‫افغانستان‬

‫کی د مخابراتی سکتور تاریخچه‪ ،‬وده او زمونژ‬

‫په ژوند د هغی اغیزی‬
 ‫مخابرات یعنی څه‬
‫مخابرات د دوه یا ډیرو وسیلو تر مینځ د معلوماتو سیګنال لیږل ‪ ،‬ترالسه‬ ‫•‬
‫کول او پروسس کول دي‪.‬‬
‫د اجزاو یوه ټولګه چې د پیغام لیږونکي او ترالسه کونکي ترمینځ د اړیکې‬ ‫•‬
‫رامینځته کولو لپاره کار کوي د "مخابراتو سیسټم" په نوم یادیږي‪.‬‬
‫د مخابراتي سیسټمونو مثالونو کې د راډیو خپرونې ‪ ،‬د تلویزیون‬ ‫•‬
‫نشریات ‪ ،‬د راډیو ټیلیګرافۍ ‪ ،‬ګرځنده مخابرات ‪ ،‬او کمپیوټر مخابرات‬
‫شامل دي‪.‬‬
‫آ‬ ‫•‬
‫مخابرات د سیم ‪ ،‬راډیو ‪ ،‬پټیکل یا نورو بریښنایی مقناطیسي‬
‫سیسټمونو له الرې د بیالبیلو ټیکنالوژیو لخوا د معلوماتو لیږد ته وائی‪.‬‬
 ‫د مخابراتی سیستم اجزا‬
‫د یو مخابراتی سیستم اساسی اجزاوی په الندی ډول دی‪:‬‬
‫• منبع اطالعات ‪Information Source‬‬
‫• ترانسدیوسر ورودی ‪Input Transducer‬‬
‫• فرستنده ‪Transmitter‬‬
‫• کانال مخابراتی ‪Communication Channel‬‬
‫• گیرنده ‪Receiver‬‬
‫• ترانسدیوسر خروج‪E‬ی ‪Output Transducer‬‬
‫• مقصد ‪Destination‬‬
 ‫د نړۍ د مخابراتو تاریخچه‬
‫آ‬ ‫•‬
‫د مخابراتو تاریخ په ‪ 1790‬مو کلونو کې په افریقا ‪ ،‬نوي ګینا او شمالي امریکا ‪ ،‬چ‪E‬ین او د سیا برخ‪E‬و‬
‫کې د لوګو سګنلونو او ډولونو په غږولو سره پیل شو‪.‬‬
‫د بریښنایی مخابراتو لومړی سیسټم په اروپا کې په ‪ 1830‬کې پیل شو‪.‬‬ ‫•‬
‫د عصري مخابراتو بنسټ ډبره د ‪ 19‬مې پیړۍ په مینځ کې د ټیلیګرافی واحدونو په کارولو پیل شو‪.‬‬ ‫•‬
‫الفریډ ویل په ‪ 1830‬میتره تلیګراف رامینځته کړ چی ‪ ۵‬کیلیومتره مسافه یی تر پوښښ الندی‬ ‫•‬
‫راوسته چی دا په ‪ 1851‬کې په متحده ایاالتو کې ‪ 32،000‬کیلومتره پراخه شوی‪.‬‬
‫لومړنی بریښنایی تلیفون په ‪ 1870‬کې ایجاد او د الیګزانډر ګراهام بیل لخوا په ‪ 1876‬کې تکثیر شو‪.‬‬ ‫•‬
‫لومړی سوداګریز تلیفونی خدمات په کال ‪ 1878‬او ‪ 1879‬کی پیل شول‪.‬‬ ‫•‬
‫بیل او چارلس په ‪ 1880‬کې لومړی ځل لپاره په بې سیمه تلیفون زنګ وواهه‪.‬‬ ‫•‬
 ‫اوسنی نړیوال ارقام‬
‫نفوس‪ :‬د ‪ 2021‬کال په پیل کې د نړۍ نفوس ‪ 7.83‬ملیارده و‪.‬‬ ‫•‬
‫ملګري ملتونه راپور ورکوي چې دا شمیره اوس مهال په کال کې ‪ 1‬سلنه وده کوي ‪ ،‬پدې‬ ‫•‬
