enversiyon altındaki
bağlı nemin yeterli
derecede yüksek
oldugu günlerde gece
soğuması,bir stratus
tabakasının oluşup
yüzeye inmesine
sebep olur.
 Sisin Rüzgarla İlgisi

• Türbülansla meydana gelen düşey karışım sisi

oluşumunu engelleyen önemli bir
faktördür.Türbülansın şiddeti,rüzgar şiddeti ile
arttığından,rüzgar belli bir şiddetten daha fazla
olduğunda sis dağılabilir veya bir stratus tabakası
haline dönüşebilir.
• Orta kuvvet veya şiddetli rüzgar durumunda şayet yüzey
tabakası hızlı soğursa sis oluşabilir.Rüzgar bakımından
radyason ve adveksiyon sisleri arasında büyük bir fark
vardır. Radyasyon sisleri rüzgar şiddetine karşı oldukça
hassastır.Halbuki diğer sisler,kuvvetli rüzgarlarda nisbeten
devam edebilirler.Eğer soğuma hızı yeterli derecede
yüksekse,adveksiyon sisleri,büyük çapta türbülansa
dayanabilir.
Sisin Günlük Değişimi

• Sisin bütün tipleri ısınmayla dağılmaya yatkındırlar.Bu

nedenle sabahın erken saatlerinde bir maksimum ve
öğleden sonra bir minimum olmak üzere sis
frekanslarında belirgin bir günlük değişim vardır.Kalın
olan sisler günlük ısınmayla kolayca dağılmazlar.Tipik bir
radyasyon sisi gayet sığdır ve günlük ısınmayla kolayca
dağılır.
• Okyanuslar üzerindeki günlük sıcaklık değişimi çok küçük
olduğundan deniz sislerinin günlük değişimi azdır.
 Yağış

• Denizde görüş uzaklığının azalmasına neden olan

etmenlerden ikincisi yağıştır.Sağanaklar ve fırtına ile
birlikte oluşan yağışlar,görüşü 500 metreden aşağıya
düşürebilir.Yüksek enlemlerdeki kar yağışları da
denizlerde görüş uzaklığı 50 metreye veya daha altına
indirebilirler.
 Serpintiler

• Denizlerde görüş uzaklığının azaltan etkenlerden

üçüncüsü,denizde esen rüzgarların meydana getidiği
serpintilerdir.
• Rüzgar şiddeti 50 knot’ı aştığı zaman başlayan dalga
kırılması,rüzgar şiddeti 80 knot’a ulaştığında büyük
ölçüde gözlenmeye başlar ve kopan su tanecikleri görüş
mesafesini 50 metreye kadar düşürebilir.
Toz ve Tuz Parçacıkları

• Karalarda oluşan toz fırtınaları,hava haraketlerine bağlı

olarak denizler üzerine de yayılabilir.Örneğin Büyük Sahra
kaynaklı kırmızı toz fırtınası Afrika’nın kuzey batı
sahillerine kadar taşınırken,benzer olarak kuzeybatı
muson rüzgarları da sarı toz kütlelerini Çin Denizi ve
Japonya’ya kadar taşır.Bu bölgelerde taşınan toz
yüzünden görüş mesafesi önemli ölçüde
azalır.Okyanuslardan atmosfere savrulan tuzlar da havada
asılı durumunda kalabildikleri için görüş mesafesinin
azalmasına neden olur.
BULUTLAR

• Atmosferdeki su buharının yoğuşmasıyla oluşan ve

havada asılı kalan çok küçük su damlacıkları ve buz
kristallerinin meydana geldiği topluluğa bulut
denir.Bulutların,yükseklikleri bulundukları yere ve
mevsimlere göre değişir.Kutuplarda ve kış
mevsiminde bulut yüksekliklikleri,az ekvatorda ve
yaz aylarında fazladır.
Bulutların Sınıflandırılması

• Bulutlar şekillerine göre ve yüksekliklerine göre ayrı ayrı

sınıflandırılırlar.

Şekillerine Göre Bulutlar:

• Lifli bulutlar : Cirrus tipi bulutlar
• Kümeler şeklinde bulutlar :Cumulus tipi bulutlar
• Tabakalı bulutlar : Stratus tipi bulutlar
olarak üç guruba ayrılırlar.
Yüksekliklerine Göre Bulutlar:

• Alçak butular (Stratus St ; Stratocumulus Sc ; Nimbostratus

Ns)
• Orta bulutlar (Altostratus As ; Altocumulus Ac)
• Yüksek bulutlar (Cirrus Ci ; Cirrostratus Cs ; Cirrocumulus Cc)
• Dik(dikey) gelişmeli bulutlar (Cumulus Cu ; Cumulonimbus Cb)
olarak dört ana guruba ayrılırlar.
BULUT TABAN YÜKSEKLİKLERİ
Alçak Bulutlar

• Bu bulutlar ortalama olarak 2000 metrenin altında olan

bulutlardır.

