Kultura Europy w okresie

baroku
Joanna Błażejczak, Aleksandra Czerwińska, Oliwia Bekier
1A
 Barok- CO TO TAKIEGO?
Główny kierunek w kulturze europejskiej, którego
trwanie datuje się od końca XVI wieku do XVIII wieku.
Budowle były monumentalne, pełne różnorodnych
dekoracji. Kościoły były budowane na planie krzyża. Na
skrzyżowaniu nawy głównej z poprzeczną, znajdowała
się kopuła, a w niej okienka wpuszczające do środka
promienie słoneczne. Fasady (frontony) kościołów były
bardzo ozdobne. Umieszczano na nich szeregi kolumn (
lub półkolumn), rzeźby, różnego rodzaju gzymsy w
kształcie linii krzywych. Nadzwyczaj ozdobne były
wnętrza. Dekorowano je kolorowymi marmurami,
obrazami, często złoconymi rzeźbami i kolumnami. W
obrazach i rzeźbach dominowały postacie aniołków.
Wierny wchodzący do takiego wnętrza odczuwał potęgę
i wielkość Boga. W tym okresie nastąpił rozkwit
architektury pałacowej. Do dekoracji wnętrz używano
wielu luster, które stwarzały wrażenie powiększenia
pomieszczeń, a umieszczone naprzeciw okien –
złudzenie jakby ogród wchodził do środka.
 Charakterystyczne cechy baroku

 Poczucie niepokoju, przemijalności, kruchości istnienia,

 Wojny, zarazy, głód – po renesansowym rozwoju gospodarczym,
 Religijność (tematy religijne i biblijne) oraz mistycyzm w treści dzieł literatury
i sztuki,
 Dysharmonia w sztuce, ekspresja w wyrażaniu myśli,
 Dążenie do udziwnionej, zaskakującej formy wyrazu,
 Bogactwo formy dzieł ­literatury i sztuki (czasem sztuczność),
 Ekspresja – dzieła mają wyrażać uczucia i szokować odbiorcę,
 Idea łączenia różnych dziedzin – gesamtkunstwerk.
 Architektura- cechy
 rozwój budownictwa kościelnego i świeckiego
 wielkie masy brył
 kształty elewacji i planów płynne, powyginane
 złudzenie ruchu i dynamiki
 wnętrza bogato zdobione malowidłami iluzjonistycznymi
 bogactwo dekoracji i ornamentów
 budowa miast na planie gwiazdy
 efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie ścian budowli
 efekty malarskie: stiuki (– materiał zdobniczy nakładany na ściany i elementy
architektoniczne wykonane z wapna, piasku marmurowego, gipsu, kleju i barwników. )
, kolorowe marmury, złocenia
 rozwój architektury ogrodowej
Cechy sakralnej architektury
 budowle monumentalne,
 falista fasada dzięki łamanym liniom gzymsów– dynamizm,
 elewacje dwukondygnacyjne dzięki ozdobnym gzymsom,
 elewacja zdobiona rzeźbami umieszczonymi w niszach zwieńczona
tympanonem,
 elementem dominującym kopuły; zaczęto stosować kopuły o kształcie
elipsy,
 wnętrza kościołów bardzo bogato zdobione - przepych - wykorzystanie
sztukaterii (dekoracje wykonane w technice stiuku),
 sklepienia pokryte freskami – plafony (duże pole dekoracyjne obejmujące
centralną część sufitu stanowiące optyczne zamknięcie wnętrza od góry )
 Rzeźba-cechy

 kompozycja dynamiczna, wielokierunkowa,

 ukazanie ruchu,
 ukazanie emocji,
 teatralne gesty,
 kontrasty faktury,
 głęboki modelunek,
 kontrasty światłocieniowe,
 ukazanie emocji,
 realizm
 Giovanni Lorenzo Bernini zw. Gianlorenzo
Włoski rzeźbiarz, architekt, malarz; jeden z najwybitniejszych artystów baroku. Działał w Rzymie;
twórca portretów rzeźbiarskich (portrety kardynała Scipione Borghese, Constancy Bonarelli, króla
francuskiego Ludwika XIV), kompozycji mitologicznych (Apollo i Dafne), religijnych (Ekstaza św. Teresy,
Dawid), rzymskich fontann (Fontanna Czterech Rzek na Placu Navona, fontanny na Placu św. Piotra).
 Malarstwo- cechy