‫معنی چې د نړۍ مجموعه د ‪ 2020‬کال راهیسې له ‪ 80‬ملیون څخه ډیر خلکو ته وده‬
‫کړې‪.‬‬
‫انټرنیټ‪ :‬د نړۍ شاوخوا ‪ 4.66‬ملیار خلک د ‪ 2021‬جنوري کې انټرنیټ کاروي ‪ ،‬د تیر‬ ‫•‬
‫کال راهیسې دا وخت ‪ 316‬ملیون (‪ 7.3‬سلنه) لوړ شوی‪ .‬د نړیوال انټرنیټ ننوتل اوس‬
‫‪ 59.5‬سلنه ته رسیږي‪.‬‬
‫ټولنیز میډیا‪ :‬اوس مهال په نړۍ کې د ټولنیزو رسنیو ‪ 4.20‬میلیارده کاروونکي شتون لري‪.‬‬ ‫•‬
‫دا شمیره په تیرو ‪ 12‬میاشتو کې ‪ 490‬ملیون وده کړې ‪ ،‬چې په کال کې په کال کې له ‪13‬‬
‫سلنې څخه ډیروالي وړاندې کوي‪ .‬د ټولنیزو رسنیو کارونکو شمیر اوس د نړۍ د ټول‬
‫نفوس له ‪ 53‬سلنې څخه ډیر برابر دی‪.‬‬
‫د افغانستان د مخابراتو تاریخچه‬
‫په افغانستان کې د‬
‫مخابراتي خدمتونو د پیل‬
‫تاریخ شاوخوا یوی پیړۍ‬
‫وړاندې ‪ 1298‬میالدي کال‬
‫د امیر "امان هللا" واکمنۍ‬
‫‪.‬ته ګرځی‬
 ‫د افغانستان د مخابراتو تاریخچه‬
‫په ولسمشری ماڼی کی یو ‪ ۲۵‬لینه کوچنی تیلیفونی سیستم نصب شو‬ ‫‪۱۹۰۸‬‬
‫د ټلیګرافیک خدمات په افغانستان کې د نظامی چارو مخکی وړلو لپاره په الره اچول شو‬ ‫‪۱۹۱۴‬‬
‫د ‪ -50‬او ‪ 100‬لین لرونکو تلیفونی سیستمونه نصب او د لومړي ځل لپاره ‪ 14‬محصلینو ته د هیواد څخه بهر د‬ ‫‪۱۹۱۹‬‬
‫بیسیم مخابراتو زده کړې لپاره بورسونه ورکړل شول‪.‬‬
‫‪.‬یو بل انګلیسي تلیګراف ماشین په کابل کې نصب‪ E‬شو چې تر ‪ 1932‬پورې کارول کیده‬ ‫‪۱۹۲۰‬‬
‫افغانستان د ټلیګراف نړیوالې اتحادیې‪ITU‬غړیتوب ترالسه کړ‪( .‬د نړیوالې ټلیګراف اتحادیې نوم په ‪ 1865‬کې‬ ‫‪۱۹۲۸‬‬
‫جوړ شو او په ‪ 1932‬کې دا د مخابراتو نړیواله اتحادیه شوه)‪.‬‬
‫آ آ‬
‫افغانستان د سیا ‪ -‬رام سمندر‪ E‬مخابراتي ټولنې غړیتوب ترالسه کړ‪.‬‬ ‫‪۱۷۷۹‬‬
‫آ‬
‫د کراسبار په نوم دستګاوی کابل‪ ،‬جالل باد ‪ ،‬پروان او بغالن شبرغان او کندوز والیتونو ته وغزول شول‬ ‫‪۱۹۸۳‬‬
‫د ‪۷۰‬مو کلونو په مینځ کې ‪ ،‬د تلیفون او ټیلیګراف په ګډون لومړني مخابراتي خدمتونه د ولسوالۍ په کچه په‬ ‫‪۱۹۷۰‬‬
‫افغانستان کې شتون درلود‪.‬‬
‫په اتیاوم او نوی یمو لسیزوکی ټولنیز ‪ -‬سیاسي پاڅونونو او جګړو نه یوازې د افغانستان زیربناوې او شتمنۍ‬ ‫او ‪۸۰‬‬
