HIRSUTYZM

Edward Kowalczyk
W polskiej populacji występuje u ok. 10% kobiet.

Wyróżnia się hirsutyzm :

 idiopatyczny - którego przyczyną jest zwiększona

wrażliwość mieszka włosowego na androgeny;

 objawowy, który wynika ze wzmożonego wytwarzania

androgenów w jajniku bądź w korze nadnerczy.
Hirsutyzmem określa się stan występowania u kobiet grubych,
pigmentowanych włosów końcowych w typowych dla mężczyzn
miejscach- strefach wrażliwych na androgeny.

Wzmożone owłosienie na nogach lub rękach często uwarunkowane jest

genetycznie , może występować rodzinnie i nie powinno być
diagnozowane bądź nazywane hirsutyzmem.

Hipertrychoza- czyli uogólniony wzmożony wzrost włosów mieszkowych

, nie jest hirsutyzmem i nie jest spowodowany nadmiernym stężeniem
androgenów
Najczęstszą przyczyną hirsutyzmu jest PCO
( zespól policystycznych janików)
– jajnik w badaniu USG w PCO ma zwiększoną objętość( > 10cm3)
,charakteryzuje się obecnością licznych ( >12 ) drobnych pęcherzyków
o średnicy 2-9mm, ułożonych obwodowo w zrębie.

Ten obraz USG może być też w

 hiperprolalaktynemii,
 akromegalii,
 insulinooporności,
 przeroście nadnerczy,
 guzach wirylizujących etc.
 Leczenie
1.Zabiegi kosmetyczne;

2. Leczenie miejscowe;
 11,5% chlorowodorek eflornityny (krem);

3. Doustne leki antykoncepcyjne;

 tabletki dwuskładnikowe;

4. Leki o działaniu antyandrogennym;

5. Inhibitory 5 -reduktazy;

6.Leki uwrażliwiające na insulinę

 11,5% chlorowodorek eflornityny (krem) –
hamuje aktywność dekarboksylazy ornityny (enzymu kontrolującego wytwarzanie
trzonu włosa), która w warunkach fizjologicznych wykazuje wzmożoną
aktywność po związaniu dihydrotestosteronu (DHT) z jego receptorem
w skórze;

 zablokowanie tego enzymu hamuje wzrost włosów. Jest ona

sprzedawana pod nazwą Vaniqa - białego krem
 efekt działania szybko ulega odwróceniu po zaprzestaniu podawania
leku;

 działaniami niepożądanymi mogą być: miejscowe podrażnienia skóry,

trądzik, zapalenie przymieszkowe, uczucie świądu w miejscu aplikacji
Krem Vaniqa należy nałożyć na skórę twarzy w miejscu pokrytym nadmiernym owłosieniem
dwa razy na dobę, w odstępie co najmniej ośmiogodzinnym.

Skuteczność leku wykazano wyłącznie w odniesieniu do owłosienia na twarzy i podbródku.

Stosowanie leku należy ograniczyć do tych miejsc.

W badaniach klinicznych wykazano bezpieczeństwo stosowania dawki maksymalnej do 30

gramów na miesiąc.

Poprawę można zauważyć w przeciągu ośmiu tygodni po rozpoczęciu leczenia

Kontynuacja leczenia może przynieść dalszą poprawę i jest niezbędna dla utrzymania
korzystnych wyników.

Po przerwaniu leczenia owłosienie może powrócić w ciągu ośmiu tygodni do stanu, jaki
występował przed leczeniem.

Jeżeli w ciągu czterech miesięcy od rozpoczęcia leczenia nie zaobserwuje się korzystnych
wyników, leczenie należy przerwać
tabletki dwuskładnikowe (antykoncepcyjne)
(DTA)

 Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają syntetyczny

odpowiednik progesteronu (gestgen)

 Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne obok gestgenu zawierają

etynyloetradiol
 jednofazowe
dwufazowe
trójfazowe
tabletki dwuskładnikowe (antykoncepcyjne)
(DTA)
Zawierające octan cyproteronu albo inny gestagen , wykazujący
działanie antyandrogenne- dienogest i drospirenon
(pochodna 17 -spironolaktonu).

