Η Αθήνα

Α. ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

Β. ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Σελίδες 50-53
Α. ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ
ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ
Τοποθεσία - Καταγωγή

Παρατηρήστε στον
ιστορικό χάρτη της Αρχαίας
Ελλάδας την τοποθεσία της Ως προς την καταγωγή τους
Αθήνας. Το κράτος της ήταν ……………………… .
Αθήνας βρίσκεται στην
…………………………. .
Τοποθεσία - Καταγωγή

Παρατηρήστε στον
ιστορικό χάρτη της
Αρχαίας Ελλάδας την Ως προς την καταγωγή
τοποθεσία της Αθήνας. Το τους ήταν Ίωνες.
κράτος της Αθήνας
βρίσκεται στην Αττική.
Σχηματισμός του κράτους της Αθήνας
 Σχηματισμός του κράτους της Αθήνας

• Διαβάστε την πηγή με τίτλο «Συνοικισμός» στη σελίδα 50 του βιβλίου

σας και συμπληρώστε:

Ο αρχαίος ιστορικός ……………………………. πληροφορεί για τον

σχηματισμό του κράτους της ………………………………. . Σύμφωνα με
όσα γράφει, το κράτος της Αθήνας δημιουργήθηκε από την ένωση
πολλών ……………………………….. σε έναν ………………………………. . Αυτή η
ένωση αποδίδεται στον βασιλιά …………………. και εορταζόταν με τα
………………………….. .
Επομένως, το πρώτο πολίτευμα της Αθήνας ήταν η ……………………… .
 Σχηματισμός του κράτους της Αθήνας (συμπληρωμένο)

• Διαβάστε την πηγή με τίτλο «Συνοικισμός» στη σελίδα 50 του βιβλίου

σας και συμπληρώστε:

Ο αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης πληροφορεί για τον σχηματισμό

του κράτους της Αθήνας. Σύμφωνα με όσα γράφει, το κράτος της
Αθήνας δημιουργήθηκε από την ένωση πολλών οικισμών σε έναν
συνοικισμό. Αυτή η ένωση αποδίδεται στον βασιλιά Θησέα και
εορταζόταν με τα Παναθήναια.
Επομένως, το πρώτο πολίτευμα της Αθήνας ήταν η βασιλεία .
Το πολίτευμα της Αθήνας - Αριστοκρατία

Σχηματίστε έναν
Μετά τη βασιλεία το πίνακα με τους
πολίτευμα έγινε θεσμούς της Αθήνας
………………………………. και τις αρμοδιότητές
τους.
Το πολίτευμα της Αθήνας - Αριστοκρατία

Σχηματίστε έναν
Μετά τη βασιλεία το πίνακα με τους
πολίτευμα έγινε θεσμούς της Αθήνας
αριστοκρατικό. και τις αρμοδιότητές
τους.
Το πολίτευμα της Αθήνας - Αριστοκρατία

Θεσμοί Αρμοδιότητες

Εννέα άρχοντες: Άρχοντας-βασιλιάς

Επώνυμος άρχοντας

Πολέμαρχος

Έξι θεσμοθέτες

Άρειος Πάγος
Εκκλησία του
Δήμου
Το πολίτευμα της Αθήνας - Αριστοκρατία

Θεσμοί Αρμοδιότητες

Εννέα άρχοντες: Άρχοντας-βασιλιάς Είχε θρησκευτικές αρμοδιότητες.

Ήταν υπεύθυνος για τη σύγκληση της Εκκλησίας του

Επώνυμος άρχοντας
Δήμου.
Πολέμαρχος Ήταν αρμόδιος για στρατιωτικά θέματα.

Ασχολούνταν με δικαστικά θέματα.

