‫دپيل خبري څرنگه چی د لوړو ذده کړو وزارت د اليحی په اساس هر محصل د خپلی تحصيلی دوري د بشپړتيا په‬

‫صورت کی د لسانس او ديپلوم د تر السه کولو په منظور يو سيمينار ( مونوګراف ) ليکي چی د مربوطه ديپارتمنت‬
‫لخوا ورته دنده سپارل کيږي ‪ .‬د همدي موخی د تر سره کولو په خاطر ماته هم د فاریاب پوهنتون د ښوونی او روزنی‬
‫فزيکي ساختمان تر سرليک ) ‪ ( Network‬پوهنڅي د کمپیوټرساینس ديپارتمنت لخوا يوه موضوع د کمپيوټري شبکی‬
‫الندی د محترم استاد پوهنمل غالم رسول ( زینی) تر الرښوونی الندی راکړل شوى ده ‪.‬دالرښود استاد درهنمايی سره‬
‫سم ددی سيمينارموضوعګاني يا مطالب ما د معتبرو کتابونو او منابعو څخه را ټول کړي او د الرښود استاد د اصالح او‬
‫تائيد څخه وروسته مي چاپ کړي ‪ .‬زه ددي سيمينار په تهيه او ترتيب کولو کی د کمپیوټرساینس د ټولو محترمو استادانو‬
‫خصوصًا د خپل الرښود استاد څخه مننه کوم چی ما سره يی ددي موضوع په تهيه کولو کی هر اړخيزه مرسته کړي ده‬
‫‪ .‬هللا( ج ) څخه ورته د عظيم اجر غوښتونکی يم‬

‫په درنښت دکمپیوټرساینس څانګی دڅلورم کال ذده کړیال شفقت ( ستانکزی )‬

‫لړلیک موضوع‪......................................................................................‬مخ‬
‫سریزه‪ 1.........................................................................................‬دکمپیوټری شبکی‬
‫تعریف‪ 2....................................................................‬دشبکی لنډه‬
‫تاریچه‪ 5...........................................................................‬دکمپیوټری شبکی‬
‫ګټی‪ 7.......................................................................‬دشبکی په اړه‬
‫لنډمعلومات‪ 9...................................................................‬دکمپیوتری شبکی‬
‫ډولونه‪ 11..................................................................‬سیمه ایزه‬
‫شبکه‪ 12.............................................................................‬پراخه سیمه ایزه‬
‫شبکه‪ …14..................................................................‬بی مزیو‬
‫شبکه‪ 15..............................................................................‬دشبکی‬
‫توپولوژی‪ 16...........................................................................‬دشبکی توپولوژی‬
‫ډولونه‪ 17..................................................................‬دکمپیوټری شبکی‬
‫وسایل‪22...................................................................‬‬
‫کمپیوټرډولونه‪ 23...............................................................................‬انټرفیس کارډ‬
‫هاب ‪((nic‌.......................................................................24‬‬
‫سویچ ‪(hub) .............................................................................25‬‬
‫رپیټر ‪(switch)..........................................................................27‬‬
‫بریج ‪(repeater)........................................................................28‬‬
‫روټر ‪(bridge)..........................................................................29‬‬
‫‪ (access‬اکسیس پاینت ‪(router)...........................................................................30‬‬
‫دشبکی ‪point).......................................................31‬‬
‫‪ Bounded‬میډیا‪32.................................................................................‬‬
‫‪media......................................................................33 Coaxil‬‬
‫‪cable...........................................................................35 Fiber optic‬‬
‫نتیجه ‪cable....................................................................37‬‬
‫ګیری ‪40.................................................................................‬‬
‫اخځلیکونه‪ 41...................................................................................‬سریزه‬

‫الحمدهللا رب العلمين والسالم علي سيد االنبيًا والمرسلين وعلي اله واصحابه اجمعين وعلي من تبعهم‬
‫الي يوم الدين ‪:‬اما بعد فاعوذ باهللا من الشيطن الرجيم ‪ .‬بسم هللا الرحمن الرحيم ط ( واالنعام خلقها‬
‫لکم فيهادًف ومنها تاکلون ‪.‬ولکم فيها جمال حين تريحون وحين تسرحون )‬
‫دا چی نړئ نن د ژوند په پرمختللو پړاونو کی ده او د نړۍ عالمان يو تر بله ) سورۀ النحل پاره ‪ ١٤‬آياتون ‪( ٤٦‬‬
‫دانسان د ژوند لپاره د سهولتونو په رامنځ ته کولو کی گړندۍ هڅی کوي ‪ .‬چی څنګه کوالى شي د انسانانو دژوند لپاره‬
‫الاسانتياوي برابري کړي شلمه او يويشتمه پيړۍ د کمپيوټري تکنالوژي پرمختللى پيړۍ گڼل شوي ‪ ،‬دشلمي پيړۍ په‬
‫پيل کی د نړۍ عالمان په دی وتوانيده چی د خلکو تر منځ د ګډوکارونو لپاره يو الره جوړه کړی چی هغه يی په شبکه‬
‫ونوموله ‪.‬دا چی شبکه د انسان په ژوند کی څومره ارزښت لري او څومره اسانتياوي يی رامنځ ته کړي يو څرګند‬
‫حقيقت دي ‪.‬په دي سيمينار کی د الندی موضوعاتو په هکله مواد راټول شوي او نوموړي موضوعگانی تشريح شوى‬
‫دى ‪ .‬د کمپيوټري شبکی تعريف ‪ ،‬تاريخچه ‪ ،‬گټی او ډولونه ‪ .‬سيمه ايزه شبکه چی يوه محدوده ساحه تر پوښښ الندی‬
‫راولی او پراخه سيمه ايزه شبکه چی کوم حد ورته نه ټاکل کيږي لکه انټرنيټ ‪ ،‬بي مزيو سيمه ايزه شبکه چی بيدون د‬
‫مزيو څخه کار تر سره کوي دشبکی توپولوژيانی او د هغي اقسام چی په کوم ډول مونږ شبکه جوړه کړو او همدارنګه‬
‫د کمپيوټري شبکی وسايل کوم چی د هغي څخه په شبکه جوړونه کی استفاده کيږی او کار سرته رسوي ‪.‬د شبکی ميډيا‬
‫په ‪ Unbounded Media‬او ‪ Bounded Media‬چی د هغي پواسطه معلومات ليږدول کيږي په دوه ډوله ده‬
‫لمړي ډول کی کيبلونه استعمال کيږي او دوهم ډول يی بيدون د کيبل څخه معلومات استوي‪ .‬په درنښت دکمپيوټري‬
‫شبکی تعريف کمپيوټري شبکه له يو داسي انجينري انتظام څخه عبارت ده چی د کمپيو ټري ټولگيو او يا نورو‬
‫کمپيوټراړوندو وسايلو تر منځ د نښلولو له چارو سره تړاو لری‪ ،‬چی دا وړ سره نښليدونکی دکمپيوټري ټولگيوټولیز‬
‫کمپيوټري شبکه جوړوي ‪. .‬په يوه شبکه کی د ټولو وسايلو موجوديت مونږ په دری برخو ويشلي شو‪ ١ :‬پيغا م‬
‫) ‪ ٣ ( Media‬د پيغا م دتګ الره ) ‪ ٢ ( Receiver‬پيغا م اخستونکی ) ‪ ( sender‬ليږونکی‬

‫دا‬
‫وسايل چی د يو جال په بڼه يو دبل سره نښتي وي کيداي شي له يوه بل څخه يواځی څو متره وټن‬
‫له الری سره نښتي وسايل او يا له يوه بل څخه بی کچی ډير واټن ‪ Bluetooth‬ولري لکه د‬
‫‪ .‬ولري لکه دانټرنيټ له الری سره نښتي وسايل‬

‫جال يا شبکه کله د مخابراتي اړيکو ‪ ،‬کله دکمپيوټر پوهنی ‪ ،‬کله د معلوماتي تکنالوژيئ او کله هم بيا د کمپيوټري‬
‫انجينريئ په ليکه کی درول کیږي ‪ .‬کمپيوټري شبکه تر ډيره ددغوعلمي او انجينري انتظا مونو په تيوريکي او عملي‬
‫برخو تکيه کوي بنا پردی وايو چی د کمپيوټرونو او نورو کمپيوټر اړوندو وسا يلو يو تر بله سره يو نښتی ډلی ته‬
‫او يا )‪ (WAN‬کمپيوټري شبکه وایي ‪ .‬ددی ډول کمپيوټري شبکو ښه نمونی ورځني انټرنيټ ‪ ،‬پراخه سيمه ايزه شبکه‬
‫دى ‪.‬کورنى شبکه چی په يوه انګړ کی دوه يا څو کمپيوټرنه د مزيو په مټ سره )‪ (LAN‬هم محلي سيمه ايزه شبکه‬
‫نښلوي هم د کمپيو ټري شبکی يوه نمونه ګنلى شو ‪.‬د و سايلو او توکيود يو تر بل سره نښلولو او د يوی شبکی د را‬
‫منځ ته کولو مفکوره له ډيرو وختونو راپدی خوا د خلکو په ذهنونو کی شتون درلود مګر د وخت په تيريدو سره دی‬
‫مفکوری پر مختګ وکړ‪ .‬د تلويزوني چینلونو له جال نيونی خبره ان تر کمپيوټر ي شبکو راورسيده ‪ .‬کمپيوټري‬
‫شبکی د نړيوالوډيره پاملرنه ځانته راواړوله‪ .‬مګر خلک پدی لټه کی شول چی ددغو راز راز وسايلو او توکيوسره‬
‫نښلول او ددوي د شبکو د رامنځ ته کولو تر شا څه موخه پرته ده ؟ ايا دغه موخه به ګټوره وي او که نه ؟ دغو او‬
‫دغو ته ورته ډيرو پوښتنو خپل ځوابونه پيداکړل او ډير پرمختګونه رامنځ ته شول ‪ ،‬ددغو ټولو شبکو تر شا يوه موخه‬
‫ويوکی ‪ share‬پټه وه او هغه د معلوماتو‪ ،‬توکيو او توښو سره شريکول او ورته په ګډه الس رسي پيداکول وه چی د‬
‫ورته کاريږی داسی به وانګيرو چی مونږ ته کمپيوټر يو نوى څيز دى غواړو په هکله يی خورا ډير معلومات تر السه‬
‫کړو او ځان پری پوه کړو نو ددی کارلپا ره مونږه اړ يو چی له هغو ملګرو سره چی د کمپيو ټر په نړئ کی لوى‬
‫الس لري په يوه نه يوه ډول اړيکه ټينګه کړو او ور ځنی د کمپيو ټر په هکله معلومات تر السه کړو يا هم اړونده‬
‫ښوونځيو او ادارو ته مخه کړو تر څو د کمپيوټر په هکله په زړه پوری او اړين معلومات تر السه کړو او يا هم په‬
‫‪.‬خپله يی توان ولرو د کتابونو او نورو تو ښو له الری پدی هکله زده کړه کوو‬