Składnik gestagenowy DTA hamuje wydzielanie LH w przysadce i, co za

tym idzie, wytwarzanie androgenów,

składnik estrogenny podwyższa zaś stężenie SHBG (globulina wiążąca

hormony płciowe), obniżając wolną frakcję testosteronu.

DTA zmniejszają również nadnerczową produkcję androgenów oraz

aktywność 5-reduktazy
Zawarty w tych preparatach estragenowo- gestagenowych
etynyloestradiol hamuje wydzielanie FSH uniemożliwiając dojrzewanie
pęcherzyków Graffa i tym samym komórek jajowych.

Natomiast gestageny (również obecne w tabletkach) hamują owulację,

czyli uwolnienie komórki jajowej. Zmieniają też śluz szyjki macicy,
utrudniając transport plemników w drogach rodnych kobiety.

W ten sposób hormonalne środki antykoncepcyjne utrudniają

zapłodnienie i powstanie zarodka.
Leki o działaniu antyandrogennym;
Antyandrogeny u kobiet w wieku rozrodczym powinny być podawane w
połączeniu ze środkami antykoncepcyjnymi , gdyż są potencjalnie
teratogenne, a u kobiet ciężarnych mogą doprowadzić do feminizacji
płodów męskich

Najszerzej stosowanym lekiem z tej grupy jest

pochodna 17 – hydroksyprogesteronu-
octan cyproteronu.
Wykazuje działanie antyandrogenne, działając na receptory w tkankach
docelowych – konkurując o wiązanie z DHT ( dihydrotestosteronem).
Wskazania
U mężczyzn: nadmierna pobudliwość płciowa, leczenie
paliatywne nieoperacyjnego raka gruczołu krokowego.

Objawy ciężkiej androgenizacji u kobiet: hirsutyzm, łysienie

androgenozależne, trądzik, łojotok.
Androcur tabl. 50 mg
Cyproteron (octan cyproteronu) + etynyloestradiol

Jednofazowy, doustny lek przeznaczony do leczenia objawów hiperandrogenizacji u

kobiet z zapewnieniem doustnej antykoncepcji.

Zawarty w nim octan cyproteronu hamuje działanie androgenów

w organizmie kobiety.
 Kompetycyjnie blokuje wiązanie androgenów z receptorami w
narządach docelowych. Dzięki temu możliwe jest leczenie
chorób, których przyczynę stanowi wzmożone wytwarzanie
androgenów albo szczególna wrażliwość na te hormony.
 Podczas stosowania leku zostaje zahamowana nadmierna
aktywność gruczołów łojowych, odgrywających ważną rolę w
powstawaniu trądziku i łojotoku, co po 3–4-miesięcznej terapii
prowadzi zwykle do wygojenia wykwitów trądzikowych.

 Zmniejsza się również występujące często równolegle z

łojotokiem wypadanie włosów.
Etynyloestradiol jest syntetycznym estrogenem o 5–10-krotnie silniejszym
działaniu od estradiolu.

Składnik estrogenny
 hamuje wydzielanie FSH i wtórnie dojrzewanie pęcherzyka
dominującego w jajniku;
 stabilizuje endometrium, zapobiegając nieregularnym
krwawieniom,
 powoduje zwiększenie zawartości receptora
progesteronowego w endometrium
Wskazania
 Leczenie umiarkowanej i ciężkiej postaci trądziku (z łojotokiem lub
bez niego) związanego z wrażliwością na androgeny (po
niepowodzeniu leczenia miejscowego i ogólnoustrojowej antybiotykoterapii) i/lub
hirsutyzmu u kobiet w wieku rozrodczym.