Έξι θεσμοθέτες
Ήταν υπεύθυνος για την τήρηση των νόμων.
Άρειος Πάγος
Εκκλησία του Ήταν η συνέλευση όλων των Αθηναίων.
Δήμου
 Κοινωνικές εντάσεις
Να εξηγήσετε τι ονομάστηκε «Κυλώνειο άγος»
(κίνημα, αίτια, αποτέλεσμα)
Νομοθεσία του Δράκοντα

Να εξηγήσετε τους λόγους που οδήγησαν στην πρώτη γραπτή νομοθεσία της
Αθήνας από τον Δράκοντα και να σχολιάσετε τη ρήση του Πλούταρχου ότι ήταν
«γραμμένοι με αίμα». Σχετίζεται καθόλου με τη φράση «δρακόντεια μέτρα»;
Νομοθεσία του Δράκοντα (απάντηση)

• Την καταγραφή των νόμων ανέλαβε ο Δράκων επειδή μέχρι τότε ήταν άγραφοι.
Το γεγονός αυτό εμπόδιζε τη σωστή απονομή της δικαιοσύνης και πολλοί
παραπονούνταν ότι δεν εύρισκαν το δίκιο τους. Οι ευγενείς, για να εκτονωθεί η
λαϊκή δυσαρέσκεια, ανέθεσαν το 624 π.Χ. στον Δράκοντα να καταγράψει τους
νόμους.
• Ο Πλούταρχος είπε ότι ήταν «γραμμένοι με αίμα» επειδή οι τιμωρίες ήταν
ιδιαίτερα σκληρές, με ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμη
και η τεμπελιά να τιμωρούνται με θάνατο.
• «Δρακόντεια μέτρα»: πολύ αυστηρά μέτρα, όπως οι νόμοι του Δράκοντα.
Β. ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ
ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
 Η καταγραφή των νόμων από τον
Δράκοντα ικανοποίησε ένα μέρος
των πολιτών. Όμως, το  πρόβλημα
Τα μέτρα των χρεών μετέβαλλε πολλούς
Αθηναίους πολίτες σε δούλους και
του Σόλωνα  προκαλούσε συνεχή αναταραχή. Το
594 π.Χ., οι Αθηναίοι επέλεξαν τον
Σόλωνα, ποιητή και έναν από τους
επτά σοφούς, να δώσει λύση στα
δύσκολα προβλήματα της πόλης. 
Διαβάστε την πιο κάτω πηγή και τη σελίδα 52 και
συμπληρώστε:
Όταν έγινε κύριος των πολιτικών πραγμάτων, ο Σόλων ελευθέρωσε το
λαό και για το παρόν και για το μέλλον, απαγορεύοντας τα δάνεια που
συνάπτονταν με αντάλλαγμα την προσωπική ελευθερία, έθεσε σε
εφαρμογή νόμους και κατάργησε τα χρέη, ιδιωτικά και δημόσια, μέτρα
που οι Αθηναίοι ονόμασαν "σεισάχθεια", γιατί απέσεισαν το βάρος.

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 6. 1

Διαβάστε την πιο κάτω πηγή και τη σελίδα 52 και
συμπληρώστε:
Ο αρχαίος φιλόσοφος …………………….……. στο έργο του που
ονομάζεται ……………………. ……………………. περιγράφει τη
νομοθεσία που αφορούσε τα χρέη των πολιτών της …………….
Σύμφωνα με όσα γράφει, ο ………………………. θέσπισε τους εξής
νόμους: ελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι από τα
………………….…, απαγόρευσε τον δανεισμό με ……………………
………………………………………………………. και κατάργησε
……………………. των Αθηναίων πολιτών. Αυτή η νομοθεσία
ονομάστηκε ………………………., γιατί απάλλαξε τους πολίτες από
το βάρος των χρεών.
Διαβάστε την πιο κάτω πηγή και τη σελίδα 52 και
συμπληρώστε:
Ο αρχαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης στο έργο του που
ονομάζεται Αθηναίων Πολιτεία περιγράφει τη νομοθεσία που
αφορούσε τα χρέη των πολιτών της Αθήνας. Σύμφωνα με όσα
γράφει, ο Σόλωνας θέσπισε τους εξής νόμους: ελευθέρωσε
όσους είχαν γίνει δούλοι από τα χρέη, απαγόρευσε τον
δανεισμό με εγγύηση την προσωπική ελευθερία και
κατάργησε τα χρέη των Αθηναίων πολιτών. Αυτή η νομοθεσία
ονομάστηκε Σεισάχθεια, γιατί απάλλαξε τους πολίτες από το
βάρος των χρεών.
Πολιτειακοί θεσμοί που εισήγαγε ο Σόλωνας
Πολιτειακοί θεσμοί που εισήγαγε ο Σόλωνας