‫بناپردی موخه دا شوه چی ددغه کا ر لپاره دخلکو او ادارو سره اړيکه ټينګه او ځان ورسره‬
‫په يوه نه يوه الره ونښلوو تر څو چی هغوي د کمپيوټر اړوند معلومات او توښي چی زمونږ د‬
‫زده کړی اړتيا ده له مونږ سره شريک او زمونږ په ګوتو يی راکړي لدی ځايه بيا هم موخه د‬
‫معلوماتو او توښو سره شريکول او ورته ګډ الس رسى شو‪.‬لدی خبرو څخه داسی معلوميږي چی‬
‫ددی لپاره چی پوهه ‪ ،‬تجربه ‪ ،‬کړه وړه او توښي مو يو له بل سره شريک کړی وي د اړيکو‬
‫اړتيا‬ ‫يو له بل سره د نښليد و اړتيا جوتيږي چی دا پخپله د يو جال او شبکی د رامنځ ته کیدو‬
‫ښئ‬ ‫‪.‬‬
‫له‬ ‫دجال يا شبکو رامنځ ته کیدلو دا پوښتنه چی څنګه کولى شو د شريکولو او د ګډ الس رسي‬
‫کړه‬ ‫‪ .‬الری د معلوماتو تجربى سره وکاروو؟ پخپله ځواب‬

‫دا سمه ده چی ځاني کمپيوټرونه هغه خورا پياوړي توکی دى چی کولى شو چی په لوړه پيمانه معلومات ډير ژ ر‬
‫پروسيس او په ښه توګه سمبال کړو ‪ ،‬مګر د ا ځاني کمپيوټرونه په يوازى توګه نشي کولى خپلو کا ر کوونکو ته‬
‫توکی د ګډ الس رسي په معنا په رغنده او ګټوره توګه برابر کړي‪ .‬دشبکو د رامنځ ته کیدو څخه د مخه ددى لپاره چی‬
‫النور کار لپاره خپل بل ملګري ته ورکړي نو ضرورت ؤ چی يا خو يی )‪ (documents‬کار کوونکي خپل اسناد‬
‫کړي او هغه ته يی ور کړي او يا هم په يو ډسک کی واخلي او بيا يی هغه ته ورکړي او يا هم که بل )‪ (print‬چاپ‬
‫چا په دغه سند کی کوم ادلون بدلون راوستي وايی اسانه نه وه چی دغه بدلون دی همدغه سند ته ورکړل شي يعنی‬
‫په نوم )‪ (Standalone environment‬شي چی پدغه ډول د کمپيوټر کارول پخوا وه اوس هم د )‪(merge‬‬
‫ياديږي‪ .‬مګر د کاروونکو په فکر کی دا راوګرځيدل چی څه به وشي که دغه ځاني کمپيوټرونه د مزيو په مټ سره‬
‫څخه ( )‪ printer‬ونښلوؤ او معلوماتو ته ګډ الس رسي ولرو يا هم لدغی الری په ګډه څو کارونکي له يوه چاپ ګر‬
‫کار واخلي همدا ؤه چی دا مفکوره دعمل ډګر ته راووته او د کمپيوټرونو او نورو وسايلو دا وړ نښليدل يی د شبکی يا‬
‫جال په نوم ونوما وه بنا پر دی وايو چی کمپيوټري شبکه داسی يو تړون دى چی معلوماتو ‪ ،‬توښو او وسايلو ته د ګډ‬
‫الس رسي په موخه يو شمير کمپيوټرونه يا نور کمپيوټري وسايل يو له بل سره نښلوي‪.‬او يا کمپيوټري شبکه عبا رت‬
‫د هغه سيستم څخه ده چی دوه يا زيات کمپيوټرونه ديوی ميډيا پواسطه وصل او وکولى شي د معلوماتو راکړه ورکړه‬
‫وکړي د کمپيوټري شبکی په نوم يا ديږي‪ ) (.‬د شبکی لنډ ه تا ريخچه‬

‫د کمپيوټري شبکی دراتګ څخه دمخه کوم چی د ځينو مخابراتي اړيکو په ټولیز يی تکیه درلوده د‬
‫کارونکيو په مټ د ګڼو ماشينونو او پخوانيو کمپيوټرونو تر منځ د ښوونو او خبرونو د ليږد راليږ په‬
‫‪.‬موخه يو رنګ اړيکه تر سره شوى وه‬
‫په ‪ ١٩٤٠‬زيږديزکال د سپتامبر په مياشت کی د يو مخابراتي ډوله ‪George stibitz‬‬
‫له کالج څخه چی په ‪ Dartmouth‬ماشئن په مټ د )‪(Teletype‬‬

‫له امله ورسره مخ ؤه خپل د پيچلو )‪ (Model K‬کی دى دهغو ستونزو خبروني چی دخپل ‪New Hampshire‬‬
‫ته چی په نيویارک کی ؤه وليږل او په دغه ډول يی )‪ (Complex number calculator‬شميرو حساب کوونکی‬
‫‪(ARPA) (Advanced‬د ‪ J.C.RLicklider‬بيرته ورته پايله تر ګوتو کړه‪.‬په ‪ ١٩٦٢‬زيږديزکال کی کله چی‬
‫لپاره کار کول پيل کړ نوموړى يوکاري ډلی ته پرمختګ ورکړ چی د )‪Research Project Agency‬‬
‫ددغی ډلی زيږنده ده‪ .‬ددغی ډلی ګټی او دلچسپي د )‪ (ARPA net‬په نوم ياديده چی )‪( Network Intergalactic‬‬
‫په نوم ياديده ډيره وه ځکه )‪ (Linking output systems‬مخابراتي ډوله توکيونښلول له کمپيوټر سره چی د‬
‫‪.‬په نوم يی يا د کړه )‪ (Intergalactic Network‬نوموړی داسی يوه شبکه منځ ته راوړه چی د‬

‫‪ Dartmouth‬په ‪ ١٩٦٤‬زيږديزکال کی پلټونکو په‬ ‫کی د تيت او پرک يا د لری واټن کارونکو‬
‫لپاره چی خورا غټ کمپيوټري ټولگۍ يی کارول يو دوخت د ګډ الس رسي يو ټولګى جوړ کړ چی‬
‫د )‪ (MIT‬په نوم يی ونوماوه ‪.‬په همدغه کال د )‪ (Dartmouth time sharing system‬د‬
‫‪ DEC`s‬ډلو له خوا حمايه کیدل د ‪ Bell labs‬او ‪ General electric‬پلټونکو ډلی چی د‬
‫پری په نښه کړي او همدا راز )‪ (Route‬په نوم داسی کمپيوټر جوړ کړ تر څو د تيليفون ‪PDP8‬‬
‫‪ paul‬وکولى شي د تيليفو ن د سمبا لښت په چارو کی تری ګټه واخلي ‪.‬په ‪ ١٩٦٠‬کلونو کی‬
‫‪ Donald Davies‬او ‪Baran , Leonard kleinrok‬‬ ‫په مستقله توګه وکوالي شو يو جاليز‬
‫کاروي چی د ‪ Packet‬او‪ Data gra‬ټولګى جوړکړي کوم چی د معلوماتو د وړلو را وړلو لپاره‬
‫‪Packet switched‬‬ ‫کمپيوټري جال تر منځ کاريږي‪.‬په ‪ ١٩٦٩‬زيږديزکال کی د کاليفورينيا‬
‫)‪ (Utah‬په ستانفورد کی ميشت دى او د يوتا ‪ ، SIR‬پوهنتون چی په الس انجلس کی ميشت دى‬
‫د جال د پيالمی په توګه چی سرعت يی وه يو له بل سره ‪ ARPA net‬پوهنتون يو د بل سره د‬
 ‫و نښلول شول ‪.‬ددغو پوهنتونو او کار ځايونوتر منځ داړيکو د ټينګښت لپاره د کمپيوټري شبکو او‬
‫تکنالوژيو اړتيا جوته شوه‪ .‬دا اړتيا ډيره شوه او د کمپيوټر د هارډوير ‪ ،‬سافټوير او همغاړيو‬
‫توکيومنځ ته راتګ او جوړښت دوام او پراختيا پيداکړه‪ .‬دا پراختيا د کورنيو کاروونکو په مټ د‬
‫کمپيوټري شبکو د ډير کارولو څخه نسبت پلټونکو ته جوته شوه نن ورځ کمپيړټري شبکی د‬
‫ورځني اړيکتيايی تړونونو زړه بلل کیږي‪ ،‬دغه اړيکتيايی پرمختګ په څو تيرو لسيزوکی زښت زيات‬
‫شو‪ .‬دا د پراختيا انګا زی بی له يوه دوامداره پر مختلونکی کمپيوټري شبکی څخه ناشونی‬
‫وی ‪.‬مګر اوس پوښتنه داده چی په نني ورځ کی ولى کمپيوټري شبکی ته اړتيا ليدل کیږي يا په‬
‫بله بڼه ولى مونږ کمپيوټري شبکه کاروؤ؟ په لمړى سر کی خو بايد وويل شي چی کمپيوټري شبکی‬
‫دکار اغيزناکي يا مؤثريت زياتوي او همدا راز په ټيټه بيه د خد متونو د وړاندی کولو المل ګر ځي‬
‫)(‪.‬‬

‫دکمپيوټري شبکی ګتی د شبکی مالي ګټه ‪ .‬د معلوماتو ګړندى تر السه کول ‪ .‬د معلوماتو اسانه اداره ‪ .‬معلوماتو ته ګډ‬
‫‪ (server) .‬ور تګ ‪ .‬ښه مفا همه ‪ .‬ښه مؤثريت او يا ګټورتوب ‪ .‬په تجارت کی دشبکی څخه استفاده ‪ .‬مرکزي اداره‬
‫)‪(printer‬د شبکی مالي ګټه دفزيکی پرزو شريکول پيسی سپموي‪ .‬تر ټولو عمومي شريکونکي پرزه چاپوونکي ‪-1‬‬
‫دى‪ .‬شبکه تاسو ته واک درکوي چی يو چاپوونکي واخلئ او هر چا ته د هغی د استعمال واک ورکړي بيدون ددی‬
‫څخه دا به ډيره لوړه تمامه شي که چیرته هر يو کس په يو دفتر کی يو چاپوونکی استعمال کړي‪ -2 .‬د معلوماتو‬
‫ګړندى تر السه کول تاسی له خپل شخصي کمپيوټرڅخه مستقيمآ اړين معلومات تر ګوتو کوئ چی ټاکلي يادښت يا‬
‫ليک لپا ره د فالپي ډسک ګرځولو اړتيا له منځه وړي‪ -3 .‬د معلوماتو اسانه اداره ديوه ډول معلوماتو په يوڅاى کی‬
‫خوندي کول تاسی ته واک درکوي چی د اړتيا پر مهال يی ژر ومومئ شبکه دمهمو اسنادو او مفروضاتو متواتر مال‬
‫تړل هم اسانوي ‪ -4 .‬معلوماتو ته ګډ ورتګ د مشتر يانو معلومات په يو ځاى کی ساتل کیږي تر څو ټول کاروونکي‬
‫‪.‬ورته په عين وخت کی الس رسى ولري‬

‫‪.‬ښه مفا همه د بريښناليک او ډليیز مهالويش اسانتيا ورکونکي پروګرامونو کاري وړتيا ډيروي ‪5 -‬‬

