Tajuk

SISTEM SARAF
5…
DISUNTING OLEH:
THANABAL A/L DESEN
JABATAN PENDIDIKAN JASMANI DAN KESIHATAN
 • SISTEM SARAF
5.1
• FUNGSI SISTEM
5.2 SARAF

• SEL SARAF
5.3
• STRUKTUR
5.4 SISTEM SARAF

• PENYAKIT
5.5
5.1 SISTEM SARAF
1. Deria (sensori)
Mengesan perubahan
di dalam tubuh & F
persekitaran luar. U
2. Integrasi N
Mentafsir perubahan G
3. Motor S
Memberi respons SISTEM
kepada tafsiran
I SARAF
(kontraksi otot/ Pusat kawalan tubuh &
rembesan kelenjar) jaringan komunikasi
5.2 FUNGSI SISTEM SARAF
Mengintegrasikan
rangsangan yang
diterima

Menjana
Menterjemah
pemikiran &
rangsangan
idea

Mencetuskan
Menyimpan pergerakan
maklumat motor
5.3 SEL SISTEM SARAF
hanya mempunyai 2 jenis sel …

NEURON
NEUROGLIA
(sel penyokong)
5.3.1 SEL SARAF (neuron)

Unit berfungsi sistem saraf.

Maklumat / utusan dibawa oleh sistem

saraf dalam bentuk impuls.

Impuls saraf – isyarat bioeletrik yang

bergerak dengan pantas.
 NEURON
Struktur tipikal neuron
Terbahagi kepada 3
bahagian:

i. Badan sel – melakukan

proses sintesis bahan2
yang diperlukan oleh
sel saraf.

ii. Dendrit – menghantar

impuls ke badan sel.

iii. Akson – pembawa

impuls dari badan sel
ke neuron atau tisu
Meningkatkan
kelajuan impuls lain.
& melindungi
akson
rangsangan -> neurotransmiter -> respons
 Jenis neuron & fungsinya
Neuron Deria
~ Menghantar impuls
dari organ deria /
reseptor ke SSPu.

Neuron Perantaraan
~ Menghantar impuls dari neuron
deria ke neuron motor.

Neuron Motor
~ Menghantar impuls
dari SSPu ke efektor.
 Proses penghantaran maklumat

Rangsangan Reseptor aferen

SSpusat
eferen
Gerak balas

Efektor
5.3.2 NEUROGLIA
• Sel penyokong sistem saraf

• Saiz lebih kecil daripada neuron tetapi jumlah lebih

banyak.

• 4 jenis: astrosit, oligodendrosit, mikroglia, ependima.

• Fungsi:
a) Membentuk jaringan penyokong di dalam otak dan korda
spina.
b) Menghasilkan sarung mielin.
c) Beberapa neuroglia melindungi SSPu daripada penyakit.
( Sel fagosit)
 Sinaps…
 Satu ruang yang memudahkan komunikasi
satu hala antara dua neuron. 

 Tempat komunikasi ini berlaku dikenali sebagai 
sinaps.

 Iamemastikan pengaliran impuls berlaku dalam

satu arah sahaja.

 Cara pemancaran impuls dikenali sebagai

pemancaran kimia.
 Apabila impuls sampai ke hujung dendrit(bonggol
sinaps), sejenis bahan kimia dibebaskan oleh vesikel
berbentuk pundi.

 Bahan kimia tersebut bertindak sebagai

neurontransmiter iaitu bahan penghantar impuls
saraf ke dalam ruang sinaps.

 Neurotransmiter
merentasi sinaps dan
masuk ke dalam
dendrit neuron yang
terletak bersebelahan
dengannya.
5.4 STRUKTUR SISTEM SARAF

Sistem Saraf

Sistem Saraf Sistem Saraf

Pusat Tepi (periferi)

Saraf Tunjang Saraf

Otak (Korda spina) Saraf Spina
Kranial
Sistem Saraf
 Hubungan
antara
sistem saraf
pusat dan
sistem saraf
periferi
5.4.1 SISTEM SARAF PUSAT

pusat kawalan
seluruh sistem.

terdiri daripada
otak dan korda
spina.