‫ویجاړې کړې ‪ ،‬بلکې مخابراتي سیستم یې هم ویجاړ کړ‪.‬‬ ‫‪۹۰‬‬
‫لسیزی‬
‫‪ ۲۰۰۱‬د مخابراتی سکتور بیا پیل او دوهم ژوند‬
 ‫د‪ ۲۰۰۱‬کال نه وړاندی وضعیت‬
‫• خلک به د یو بل سره اړیکو نیولو لپاره له ګڼو ستونزو سره مخ وو او‬
‫په ځانګړي توګه د نړیوالو اړیکو لپاره‪.‬‬
‫• د کابل په ښار کی ډیر محدود شمیر د تیلیفونی اړیکو د دفاتر‬
‫موجود وول چی دکیفیت له اړخه ټیټ او د قیمت له اړخه ډیر لوړ‬
‫ول‬
‫• خلکو به د یو تیلیفونی تماس لپاره په ساعتونو په قطارونو کی‬
‫انتظار کاوه‬
‫• بعضی خلکو به ګاونډی هیوادونو ته سفر کاوه ترڅو په اوروپا او‬
‫مریکا او یا نورو هیوادونو سره خپل تماس ونیسي‬
 ‫نوی پیل‬
‫• په ‪ 2001‬کې ‪ ،‬د مخابراتو او معلوماتي ټیکنالوژۍ وزارت د لومړيو افغانو‬
‫ادارو څخه و چې د مخابراتو سکتور لپاره تګالرې او ستراتیژیانې تنظیم‬
‫کړې ترڅو شرکتونه او خصوصي دفترونه د مخابراتو سکتور کې پانګه‬
‫اچونه وکړي او د مخابراتي سیسټمونو وارد کړی‪.‬‬
‫• له هغه وخته راهیسې ‪ ،‬افغان بېسیم ‪ ،‬روشن ‪ ، MTN ،‬وصل ټیلکام‬
‫‪ ،‬اتصاالت او دولتی شبکې لکه د افغان ټیلیکام او سالم یو له بل‬
‫وروسته خپل فعالیتونه پیل کړل‪.‬‬
‫جنوری‬
‫‪2021‬‬ ‫اوسنی افغانستان‬
‫مجموعی نفوس‬ ‫د موبایل کارونکی‬ ‫د انترنت کارونکی‬ ‫د تولنیزو ر فعال کارونکی‬

‫‪39.38‬‬ ‫‪27.04‬‬ ‫‪8.64‬‬ ‫‪4.40‬‬

‫‪26.2%‬‬ ‫‪68.7%‬‬ ‫‪22.0%‬‬ ‫‪11.2%‬‬
 ‫د ودی مقایسه‬
‫• په افغانستان کې د انټرنیټ کارونکو شمیره د ‪ 2020‬او ‪ 2021‬ترمینځ ‪ 996‬زره (‪ )٪13‬زیاته‬
‫شوې‪.‬‬
‫• د ‪ 2021‬کال د جنوری تر احصایو پوری د افغانستان ‪ ٪۲۲‬فیصده نفوس انترنت استعمالوی‪.‬‬
‫• د جنوري ‪ 2021‬پوری په افغانستان کې د ټولنیزو رسنیو ملیونه کارونکو شیر‪ 4.40‬ته رسیدلی‪.‬‬
‫• په افغانستان کې د ټولنیزو رسنیو کارونکو شمیر د ‪ 2020‬او ‪ 2021‬ترمینځ ‪ 800‬زره (‪)٪22 +‬‬
‫لوړ شوی‪.‬‬
‫• د جنوري ‪ 2020‬او جنوري ‪ 2021‬ترمینځ په افغانستان کې د ګرځنده اړیکو شمیر ‪ 38‬زره (‪+‬‬
‫‪ )٪0.1‬ډیر شوی‪.‬‬
‫د مخابراتی خدماتو د بازار اوسنی ارزښت‬
‫په‪ 2020‬کال کی د نړۍ د مخابراتی‬
‫خدماتو د بازار ارزښت شاو خوا‬
‫‪1,657‬‬
‫ملیارد ډالرو ته رسیدلی‬
‫ولی مخابرات دومره مهم دی؟‬