‫ښه مؤثريت او يا ګټورتوب ‪ :‬شبکی بيال بيل ډول معلو ماتو ته ښه ورتګ برابروي چی د ‪6 -‬‬
‫‪.‬پروژو په لنډ وخت کی د پوره کیدو سبب ګرځي‬

‫په تجارت کی د شبکی څخه استفاده ‪ :‬دشبکی يوه ګټه دا هم ده چی مونږ کولى شو هر ډول معلومات چی زمونږ ‪7-‬‬
‫ته وده )‪ (Business‬پکار وي پيداکړو او استفاده تری وکړو شبکه مونږ سره مرسته کوي تر څو مونږ خپل تجارت‬
‫‪.‬ورکړو او خپل کاروبار ته بين المللي بڼه ورکړو چی دغه کار يواځی د شبکی له الری امکان لري‬

‫دکمپيوټرونو يو ځاى نښليدل دا معنا هم ورکوي چی ټول کمپيوټرونه يو څه مشترک ‪ (server) :‬مرکزي اداره ‪8-‬‬
‫خواص لري که دا خواص ونه لري نو يوځاى کار کول ناشونى کیږي‪ .‬خو کله چی شبکه پراخه شي نو دنورو‬
‫معيارونو وضع کول هم ضروري کیږي چی ددي معيارونو له کبله بايد ټول کمپيوټرونه يو رنګ او يو ډول عمل‬
‫وکړي ‪ .‬ددي مرکزي معيارونو او اداری له کبله د پروګرامونو بيه راغورځيږي‪ .‬ځکه چی مونږ دپروګرام يو نقل يا‬
‫کی ځاى پر ځاى کوو ‪ ،‬او هر کارونکى د شبکی له الری پدی پروګرام کی کار )‪ (server‬کاپي په مرکزي کمپيوټر‬
‫)‪ (install‬کولى شي ‪ ،‬همداسی لدی مرکزي نقطی څخه مونږ همدا پروګرام د شبکی په هر کمپيوټرکی ځاى پرځاى‬
‫ساتلو توان هم مونږ د ټاکلي )‪ (updated‬کولى شو‪ .‬او همدارنګه دانټرنيټ يا بلی وسيلی له الری د پروګرامونو نوي‬
‫پروسی له الری يو ځانګړى مرکزي کمپيوټرته سپا رلي شو‪ .‬د يو شانتوالي له کبله دشبکی د يو ځاى کارونکی کولى‬
‫‪.‬شي چی د شبکی په هر ګوټ کی خپل کار د شبکی پر بيال بيلو توکيوله ستونزی پرته پر مخ بوځي‬

‫)‪ (backup‬مالتړ )‪ (data‬مونږ کولى شو چی په اساني سره د خپل معلوماتو‬ ‫وکړو‪ ،‬د اداری‬
‫او )‪ (hard ware‬مرکزيت داضافي نقلونو او کاپيانو ساتلو اړتيا له منځه وړي او فزيکی پرزی‬
‫پرشتوالي مونږ )‪ (backup‬دناکامى په صورت کښی دمناسب مالتړ )‪ (software‬پروګرامونه‬
‫)‪ (backup‬خپل معلومات بيرته تر السه کولى شو‪ ،‬مالتړ‬ ‫په متواتر او اتومات ډول ستاسی له‬
‫)(‪ .‬السوهنی پرته هم اخستل کیدى شي‬

‫د شبکی په اړه لنډ معلومات‬

‫کمپيوټر يوه غښتلى وسيله ده چی دپراخی اندازی معلومات گړندى او صحيح خوندي او اداره کولو‬
‫لپاره پکاريږي‪ .‬هر کاروبار که کوچنى وي يا لوى دمعلوماتو پر صحيح والي او پر وخت الس ته‬
‫راوړلو اتکا کوي او ددی معلوماتو ژر او گړندى شريکول کار نور هم اسانوي‪ .‬پداسی حاالتو کښی‬
‫چی دشبکی اړيتا احساسيږي‪ .‬دکمپيوټر شبکه ددوه يا ډيرو محاسبوي وسايلو له نښلولو الس ته راځي‬
‫چی دټاکلى وسيلی لکه مزي يا له بلی الری دوسايلو لکه چاپونکي او معلوماتو شريکولو لپاره نښلول‬
‫شوى وي‪.‬تر ټولو ساده کمپيوټري شبکه چی له دوه کمپيوټرو جوړ وي دنورو وسايلو پرنښلولو‬
‫پراخيږي او نور هم پيچلى کیدى شي‪ ،‬کله چی شبکه رواج نه وه نو معلومات دفالپى ډسکونو له‬
‫الری کاپى او بيا به بل کمپيوټر ته له فالپى ډسک څخه انتقال کیدل‪،‬کله چی سيستمونو شبکوي‬
‫شکل غوره کړی نو دمعلوماتو د ګړندي شريکولو سره سره ددی معلوماتو ارزيابي ‪ ،‬اصالح او سمول‬
‫‪ .‬هم گړندى صورت نيسي‬
‫کله چی يوه وسيله دبلی وسيلی سره نښلول کیږي نو دهغی څخه يوه وړه شبکه منځ ته راځي چی‬
‫دوسايلو په زياتيدو سره پيچلى کیږي‪ .‬خو کله چی شبکى يو دبل سره وصل شي نو انټرنيټ منځ ته‬
‫راځي انټرنيټ په نړئ کښی دميلينونو شبکو دارتباط څخه الس ته راغلى چی نن سبا تري دنړئ ډير‬
‫‪.‬وگړي استفاده کوي‬
‫دکور يا کوچنى سوداگريزی اداری لپاره ديوی کوچنى کمپيوټري شبکی د جوړیدو او سمبال کیدو‬
‫لپاره لمړى بايد ځير شو چی څه ډول شبکه بايد جوړه کړو ځکه چی د کمپيوټري شبکی را منځ ته‬
‫کو ل تر ډيره د اړتياوو او هغو توښو ( منا بعو ) پوری اړه لري چی په الس کی وي‪ .‬يعني‬
‫موجود وي که کاري اړتيا ډيره او همدا راز هغه توښی چی د شبکی رامنځ ته کیدو لپاره اړين دي‬
‫هم په پراخه پيمانه په الس کی وي نو بيا بايد دشبکی يوه غښتلى بڼه په کار واچوو او که نه نو‬
‫د لږو شو نتياو درلودونکي شبکی ته مخه کوو په هر صورت په لمړى سر کی بايد د شبکی دا‬
‫‪.‬الندی ډولونه په نظر کی ونيسو‬

‫)‪1- Server based (client based‬‬

‫پدغه ډول شبکه کی يو يا څو کمپيوټرونه دی ته ځا نگړۍکیږي چی په شبکه کی د نورو شته‬

‫کمپيوټرونو لپاره د خبرتوکيود برابرولو ‪ ،‬ليږد راليږد او نوری ډيری هغه چاری چی ورته ځانګړى‬
‫شوى وي تر سره کړي او يا دا چی دغه ځانگړۍ شوى کمپيوټر په شبکه کی دنورو کمپيو ټرونو‬
‫‪ print‬او ‪ web server‬لپاره خدمت کوی‪ .‬ښه مثالونه يی په يوه کمپيوټري شبکه کی‬
‫‪server‬‬ ‫دى اوس نو که په شبکه کی څوک هم د کومی ويبپاڼی د راخالصولو غوښتنه کوي او‬
‫يا هم څوک د خبرتوکيوچاپول غواړي نو ددی د غوښتنو تر سره کول د ويب سرور او پرنټ سرور‬

‫دنده ده چی ورته تر سره کوي به يی نو ځکه وايو چی په دغه ډول شبکه کی ځانگړۍ کمپيوټرونه دنورو لپاره د‬
‫)‪- peer to peer (work group‬خادمانو دنده په غاړه لري ‪2 .‬‬

‫پدی ډول شبکه کی کوم ځانگړۍ کمپيوټرشتون نه لري چی نورو ته خدمت وکړي بلکی هر کمپيوټر‬
‫چی په شبکه کی شتون له خپلی الری له نورو کمپيوټرونو سره خبر توکي شريکوي او پخپله ځان‬
‫‪ .‬لپاره په شبکه کی چاری تر سره کوي‬
‫‪3- Hybrid‬‬

‫دا ډول شبکه د راز راز ډولونو څخه يوه اغږلی شبکه ده ځکه چی د شبکی‬

‫هر ډول په ځاني توگه يوه نه يوه نيمگړتيا لري له همدی امله کارپوهان د څو شبکو د ځينو گټورو برخو څخه يو‬
‫په نوم ياديږي‪ .‬همدا المل دى چی نن ورځ ډير خلک له دغه ډول شبکی ‪ hybrid‬اغږلی سيستم رامنځ ته کوي چی د‬
‫څخه ډير کار اخلي ‪ )(.‬د کمپيو ټري شبکی ډولونه‬

‫شبکه جوړونه د کمپيوټري چارو يوه پيچلي برخه ده کوم چی د نني معلوماتي او اړيکتيايی تکنالوژۍ‬
‫ستره سوداگريزه برخه جوړوي‪ .‬بی له شبکی جوړوني څخه کيداي شي د نړئ تقريبآ ټولی اړيکتيايی‬
‫چاری په ټپه ودريږي دا د شبکی جوړونی برکت دى چی ټيليفون ‪ ،‬تلويزيون ‪ ،‬انټر نيټ او داسی‬
‫‪ .‬نور خدمتونه پر مخ روان دي‬

‫‪ Local Area Network‬په نني نړئ کی د شبکی جوړونی دری عمده شکلونه شتون لري ‪ .‬سيمه ايزه شبکه‬
‫)‪ Wireless LAN (WLAN‬بی مزيو شبکه )‪ Wide Area Network (WAN‬پراخه سيمه ايزه شبکه )‪(LAN‬‬

‫)‪ (LAN‬سيمه ايزه شبکه‪1‬‬

‫محلي شبکه هغه شبکه ده چی په نسبي توگه لږه يا کوچنى سيمه تر پوښښ الندی راولي يا دا چی‬
‫)(‪ .‬لږ شمير خلکو ته خدمتونه برابروي‬

‫ورته ووايو او په )‪ (LAN‬دوه کمپيوټرونه چی د يوه مزي پواسطه سره نښتى وي هم کيداي شي سيمه ايزه شبکه‬
‫‪.‬سلگونو کمپيوټرونه چی په يوه ځانگړي سيمه کی يو له بله سره نښتي وي هم کيداى شي سيمه ايزه شبکه يی ونوموو‬

