T&ELecture 2

MERKI ZA NAMALUVAWE NA
ZAGADUVAWETO NA VOZDUHOT
1. Standardi za kvalitet na vozduhot(maksimalno dozvoleni

koncentracii)
2. Namaluvawe na emisii od vozilata
3. Namena na zemji{te i planirawe i proektirawe na

transportnite sistemi
Namaluvawe na emisii od vozilata
• Podobruvawa na motorite so vnatre{no sogoruvawe

• Alternativni goriva
• Novi tipovi na pogon

• Mnogu e te{ko da se postigne minimalna emisija na {tetni izduvni
gasovi kaj sekoja rabotna to~ka na motorot, a za optimalna
iskoristenost na voziloto
• Dve nasoki na podobruvawe na MVS

– podobruvawa so zafati vnatre vo motorot
– podobruvawa so zafati nadvor od motorot
• Podobruvawa so zafati vnatre vo motorot

– primena na sistemi za elektronsko vbrizguvawe na gorivo
– elektronsko palewe
– optimizirawe na oblikot na prostorot za sogoruvawe
– vreme na otvorawe i zatvarawe na ventilite
• Podobruvawa so zafati nadvor od motorot

– primena na katalizator
– zagrevawe na katalizatorot
– toplinska izolacija na izduvniot sistem
– vbrizguvawe na sekundaren vozduh
Katalizator
Hemija: katalizatorot ja menuva brzinata na
hemiskata reakcija, a pod katalizator se
podrazbira nosa~ na materjal so aktiven
sloj
Kaj MV zada~a na katalizatorot e {tetnite gasovi preku
hemiska reakcija da gi pretvori vo pomalku {tetni gasovi
(na pr. jaglevodrodite vo voda i jaglerod dioksid)
Hemiski reakcii vo katalizatorot
 n  n
C m H n   m   O 2  m  CO 2  H 2O
 4  2
1
CO  O 2  CO 2
2
1
H 2  O 2  H 2O
2
1
CO  NO  N 2  CO 2
2
 n   n  n
C m  2   m    NO   m    N
H n 2  m  CO 2  H 2O
 4   4  2
1
H 2  NO  N 2  H 2O
2
CO  H 2 O  CO 2  H 2
 n 
CH  2  H 2 0  CO 2  2  H 2
 2 
Tipovi na katalizatori
• Oksidaciski katalizator
• Redukciski katalizator
• Dvokraten katalizator
• Trikraten katalizator
Oksidaciski katalizator
• najednostaven vid na katalizator

• bagorodni metali - platina i paladium
• raboti so vi{ok na kislorod i se upotrebuva za oksidacija na
jaglerodniot monoksid и јаглеводороди
• vi{okot na kislorod se postignuva ili so prilagoduvawe na motorot ili
so dodavawe na vozduh pred katalizatorot
• најповеке се применува за додатна обработка на издувните гасови
кај Дизел моторите
• Ефективен кај сиромашни смеси, слабо ефективен кај богати
смеси
Redukciski katalizator
• sluì za namaluvawe na azotnite oksidi, no bara vi{ok na

redukciski delotvorni izduvni gasovi (jaglerod monoksid,
jaglerodvodorodi)
Dvokraten katalizator
• gi vkлu~uva dvata vida katalizatori (redukciski i oksidaciski) so

vbrizguvawe na vozduh pome|u niv
• gi reducira azotnite oksidi, jaglerodvodorodite i jaglerod monoksidot
• procesite na redukcija i oksidacija te~at nezavisno
• vo redukciskiot katalizator se reducira azotniot oksid vo azot i kislorod
• vo oksidaciskiot katalizator: jaglerodvodorodi i jaglerod monoksid vo
voda i jaglerod dioksid
Trokraten katalizator
• najefektiven katalizator
• se obrabotuvaat site tri gasovi: jaglerod monoksid,
jaglerodvodorodi, i azotni oksidi
• se sostoi od: nosa~ na katalizatorot, me|usloj i kataliti~ki
aktiven sloj - blagoroden metal
Trokraten
katalizator
Trokraten
katalizator
Kako nosa~i na katalizator se koristat:

• nosa~ od rastresit materjal (retko se koristi)
• kerami~ki monolit (naj~esto vo upotreba)
• metalen monolit
• kerami~ki monolit
– se pravi od magnezium-aluminium-silikat koj e otporen na mnogu
visoki temperaturi
– na nego se nanesuva sloj na aluminiumski oksid koj ja zgolemuva
aktivnata povr{ina za 7000 pati
– kataliti~kiot sloj koj se nanesuva e od platina i paladium
– koli~inata na blagorodni metali vo eden katalizator e
2 - 3 grama
Uspe{na primena na katalizator podrazbira
• primena na bezoloven benzin (olovoto gi inhibira

kataliti~kite svojstva na blagorodnite metali)
• obezbeduvawe na tesna granica na lambda (okolu 1)
• temeraturata na izduvnite gasovi da bide okolu 300 stepeni
(problem kaj ladni motori)
Vrednost na lambda = 1
Efektivnost vo zavisnost od temperaturata na izduvnite gasovi
Problem na laden motor
• katalizatorot za da se zagree do 250 S, koga e 50%
efikasen mu treba okolu 150 sek
• zagrevawe na katalizatorot pri palewe na motorot
• primena na metalen nosa~ na katalizatorot
• postavuvawe na katalizatorot poblisku do motorot
• izolacija na izduvniot sistem od motorot do katalizatorot
Zagrevawe na katalizatorot moè da bide:
• so elektri~en greja~
• so plamenik
• primena na absorpciski substanci (na primer aktiven
jaglen)
Elektri~no zagrevawe na katalizatorot
Prednosti:
• ekolo{ki povolno
• brzo zagrevawe
• nisko sprotivno struewe
• ednostavna dijagnostika i kontrola na ispravnosta
Nedostatoci:
• golema potro{uva~ka na energija
• zgolemuvawe na cenata i na masata na voziloto
• pomala trajnost na akumulatorot (osobeno na vozila koi se
vozat na kusi relacii)
Izvor na elektri~na energija:

• direktno od akumulatorot
• direktno od alternatorot
• Za zagrevawe na katalizatorot do 300oS potrebna e snaga

od 3 KW vo traewe od 30 s, pri napon od 12 V i struja od
250 A
Relativno namaluvawe na emisii pri elektri~no зagrevawe na
katalizatorot
70 65
60
Relativna emisija (%)
50
40
30 25
20 16
10
0
HC CO NOx
Zagrevawe na katalizatorot so plamenik
Nezavisen ured koj moè da se vklu~i pred da se zapali

motorot
Prednosti:
• postignuvawe snagi do 20 KW
• nezavisno raboti od motorot
• moè da se vklu~i pred da se zapali motorot
Nedostatoci:
• golemo zagrevawe na mlaznicite po isklu~uvaweto
• zatnuvawe na mlaznicite
Zagrevawe na katalizatorot so plamenik
Relativno namaluvawe na emisii kaj katalizatorot so
plamenik
60 53
50
Relativna emisija (%)
40
30
17
20
10
10
0
HC CO NOx
Katalizator so aktiven jaglen
Prednosti:
• vrzuva 90% od jaglevodorodite pri temperaturi od 100 do 300 oS
• nad 300oS gi otpu{ta apsorbiranite jaglevodorodi koga katalizatorot e
aktiven
Nedostatoci:
• Za temperaturi pod 100oS smalena efikasnost
• nad 350oS po~nuva sam da oksidira
• efektivnosta zavisi od brzinata na stareewe i izvalkanost
Katalizator so aktiven jaglen
Zavisnost na efektivnosta od starosta na katalizatorot so
aktiven jaglen
Nov kat al i zat or P osl e 80000 km P osl e 150000
100
90
80
70
60
50
%
40
30
20
10
0
CO CH NOx
Opa|awe na efektivnosta zaradi izvalkanost na katalizatorot
so aktiven jaglen
• hemisko valkawe (zaradi hemiski reakcii pome|u aditivite

vo gorivoto i so me|uslojot na katalizatorot)
• mehani~ko valkawe (prekrivawe na aktivniot sloj na
katalizatorot so stareewe)
• posle 60000 do 80000 km katalizatorot mora da se smeni,
bidej}i avtomobilot so neispraven katalizator zagaduva
pove}e otkolku bez katalizator
Dizel motori
• rabotaat so siroma{na smesa (vi{ok na vozduh od 20 do
30%)
• sostav na izduvnite gasovi
– 6% kislorod
– 75% azot
– 10% jagleroddioksid
– 9% voda
Dizel motori
• emisiite na jaglerodmonoksid i jaglevodorodi e mala (kako
kaj OTO motor so katalizator)
• najzna~ajni azotnite oksidi (no sepak 5 do 10 pati pomali
od OTO)
• prisustvo na sulfur vo gorivoto i sulfurni soedinenija (vo
EU sodrìnata na sulfur zakonski se ograni~uva-0,05%)
Dizel motori
âd-~estici
• tvrdi nerastvorlivi organski fazi
– sa|i od amorfen jaglerod, pepel, aditivi na masloto, produkti na korozija i ~estici na
abewe
• te~ni organski fazi
– delovi na gorivo i mazivo nataloèni na sa|i, vo zagrean gas se vo gasovita, no so ladewe
preminuvaat vo te~na sostojba
• Tipi~en sostav na ~ad:
– 40% maslo za podma~kuvawe
– 31% sa|i
– 14% sulfati i vrzana voda
– 8% ostanato
– 7% nesogoreno gorivo
Sostav na izduvni gasovi kaj Dizel motori
0.18
0.16
0.14
0.12
3
0.1
mg/m
0.08
0.06
0.04
0.02
0
NOx CO CH SO2 cestici
Dizel motori-merki vnatre vo motorot
Na kvalitetot na sogoruvawe vlijaat