‫• دا زموږ اساسی اړتیاوې پوره کوي‬
‫• دا د امنیت لپاره مهم دی‬
‫• د اطرافی ټولو برخه اخیستنه په مهمو مسایلو کی‪.‬‬
‫• دا اقتصادي پیاوړی کوونکی دی ‪ ۷۰۰‬ملیارده‪.‬‬
‫• تعلیم هڅوي‬
‫• د سوداګرۍ او تجارتی نړۍ ته یی بدلون ورکړ‪.‬‬
‫د انټرنټ نه استفاده‬
‫تجارت‬ ‫•‬
‫بانکداری‬ ‫•‬
‫تعلیم او تحصیل‬ ‫•‬
‫څیړنی او تحقیقات‬ ‫•‬
‫روابط او اړیکی‬ ‫•‬
‫کار موندنه‬ ‫•‬
‫اجتماعی اړیکی‬ ‫•‬
‫تفریح او سرګرمی‬ ‫•‬
‫د معلومات شریکول او انتقال‬ ‫•‬
‫زمینی‪ ،‬بحری او هوایی الرښوونی‪.‬‬ ‫•‬
‫عالج او معالجه‬ ‫•‬
‫د تکنالوژی ګټی مونژ کوالی شو په دریو اساسی کټه ګوریو و نغاړو‬
‫• د انسان ځواک او وړتیا (په فکري او مادي وړتیاو کې دواړه) لوړه شوې‪ .‬نن ورځ ‪ ،‬انسانان‬
‫د دې ټیکنالوژۍ سره خورا ډیر قوي او ځواکمن شوي دي‪ .‬د نن ورځې انسان د دې وړتیا‬
‫لري چې حتی د ځمکې له اتموسفیر څخه بهر پوه شي او فتح یې کړي‪.‬‬
‫• شیان د پخوا په پرتله اسانه او اسانه شوي دي‪ .‬په تیرو وختونو کې ‪ ،‬انسانانو په یو کیلو‬
‫میتر کې د توکو په لیږدولو کې ډیری مشکالت برداشت کړل ‪ ،‬مګر نن دوی د نړۍ له یوې‬
‫خوا څخه بل ځای ته په زره ځله لیږدولو کې دا مشکالت برداشت نه کوي‪ .‬په مخابراتو او‬
‫ترانسپورت کې پرمختګونو هم معلوماتو ‪ ،‬خبرونو او لیږدونو ته السرسي ګړندی کړی دی‪.‬‬
‫• د امنیت ‪ ،‬روغتیا او بشري هوساینې کیفیت ډیر شوی ‪ ،‬او د انساني نړۍ ژوند او انساني‬
‫هوساینې بنسټونه پیاوړي شوي دي‪ .‬ډیر وسیلې او د ژوند وسیلې انسانانو ته رسیدلي دي‪.‬‬
‫په تعلیمی برخه کی د انټرنټ استفاده‬
‫• په تعلیمی برخه کی د انټرنټ مهمی ګټی‪:‬‬

‫د ښوونکي او زده کونکي تر منځ ‪ ،‬او د تعلیمي او اداري کارمندانو تر مینځ د خبرو اترو اسانه‬ ‫•‬
‫کول‪.‬‬
‫زده کونکو او ښوونکو ته د مختلف موضوعاتو او مطالعاتو په اړه مختلف معلومات چمتو کول‪.‬‬ ‫•‬
‫د زده کړې له دودیزو میتودونو لرې کولو او د عصري ټیکنالوژۍ په کارولو سره د بوریت څخه‬ ‫•‬
‫ځان خالصول‬
‫زده کونکي ته فرصت ورکول ترڅو خپل نظر څرګند کړي‪.‬‬ ‫•‬
‫د نصاب وده‪.‬‬ ‫•‬
‫ګټور معلومات په هر وخت کې ‪ ،‬له هر ځای څخه ‪ ،‬په ټیټ لګښت کې ترالسه کړئ‪.‬‬ ‫•‬
‫په تعلیمی برخه کی د انټرنټ استفاده‬