‫)‪ (LAN‬له نورو کمپيوټري شبکو څخه د‬ ‫جال کوونکی ځانگړتيا داده چی سيمه ايزه شبکه تر يوی‬
‫محدودی جغرافيايی سيمی پوری محدود وي‪ .‬د وگړو او کارونکو دشمير له پلوه په نني نړئ کی‬
‫په ډولونو سره کاريږي‪ .‬په )‪ (client server‬او ) ‪ (peer to peer‬سيمه ايزه شبکه د‬
‫لمړي ډول شبکه کی هر کاروونکى خپل معلومات له ټولو هغو نورو کمپيوټرونو سره چی ددغی‬
‫شبکی برخه ده نيغ په نيغه شريکوي يا د گډ الس رسي زمينه ورته برابروي‪ .‬پدغه ډول شبکه کی‬
‫دا حق لرى چی بل ته دده سره د اړيکی اجازه ورکړى او که نه ‪ ،‬او )‪ (user‬هر استعمالونکى‬
‫يا هم د کومی وسيلی يا معلوماتو د استعمال اجازت ورکړي او که نه ‪ .‬ښه مثالونه يی کورني‬
‫‪ (client‬شبکه چی په يوه انگړکی کارول کیږي يا هم د کوچنيو دفترونو شبکی دي مګر په‬
‫ډوله شبکه کی هر کمپيوټر يا کارونکى له مرکزي کمپيوټر يا خدمت کوونکي کمپيوټر )‪server‬‬
‫)‪(server‬‬ ‫او همدا راز د شبکی د نورو ټولو کمپيوټرونو سره نښتى وي او په دغه ډول شبکه‬
‫‪ server‬د تاثير الندی وي او هر څومره چی ورته ‪ server‬د )‪ (user‬کی هر استعمالونکى‬
‫)‪ (server‬اجازه ورکوي نو په هماغه اندازه کار کولى شي ‪ .‬دا ډول شبکی‬ ‫نومي کمپيوټرونه‬
‫لري کاروي چی له دغه پلوه دا سرور نومي کمپيوټرونه )‪ (capacities‬چی راز راز ظرفيتونه‬
‫په دوه ډولونو ويشل شوى‬

‫‪ -٢ ( Multiple‬د گڼو خدمتونو سرورونه ) ‪ -١ ( Single Service Servers‬د يوازی خدمتونو سرورونه‬
‫) ‪Service Servers‬‬
‫چی يوازی او يوازي سرور يوه دنده پر غاړه لري د يوازی خدمتونو د سرور په‬ ‫په هغو شبکوکی‬
‫‪ .‬او داسی نور ‪ File Server‬او ‪ Print Server‬نوم ياديږي لکه‬

‫او په هغو شبکو کی چی سرور د گڼو چارو د تر سره کولو يا په بل عبارت د گڼو خدمتونو د برابرولو دنده پر غاړه‬
‫لري د گڼو خدمتونو د سرور په نوم ياديږي لکه چی يو سرور کيداي شي په يوازی توگه فايل سرورهم وي ‪ ،‬پرنټ‬
‫)(‪ .‬سرور هم وي او ويب سرور هم وي اوداسی نور‬

‫)‪ (Ethernet Cable‬په سيمه ايزه شبکه کی کمپيوټرونه کيداي شي د انټرنيټ د مزي‬

‫نوميو وسايلو له الری يو له بل ‪ Switch‬يا ‪ Hub‬په مټ نيغ په نيغه يو له بل سره ونښلول شي او يا هم کيداي شي د‬
‫‪.‬سره ونښلي چی په عين وخت کی کيداي شي ډير کمپيوټرونه ددغو وسايلو له الری سره وصل شي‬

‫)‪ (WAN‬پراخه سيمه ايزه شبکه ‪2-‬‬

‫دا يوه داسی شبکه ده چی پراخه سيمه يی رانغاړلي وي او يا په نړيواله توگه کمپيوټرونه سره‬
‫نښلوي په کوم کی چی په پراخه توگه راز راز وسايل په کار اچول شوى وي چی ښه نمونه يی‬
‫)‪ (WANs‬هغه ګڼ هيواديزه د سوداګري چاری دي چی له پراخو سيمه ايزو شبکو‬ ‫څخه کار اخلي‬
‫‪ .‬او خپل سوداګريز مرکزونه چی په ګڼو ملکونو کی شتون لري يو له سره نښلوي‬

‫د پراخی سيمه ايزی شبکی ټولو ستره نمونه انټرنيټ دى‪ .‬داسي هم ويلي شو چی ددغه پراخي سيمه ايزی شبکی په‬
‫مټ د نړۍ د يوه سر او بل سر کمپيوټرونه سره نښلولى شو او يا دا چی پراخه سيمه ايزه شبکه دهغو سيمه ايزو شبکو‬
‫ټولګه ده چی يو له بل سره نښتى وي بايد وويل شي چی دنورو شبکو څخه د پراخی سيمه ايزی شبکی )‪(LANs‬‬
‫په پراخه سيمه )‪ (WAN‬جالکونکی ځانگړتيا داده چی دا ډول شبکی هيڅ ډول جغرافيايي سيمو پوری محدودنه ده د‬
‫لپاره دلری سيمي مفاهمی څو ډوله وسايلوکاروي چی لدی امله )‪(Communication‬غزيدلي وي نوځکه د مفاهميي‬
‫)(‪ .‬دپراخی سيمه ايزی شبکی بيه لوړيږي‬

‫نه وي استعمال شوى د بی ) ‪ (Cable‬هغه شبکه چی په هغه کی مزي )‪ (Wireless Network‬بی مزيو شبکه ‪3 -‬‬
‫)‪ (Voice network‬مزيو شبکو په نوم ياديږي ‪.‬که هغه غږيزه شبکه وي لکه گرځنده ټيليفونونه يا راډيوگانی چی د‬
‫په نوم ياديږي‪ .‬لدغه ټولو بڼو )‪ (Data network‬په نوم ياديږي اوکه هغه د خبرتوکيود ليږد راليږد شبکه وچی د‬
‫تيريږو او راځو هغه ډول ته چی مونږ يی په ورځني ژوند او ژواک کی ډير کاروؤ دا ډول شبکه د سيمه ايزی بی‬
‫په نوم ياديږي پدغه ډول شبکه کی لکه د نورو بی مزيو شبکو په څير د خبر ‪ ((wireless LAN‬مزيو شبکو‬
‫څخه کار اخستل کیږي‪.‬د بی مزيو سيمه )‪ (Radio waves‬توکيودليږد راليږد لپاره د مزيو پر ځاى د راديوي څپو‬
‫ایزو شبکو او مزي لرونکو سيمه ايزو شبکو تر منځ د مزي نه پرته ډير زيات توپير نه ليدل کیږي دواړه ډوله يو شان‬
‫کار کوي يواځی توپير پدى کی دى چی په مزيو لرونکو شبکو کی خبرتوکی د مزي په مټ ليږل کیږي او په بی مزيو‬
‫)(‪.‬سيمه ايزو شبکو کی خبرتوکی د هوا د څپو په ډول ليږل کیږي‬

‫)(‬

‫‪ :‬د بی مزيو شبکو کاروونه په الندى ځايونو کی ډير گټور او اغيزمن ګڼل کیږي‬

‫په بوختو او له خلکو ډکو ځايونوکی لکه نندارتونونه ‪ ،‬هوايی ډگرونه ‪ ،‬دانتظار خونی او يا هم دښه راغالست يا‬
‫معلوماتو په خونو کی ‪ .‬دهغو کارونکیو لپاره چی ډيرګرځنده وي لکه په روغنتون کی نرسان او ډاکټران او داسی‬
‫نور‪ .‬په لری پرتو ودانيو او سيمو کی ‪ .‬پداسی کارځايونويا دفترونو کی چی د ودانيو فزيکی جوړښت يی په تکراري‬
 ‫ډول بدلون مومي لکه پوځي جوړښتونه‪ .‬په داسی تاريخي ځايونوکی چیرته چی د مزيو غځول د ودانئ تاريخي‬
‫( ارزښت راکموي او زيان وراړوي نو بايد له بی مزيو شبکو څخه کار واخستل شي او داسی نور‪ .‬د شبکی توپولوژي‬
‫او نورو د سمبالښت او ) ‪ ( Nodes , Links‬د شبکی توپولوژي د شبکی د عناصرو ) ‪Network Topology‬‬
‫نقشه کښلو څخه عبارت دى چی په ځانګړي توگه د فزيکي ( رښتينو ) او منطقي ( مجازي ) نوډونو (وسايلو) تر منځ‬
‫دسمبالښت او نقشه کښلو چاری تر مطالعی الندی نيسي‪.‬سيمه ) ‪ ( Nodes Interconnection‬يو له بل سره نښليدل‬
‫د شکی يو له هغه ډولونو څخه عبارت ده چی دواړه فزيکی او منطقي توپولوژي پکی ) ‪ ( LAN‬ايزه شبکه‬
‫څرګنديږي‪ .‬په يوه شبکه کی کيداي شي يو نوډ له يو يا څو نورو نوډونو سره يو يا څو ارتباطه ولري پس دغه نوډونه‬
‫د هندسي څيرو او يا ګرافونو په بڼه سمبالول او ترتيبول د شبکی د فزيکي توپولوژي )‪ (links‬او لينکونه )‪(Nodes‬‬
‫په نوم پيژنو همدا ډول د نوډونو تر منځ دمعلوماتو د ليږد را ليږد د جريان نقشه کښل د منطقي توپولوژي په نوم‬
‫پيژندل کیږي‪ .‬د راز راز شبکو توپولوژي د نوموړو شبکو د نوډونو تر منځ د فزيکي او منطقي نښليدو د‬
‫د نقشه کښلو او گرافونو په مټ څرګنديږي له همدی امله له تخنيکي پلوه دشبکی توپولوژي د ګراف ‪configuration‬‬
‫تيوري يوه برخه بلل کیږي په دوه شبکو کی کيداي شي چی توپولوژياني يو شان وي‪ .‬پدا سی حال کی چی د نوموړو‬
‫د خبرتوکيود ليږد را )‪ (Physical Interconnection‬شبکو د نوډونو تر منځ واټن ‪ ،‬فزيکي يوله بل سره نښليدنه‬
‫‪ ( Kinds of‬ليږد دميچ او د سيګنالونو بڼی کيداي شي يو له بل سره توپير ولري‪ )( .‬د شبکی توپولوژيانو ډولونه‬
‫د شبکی د عناصرو د سمبالښت او نقشه کښلو سره د توپولوژيانو خبره راپورته کیږي ) ‪Network Topology‬‬
‫دکومو له يوځاى کیدو څخه چی کيداي شي پيچلي توپولوژيانی را منځ ته شي ‪.‬د شبکی توپولوژيانی په دری لمړيو‬
‫‪ physical topology‬کټگوريو ويشل کیږي ‪ .‬فزيکی توپولوژيانی‬

‫‪ signals topology‬سيګنال توپولوژيانی‬

‫‪ logical topology‬منطقي توپولوژيانی‬

‫که څه هم د سيگنال توپولوژي او منطقي توپولوژي تر منځ ډير لږ توپير شته مگر دغه توپیر نشي کولى دا دواړه‬
‫توپولوژيانی يوله بل سره جال کړي ډير ځله خو د سيگنال توپولوژي او منطقي توپولوژي اصطالح يو دبل لپاره‬
‫‪ .‬کاريږي‬

‫)‪(Physical Topology‬‬ ‫فزيکی توپولوژيانی‬

‫نقشه کښل او ددوي تر منځ فزيکي نښلول لکه د مزيو او د شبکی د نورو توکيوپه )‪ (nodes‬په شبکه کی د نوډونو‬
‫‪.‬مټ د فزيکي توپولوژي په نامه ياديږي مشهوری فزيکي توپولوژياني په الندی ډول دي‬

