Professional Documents
Culture Documents
5) Βιβλιογραφία
Το ιστορικό πλαίσιο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου
Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1946 μετά την απόπειρα διεξαγωγής
εκλογών μετά από σχεδόν μια δεκαετία πολιτικών ταραχών.
Τα αίτια για την απαρχή του ποικίλλουν ανάλογα με τους μελετητές. Σίγουρα ο διχασμός μεταξύ
εθνικοφρόνων και κομμουνιστών αποτελούσε το βασικό δίπολο της πολιτικής ζωής στην
Ελλάδα από το 1932 και έπειτα.
Η μεν πλευρά των εθνικοφρόνων από την συμφωνία της Βάρκιζας απαιτούσε τον πλήρη
αφοπλισμό και διάλυση του ΕΛΑΣ, την διεξαγωγή εκλογών και την υπαγωγή των
εναπομεινάντων σωμάτων στην διοίκηση των εθνικών δυνάμεων, όπως όριζε η συμφωνία του
Λιβάνου και η συνθήκη της Καζέρτας
Η δε πλευρά των Κομμουνιστών θεωρούσε μια τέτοια κίνηση ως ανευ όρων παράδοση αυτών
αλλά και του ελληνικού λαού στην μοναρχία και την κρατική τρομοκρατία.
Η μη σύγκληση των δύο πλευρών μετά και την μάχη της Αθήνας(Δεκεμβριανά 1945), οδήγησε
εν τέλει στον αιματηρό ελληνικό εμφύλιο ή αλλιώς «Δεύτερο Αντάρτικο».
Το ιστορικό πλαίσιο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου
Η περίοδος της αγγλοκρατίας λήγει περίπου με την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας και τον
αφοπλισμό του ΕΛΑΣ.
Σε γενικές γραμμές 3 παράγοντες θεωρηθήκαν ως βασικές
αιτίες για την έκρηξη του εμφυλίου πολέμου και την 1)Ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ-ΕΣΣΔ
στα Βαλκάνια και η τήρηση της Συμφωνίας των
Αμερικανική εμπλοκή. ποσοστών
Η εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ελλάδα και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο ευρύτερα ξεκινάει μετά
την εκφώνηση του δόγματος Τρούμαν στο Κογκρέσο τον Μάρτιο του 1947.
Το δόγμα Τρούμαν, σε συνδυασμό με την πολιτική ανάσχεσης που είχε προτείνει ο
διπλωμάτης Τ. Κένναν το 1946, αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα της πολιτικής αναχαίτισης της
Σοβιετικής Ένωσης από την Ελλάδα, τα Στενά του Βοσπόρου και την Μέση
Ανατολή(Τρούμαν, 1947)
Ήδη η Μεγάλη Βρετανία όντας αποδυναμωμένη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την
έναρξη του Ψυχρού Πολεμου, αδυνατούσε να προστατεύσει τα συμφέροντα της τόσο στην
Ελλάδα, όσο και στην Κύπρο, την Μέση Ανατολή και τα στενά του Βοσπόρου(Πολίτη, 2003:
3-5)
Γι’ αυτό τον Γενάρη του 1947 η Μεγάλη Βρετανία είχε ήδη εξαγγείλει την αδυναμία της να
αποσοβήσει την σοβιετική απειλή από την Ελλάδα, μ’ αποτέλεσμα να παραδώσει την
κυριαρχία της στις ΗΠΑ αλλά και τις υποχρεώσεις της(Calbos, 1993: 14)
Η εμπλοκή των ΗΠΑ και η έναρξη του Ψυχρού πολέμου-H φάση της
Αμερικανοκρατίας
Βάσει της συμφωνίας των ποσοστών η επιρροή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα έφτανε
το 90% και άφηνε απλώς την δυνατότητα ύπαρξης αριστερών αντιπολιτευτικών δυνάμεων.
Οπότε η επιρροή της διαδόχου του ΗΒ έφτανε το 90% αλλά έπρεπε ν’ αναλάβει και την
υποχρέωση ανάσχεσης του ΔΣΕ από την Ελλάδα(Nachmani, 1990: 492)
Μετά όμως την αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων της Μεγάλης Βρετανίας στην
Ελλάδα και την άνοδο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που συγκέντρωνε στις τάξεις του
Κομμουνιστές και πολεμιστές του ΕΛΑΣ, που διαφωνούσαν με την Βάρκιζα, οι ΗΠΑ
αποφάσισαν να επέμβουν δυναμικά στα πλαίσια της παροχής βοήθειας προς την Ελλάδα.
Η φάση της Αμερικανοκρατίας μπορεί να θεωρηθεί πως ξεκινάει επισήμως το 1947 με το
δόγμα Τρούμαν, όμως πρακτικά ξεκινάει το 1948.