Preparat jest hormonalnym środkiem antykoncepcyjnym i nie

powinien być stosowany w skojarzeniu z innymi hormonalnymi
środkami antykoncepcyjnymi.
Dawkowanie
P.o. 1 tabl. 1 ×/d o stałej porze przez 21 dni.
Zwykle 2–3 dni po przyjęciu ostatniej tabletki pojawia się krwawienie z odstawienia.
Przyjmowanie tabletek z następnego opakowania należy rozpocząć po 7 dniach
przerwy, nawet jeśli krwawienie z odstawienia jeszcze trwa.

Złagodzenie objawów następuje po co najmniej 3 mies. leczenia. W przypadku

trądziku i łojotoku odpowiedź na leczenie zwykle uzyskuje się wcześniej niż w
przypadku hirsutyzmu.

Zaleca się stosowanie leku przez co najmniej 3–4 cykle po ustąpieniu objawów.

Regularne przyjmowanie leku zapewnia skuteczne działanie antykoncepcyjne. Na

czas leczenia należy przerwać stosowaną dotychczas antykoncepcję hormonalną.
Cyprest tabl. drażowane 1 tabl. zawiera: 0,035 mg etynyloestradiolu, 2 mg octanu
cyproteronu 21 tabl.

Cyprest tabl. drażowane 1 tabl. zawiera: 0,035 mg etynyloestradiolu, 2 mg octanu

cyproteronu 63 tabl. [3 × 21 tabl.]

Cyprodiol
Diane-35
OC-35
Syndi-35
Kolejnym lekiem o działaniu antyandrogennym jest
spironolakton
( antagonista aldosteronu)

-w terapii hirsutyzmu wykorzystuje się jego właściwości :

 obniżania wewnątrzkomórkowego stężenia receptora dla DHT
(dihydrotestosteronu);
 zmniejszenia biosyntezy testosteronu przez hamowanie układu P450;
 zwiększania obwodowej konwersji testosteronu do estradiolu;
 hamowania w skórze 5- reduktazy.

Jest lekiem z wyboru u pacjentek z hirustyzmem przebiegającym z

nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością krążenia oraz z otyłością.

Stosowany jest w dawce początkowej 50mg, a przy dobrej tolerancji do

200mg/24h.
Połączenie spironolaktonu z dwuskładnikową tabletką antykoncepcyjną
może zwiększyć skuteczność terapeutyczną hirustyzmu
( gdyż obydwa leki działają w odmienny sposób ).

W czasie leczenia należy pamiętać o hiperkaliemii i konieczności kontroli

kreatyniny w surowicy .
Niesteroidowy lek o działaniu antyandrogennym –
flutamid
-blokuje wiązanie DHT z receptorem ; w tym działaniu pośredniczy jego
metabolit –hydroksyflutamid.

W leczeniu hirsutyzmu lek najczęściej stosuje się w dawce

250mg 2x 24h.

Podczas leczenia obowiązuje monitorowanie prób wątrobowych- duża

hepatotoksyczność leku
 Ketokonazol
Hamuje steroidogenezę zarówno nadnerczową, jak i janikową, obniża
stężenie androgenów , a przez to redukuje objawy hirsutyzmu.

Hepatotoksyczność nawet u 10% pacjentów.

Inhibitory 5 -reduktazy
5- reduktaza hamuje konwersję obwodową testosteronu do DHT.
Finasteryd
( lek szeroko stosowany w łagodnym przeroście gruczołu krokowego i w łysieniu
androgenowym u mężczyzn)
W hirsutyzmie 5mg/24h.
U kobiet w wieku rozrodczym stosować efektywną antykoncepcję.
Ma słabsze działanie w leczeniu hirsutyzmu od leków
antyandrogennych.

W trakcie badań jest inny inhibitor 5 - reduktazy -dutasteryd

 Leki uwrażliwiające na insulinę
Metformina oraz tiazolidynendiony – zwiększają wrażliwość
na insulinę ,zmniejszają hiperinsulinemię oraz obniżają stężenie
androgenów u kobiet z PCO.

Ich skuteczność w terapii hirsutyzmu jest słabo udokumentowana.