‫‪Bus Topology‬‬

‫‪Star Topology‬‬

‫‪Extended star Topology‬‬

‫‪Ring Topology Mesh Topology 1- Bus Topology‬‬

‫)‪ (Terminator‬پدغه ډول توپولوژي کی يو عمومي غټ مزى کاريږي چی دواړه سرونه يی د‬

‫پواسطه بند وي‪ .‬دا غټ مزى دشبکی د مال د تير په نامه ياديږي او ټول کمپيوټرونه نيغ په نيغه‬
‫‪.‬له دغه مزي سره نښلول کیږي‬

‫د يادونی وړ ده چی دلته هر کمپيوټر خپل معلومات همدغه غټ مزي ته راليږي او ټول کمپيوټرونه ورته غوږ او‬
 ‫سترګی کیږي هغه کمپيوټر چی معلومات هغه ته ورليږل شوى دى هغه خپل معلومات له عمومي مزي څخه اخلي‪.‬‬
‫پس دغه ډول شبکه کی په عين وخت کی يوازی يو کمپيوټريا بل توکی کولى شي خپل معلومات وليږي او تر ګوتو‬
‫کړي کله چی د نوموړى کار سرته ورسيد بيا بل او ورپسی بل او دا لړئ پدی ډول دوام کوي پدی ډول توپولوژي کی‬
‫چی د مزي دواړه سرونه پری بند شوى وي دمعلوماتو دخپراوي او د ورکیدو څخه مخ نيوى کوي‪(Terminator) .‬‬
‫‪- Star‬که چیرته دلوى مزي يوه برخه کی څه ستونزه پيداشي نو ټوله شبکه غير فعاليږي او د کاره لويږي‪2 .‬‬
‫لکه چی د نوم څخه ښکاره ده پدغه توپولوژي کی کمپيوټرونه او نور وسايل له يوه مرکزي توکی ‪Topology‬‬
‫( وسيلی ) سره نښلول کیږي چی د ستونزی بڼه ځانته غوره کوي ځينی خلک دغه ډول توپولوژي ډيره نه خوښوي دا‬
‫په نامه ياديږي نښتى وي‪ Switch.‬يا ‪ Hub‬لدی امله چی مخکی مو وويل ټول وسايل له يو مرکزي وسيلی سره چی د‬
‫اوس که چیرته دغه هاب يا سويچ له کاره وغورزي ټوله شبکه له کاره لويږي او کارنه کوي‪.‬خو په نړئ کی تر ټولو‬
‫)(‪.‬زياته کارونکی توپولوژي ده‬

‫پدی ډول شبکه کی معلومات مخکی لدی چی خپل ځاى ته ورسيږي لمړى بايد له هغه توکی څخه چی ټول کمپيوټرونه‬
‫‪-‬او نور تیر شي او بيا خپل مشخص ځاى ته ورسيږي‪ (Switch) 3 .‬سويچ ) ‪ ( Hub‬ورپوری نښتى دى لکه هاب‬
‫دپوهيدو څخه وروسته ياده شوى توپولوژي هم دستار ‪Star Topology‬د ‪Extended Star Topology‬‬
‫)( ‪ .‬توپولوژي په شان ده او زيات فرق نه لري‬

‫‪Star Topology‬يواځی فرق يی دومره دى چی کله دوه يا زياتی شبکی په خپل منځونو کی د‬

‫په شکل وصل شوی وي او بيا هره شبکه د مزي له الری له بيلی سره وصل شي نو دغه ډول‬
‫‪.‬وائي ‪ Extended Star Topology‬توپولوژي ته‬

‫ددغی توپولوژئ له الری کولى شو کمپيوټرونه او نور وسايل د مزيو ديوی کړئ له الری ‪4- Ring Topology‬‬
‫ته اړتيا نه ليدل ) ‪ ( Termination‬توپولوژي په څير دلته دمزيو ددواړو سرونو د بندولو ‪ Bus‬سره ونښلوؤ‪ .‬د‬
‫کیږي‪ .‬پدغه ډول توپولوژي کی سيګنال يا معلومات د همدغه يوه مزي څخه چی کمپيوټرونه يی دکړۍ په څير سره‬
‫نښلولي تيريږي او همدا راز ددغی کړۍ په ترڅ کی چی کوم کمپيوټرونه شتون لري له هغو څخه هم تيريږي تر څو‬
‫خپل د پام وړ کمپيوټر ته ورسيږي پدغه توپولوژي کی د يوه کمپيوټر ناکاره کیدل د ټولی کړۍ د ناکاره کیدو المل هم‬
‫‪.‬کیدى شي‬

‫يو له بل سره الس په الس کوي تر څو د پام وړ کمپيوټر ته ) ‪ ( data‬پدغه ډول توپولوژي کی کمپيوټرونه معلومات‬
‫په دغه ډول توپولوژي کی هر کمپيوټر په يوه شبکه کی له نورو کمپيوټرونو يا ‪- Mesh Topology‬ورسيږي‪5 .‬‬
‫‪ Node‬وسايلو سره د بيل بيل مزي پواسطه وصل وي او همدارنګه که پدی ډول توپولوژي کی که کوم کمپيوټر يا‬
‫ناکاره شي نوره شبکه خپل کار تر سره کولى شي د يادونی وړ ده چی دا توپولوژي اوس مهال په بی مزيو شبکو کی‬
‫‪ .‬ډيره کاريږي دغه توپولوژي ددی له امله چی لگښت پری زيات کیږي په هر ځاى کی نه کارول کیږي‬

‫‪:‬دوه ډولونه لري ‪Mesh Topology‬‬

‫‪Fully connected mesh topology‬‬

‫په لمړي ډول کی به خامخا يو کمپيوټر له بل کمپيوټر يا وسيلی سره ‪Partial connected mesh topology‬‬
‫دجال مزي په مټ نښلول شوى وي او نيغ په نيغه به يو له بل سره اړيکه ټينگوي مګر په دوهم ډول کی ځنی‬
‫کمپيوټرونه له ټولونورو کمپيوټرونو سره نښلول شوى او ځني نور بيا يواځي له هغه کمپيوټر ونو يا وسيلو سره نښلول‬
‫( شوى وي چی ډير کار ورسره لري يا تر ټولو ډير معلومات ( خبرتوکی ) سره ليږدوي‪ )(.‬د کمپيوټري شبکی وسايل‬
‫په کمپيوټري شبکه کی بيال بيل مختلف وسايل استعماليږي چی ددغه وسايل پواسطه د ‪(Network Devices‬‬
‫کمپيوټري شبکی بنياد ايښودل شوى دى د هغوي له جملی څخه څو مهم او اړين وسايل په الندی ډول تشريح کوم‪:‬‬
‫که کمپيوټر ولرئ نو د شبکی لمړي اساسي توکی په واک کی لرئ چی پرته ددی ) ‪ ( Computer‬اول‪ -‬کمپيوټر‬
‫څخه کمپيوټري شبکه ناشونى ده ددی په خاطر چی کمپيوټرد شبکی يوه غښتلى وسيله ده نو په لنډ ډول د کمپيوټر څخه‬
‫څخه اخستل شوى دى چی معنا يی محاسبه کول ) ‪ ( Compute‬په الندی ډول يادونه کوو کمپيوټر د التيني کليمی‬
‫دى‪.‬کمپيوټر يوه برقي اله ده چی ذهني او دماغي کارونه په سرعت سره سرته رسوي او همدارنگه کمپيوټر يوه برقي‬
‫اخلي ‪ ،‬ذخيره کوي ‪ ،‬تهيه کوي‪ ،‬تحليلوى او مونږ ته معلومات زمونږ د هدايت سره سم ) ‪ ( date‬اله ده چی معلومات‬
‫برابروي چی دا معلومات کیداى شي حروف ‪ ،‬اعداد ‪ ،‬دواړه توري او عددونه او يا هم اواز وي ‪ ٢٥٠٠‬کاله پخوا يو‬
‫په نوم ونومول شو چی په حقيقت کی د کمپيوټر تاريخچه له همدی ځايه ‪ Abacus‬ماشين په چین کی جوړ او د‬
‫څخه عبارت دى چی د لمړي ) ‪ ( Calculator‬شروع شوى ده نوموړى ماشين په واقعيت کی د اوسني حساب ماشين‬
‫ځل لپاره په چین کی جوړ شوى ؤ او د جمعی ‪ ،‬تفريق ‪ ،‬ضرب او تقسيم عمليو لپاره ور څخه کار اخستل کیده‬
‫وروسته له دي څخه يو بل عالم چی چارلس بابيچ نوميده د ‪ ١٨٢٢‬څخه تر ‪ ١٨٧١‬عيسوي کلونو په منځ کی يوبل‬
‫په نوم ‪ Babb age‬ماشين په لندن کی جوړ کړ چی د الجبر ډيری ستونزی پکی حل شوی وی چی دغه ماشين يی د‬
‫ونوماوه‪ .‬وروسته لدی څخه يو بل ماشين په ‪ ١٨٨٩‬عيسوي کال کی د ډاکټر هارمن هولریټ لخوا د امريکا په متحده‬
‫اياالتو نيویارک ښار کی د وگړو د شميرنی لپاره جوړ شو ‪ ،‬او وروسته لدی څخه په ‪١٨٩٦‬عيسوي کال کی نوموړى‬
‫ډاکټر تصميم ونيوه چی يوه کمپنى جوړه او خپله جوړه کړي اختراع د تجارت بازار ته وړاندی کړی چی دغه کمپنۍ‬
‫‪Aiwa‬په نوم ونوماوله لمړنى عصري او ډيجيټل کمپيوټر په ‪ ١٩٤٢ – ١٩٣٩‬عيسوي کلونو په منځ کی د ‪ IBM‬يی د‬
‫په نوم ونومول شو نوموړى د فزيک او احصايی ‪ ABC‬پوهنتون پروفيسر جان ايسټنساف له خوا جوړ او د ‪state‬‬
‫‪ ٣٠٠‬معلوماتو ساتلو وړتيا يی درلوده‪.‬څو لسيزی دمخه يو څو ‪bits‬پروفيسر ؤ‪.‬دغه کمپيوټر ‪ ٧٥٠‬پونډه وزن او‬
‫کمپيوټرونه موجود ؤ چی ډير لوى حجم او لوړ ارزښت يی درلود او يواځی يو لږ تعداد خلکو د کمپيوټر پوهه درلوده‬
‫خو د لږ وخت په تيريدو سره دکمپيوټرمختلف انواع منځ ته راغلل چی نن ورځ په دفترونو ‪ ،‬فابريکو ‪ ،‬ښوونځيو ‪،‬‬
‫‪ Main Frame‬روغتونونو ‪ ،‬بانکونو ‪ ،‬مغازو او د ژوند په هره ساحه کی تری استفاده کیږي‪ )(.‬د کمپيوټر ډولونه‬
‫ډير زيات سرعت لرونکى کمپيوټر و چی لوى حجم يی درلوده او ارزښت يی ډير زيات ؤ او په يو – ‪Computer‬‬
‫دی کمپيوټر هم ډير ارزښت درلود سرعت يی زيات او د ‪. Super Computer‬وخت سلهاو کسانو پری کار کاوه‬
‫چی د عام کارونو لپاره استعماليږي د واړه حجم لرونکي او – ‪. Personal Computer‬زيات حجم درلودونکى ؤ‬
‫په دفترونو او تجارت کی ترينه استفاده کيږي‪ .‬د کمپيوټر اهميت کمپيوټر د شلمی پيړئ تر ټولو ستره السته راوړنه وه‬
‫چی د انسان په ژوند کی يی لوى بدلون راوړ د ژوندانه په چارو کی يی لوى سهولتونه او اسانتياوی منځ ته راوړی‬
‫هغه کارونه چی انسان به پری ساعتونه ‪ ،‬ورځی ‪ ،‬هفتی مياشتی اوکلونه تيرول د کمپيوټرپه راتگ سره په چټکی اجرا‬
‫کیږي د کمپيوټر پوسيله زيات کارونه په کم وخت کی په اسانۍ سره سرته رسيږي‪.‬دانسان ذهن هم دوخت په تيريدو‬
‫سره تکامل کوي چی ورسره د کمپيوټر سيستم هم انکشاف کوي ‪ ،‬ورځ په ورځ نوي پروګرامونه د کارونو د اسانتياو‬
‫لپاره منځ ته راځي‪.‬کمپيوټر د ژوندانه په هره برخه کی بدلون راوست او د وخت ضايع کيدل يی لری کړه‪ .‬دوهم ‪-‬‬
‫يو کمپيوټر له شبکی سره تړي‪ .‬نوموړى کارډ )‪ ( NIC‬نيټ ورک انټرفيس کارډ ) ‪ ( NIC‬نيټ ورک انټرفيس کارډ‬
‫په بڼه دى ‪ ،‬چی په کمپيوټر کی دننه د مادر بورډ په ‪ Adapter‬ته يوازی د شبکی کارډ ويل کیږي دغه کارډ د يوه‬
‫کارډونه ‪ NIC‬کمپيوټرونو لپاره مختلف ‪ laptop‬او ‪ desktop‬سالټ ځاي پر ځاي کيږي او همدارنګه د ‪PCI‬‬
‫‪:‬استعمال ليږي ‪ .‬د نيټ ورک انټرفيس کارډ ډولونه‬