• Stratocumulus(Sc): Bu bulutlar gri renkli,yuvarlak

kütleli ve tomarlardan meydana gelip,uzun sıralar
haliyle gökyüzünü kaplarlar.Aralarındaki boşluklardan
gökyüzünü görmek mümkündür.Bu bulutlar çok soğuk kış
günlerinde nadiren halo olayına neden olurlar.Bu
durumda,Cirrostratus’lerle
karıştırılabilirler.Stratocumulus’ler sıralar halindedirler.
Stratocumulus
Halo (Hale)
Stratus(St)

• Bu bulutlar genellikle gri renkte olup,düzgün ve tabaka

şeklinde,sise benzeyen bir buluttur.Birbirine paralel
şeritler halinde bulunurlar.Gökyüzünde ince bir perde
(tül) halinde bulunduğunda,dumanlı bir görüntü
verirler.Stratus bulutu genellikle kalın bir buluttur.Bu
bulutun karakteristik yağışı çisentidir.Stratus bulutu
genellikle su damlacıklarından oluşurlar.Düşük
sıcaklıklarda bazen buz parçacıklarından da
oluşabilirler.
• Stratus’ler, Stratocumulus’lerin alçalmasıyla oluştuğu
gibi,yerdeki sisin yükselmesiyle de oluşabilirler.Genel
olarak,Altostratus,Nimbostratus ve Cumulonimbus
bulutlarının altındadırlar.
• Stratus’lerin yağışı başlıca çisenti olmak üzere,kar greni ve
buz prizmalarıdır.
Stratus
Nimbostratus(Ns)

• Bu bulutlar koyu gri renkte,şekilsiz bulutlardır.Genel

olarak yağmur ve kar şeklinde yağış
yaparlar.Nimbostratus bulutları,su damlaları,kar buz
kristalleri,kar taneleri ve bunların karışımından oluşurlar.
• Nimbostratus’ler,yağmur,kar,buz paleti oluştururlar.
Nimbostratus
Orta Bulutlar

• Orta enlemlerde 2000-7000 metreler arasında oluşan

bu bulutlar,genellikle çok küçük su damlacıklarından
meydana gelmiştir.

• Altocumulus(Ac):Küçük,yassılaşmış veya yuvarlak

kütleler halindedirler.Genellikle aşırı soğumuş su
damlacıklarından oluşur.Çok düşük sıcaklıklarda buz
kristallerinden oluştukları zaman daha saydamdırlar.
Altocumulus
Altostratus(As)

• Yatay oluşumlu,düzgün bir örtü veya perde görünüşlü,grimsi veya

mavimsi renkte bir bulut tabakasıdır.Gökyüzünü,kısmen veya
tamamen kaplar.İnce olan bölgelerinden güneş buzlu cam
arkasından görüldüğü gibi görünür.Bazen de güneş ve ayın
görülmesini engelleyecek kadar kalınlaşırlar.Güneş ve ayın
etrafında halo meydana getirmezeler.Su damlacıklarından
oluşurlar.

• Altostratus’ler,Cirrostratus’lerin kalınlaşması veya

Nimbostratus’lerin incelmesinden meydana gelirler.
Altostratus
Yüksek Bulutlar

• Orta enlemde 5-13 km.ler arasında bulunan,beyaz

renkli bu bulutlar buz kristallerinden meydana
gelmişlerdir.

• Cirrus(Ci):Lif şeklinde dar şeritler halinde,ucu kıvrık

tüy şeklindedirler.İpek gibi ince olup,gölge meydana
getirmezler.Yaz aylarında fazla görülürler.
• Bu bulutlar genellikle Cirrocumulus ve Altocumulus
bulutları ile Cumulonimbus bulutlarının üst kısımlarından
meydana gelirler.Bazen Cirrostratus bulutlarının ince
kısımlarının buharlaşması sonucunda,bazen de uçaklardan
meydana gelen yoğuşma izlerinin yayılmasıyla da
oluşurlar.
Cirrus
Cirrocumulus(Cc)

• Küçük,beyaz,yuvarlak kütleler halindedirler.Genellikle gölge

meydana getirmezler.Cirrocumulus’ler,Cirrus veya
Cirrostratus bulutlarının şekli değiştirmesinden, ya da
Altocumulus’lerin küçülmelerinden meydana gelirler.
Cirrostratus(Cs):

• Çarşaf gibi beyaz,ince bir örtü şeklindedir.Gökyüzünü

tamamen veya kısmen kaplarlar.Güneş ve ayın ışığını
geçirirler.
• Bu bulutlar,genellikle Cirrus ve Cirrocumus’lerin
birleşmesinden meydana gelirler.
Dikine Gelişimli Bulutlar

• Bu bulutların tabanları ortalama 500m’den başlar,tepe

noktaları cirrus seviyesine kadar ulaşabilir.

• Cumulus(Cu):Karnabahar görünüşlü,pamuk yığınlarını

andıran,dikine gelişmiş bulutlardır.Bu bulutların üst
kısımları beyaz ve kubbe şeklinde,alt kısımları koyu
renkli,hemen hemen düzdür.Dikine gelişemisi çok fazla
olursa yağmur ve sağanak şeklinde yağış yaparlar.
• Gökyüzünde parçalı bulutlu bir görünüm oluştururlar.Bu
bulut,su damlacıklarından,sıcaklığın düşük olduğu
durumlarda da buz kristallerinden oluşur.Cumulus’ler
Stratus’lerin şekil değiştirmesiden meydana gelebilirler.
 Cumulonimbus(Cb)

• Dikine yükselen,sütun ve pamuk yığınları halinde yoğun ve

koyu bir buluttur.Tepeleri örs şeklinde olup uçlarında
Cirrus’ler gözlenir.Bu bulutların üst kısmı buz
kristallerinden,alt kısmı da su damlacıklarından meydana
gelmiştir.Bünyesinde kuvvetli dikine (inici ve yükselici) hava
akımları vardır.Cumulonimbus’ler tek bir bulut halinde
oldukları gibi birden fazla Cumulonimbus bulutundan oluşan
bulut silsilesi halinde de gözlenebilirler.
• Cumulonimbus bulutu sağanak yağışla birlikte,şimşek ve gök
gürültüsü meydana getirir.Cumulonimbus
bulutları,Altocumulus,Stratocumulus Nimbostratus
bulutlarından oluştukları gibi,tipik meydana geliş şekilleri
Cumulus bulutlarının gelişmesiyle oluşur.