SISTEM SARAF PUSAT

rangsangan tafsir respons
 organ yang paling penting.

berat – kira-kira 1.5kg bagi orang

OTAK
dewasa.

terletak di dalam rongga kranium.

Mengendalikan semua fungsi tubuh

badan.(aktiviti sensori dan motor)

tisu saraf – lembut, berwarna kelabu

& putih.

terbahagi kepada 4 bahagian utama –

batang otak (medula oblongata,pons &
otak tengah), diensefalon (talamus &
hipotalamus), serebrum, serebelum.
 Otak dibahagikan kepada 4 bahagian:

serebrum

Diensefalon

serebelum

batang otak
Midbrain
SEREBRUM
Bahagian terbesar otak.

Terbahagi kepada 2 hemisfera.

 mengawal aktiviti bagi sebelah tubuh sahaja.

Hemisfera kiri Hemisfera

kanan
– fungsi tubuh – fungsi tubuh
sebelah kanan sebelah kiri
• Setiap hemisfera serebrum
terdiri daripada jirim kelabu
(eksternal) dan jirim putih
(internal).
• Jirim kelabu dibentuk
daripada sel-sel badan
neuron
(processing of the sensory and
motor information, control of
emotions, memory and
intellect. )
• Jirim putih terdiri daripada
nerve fibres. (communicate
information between
different parts of the cortex
and other parts of the brain.)
3 kawasan korteks serebrum…
Deria -Menerima kederiaan dari kulit, otot dan
bahagian dalam tubuh.

- Juga menerima impuls dari berbagai deria

–> rasa, lihat, hidu, dengar & sentuh.
Motor - Mengawal atur pergerakan otot,
pertuturan dsb.
Asosiasi -Menghubungkan kawasan motor dan deria
melalui traktusnya.

- Memainkan peranan penting dalam

ingatan, emosi, taakulan, personaliti dan
kecerdikan.
SEREBELUM
Bahagian kedua terbesar otak.

Memainkan peranan dalam pergerakan separa sedar

pada otot rangka.
penting untuk…

 koordinasi (mengawal &

menyelaras pergerakan
badan)

 keseimbangan tubuh

 penetapan kedudukan
tubuh
 BATANG OTAK
• Bahagian bawah kranium.

• Mempunyai 3 bahagian : Medulla Oblongata,

pons, midbrain.

• Secara keseluruhannya, batang otak

berhubungan dengan korda spina dan serebrum.

• Memainkan peranan sebagai relay station bagi

mesej diterima mahupun dihantar dari korda
spina dan otak.

• Memainkan peranan penting dalam regulasi

(kawalan pernafasan, denyutan jantung dan
tekanan darah).
Medulla Oblongata
• Berhubung dengan korda spina.

• Panjang = kira-kira 3cm , dipisahkan dari pons

oleh alur horizontal.

• Terdiri daripada jirim putih dan pembentukan

retikulum.

• Neukleus yang terdapat dalam pembentukan

retikulum medulla termasuklah nukleus pusat
pernafasan da vasomotor.

• Fungsi: mengawal gerak balas tidak disedari.

Cth: peristalsis, pencernaan, kadar denyutan
jantung, kadar respirasi, batuk, bersin, proses
menelan dan muntah
Pons
• Terletak di atas medula
• Mengandungi jirim putih dan nukleus.
• Nukleus pernafasan dan nukleus saraf kranial ke-5
berada di pons.
• Fungsi: Plays a key role in sleep and dreaming .
(dream originated from pons)

Midbrain
• Terletak di atas pons dan di bawah diensefalon.
• 2 unjuran iaitu pedunkel dan serebrum terdapat di
permukaan ventralnya.
• Mengandungi red nucleus dan substantia nigra
(dopamine-producing neuron)Parkinson’s disease.
• Fungsi : Mengawal visual, pergerakan mata,
pergerakan badan, auditori sistem .
 DIENSEFALON
• Bahagian otak yang terletak di antara otak
tengah dan serebrum.
• Struktur utamanya terdiri daripada talamus
dan hipotalamus.
• Pusat integrasi maklumat yg utama.
Talamus • T’libat dalam persepsi kesakitan dan
keseronokan.
• Terletak di bawah thalamus.
• Pusat pengawalan persekitaran (kawal atur
homeostatis)
Hipo- • Mengawal suhu badan, keseimbangan air dlm
talamus badan, tekanan darah, emosi.
• Mengawal pengeluaran hormons bersama
dengan kelenjar pituitari.
 Panjang: ±45cm (orang dewasa).