‫کیبل لپاره ‪ UTP, Fiber optic‬په دوه ډوله دى‪ ،‬يو هغه چی د يوه ځانگړي کیبل لکه ‪NIC‬‬
‫دى‪ ،‬بل هغه چی د يو ساده کیبل لپاره کارول کيږي په دی بر سيره د شبکی د هر ډول جوړښت‬
‫‪.‬لپاره ځانگړى نيټ ورک انټر فيس کارډونه پيداکیږي‬
‫‪ :‬د نيټ ورک انټرفيس کارډ سرعت‬

‫‪:‬لپاره بيال بيل نيټ ورک انټرفيس کارډونه شته د بيلګی په توگه ‪Ethernet‬‬

‫لپاره‪ .‬په ثانيه کی ‪ Fast Ethernet‬لپاره‪ .‬په ثانيه کی ‪ ١٠٠‬ميګا بيټه د ‪ Ethernet‬په ثانيه کی ‪ ١٠‬ميګا بيټه د‬
‫هاب په شبکه کی د مرکزي وسيلی رول لوبوي ) ‪ ( Hub‬لپاره‪ .‬دريم هاب ‪ ١٠٠٠ Gaga bit Ethernet‬ميګابيټه د‬
‫چی په شبکه کی موجود ټول کمپيوټرونه د لين له الری له هاب سره تړل کیږي‪ .‬په هاب کی د کمپيوټرونو د تړلو‬
‫له مخی هابونه د ( ‪ ) ٢٤ ، ١٦ ، ٨ ، ٤‬د ) ‪ ( ports‬لپاره دنصبولو جوړښتونه موجود دي چی ددغو جوړښتونو‬
‫نصبولود جوړښت درلودونکي شته چی د خپل کمپيوټرونو د شمير له مخی يو مناسب هاب کارولى شو د هر جوړښت‬
‫سره د کیبل پواسطه يو کمپيوټر يو ځاى کیږي‪.‬دهاب له الری په شبکه کی دسره تړلو شوو کمپيوټرونو پيغامونه هاب‬
‫)(‪.‬ترالسه کوي او د خپلو پورټونو له الری يی ټولو کمپيوټرونو ته استوي‬
‫د هاب ډولونه‬
‫‪Passive Hub 1‬‬

‫سيگنال په پوره رسولو کی ستونزی لري او تر ټاکلي ځايه يی د ) ‪ ( data‬يو ډير ساده هاب دى چی د معلوماتو‬
‫‪ m‬هاب کی د سره تړل شوو دوو کمپيوټرونو تر ټولو لوى غځيدلى واټن به ‪ passive 50‬رسولو توان نه لري په‬
‫‪ .‬هاب د کارولو له مخی اسانه دى خو توان يی ډير محدود دى ‪ passive‬وي‬

‫‪Active Hub- 2‬‬

‫دا صالحيت لري چی د سيگنالونو جريان ځواکمن کړي او موجودی غلطۍ يی له منځه يوسي ‪ ،‬دی کړنی ته د شبکی‬
‫وايی له همدی الری د معلوماتو په ليږدونه کی ډيری کمی خرابى ‪ Signal Regeneration‬د جوړښت له مخی‬
‫پيداکیږي‪ .‬پر دی برسيره دکمپيوټرونو تر منځ په ډير اوږده واټن کی کار کوي‪ .‬په شبکه کی يوه بله وسيله‬
‫هاب هم ‪ ، Active‬لپاره کاريږي ‪ Signal Regeneration‬هم د سيگنالونو د جريان د ځواکمنولو او ‪Repeater‬‬
‫‪ .‬هاب په پرتله يو څه گران دى ‪ Passive‬هاب د ‪ Active‬هم ورته ويلي شو او ‪ Multipart‬دا کار کوي لدی امله‬
‫له الری څاري‪ .‬د ‪ Simple network management protocol‬امرونه يا کمانډونه د ‪Intelligent Hub –3‬‬
‫بيلگی په توگه که چیری په شبکه يو کمپيوټر يا وسيله کار پریږدى نوموړى يی په اړه ځني حکمونه جاري کوي که‬
‫او کاروونه يی سويچ هم د ) ‪ ( Switch‬هغه د کمپيوټر يا وسيلی له الری رد شی له شبکی يی بيلوي‪ .‬څلورم ‪ -‬سويچ‬
‫‪ Data‬پر ‪ OSI‬هاب په څير کار کوي‪ .‬ټول کمپيوټرونه او وسيلی د يوه کیبل پواسطه ورسره تړل کیږي‪ .‬نوموړى د‬
‫کار کوي د هاب په پرتله گران تماميږي او کارول يی هم يو څه ستونزمن دى‪ .‬هاب له يوه کمپيوټره ‪link layer‬‬
‫معلومات اخلي او خپلو ټولو پورټونو ته يی ورکوي‪ .‬د معلوماتو استولو پر وخت د هاب ټول پورټونه مصروف او پر‬
‫شبکه ټرافيکي شور ډير وي ‪.‬کله چی معلومات کوم پورټ تر السه کړي ديو ټاکلي ادرس په مرسته يی سويچ د‬
‫استولو لورى ټاکي ‪ ،‬د هدف تر ټاکلو وروسته معلومات د يوه پورټ له الری ټاکلي کمپيوټر ته استوي‪ .‬پدغه وخت کی‬
‫د سويچ دوه پورټه يو د معلوماتو د تر السه کولو او بل يی د هغه استولو مصروف وي ‪ ،‬پدغه شبکه ټرافيکي ستونزی‬
‫ډيری کمی وي‪ .‬سويچ د معلوماتو د هدف د ټاکلو او د هغی وراستولو لپاره د ټولو کمپيوټرونو او وسيلو ادرس او‬
‫‪ .‬معلومات له ځان سره ساتي‬

‫د تر السه کولو انتظارباسي‪ .‬دی کړنی ته ‪ Frame‬د يوه بشپړ ‪ Store and forward switch:‬د سويچ ډولونه‬
‫ويل کیږي‪ .‬له بفر څخه موخه داده چی معلومات د لږ وخت لپاره په يوه موقتي ځاى کی ايښودل کیږي کله ‪Buffer‬‬
‫بشپړ شئ نو د فريم د څرنگوالي له مخی د هغی ادرس لوستل کیږي او د هدف لوري يی ټاکل ‪ Buffer‬چی د يو فريم‬
‫لنډيز دى کار )‪ (Cyclic Redundancy check‬څخه چی د ‪ CRC‬کیږي د فريم د سموالي او بشپړوالي لپاره‬
‫اخستل کیږي ‪.‬که فريم سم او بشپړ وي د هدف لوري ته يی استوي او که سم نه وي له منځه يی وړي‪ .‬ددی گټه داده‬
‫چی يو وران او غلط فريم مخی ته نه شي راتالى او زيان يی دادى چی د فريم پر بفر کولو وخت لږيږي او په ليږدونه‬
‫بيټو ‪ bit‬د پوره فريم د استولو انتظار نه باسي‪ .‬د فريم له لمړنو ‪ . Cut Through Switch 64‬کی يی ځنډ راځي‬
‫څخه يی د هدف لوري معلوموي او سمسالسي يی د يوه مناسب پورټ پواسطه د هدف لوري ته ليږي ‪ ،‬د فريم د بشپړ‬
‫نه شي د معلوماتو ليږدونه په ډير تيز سرعت تر سره کیږي خو ‪ buffer‬نه استعماليږي که فريم ‪ CRC‬والي لپاره‬
‫رپيټر په شبکه کی د کیبل پواسطه ‪ Repeater‬زيان يی دادى چی وران او غلط فريم هم استول کیږي ‪.‬پنځم ‪ -‬رپيټر‬
‫سيگنالونه تر يوه ځانگړي واټنه روغ او پوره رسوي‪ .‬تر دی وړاندی سيګنالونه کمزوري کیږي‪ .‬د سيګنال ددی‬
‫خاصيت له امله په شبکه د دوه کمپيوټرونو د واټن لپاره يو ځانګړى حد ټاکل شوى دى ‪ ،‬د کمپيوټرونو تر منځ د ټاکلي‬
‫کاريږي نوموړى په ‪ Repeater‬حد په اوږده واټن کی سيګنال کمزورى کیږي يا هيڅ کار نکوي د اوږده واټن لپاره‬
‫کی پر فزيکي قشر کار کوي‪ .‬عام رپيټرونه په سيګنال کی کوم بدلون نه راولي‪ .‬بلکی د سيګنال جريان ‪OSI‬‬
‫د معلوماتو )‪ (Noise‬هم ليری کوي‪.‬اعوجاج )‪ (Noise‬ځواکمنوي او د هغه کمزوري ليری او په کی موجود اعوجاج‬
‫په ليږدونه کی پر سيګنال د احتمالي ورانيو پيښيدو ته وايی ‪ ،‬دا خرابي د بيالبيلو السوهنو له امله چی ډير احتمال له‬
‫هم ويل کیږي‪.‬که سيګنال ته نژدی د ‪ EMI‬السوهنی څخه لري پيښيږي‪ .‬دى السوهني ته ‪Electromagnetic‬‬
‫ورڅخه رامنځ ته کیږي‪ .‬داسی رپيټرونه هم ‪ EMI‬بريښنا مرکز ‪ ،‬عمومي لين يا هم بل کوم مقناطيسي جريان واقع وي‬
‫بريج د دوه شبکو د يوځاى ‪Bridge‬ليری او جريان يی ځواکمن کړي ‪ .‬شپږم ‪ -‬بريج ‪ EMI‬پيداکیږي چی له سيګناله‬
‫‪ (data link‬کولو يا د يوی شبکی پر څو کوچنيو برخو ويشلو لپاره کاريږي دادى کار کوي له روټر سره يی توپير‬
‫نوموړى د چی روټر ټول سيګنالونه مخ پر وړاندی ليږي او بريج يواځی منتخب ‪ OSI‬پر ارتباطي قشر يا )‪layer‬‬
‫‪.‬سيګنالونه مخ پر وړاندی استوي خو هغه سيګنالونه چی ضروري نه وي يا اجازه ونه لري له منځه يی وړي‬
 ‫داسی فرض کړئ چی د يوی کمپني پر دوه څانګو ‪ Admin‬او ‪، Sales‬ټرافيکی شور ډير دى‬
‫‪.‬دټرافيکي شور کمولو او دشبکی د ښه کار کولو په هيله شبکه پر دوو برخو ويشو‬
‫داډمين لپاره ټاکو ددوي تر منځ بريج کږدو له دغو دوؤ برخو څخه معلومات بريج ‪ B‬د سيلز او ‪A‬‬
‫ډلي کمپيوټرونه تړلي وي ‪ A‬معلومات داسي برخي ته چي په کي د ‪ A‬تر السه کوي‪ .‬که د‬
‫دبريج داجازی پرته تيريدل غواړي‪ (data) .‬واستول شي بريج به یي له منځه يوسي ځکه معلومات‬
‫په لين کي تر ټاکلي ‪B‬په لين کي يو کمپيوټر ته معلومات واستوي بريج به يي د ‪B‬د ‪ A‬که‬
‫‪.‬کمپيوټره ورسوي‪ .‬پدی ډول به پر شبکه ټرافيکي ستونزي ترډيره بريده کم وي‬

