HOÏC PHAÀN HOÙA VOÂ CÔ

CAÙC NGUYEÂN TOÁ CHUYEÅN

TIEÁP
 CAÙC NGUYEÂN TOÁ NHOÙM VIIIB

I.Ñaëc ñieåm chung

-Boä ba thöù 1: Saét, Coban, Niken
-Boä ba thöù 2: Ruteni, Rodi, Paladi
-Boä ba thöù 3: Osmi, Iridi, Platin
*Caùc ngtoá naøy coù 2e ôû lôùp ngoaøi, chuùng
laø kloaïi. Khi tham gia lkeát caùc e beân
ngoaøi vaø caùc e lôùp tröôùc ñoù chöa
xdöïng xong cuõng tham gia taïo lkeát. Möùc
oxh ñaëc tröng cuûa ngtoá laø 2, 3
*Tchaát hhoïc vaø vaät lyù cuûa caùc ngtoá
nhoùm 8
chöùng toû Fe, Co, Ni naèm trong ckyø lôùn ñaàu
tieân raát gioáng nhau vaø chuùng khaùc xa caùc
ngtoá cuûa 2 boä ba coøn laïi do ñoù ngöôøi ta
taùch chuùng ra thaønh hoï saét. Saùu nguyeân toá
coøn laïi cuûa nhoùm 8 goïi chung laø kloaïi
Platin
II.Caùc ngtoá hoï Fe
1/Caáu taïo ngtöû
Fe (26) 3d64s2
Co(27) 3d74s2
Ni (28) 3d84s2
-Fe,Co,Ni laø nhöõng kloaïi hoaït ñoäng. Tính
kloaïi giaûm ít khi ñi töø Fe – Ni
-Soá oxh thöôøng gặp +2,+3 (Fe, Co) , Ni +2
-Fe : soá oxh +3 beàn hôn
-Co: soá oxh +2 beàn hôn
-Ni: soá oxh +2 rất beàn
2/Traïng thaùi töï nhieân
*Fe laø kloaïi phoá bieán nhaát treân traùi ñaát sau
Al chieám khoaûng 4,65% klöôïng voû traùi ñaát.
Fe toán taïi döôùi daïng caùc hôïp chaát khaùc
nhau. Nhöõng quaëng qtroïng cuûa Fe laø
:Manhetit Fe3O4; Hemantit Fe2O3; Xiderit FeCO3;
Pirit saét FeS2
Fe toàn taïi trong cô theå con ngöôøi ôû daïng
Hemoglobin

*Co, Ni laø ngtoá keùm phoå bieán, haøm löôïng Co

trong voû traùi ñaát khoaûng 0,004%; Ni : 0,01%.
Thöôøng toàn taïi döôùi daïng chaát cuûa As:
CoAs2 : Xmantit; CoAs : Cobantin; NiAs:
cufeniken
3/Ñieàu cheá :

*Fe thöôøng ñcheá döôùi daïng gang vaø theùp:

Fe2O3 + 3C = 2Fe + 3CO

Fe2O3 + 3CO =2Fe + 3CO2

Hoaëc ñieän phaân dd FeCl3

FeCl3 = Fe + 3/2Cl2

*Co, Ni ñcheá khoù hôn vì haøm löôïng cuûa noù

nhoû trong quaëng
4. Tính chaát vaät lyù :
•Fe,Co,Ni laø kloaïi cöùng, beàn vôùi kkhí do coù maøng
oxit baûo veä. Maøng oxit cuûa Ni beàn hôn coøn maøng
oxit cuûa Fe trong kkhí aåm seõ bò hidrat hoùa vaø xoáp
neân Fe deã bò ræ nhanh khi ñeå trong kkhí aåm.
•5.ÖÙng duïng :
•Fe, Co, Ni taïo nhieàu hôïp kim, ñaëc bieät laø theùp.
Hôïp kim cuûa Fe ñöôïc öùng duïng roäng raõi, hôïp kim
cuûa Co,Ni coù tính beàn nhieät cao duøng taïo nam
chaâm, dcuï caét goït.
 Vai trò sinh học
• - Sắt là nguyên tố cần thiết với sự sống, Sắt có
trong tất cả các tế bào động vật.
• - Hemoglobin trong máu giữ vai trò vận chuyển
oxy từ phổi đến các mô
• - sự thay đổi số oxh của Fe là cơ sở của chức
năng xúc tác các chất trong quá trình oxh thức
ăn trong cơ thể
• - Vitamin B12 là phức chất của Coban
VI.Tính chaát hoùa hoïc :
1/ phản ứng với phi kim
*Co, Ni khá bền trong k. khí
*Fe bò oxh trong mtröôøng kkhí aåm
2Fe + 3/2O2 = Fe2O3 dö oxy
3Fe + 2O2 = Fe3O4 thieáu oxy

*Fe, Co, Ni t/d halogen ôû nhieät ñoä cao

Fe + 3/2Cl2 = FeCl3
Ni + Br2 = NiBr2

* Pứ với S tạo muối sulfid: Fe + S = FeS

 2/ phản ứng với nước

ÔÛ nhieät ñoä 8000C, Fe pö H2O

3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2

• 3/ Phản ứng với oxyd carbon

Fe, Co pứ với CO tạo các phức Carbonyl tương ứng
Fe(CO)5 lai hóa dsp3
Co(CO)4 lai hóa sp3
4/ Pư với acid