Kedudukan: bermula dari dasar tengkorak turun ke

bahagian servikal, torasik dan seterusnya ke bahagian
lumbar atas.

KORDA
SPINA
• Terdapat 31 pasang saraf spina.

• Saraf tunjang terdiri daripada jirim kelabu dan jirim putih.

• Saraf tunjang dibahagikan kepada 2 : Akar dorsal

Akar ventral
5.4.2 SISTEM SARAF PERIFERI
Sistem Saraf Periferi
(menghubungkan semua bahagian tubuh dengan SSPu)

Sistem Aferen Sistem Eferen

(reseptor -> SSPu) (SSPu -> otot & kelenjar)

Sistem Saraf
Somatik Sistem Saraf Autonomik
- SSPu -> otot licin, otot jantung,
- SSPu -> otot rangka
otot kelenjar
- Voluntari & boleh
- Tidak voluntari & di luar kawalan.
dikawal

Sistem Saraf Sistem Saraf

Simpatetik Parasimpatetik
 Gerak kerja sistem saraf…
Rangsangan
(seperti makanan, bau, bunyi, cahaya, sentuhan)
dikesan oleh
↓
Reseptor 
(dalam organ deria seperti lidah, hidung, telinga, mata atau kulit) 
akan menghasilkan
Sistem ↓
Aferen Impuls 
yang dibawa oleh neuron (sel saraf) ke 
↓
Sistem Saraf Pusat (otak atau saraf tunjang) 
untuk ditafsirkan yang seterusnya dihantar ke Sistem
↓  Eferen
Efektor 
(organ seperti otot atau kelenjar yang bergerak balas terhadap rangsangan) 
untuk menghasilkan 
↓
Gerak balas
Kesan stimulasi
simpatetik &
parasimpatetik…
kesannya
bertentangan antara
satu sama lain.
PERBEZAAN ANTARA SARAF SIMPATETIK DENGAN
SARAF PARASIMPATETIK

Simpatetik Parasimpatetik
• Membesarkan anak • Mengecilkan anak mata
mata. • Merangsang
• Menahan perembesan perembesan air liur.
air liur. • Memperlahankan
• Mempercepat denyutan jantung.
denyutan jantung. • Mengurangkan tekanan
• Menambah tekanan darah.
darah. • Merangsangkan
• Menahan peristalsis. peristalsis.
Sensori dan
laluan motor
Laluan sensori
Laluan motor
Saraf spinal
Saraf refleksi
Laluan sensori Rangsangan Reseptor SSP

• Fungsi sel saraf sensori:

Menghantar impuls dari reseptor ke sistem saraf pusat.

• Ujung akson dari saraf sensori berhubungan dengan saraf

asosiasi
 Laluan motor SSP Efektor Gerak balas

• Fungsi sel saraf motor:

Mengirim impuls dari sistem saraf pusat ke
otot @ kelenjar yang hasilnya berupa
tanggapan tubuh terhadap rangsangan.

• Badan sel saraf motor

berada di jirim kelabu
sistem saraf pusat.

• Dendritnya sangat pendek

berhubungan dengan akson
saraf asosiasi.
Saraf spina
• 31 pasang saraf deria iaitu 8 pasang saraf servikum,
12 pasang saraf toraks, 5 pasang saraf lumbar, 5
pasang saraf sakrum, 1 pasang saraf tongkeng terbit
dari batang saraf tunjang.

• Saraf-saraf ini membekal otot-otot torso dan anggota-

anggota badan dengan kuasa penggerak.

• Ia mengalirkan impuls dari kulit, otot-otot, tulang dan

sendi-sendi untuk bahagian badan.