• po~etok na dovod i vbrizguvawe
• пred-vbrizguvawe
• polnewe
• ladewe na vsisaniot vozduh
• povratno vodewe na izduvnite gasovi
Dizel motori-merki vnatre vo motorot
Po~etok na dovod i vbrizguvawe

• Po~etok na dovod - moment koga pumpata so visok pritisok po~nuva da pra}a
gorivo kon brizgalkata
• Po~etok na vbrizguvawe - moment na prskawe vo prostorot za sogoruvawe
• Ako po~etokot na vbrizguvawe e pod GMT, motorot raboti so buka,
zgolemena emisija na azotni oksidi
• Ako po~etok na vbrizguvawe e posle GMT ima opasnost da sogoruvaweto
nema da zavr{i pred otvoraweto na izduvnite ventili - pove}e ~ad i
jaglerodvodorodi
Emisii na NOx i HC vo zavisnost od po~etok na dovod i
vbrizguvawe
Dizel motor
Pred-vbrizguvawe
Vbrizguvawe na mali koli~ini gorivo (okolu 5%) pred glavnoto

vbrizguvawe, {to povolno vlijae vrz namaluvawe на buka i na
koli~inite na nesogoreni jaglevodorodi i azotni oksidi
Dizel motor
Polnewe
• Se pove}e se primenuva prednabivawe na vozduh: pred-

vbrizguvawe na vozduh so pomo{ na turbo polna~ pogonuvan od
izduvnite gasovi.
• So ova, покрај што се зголемува снагата, se smaluvaat emisiite
na jaglerodvodorodi, azotni oksidi i ~estici
Dizel motor
Ladewe na vsisaniot vozduh
• Koga se primenuva pred-vbrizguvawe na vozduh, se zgolemuva

negovata temperatura
• Ako toj vozduh se ladi se namaluvaat emisiite na azotni oksidi,
~estici i nesogoreni jaglerodvodorodi
Dizel motor
Povratno vodewe na izduvnite gasovi
• So me{awe na izduvnite gasovi so vsisaniot vozduh se namaluva

koncentracijata na kislorodot so {to se namaluva emisijata na
azotni oksidi
Dizel motor
Merki nadvor od motorot

• hemiski reakcii
– termi~ki reakcii
– kataliti~ki reakcii
• pro~istuvawe na gasovite od ~estici
Dizel motor - merki nadvor od motorot
Kataliti~ki reakcii
• selektivna nekataliti~ka redukcija
• selektivna kataliti~ka redukcija
• neselektivna kataliti~ka redukcija
• DENOX - katalizator
• oksidaciski katalizator
Selektivna nekataliti~ka redukcija
Se smaluvaat emisiite na azotni oksidi so dodavawe na amowak

kako redukcisko sredstvo
Бara golema i sloèna oprema, pa se primenuva samo kaj stacionarni
Dizel motori
Selektivna kataliti~ka redukcija
Se smaluvaat emisiite na azotni oksidi so dodavawe na amowak

kako redukcisko sredstvo so primena na katalizator
Koli~inata na amowakot elektronski se regulira
Se primenuva povtorno kaj stacionarni Dizel motori
Neselektivna kataliti~ka redukcija
Ovde e potrebna odredena koli~ina na oksidaciski elementi

(jaglerodvodorodi)
Pomalku efikasen i pomalku se koristi
DENOX - katalizator
Izgraden na osnova na bakar i èlezo

Namaluva emisii na azotni oksidi za 20%, a vo kombinacija so
vra}awe na izduvnite gasovi i do 50%
Кako redukcisko sredstvo se koristat jaglerovodorodi, no tie mora da
bidat vo gasovita sostojba
• Naj{iroka primena kaj Дизел motornite vozila

• Ovozmoùva oksidacija na jaglerodvodorodi i jaglerodmonoksid
pri temperatura na katalizatorot od 170oS
• Postignuva poniska rabotna temperatura od OTO motorot
Relativno smaluvawe na emisiite so primena na oksidaciski katalizator i vra}awe
na izduvnite gasovi vo vsisnata cevka
100 90
80
60 55
38
40
25
20
0
CH CO NOx cestici
îstewe na izduvnite gasovi od ~estici се врши со филтер.
Два типа на filterи:

• filter so povr{insko odlagawe na ~esticite (mali pori na
povr{inata-честиците се таложат на површината)
• filter so vnatre{no odlagawe na ~esticite (krupni pori-честиците
се задржуваат во внатрешноста )
• Kerami~ko-monoliten filter
Gi zadrùva ~esticite na povr{inata
Prednosti
visok stepen na ~istewe
temperaturna postojanost na keramikata
niska cena
mali dimenzii
Nedostatoci
sklonost na pojava na puknatini zaradi neravnomerni toplinski optovaruvawa
taloèwe na neoksidirani ~esti~ki
sprotivno struewe vo sostavot
Regeneracija na filterite
• Bidej}i zamenata e skapa se primenuva regeneracija so
sogoruvawe na nataloènite ~estici na temperatura od 550oS
• Za dostignuvawe na ovaa temperatura se koristat pove}e razli~ni
tehniki
Regeneracija na filterite - tehniki:

• zagrevawe so plamenik (TV i BUS pove}e mesto za uredot) – се
применува кај филтри од монилитна керамика или
синтериран матерјал – подобра е изведбата со два филтри кои
наизменично се пречистуваат
• zagrevawe so elektri~en greja~ и вбризгување на потребна
количина на воздух (sekoj 300 km se вklu~uva greja~ot okolu
15 min-се зголемува потрошувачка на гориво за 1 до 2%)
Regeneracija na filterite - tehniki:

• primena na aditivi на база на Cu, Fe или Mn (se sniùva
temperaturata na zapaluvawe na ~esticite za okolu 150 do 200 S,
se dodavaat vo gorivo, но {tetno isfrlawe na metali во околината)
• primena na katalizator (se obloùva filterot so kataliti~ki materjal
бакар оксид или ванадиум, па регенерацијата почнува веќе на
250 С). Горивото мора да биде со многу мала количина на
сулфур – во спротивно се создаваат сулфати и се затнува
филтерот.

T&ELecture 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

T&ELecture 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MERKI ZA NAMALUVAWE NA

1. Standardi za kvalitet na vozduhot(maksimalno dozvoleni

2. Namaluvawe na emisii od vozilata

3. Namena na zemji{te i planirawe i proektirawe na

Namaluvawe na emisii od vozilata

• Podobruvawa na motorite so vnatre{no sogoruvawe

Namaluvawe na emisii od vozilata

• Dve nasoki na podobruvawe na MVS

Namaluvawe na emisii od vozilata

• Podobruvawa so zafati vnatre vo motorot

Namaluvawe na emisii od vozilata

• Podobruvawa so zafati nadvor od motorot

• najednostaven vid na katalizator

• slu`i za namaluvawe na azotnite oksidi, no bara vi{ok na

• gi vkлu~uva dvata vida katalizatori (redukciski i oksidaciski) so

Kako nosa~i na katalizator se koristat:

Uspe{na primena na katalizator podrazbira

• primena na bezoloven benzin (olovoto gi inhibira

Zagrevawe na katalizatorot mo`e da bide:

Elektri~no zagrevawe na katalizatorot

Elektri~no zagrevawe na katalizatorot

Izvor na elektri~na energija:

• Za zagrevawe na katalizatorot do 300oS potrebna e snaga

Nezavisen ured koj mo`e da se vklu~i pred da se zapali

• hemisko valkawe (zaradi hemiski reakcii pome|u aditivite

Na kvalitetot na sogoruvawe vlijaat

Po~etok na dovod i vbrizguvawe

Vbrizguvawe na mali koli~ini gorivo (okolu 5%) pred glavnoto

• Se pove}e se primenuva prednabivawe na vozduh: pred-

Ladewe na vsisaniot vozduh

• Koga se primenuva pred-vbrizguvawe na vozduh, se zgolemuva

Povratno vodewe na izduvnite gasovi

• So me{awe na izduvnite gasovi so vsisaniot vozduh se namaluva

Merki nadvor od motorot

Selektivna nekataliti~ka redukcija

Se smaluvaat emisiite na azotni oksidi so dodavawe na amowak

Selektivna kataliti~ka redukcija

Se smaluvaat emisiite na azotni oksidi so dodavawe na amowak

Neselektivna kataliti~ka redukcija

Ovde e potrebna odredena koli~ina na oksidaciski elementi

Izgraden na osnova na bakar i `elezo

• Naj{iroka primena kaj Дизел motornite vozila

^istewe na izduvnite gasovi od ~estici се врши со филтер.

Два типа на filterи:

Regeneracija na filterite - tehniki:

Regeneracija na filterite - tehniki:

You might also like