‫کي ساتل کيږي او په مرسته یي )‪ (table‬په بريج شبکه کي ټول شامل کمپيوټرونه وسيلی او ادرسونه په يوه جدول‬
‫روټرد شبکی د آدرس په مرسته معلومات تر ټاکلي ) ‪ ( Router‬معلومات د هدف لوري ته ځان رسوي‪ .‬اووم ‪ -‬روټر‬
‫ويل کیږي په بريج کی ځينی کمزوريانی شته يوه دا چی هغه تر يوه کمپيوټره ‪ Routing‬ځايه رسوي‪ .‬دی کړنی ته‬
‫پوری تلونکی له يوی څخه د زياتو الرو د ياد ساتلو توان لري ‪.‬له يوی څخه د زياتو الرو ګټه داده چی د معلوماتو‬
‫استولو لپاره که په يوه الره کومه ستونزه موجوده وي بايد دوهمه الره وکارول شي همدا دول که له يوی څخه زياتی‬
‫الری موجودی وي نو بريج پکی د کم واټن او تيز سرعت الر نشي ټاکلى د هغه په پرتله روټر ډير د پوهی څښتن دى‬
‫‪ ،‬روټر په شبکه د ټولو کمپيوټرونو او وسيلو د معلوماتو پر ساتنی برسيره د معلوماتو لپاره د يوی مناسبى الری‬
‫‪ Routing‬موندونکى هم دى ‪.‬روټر په شبکه د کمپيوټرونو ‪ ،‬وسيلو ‪ ،‬ادرسونو او الرو د معلوماتو د ساتنی لپاره‬
‫)(‪.‬کاروي ‪Table‬‬

‫د بريج په ډول روټر هم شبکه په څو کوچنيو برخو ويشي ‪ ،‬د بريج پر ځاى د روټر استعمالول دا ګټه لري چی تاسو‬
‫‪ Static‬شبکی‪ .‬د روټر ډولونه ‪ Ethernet‬او ‪ Token Ring‬څو بيال بيلی شبکی سره تړلى شي‪ .‬د بيلګی په توګه‬
‫کی د شبکی د ټولو کمپيوټرونو ‪ ،‬وسيلو ‪ ،‬ادرسونو او الرو معلومات په خپله داخلوي ‪ Routing Table‬په ‪Router‬‬
‫‪.‬او يا بدلوي‬

‫د شبکی له ټرافيکو څخه معلومات اخلي او د نورو روټرونو په مرسته ‪Dynamic Router‬‬
‫‪.‬پخپله تياروي ‪Routing Table‬‬

‫‪ -Access Point‬اتم‬

‫خپل شا او خوا )‪ (data‬هم ورته ويل کیږي معلومات ‪ Transceiver‬چی ‪Access point‬‬
‫کمپيوټرونو ته د سيګنال د ليږد راليږد دنده په غاړه لري او همدارنګه د بی مزيو شبکو او مزي‬
‫لرونکو شبکو تر منځ د معلوماتو د ليږد راليږد چاری هم تر سره کوی‬
‫‪ Access point‬مونږ کولى شو ددغو پورتنيو کمپيوټرونو ترمنځ اړيکه د هغه‬ ‫په مټ چی‬
‫‪(wireless network‬ددوي په منځ کی ايښودل شوى دى رامنځ ته کړو د يادوني وړ ده چی‬
‫)‪card‬‬ ‫د لپ ټاپ او ډسک ټاپ کمپيوټرونو لپاره بيل بيل دى لکه څنګه چی په پورتني ‪WNIC‬‬
‫له ځان سره د يو انتن درلودونکی دى چی د هغه په مټ ‪ WNIC‬شکل کی ښکاريږي د ډسکټاپ‬
‫بيا بل ډول دى دا انتن له ځانه سره نه لري چی په ‪ WNIC‬سيګنال اخلي او ليږي‪ .‬او د لپټاپ‬
‫‪.‬پورته شکل کی د لپ ټاپ تر څنګ ليدل کیږي‬

‫په مټ مونږ کولى شو يو بی مزي سيمه ايزه شبکه جوړه ‪ WNICs‬او ‪ Access point‬مهمه خبره خو داده چی د‬
‫کړو خو که وغواړو دغه بی مزي سيمه ايزه شبکه له بلی مزي لرونکي سيمه ايزي شبکی سره ونښلوؤ نو بيا مونږ يو‬
‫په شاتني برخه ‪ Access point‬د شبکی تار يا مزي له هغی مزي لرونکی سيمه ايزی شبکی څخه اخلو او د خپل‬
‫سره نښلوؤ اوس به زمونږ د بی مزي سيمه ايزی شبکی او مزي لرونکی سيمه ‪ Connector‬ښځينه ‪ Rj45‬کی يی د‬
‫راديويی څپی کاروي‪ .‬ددی په خاطر چی ‪ Wireless access point‬ايزی شبکی تر منځ اړيکه ټينګه شی‬
‫په يوه محدوده ساحه کی کار کوي نو په يوه لويه شبکه کی د څو اکسيس پاينټونو څخه استفاده ‪Access point‬‬
‫کیږي‪ )۱(.‬دشبکی میډیا په شبکه کی معلومات يا پيغامونه له يوه ځايه بل ځاى ته او له يوی وسيلی څخه بلي وسيلی ته‬
‫ليږل يوی واسطی ته اړتيا لري‪.‬مونږ هم چی کله نا کله له يوه ځايه بل ځاى ته سفر کوو يوه واسطه لکه موټر ‪ ،‬الوتکه‬
‫او اورګاډى کاروؤ ‪ ،‬معلومات ليږل له يوه ځايه بل ته يوی واسطی ته اړتيا لري چی د شبکی د جوړښت له مخی ورته‬
‫‪: Bounded Media‬ده وايی‪ .‬د شبکی ميډيا په دوه برخو ويشل شوى دى ‪ Media‬چی جمع يی ‪Medium‬‬
‫داسی يوه واسطه ده چی د استونکي او تر السه کوونکي تر منځ نظريی اړيکی ‪Unbounded Media Medium‬‬
‫ميډيم دى‪ .‬په ‪ Bounded‬قايم ساتي د بيلګی په توګه يو کمپيوټر د بل سره د کیبل پواسطه تړلى دى دا‬
‫ميډيم کی د استونکي او تر السه کوونکي تر منځ طبيعي اړيکی مهم ندى چی ښه بيلګه يی په بی ‪UnBounded‬‬
‫مزي ډول د معلوماتو يا پيغامونو استول يادوالى شو چی کوم تار او کیبل ته اړتيا نلري په نړئ کی تر ډيره بريده‬
‫ميډيا شبکه کاريږي خو ورو ورو يی بی مزيو شبکو ځاى نيولى دى لکه د ساده ټيليفون پر ځاى ګرځنده ‪Bounded‬‬
‫‪. Bounded Media‬يا بی مزي ټيليفون استعماليږي‬

‫‪.‬په بونډيډ ميډيا کی دری ډوله کیبلونه کاريږي چی په الندی ډول تشريح شوي دي‬

‫څنګه چی يی له ‪Twisted Pair Cable Coaxial Cable Fiber Optic Cable Twisted Pair Cable‬‬
‫نوم څخه معلوميږي په نوموړى کیبل کی د دوؤ دوؤ تارونو څخه يوه جوړه چی ټولی څلور جوړی کیږي جوړی‬
‫وي ‪ ،‬دا تارونه له مسو څخه جوړشوى دى او پر هغه يو – يو پوښ هوار دى‪ .‬پدی کیبل کی هر دوه تارونه د يوی‬
‫جوړی په شکل سره پيچلي او په خپل پوښ کی غځيدلى دى‪ ،‬يعني پدی کیبل کی اته تارونه شته چی څلور جوړی يی‬
‫تشکیل کړي دي او هره جوړه په خپل يوه ځانګړى پوښ کی غځيدلى ده‪.‬دتارونو لدی ډول جوړه يی پيچلو څخه يی‬
‫اغيز کموي ‪ ،‬کراسټاک هغی ورانۍ ته ويل کیږي چی دتارونو ‪ Cros talk‬موخه داده چی پردی ډول تارونه د‬
‫ويل کیږي دا تر ټولو ښه کیبل دى د ښه ‪ Twist length‬سيګنال يو پر بل اغيز وشيندي‪ .‬دی جوړه يی اوږودوالي ته‬
‫والي المل يی دادى چی دهغه بيه ټيټه ده‪ .‬ددی کیبل ځنی ځانګړنی ټويسټيد پير کیبل انالوګ او ډيجيتل سيګنالونه دواړه‬
‫ولګول شي او د ډيجيټل سيګنا ‪ Amplifier‬استولي شي د انالوګ سيګنال استولو لپاره بايد د هر ‪ ٥٦‬کیلو مترو تر منځ‬
‫نښلوونکی ‪ Rj45‬ولګول شي د همدی کیبل لپاره ‪ Repeater‬لونو استولو لپاره د هرو ‪ ٢٣‬کیلو مترو تر منځ بايد‬
‫ددی کیبل پر )‪ : Shielded Twisted Cable (STP‬کیبل ډولونه ‪ Twisted Pair‬کاريږي‪ .‬د ‪Connecter‬‬
‫جوړه يی تارونو يو ساتندويه پوښ موجود دى نوموړی ساتندوى پوښ له دباندی څخه اغيزی او مداخلی نه پریږدي‬
‫‪.‬چی سيګنال ته زيان ورسوي‬