• Impuls ini dibawa oleh saraf-saraf yang

dipanggil saraf penggerak.
Saraf refleksi
• Mekanisme perlindungan pada tubuh dan terjadi jauh lebih
cepat daripada tindakan voluntari.

• Tindakan refleks (tindakan pantulan) ialah gerak balas

terhadap rangsangan yang tidak dipelajari yang berlaku secara
automatik dan pantas.

• Kebanyakan tindakan
refleks berlaku di
bawah saraf tunjang.

• Ini merupakan
tindakan luar kawal
kerana tidak dikawal
oleh otak.
• Lintasan yang dilalui oleh impuls saraf untuk
menghasilkan gerak balas refleks – arka refleks.

• Melibatkan 2/3 neuron.

Ujian sentakan lutut :
2 neuron (aferen & eferen)
Penarikan tangan daripada objek panas :
3 neuron (aferen, eferen & interneuron)
Gerak balas sentakan lutut (patela)
• Sekiranya bahagian bawah tempurung lutut diketuk, pengecutan
otot kuadrisep pada bahagian atas paha secara refleks akan
menyebabkan kaki tersebut akan lurus dan melenting ke atas secara
automatik.
• Ketika tindakan refleks terjadi serta merta.
• Hanya melibatkan neuron aferen dan neuron eferon yang bersinap
secara langsung di dalam jirim kelabu saraf tunjang.
• Menarik tangan
daripada objek
panas
• Melibatkan 3
neuron.
5.5 PENYAKIT

a) Meningitis
b) Multiple schlerosis
c) Nyeri saraf
d) Hidrocephalus
e) Penyakit urat saraf kejepit
f) Parkinson
g) Gegar otak
h) Imsomnia
Meningitis Multiple sclerosis
Disebabkan oleh MS merupakan penyakit saraf kronis yang
virus sehingga mempengaruhi sistem saraf pusat,
dapat menular sehingga dapat menyebabkan gangguan
organ seperti: rasa sakit, masalah
penglihatan, berbicara, depresi, gangguan
koordinasi dan kelemahan pada otot sampai
kelumpuhan.
Nyeri saraf Hidrocephalus
Faktor: Gangguan saraf sensorik/ motorik. Tanda hidrocephalus
Gejala nyeri saraf sering disertai dengan gejala berupa pembengkakan
lain seperti: kehilangan rasa, kebas. urat saraf kepala kerana kelebihan
kejepit dan penyakit urat saraf gangguan cairan yang ada di
metabolik (seperti diabetic neuropaty pada sekitar otak.Akibatnya,
penderita penyakit kencing manis atau diabetes dapat menyebabkan
mellitus). Gangguan motorik nyeri saraf dari gangguan metabolisme
yang ringan (seperti kram) sampai gangguan dan gangguan
berat (seperti kelumpuhan). organ tubuh.
Penyakit urat saraf kejepit Parkinson
•Nerve carry electrical signals from the brain to the Gejala tangan dan kaki
body and vice-versa. gementar.
•A pinched nerve can cause pain, numbness, tingling,
or weakness along the path of the pinched nerve.
•Most people improve from a pinched nerve with rest,
ice, medication or physical therapy. Rujuk
•Weakness or wasting of the muscles from a pinched http://khkopi.rs.com.my/ken
nerve can suggest permanent nerve ali-simptom-awal-penyakit-p
injury arkinson.html
Gegar otak Imsomnia
Kecederaan pada otak yang berlaku sama Menghadapi masalah untuk
ada melalui trauma seperti jatuh atau tidur atau tidak mendapat
gegaran yang kuat. tidur yang berkualiti pada
waktu malam.
Rujuk
http://drpakar.blogspot.com/2008/03/risi Rujuk
ko-otak-gegar.html http://www.ehomemakers.net
/my/article.php?id=525
Fungsi sensori
Deria umum
Keseimbangan dan pendengaran
 Deria umum
• Deria ialah perasaan / kesedaran yang berlaku di otak
hasil daripada pentafsiran utusan deria yang sampai ke otak
dari struktur-sturktur lain seperti kulit tubuh, otot dan
sendi dari organ-organ deria istimewa.