Η άφιξη του αμερικανού στρατηγού Τζεημς Βαν Φλητ με βοήθεια 304.000.000 $ έχει χαραχθεί
στη συλλογική μνήμη από την φράση του υπουργού στρατιωτικών Π. Κανελλόπουλου, ο
οποίος σκωπτικά του είπε «Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας»
Η εμπλοκή των ΗΠΑ και η έναρξη του Ψυχρού πολέμου-H φάση της
Αμερικανοκρατίας
Η πλευρά των εθνικοφρόνων δέχθηκε την βοήθεια των ΗΠΑ μέσα σ’ ενθουσιασμό
Αντιθέτως η πλευρά των κομμουνιστών θεώρησε την επέμβαση των ΗΠΑ ως «ενίσχυση των
μοναρχοφασιστικών δυνάμεων»
Ο ελληνικός τύπος για την ανάμιξη των ΗΠΑ στον ελληνικό εμφύλιο
Συμπερασματικά η εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ελλάδα ήταν φυσική συνέπεια και διακλάδωση της γενικότερης σχέσης μεταξύ
ΗΠΑ-ΗΒ από το 1941 και έπειτα.
Η σταδιακή παρακμή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ο ιδεολογικός πόλεμος και η ανάδειξη των ΗΠΑ σε παγκόσμια
υπερδύναμη, εξώθησαν το ΗΒ να μεταβιβάσει βασικά κέντρα της επιρροής τους προς τις ΗΠΑ, μαζί και με τις προϊούσες
συνέπειες
Ένα εξ’ αυτών ήταν η Ελλάδα, όπου μαινόταν η μάχη μεταξύ εθνικοφρόνων και κομμουνιστών για πολιτική και στρατηγική
κυριαρχία
Σ’ αυτό το «φλεγόμενο» δίπολο, οι ΗΠΑ παρενέβησαν δυναμικά με οικονομική, στρατηγική και συμβουλευτική βοήθεια
προκειμένου να γείρουν την πλάστιγγα υπερ της επίσημης κυβέρνησης και άρα υπέρ μιας φιλοαμερικανικής πολιτικής από
τις ελληνικές κυβερνήσεις
Ο ΔΣΕ, αγνοώντας τις βλέψεις του Στάλιν και μ’ αυξημένες προσδοκίες ευελπιστούσε σε βοήθεια είτε των Βούλγαρων είτε
σε κάποια ήπια επέμβαση του Κόκκινου Στρατού
Ο Μάρκος Βαφειάδης, μεταγενέστερα εξήγησε πως αυτό ήταν ένας ευσεβής πόθος καθώς από τον Νοέμβρη του 1944 ο
ρώσος στρατηγός Τολμπούκιν στην Βουλγαρία είχε απαντήσει αρνητικά στον Ζαχαριάδη για παροχή βοήθειας προς την
Ελλάδα
Ο ελληνικός εμφύλιος σηματοδοτεί την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και την θεμελίωση του αμερικανικού επεμβατισμού
αλλά και την αρχή μαζικών διώξεων και πολιτικής ανισορροπίας στην χώρα
Βιβλιογραφία
Βιβλία:
1. Καρκάνης, Ν. (1999). Ο Τσώρτσιλ στην Μόσχα. ΗΤΑΝ Ο ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟΣ (Ιστορική Ανάλυση του Δεκέμβρη
του 1944) (pp. 141-175). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
3. Ήφαιστος, Π, & Αρβανιτόπουλος, Κ. (2003). Ευρωαμερικανικές σχέσεις:1945-1989. In Ευρωατλαντικές Σχέσεις (pp. 111-
145). Αθήνα: Εκδόσεις Ποιότητα.
Δημοσιεύσεις:
4. Nachmani, A. (1990). Civil War and Foreign Intervention in Greece: 1946-49. Journal of Contemporary History, 489-502.
5. Smith, G., & Wittner, L. (n.d.). American Intervention in Greece, 1943-1949. Foreign Affairs, 1194-1194.
Βιβλιογραφία
Εφημερίδες:
1. (1948, August 17). Ριζοσπάστης.
Ιστότοποι:
3. Κολλίοπουλος, Ι. (n.d.). Η Μακεδονία σύνορο δύο κόσμων (1945-1949). Retrieved May 24, 2015, from
http://www.imma.edu.gr/imma/history/15.html
Κυβερνητικά έγγραφα:
4. President Truman's Message to Congress; March 12, 1947; Document 171; 80th Congress, 1st Session; Records of
the United States House of Representatives; Record Group 233; National Archives.