‫ددغه کیبل پر جوړه يی تارونو ساتندويه پوښ نشته پر هغه له خارج )‪Un Shielded Twisted cable (UTP‬‬
‫په پرتله کمزورى دى نوری ټولی ځانګړنی يی ‪ STP‬څخه ځنی اغيزی او مداخلی اغيز غورځولى شي ‪ ،‬دغه کیبل د‬
‫‪ .‬دى ‪ cat5‬په څير دى دا کیبل د معيار له مخی په بيال بيلو درجو پيداکیږي تر ټولو ډير کاريدونکی ډول يی ‪ STP‬د‬

‫نوټ ‪ :‬نوموړى کیبل کوالى شو چی په يوه اطاق يا کور کی دننه استعمال کړو چیرته چی بهرني تاثيرات کم او يا‬
‫موجود وي يعني له دوو تارونو څخه جوړ ‪ Conductors‬پدی کیبل کی دوه ‪.() Coaxial Cable‬موجود نه وي‬
‫دى‪ .‬يو تار دننه پکی د مسو غځيدلى دى‪ .‬د هغه پر سر يو پالستيکي پوښ هوار دى پر نوموړي پالستيکي پوښ سر‬
‫بيره دويم تار د جالي په بڼه غځيدلى دى‪ .‬د جالي پر سر بيا بل پوښ هوار دى چی د تار ساتنه کوي‪ .‬ددغو دواړو‬
‫يو دى او ده ته نوم هم له همدي امله ټاکل شوى دى‪ .‬پدي کیبل کی د دنني تار د خنډونو مخنيوي د هغی ‪ Axis‬تارونو‬
‫هم وايی ‪ ،‬دواړه تارونه له يو او بل څخه په يوه ځانګړى ‪ Insulator‬پر سر هوار پالستيکی پوښ کوي چی ورته‬
‫‪.‬واټن ليری دي‬
 ‫په کواکسيل کیبل کی‬ ‫په عمومي ډول په اګينټ شبکه کی په ثانیه کی ‪Bandwidth‬‬

‫چی څومره ‪. Bandwidth‬شبکه کی په ثانيه کی ‪ ١٠‬ميګابيټه معلومات ليږدولى شي ‪ ٢،٥ Ethernet‬ميګابيټه او په‬
‫تړل ’‪ connectors‬زيات وي له کیبله هغومره ډير معلومات تيريږي ‪ ،‬د کواکسيل کیبل په سرکی عمومي دوه ډوله‬
‫لنډيزدى ددی کیبل په سر تړل کیږي او دوهم ډول ‪ British Naval Connector‬چی د ‪ BNS‬کیږي ترډيره بريده‬
‫‪.‬په نامه ياديږي ‪ N‬يی د ‪Connector‬‬

‫تر ډيره سپک او د بيی (قيمت) له پلوه ارزانه دى د هغه ډبلوالى ‪ Thinnet Cable 1‬ډولونه ‪ Coaxial Cable‬د‬
‫کیبل تر ‪ 185‬مترو پوری په ‪ Thinnet‬وایي ‪ )6( RG45‬شپږ ملي متره يا ‪ 0.25‬انچه دى‪ .‬نوموړى جوړښت ته‬
‫ملى متره يا ‪mm 0.5‬ډبل او ډير سخت دى دهغه ډبل والى ‪ Thicknet Cable 13‬اسانۍ سيګنال ليږدولى شي ‪2 .‬‬
‫متره پوری سيگنال رسولى ‪m‬انچه دى دده ددی ډبل والي په وجه سيگنال تر ليری ځايه ځان رسوي دا کیبل تر ‪500‬‬
‫په پرتله ډير ګران تماميږي څو ډوله کیبلونه ‪ Thinnet‬هم وايی‪ .‬دی د ‪ Standard Ethernet‬شي‪ .‬تک نيټ ته‬
‫‪. Fiber‬لپاره ‪ Connection‬کیبل ‪ TV‬کیبل د ‪ RG59‬لپاره او ‪ ARCNET‬کیبل د ‪ RG62‬نور هم کاريږي لکه‬
‫د سيګنال د تيز سرعت لپاره کاريږي‪ .‬پده کی د يو ځانګړى روښنايی له الری سيګنال تيريږي پر ‪Optic Cable 3‬‬
‫شبکو لپاره کاريږي‪ ،‬په ‪ Gigabit‬او‪ AMT‬ډير زيات دى‪ .‬دا کیبل يوازی د ‪ Bandwidth‬سيګنال برسيره د هغه‬
‫ورته ويل کیږي غځيدلى ده‪ .‬ددی نل ډبلوالى ‪ 5‬څخه )‪ (Core‬فايبراپټک کیبل کی تر ټولو الندی يوه ښيښه يی نله چی‬
‫سربيره يو نرى پوښ غځيدلى دى ‪ core‬تر ‪ 10‬مايکرونه پوری وي‪ .‬ليږونکی سيګنال هم لدی نلی څخه تيريږي‪ .‬پر‬
‫ورته وایي ددی پوښ وجه په کور کی تيريدونکی بريښنايی سيګنال له هغه څخه بهر نه وزي‪ ،‬پر ‪ Cladding‬چی‬
‫سربيره يو بل ساتندوى پالستيکي پوښ هوار دى‪ .‬ددی پوښ په وجه فايبر اپټک کیبل کلکه بڼه غوره ‪cladding‬‬
‫‪.‬کوي‪ .‬دا پوښ کیبل د کږيدو او ميل څخه راګرځوي او نوموړى کوچنى نله له ماتيدو څخه ساتي‬

‫د کیبل د ډير سختوالي لپاره پر دی پوښ يو بل پوښ هم هوار دى چی فايبر ورته وایي‪ .‬پر‬
‫ورته وایي دا کیبل له دباندينو خطرونو څخه په ځانګړي ‪ PVC‬هغه بيا يو بل دباندی پوښ شته چی‬
‫‪.‬توګه له اوبو څخه ساتل غواړي‬

‫څنګه چی فايبراپټک کیبل سيګنال دىوی روښنايی په بڼه استوي لدی امله برقي جريان په روښنايی جريان بدلول‬
‫‪ LED‬ضروري دى‪ .‬يعنی که غواړئ معلومات واستوئ نو په روښنايى جريان به يی بدلوئ چی ددی کار لپاره‬
‫استولي شئ‪ .‬د )‪ (data‬کاريږي ‪ .‬د فايبراپټک کیبل ځانګړنی ‪ :‬په ثانيه کی ‪ ١٠٠‬ميګابيټه يا تردی زيات معلومات‬
‫کیبل په پرتله ډير کم دى‪ .‬معلومات تر ‪ Twisted Pair‬معلوماتو داستولو پر مهال پر هغه داحتمالي ورانيو امکانات د‬
‫‪.‬کیبل په پرتله لس چنده سپک دى ‪Twisted Pair‬ډيره ليری ځايه يعنی په کیلومټرونو استولي شئ‪ .‬ددى کیبل وزن د‬
‫د شبکی دا ډول ميډيا چی په بی مزيو شبکو کی کاريږي کوم فزيکي جوړښت (نښليدنه) ‪Unbounded Media 2‬‬
‫کی کوم تار او کیبل نشته له همدی ‪ Unbounded media‬جوړښت لري څرنګه چی په )‪ (logical‬نه لري بلکی‬
‫هم ورته وایي‪ .‬د انګايډيډ ميډيا سيګنال د يو مقناطيسي جريان له الری له يوه ځايه بل ځاى ته ‪ Wireless‬امله‬
‫يا )‪ (Wave length‬تيريږي‪ .‬په بی سيم شبکه کی هغه ټول څيزونه (شئان) د مقناطيسي جريان له الری پر يوه موج‬
‫کوچنى موجونه ‪ Radio Waves‬فزيکونسى کار کوي چی څو مهمی برخی يی په الندی ډول دى‪ :‬راډيویي موجونه‬
‫په اخر کی دا هم هغه نقشه ده چی د کمپيوټري شبکی ‪ Satellite Waves‬د سپوږمکی موجونه ‪Micro Waves‬‬
‫‪.‬ټول هغه وسايل او ميډيا چی ورڅخه په شبکه جوړونه کی استفاده کيږي استعمال شوى دى‬

‫کتاب مخــ ‪79‬ــ‪ 84‬منبع (‪)6‬‬ ‫‪MCSA Network Infrastructure 1‬‬

‫نتيجه‬

‫له تيرو يادونو څخه داسی لنډيز راخستي شو چی که چيری يو څوک يو کوچنۍ تجارت جوړول غواړي نو د هغی په‬
‫څنگ کی د کمپيوټري شبکی رغونه ضروري ده ددفترونو ترمنځ تجارتي معلومات شريکول دهغوي په تجارت کی پر‬
‫مختگ رامنځ ته کوي او کارونه يی په چټکی تر سره کيږي ‪ .‬که تاسی دغه ليکنه لولی نو په دي به پوه شي چی د‬
‫کمپيوټري شبکی گټی څه دي او دانسان په ژوند کی کوم سهولتونه رامنځ ته کوي ‪ .‬د بيلگی په توگه د معلوماتو څخه‬
‫په يوه وخت کی د زياتو کسانو گټه اخستل او کارؤنه ‪ ،‬او يو تر بله سره خپلي نظري تبادله کول ‪ ،‬په تيزي سره د‬
‫‪.‬راپورونو تر السه کول اليږل او داسی نور‬

‫اخذلیکونه‪ :1 :‬ذاهد اجمل خان هارډویر اونیټ ورکینګ پاکستان ګورنمنټ ډګری کالیج دچاپ کال‪۲۰۰۸‬صـــ‬
‫‪ :2 124129‬عدالیارسید حسن اساسات کمپیوټر انتشارات سعیدسال چاپ ‪ ۱۳۹۲‬صـ‪ :3 ۱۸۰۱۹۳‬ګردیزی وحیدهللا‬
‫سباون دکمپیوټرتخنیک میوند خپرندویه ټولنه دچاپ کال ‪ ۱۳۸۶‬صـ‪ :4 ۷۰۸۵‬مومند انجنروحیدهللا دکمپیوټرمیخانیکی‬
‫‪: Bill Chapman, Allan Johnson, Rick‬ساختمان دانش خپرندویه ټولنه دچاپ کال ‪۱۳۹۰‬صـــ‪5 ۲۴۰۲۶۵‬‬
‫‪Graziani, Elaine‬‬