• Struktur yang menimbulkan deria adalah:

1. Hujung gentian saraf yang menerima rangsang deria itu.
2. Saraf deria yang membawa utusan deria itu ke otak.
3. Pusat deria di otak yang mentafsirkan utusan itu dan
menyimpannya sebagai ingatan.
• Setiap hujung gentian saraf deria adalah struktur
istimewa yang menerima rangsang deria tertentu.
• Deria boleh dibahagikan kepada:

a) Deria istimewa:
Bau-bauan, rasaan, penglihatan & pendengaran
b) Deria umum:

Deria permukaan: Sakit, sentuhan & suhu

Deria dalam : Tekanan, sakit dalam
Sifat sifat deria

• Deria yang muncul akibat galakan dari luar tubuh, seperti

pendengaran, penglihatan , rasaan, bau-bauan, tekanan,
sakit luar dan suhu.
Organ-organ ini dikenali sebagai organ penerima deria luar.

• Deria yang muncul akibat galakan dari dalam tubuh, seperti

perasaan lapar, dahaga dan sakit dalam
Organ-organ yang menyedarkan perasaan ini dikenali sebagai
organ penerima deria dalam.
 Deria kulit tubuh
• Hujung gentian saraf yang didapati di dalam kulit tubuh
menerima deria sakit, suhu dan sentuhan.
 Deria pembauan
• Hujung gentian saraf yang
menerima deria pembauan adalah
didapati di lapisan selaput di rongga
hidung.
• Kebanyakan hujung gentian saraf
itu didapati di bahagian atas
rongga hidung.
• Saraf otak penerima (saraf
plfaktori) – umbi olfaktori (bonggol
bau) – pusat pembauan (bertempat
di permukaan bawah copeng
temporalis)
• Bahan-bahan yang menggalakkan
deria pembauan ialah gas & bahan
pepejal halus yang larut dalam
lender rongga hidung.
Deria Rasa
• Organ deria rasa ialah lidah.

• Permukaan diliputi oleh selaput

mukasa.

• Permukaan atasnya kasar kerana

adanya tompok-tompok di dalam
selaput mukosnya.

• Tompok-tompok ini membentuk

beberapa jenis papilla yang
mengandungi tunas deria rasa.

• Pusat deria rasa bertempat di

copeng parietalis.
Deria penglihatan - Mata
• Biji mata terletak di dalam lesung biji mata yang dikenali
sebagai saket/ lesung mata.
• Saraf yang bertangungjawab terhadap mata manusia
adalah saraf optikus (Nervus II). Saraf optikus adalah
kumpulan jutaan serat saraf yang membawa pesan visual
dari retina ke otak. Bahagian mata yang mengandungi
saraf optikus ialah retina.
•  Retina mengandung saraf-saraf cahaya dan pembuluh
darah. Bahagian retina yang paling sensitif adalah macula
yang memiliki ratusan ujung saraf
• Setiap biji mata dibekalkan 6 otot jalur yang
menggerakkannya.
Keseimbangan & pendengaran

• Salur separuh bulat merupakan organ yang berfungsi

membantu dalam imbangan kedudukan dan keseimbangan
• Ada 3 jalur separuh bulat : Salur atas(supra)
Salur belakang(postika)
Salur sisi luar (latera)
Ketiga-tiga salur itu bersudut tepat di antara satu sama
lain
Tiap-tiap satu terletak dalam satah sendiri.
– Gerakan kepala / pertukaran dalam kedudukan tubuh
menggerakkan bendalir limfatika dalam di salur
separuh bulat dan vestibula (kohlea)
vestibula
• Bendalir limfatika dalam bergerak – merangsangkan sel-
sel saraf khas – mengalir ke saraf vestibula – vestibula
keluar dari salur separuh bulat dan bersatu dengan saraf
kohlea – membentuk saraf otak ke-8 menjalar ke
serebelum – bahagian kohlea menjalar ke copeng
temporalis serebrum.

• Perasaan pening dan loya pada masa belayar adalah

disebabkan oleh gangguan yang terdapat di bendalir
limfatika dalam & di salur separuh bulat.

• Imbangan letakan tubuh & keseimbangan bergantung

kepada rangsang deria yang dialirkan ke sereberum dari