‫انعطاف پذیري او په رسمي کاري‪ E‬وخت پورې محدود نه وي ‪ ،‬او کاري ساعتونه او‬ ‫•‬
‫ځایونه په هر وخت کې خالص وي‪.‬‬
‫زده کونکی د ازموینو او ازموینو پایلې سمدستي او پرته له انتظار څخه ترالسه کوي‪.E‬‬ ‫•‬
‫د ټرانسپورټ او د ټولګي په لټه کې د وخت سپما کول‪.‬‬ ‫•‬
‫په تعلیم کې د مختلف وسیلو چمتو کول چې زده کونکي په اسانۍ سره حفظ او‬ ‫•‬
‫پوهیدو توانوي ‪ ،‬لکه عکسونه ‪ ،‬ویډیوګانې او تعلیمي ثبتونه‪.‬‬
‫د یو متعلم په حیث تاسی تری څنګه ګټه پورته کوالی شی‬
‫د صنفی مضامینو سره تړلی موضوعاتو موجودیت‪.‬‬ ‫•‬
‫د انټرنیټ له الرې اړیکې خپلو صنفاینو سره‬ ‫•‬
‫د معلوماتو شریکول‬ ‫•‬
‫آ‬ ‫•‬
‫نالین کتابخانی‬
‫تعلیمی لوبی او تفریحی وسایل‪.‬‬ ‫•‬
‫په لټون کې د انټرنیټ مرسته‬ ‫•‬
‫مطالعه‬ ‫•‬
‫آ‬ ‫•‬
‫د انټرنیټ له الرې د ټولنیزو رسنیو کې نالین بحثونه‬
‫ګړندی تازه او وروستي معلومات ترالسه کول‬ ‫•‬
‫د استادانو سره غیر محدود اړیکی او د مشکالتو حل‪.‬‬ ‫•‬
‫د انټرنټ منفی تاثیرات‪:‬‬
‫• صحی تاثیرات‬
‫د حافظی کمزورتیا‬ ‫•‬
‫احساساتي بې ثباتي‬ ‫•‬
‫ناڅرګند لید یا د نظر مشکالت‬ ‫•‬
‫دسمعی قوت یا د اوریدلو د قوی له السه ورکول په مرور د زمان‪.‬‬ ‫•‬
‫د بدن غړو او عضالتو دردونه‪.‬‬ ‫•‬
‫قلبی تکلیفونه‬ ‫•‬
‫کم خوبی‪.‬‬ ‫•‬
‫• اجتماعی مشکالت‬
‫خپلو کارونو ته عدم رسیدگی‬ ‫•‬
‫حقیقی اجتماعی روابطو تر نه رسیدگی‬ ‫•‬
‫و الدینو او د هغویو غوښتنو ته کم توجه‬ ‫•‬
‫د کور په نورو کارونو کی کم سهم‪.‬‬ ‫•‬
‫ګوشه ګیری‪.‬‬ ‫•‬
‫په خپل ځان بی اعتمادی‪.‬‬ ‫•‬
 ‫د انټرنټ منفی تاثیرات‪:‬‬
‫• تعلیمی برخه کی د انترنت منفی اثرات‬
‫دښوونکي او زده کونکي په وړاندې د لوی شمیر موضوعاتو وړاندې‬ ‫•‬
‫کولو او مغشوش کولو له امله د تمرکز کولو نه شتون‪.‬‬
‫ځینې​​معلومات دزده کوونکو دیني باورونو ‪ ،‬دودونو او رواجونو سره‬ ‫•‬
‫مخالف دي‪.‬‬
‫ټیکنالوژي کولی شي خالقیت ضعیف کړي‬ ‫•‬
‫ماشومان د ټولنیز کولو فرصتونو څخه لرې کوي‬ ‫•‬
‫انترنت کولی شي په ټولګي او دندې کې نقل کولو ته الره هواره کړی‪.‬‬ ‫•‬
‫زده کونکي انترنتی سرچینو ته مساوي السرسی نلري‬ ‫•‬
‫د پردې تر شا ډیر وخت تیرول‬ ‫•‬
‫لږ انساني متقابل عمل‬ ‫•‬