 ukazanie ruchu,
 kompozycja dynamiczna,
 teatralność,
 ukazanie emocji,
 ostre kontrasty światłocieniowe
 Podwaliny pod nowy styl w malarstwie położyli artyści włoscy
XVI wieku. W czasach dojrzałego Baroku najważniejszym
ośrodkiem malarstwa pozostała Italia. Jej największą
indywidualnością był Caravaggio. Oprócz niego sławę zyskali
Pietro da Cortona, Artemisia Gentileschi, Guercino, Andrea
Pozzo, Guido Reni. Szczególne miejsce zajmuje rodzina
Carraccich, która położyła fundamenty pod eklektyzm i
akademizm.
 Michelangelo Merisi da Caravaggio
Malarz włoski, jeden z głównych przedstawicieli wczesnego baroku. Około 1590-1606
działał w Rzymie. Od 1606 w Neapolu, na Malcie i Sycylii. Prowadził awanturnicze życie i
często wchodził w konflikt z prawem.
 W Hiszpanii barok był złotym wiekiem malarstwa. Największe
uznanie zyskał Diego Velázquez, a także Bartolomé Esteban
Murillo, José de Ribera, Juan de Valdés Leal i Francisco de
Zurbarán. Malowali oni najczęściej utrzymane w mistycznym
klimacie obrazy religijne, a także sceny rodzajowe.
 Diego y Silva Velasquez
Malarz hiszpański okresu baroku, wybitny kolorysta. Kształcił się w Sewilli u F. Pacheco.
1623-1660 nadworny malarz króla Filipa IV. Malował wówczas obrazy o tematyce religijnej,
mitologicznej oraz kameralne portrety dworskie.
 Sztuka emocji
Podkreślić należy, że barok niezwykle chętnie posługiwał się
„emocjami”. W sztukach plastycznych pokazywano człowieka
w chwilach cierpienia, walki. Sztandarowym przykładem tego
nurtu jest rzeźba Berniniego „Ekstaza św. Teresy”, ukazująca
religijne uniesienie poprzez pełną dynamizmu pozę,
odrealnienie i jakby zawieszenie w powietrzu postaci, która
wydaje się znajdować w jakimś nieokreślonym miejscu między
ziemią a niebem.
Podobne zabiegi stosowano w malarstwie. Caravaggio w obrazie
„Dawid i Goliat” skontrastował pozornie niewinną, delikatnie
chłopięcą postać Dawida z brutalną siłą, z jaką przyciska do
ziemi pokonanego, potężnego Goliata.
Dotyczyło to także literatury i sztuki oratorskiej, w których
zestawiano ze sobą miłość i śmierć, piękno i rozkładające się
ciało. Podstawową zasadą było dążenie do zaskoczenia,
zadziwienia i wstrząśnięcia odbiorcą. Uważano, że dzięki takim
zabiegom odbiór dzieła stawał się pełniejszy, a zmysły bardziej
wyczulone.

Ciekawostka: malarstwo Guiseppe Arcimbolda stanowiło

inspirację dla artystów okresu surrealizmu w XX w.
 Sztuka ogrodu
 Obok architektury ważnym elementem sztuki
rezydencjonalnej stało się zakładanie
wspaniałych ogrodów. Miały one stanowić
kwintesencję absolutyzmu, w którym
wprawdzie obowiązują odgórne prawa, ale
muszą się one podporządkować woli władcy.
Podobnie przyroda podporządkowana była
woli człowieka, tworzącego wspaniałe
założenia ogrodowe: z osiami widokowymi
łączącymi regularny układ kanałów wodnych,
ze szpalerami regularnie przycinanych drzew
i krzewów oraz kunsztownie komponowanych
rabat kwiatowych, tzw. parterów.
 Wszystko to podzielone było na strefy:
spacerowe, zabawowe, specjalnie
ukształtowane „zielone gabinety”, labirynty,
tarasowe kaskady. Elementami sztuki
ogrodowej były fontanny, wodotryski,
sztuczne cieki wodne, specjalnie kształtowane
„groty morskie”, rzeźby i kompozycje
 Muzyka
 Do największych twórców epoki baroku muzykolodzy zaliczają
przede wszystkim Jana Sebastiana Bacha, Jerzego Fryderyka
Händla oraz Antonia Vivaldiego. Muzyka baroku nauczyła się
korzystać z wielu środków wyrazu i posługiwała się bogatą
stylistyką. Rozwinęła się opera, oratorium i kantata, muzyka
instrumentalna sięgnęła też po takie formy jak sonaty, koncerty
i uwertury. Jednym z największych, a zarazem jednym z
pierwszych kompozytorów okresu baroku był Claudio
Monteverdi
Zestawmy różnice między epokami:

A oto zestawienie Heinricha Wölfflina, który wyróżnił następujące opozycje

stylów renesansu i baroku. Ujął je w pięć kategorii.

Renesans Barok
linearność malarskość
płaskość głębia
wielość jedność
forma zamknięta forma otwarta
jasność niejasność
 Ważne daty, cechy, zjawiska
 603 – umiera królowa Elżbieta. Koniec epoki elżbietańskiej w Anglii

 1618-1648 – wojna trzydziestoletnia (szereg wojen o prymat w Europie)

 1624 – rządy kardynała Richelieu we Francji (do 1648)

 1625 – założenie dzisiejszego Nowego Jorku (początkowo Nowy Amsterdam)

 1545–1563 – sobór trydencki – rusza kontrreformacja

 1649 – ścięcie króla Karola Stuarta, Anglia republiką

 1648 – Fronda we Francji (bunt szlachty przeciw rządom kardynała Mazariniego)

 1643-1715 – rządy króla Lud­wika XIV we Francji (szczyt absolutyzmu)

 1655-1660 – wojna Szwecji z Polską

 1660 – przywrócenie monarchii w Anglii (Karol II królem)

 1682 – Piotr I carem Rosji

 1683 – bitwa pod Wiedniem, zwycięstwo pod wodzą Jana III Sobieskiego, Europa niweczy zagrożenie tureckie

 1713-1740 – Fryderyk Wilhelm królem Prus

 Osobowości

 Ludwik XIV – Król Słońce. Twórca monarchii absolutnej oraz dominującej pozycji Francji w Europie.

 Jan III Sobieski. Polski król, ale dla Europy przede wszystkim pogromca Turków pod Wiedniem.
Dziękujemy za uwagę !

Joanna Błażejczak, Aleksandra Czerwińska, Oliwia Bekier

1A