*Fe tan dễ trong HCl, H2SO4 loaõng , Co, Ni tan

chậm hơn

Fe + 2HCl = FeCl2 + H2

Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2

Co + 2HCl = CoCl2 + H2
*Fe, Co, Ni pö vôùi acid coù tính oxh HNO3, H2SO4 ñ
Fe + 4HNO3 (ñ,n) = Fe(NO3)3 + NO2+ 2H2O
3Co + 8HNO3 (l,n)= 3Co(NO3)2 + 2NO + 4H2O
3Ni + 8HNO3 (l,n)= 3Ni(NO3)2 + 2NO + 4H2O

*Caùc pö Co,Ni taïo hchaát +2, coøn Fe taïo hchaát +3

*Fe , Co, Ni trô khoâng t/d HNO3, H2SO4ñ, nguoäi

7/Hôïp chaát

a/Hôïp chaát +2

*Muoái saét +2 ñcheá khi htan Fe trong acid loaõng.

Qtroïng nhaát laø FeSO4 : tinh theå maøu luïc
saùng, deã tan trong H2O. Trong kkhí muoái saét
+2 deã chuyeån thaønh muoái Fe+3.

*khi cho kieàm t/d muoái saét +2 taïo keát tuûa maøu
traéng xanh Fe(OH)2, chaát naøy ñeå trong kkhí
chuyeån sang maøu ñoû naâu Fe(OH)3
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3
*FeO: daïng boät ñen, ñcheá baèng caùch khöû Fe2O3
vôùi CO ôû 5000C
Fe2O3 + CO = 2FeO + CO2
FeO tan trong mtröôøng acid
FeO +2HCl = FeCl2 + H2O

*Muoái Fe+2 deã chuyeån thaønh muoái Fe+3 baèng

caùch t/d vôùi chaát oxh (HNO3, KMnO4, Cl2)
6FeSO4 + 2HNO3 + 3H2SO4 = 3Fe2(SO4)3 + 2NO +
4H2O
10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 = 5Fe2(SO4)3 +
K2SO4+ 2MnSO4 +8H2O
FeCl2 + 1/2Cl2 = FeCl3
*Phöùc Fe+2 coù soá ptrí 6,
Phöùc cyano laø phöùc beàn nhaát cuûa Fe2+

FeSO4 + KCN = K4[Fe(CN)6] + K2SO4

phức này lai hóa d2sp3, cấu trúc bát diện, nghich từ
• Co2+
CoCl2.6H2O  CoCl2.4H2O  CoCl2.2H2O  CoCl2.H2O  CoCl2
Hồng Hồng Xanh tím Xanh Xanh
Trong thực tế người ta thêm CoCl2 vào silicagel để làm chất chỉ thị độ
ẩm.
Co2+
Muối Co2+ ở dạng khan có màu xanh còn dung dịch và dạng hidrat có
màu hồng.
Le Chatelier của Co 2+
CoCl2 td với NaOH có màu xanh khi mới tạo thành, để lâu
chuyển thành màu hồng, bị oxy hóa dần trong không khí thành
Co(OH)3 màu nâu. Tuy nhiên, Co(OH)2 bị oxh trong không khí thành
Co(OH)3 màu nâu chậm hơn nhiều so với Fe(OH)2.
CoCl2  CoOHCl (muối của bazơ màu xanh lam)  Co(OH)2 hồng
** Ni+2
-Muối niken dạng ngậm nước màu xanh ngọc,
dạng khan màu vàng.
** Ni2+
-Ni(OH)2 kết tủa màu xanh ngọc (không tan trong dd kiềm vì tích số
tan bé).
So với Fe(OH)2 và Co(OH)2 thì Ni(OH)2 không bị oxh hóa bởi
không khí và H2O2 loãng. Ni(OH)2 bị oxh bởi nước brom
2Ni(OH)2 + Br2 + 2NaOH  2Ni(OH)3 + 2NaBr
Màu xanh Màu đen
Kết tủa E(OH)2 tan trong dung dịch đặc của muối amoni tương tự như
Mg(OH)2 (trừ Fe(OH)2):
Co(OH)2 + 6NH3  [Co(NH3)6](OH)2
- Pöù phaân bieät muoái Fe II vaø muoái Fe III
laø cho t/d KSCN. Khi t/d muoái Fe II t/d dd
vaãn trong suoát khoâng maøu do khoâng pö.
Coøn muoái Fe III t/dcho dd maøu ñoû maùu
FeCl3 + 6KSCN = K3[Fe(SCN)6] + 3KCl
 Hợp chất +3

• Co(OH)3 , Co2O3 có khuynh hướng oxh khi tham gia pư.

• Co III ít bền hôn so với Fe III và thể hiện tính oxh mạnh hơn.
Fe(OH)3 + 3HCl = FeCl3 + 3H2O
Fe2O3 + HCl = FeCl3 + 3H2O
2Co2O3 + 4H2SO4 = 4CoSO4 + O2 + 4H2O
Co2O3 + 6HCl = 2CoCl2 + Cl2 + 3H2O
4Co(OH)3 + 4H2SO4 = 4CoSO4 + O2 + 10H2O
2Co(OH)3 +6HCl = 2CoCl2 + Cl2 + 6H2O
Vitamin B12
Phức chất của Ni2+ (Pư này dùng trong hóa phân tích để xác định hàm
lượng niken)
Phức chất của Fe2+ (Hemoglobin)