Τετρακοσίων Ηλιαία
Τυραννίδα του Πεισίστρατου
Τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τους Αθηναίους, όμως ζητούσαν
ακόμη το ξαναμοίρασμα της γης, κάτι που προκαλούσε αναταραχές.
Έτσι, βρήκε την ευκαιρία ο …………………….. να πάρει την εξουσία και να
επιβάλει ……………………
Με τον θάνατο του την εξουσία αναλαμβάνει ο γιος του Ιππίας, ο
οποίος ανατρέπεται.
Πτώση  τυραννίδας. 
Εξουσία σε δημοκρατικούς. Αρχηγός τους ο Κλεισθένης.
Τυραννίδα του Πεισίστρατου
Τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τους Αθηναίους, όμως ζητούσαν
ακόμη το ξαναμοίρασμα της γης, κάτι που προκαλούσε αναταραχές.
Έτσι, βρήκε την ευκαιρία ο Πεισίστρατος να πάρει την εξουσία και να
επιβάλει τυραννίδα.
Με τον θάνατο του την εξουσία αναλαμβάνει ο γιος του Ιππίας, ο
οποίος ανατρέπεται.
Πτώση  τυραννίδας. 
Εξουσία σε δημοκρατικούς. Αρχηγός τους ο Κλεισθένης.
Νομοθεσία του Κλεισθένη

Καινοτομίες του Κλεισθένη:

Δημιουργία 10 ………………. με μέλη από διαφορετικές περιοχές της
Αθήνας. 

Αύξηση βουλής κατά 100 μέλη (Βουλή των ………………………).

Αύξησε τον αριθμό των στρατηγών σε …………… .

Κυρίαρχο σώμα η …………………… του ……………… .

Νομοθεσία του Κλεισθένη

Καινοτομίες του Κλεισθένη:

Δημιουργία 10 φυλών με μέλη από διαφορετικές περιοχές της Αθήνας. 

Αύξηση βουλής κατά 100 μέλη (Βουλή των Πεντακοσίων).

Αύξησε τον αριθμό των στρατηγών σε δέκα.

Κυρίαρχο σώμα η Εκκλησία του Δήμου.

Νομοθεσία του Κλεισθένη
Σημασία:
(α) Έκανε ………………………………………………………………..…………………………
(β) Οι δημοκρατικοί θεσμοί ………………………………………………………………
(γ) Το βήμα προς τη δημοκρατία έχει ……………………………………………..… 

Μετά τα μέτρα αυτά ο Κλεισθένης θεμελίωσε το …………………  

πολίτευμα.
Νομοθεσία του Κλεισθένη
Σημασία:
(α) Έκανε προσιτά στους πολίτες όλα τα αξιώματα.
(β) Οι δημοκρατικοί θεσμοί αφύπνισαν το ενδιαφέρον του πολίτη για
τα κοινά. 
(γ) Το βήμα προς τη δημοκρατία έχει γίνει πραγματικότητα.

Μετά τα μέτρα αυτά ο Κλεισθένης θεμελίωσε το δημοκρατικό

πολίτευμα.
Οστρακισμός
 Αφού διαβάσετε την πηγή «Γιατί
Οστρακισμός ψηφίστηκε ο νόμος του οστρακισμού»
και παρατηρήσετε την εικόνα του
αρχαιολογικού ευρήματος που τη
συνοδεύει στη σελίδα 53, να
συμπληρώσετε τις προτάσεις που
ακολουθούν:
Οστρακισμός
• Συντάκτης της γραπτής πηγής είναι ο ……………………………., ο οποίος έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ.

και είναι ένας από τους πιο σπουδαίους φιλοσόφους της αρχαιότητας. Τα έργα του αναφέρονται σε

πολλές επιστήμες, όπως φυσική, βιολογία, ζωολογία, ποίηση, θέατρο, μουσική, ρητορική, πολιτική

κ.ά. Επομένως, θεωρείται …………………………. πηγή για την μελέτη του αρχαίου ελληνικού

κόσμου. Η πηγή είναι απόσπασμα από το έργο του για την πολιτεία(=κράτος) της …………………. . 

• Σε αυτό το σημείο κρίνει τους νόμους του ………………………… . Θεωρεί ότι με τα μέτρα του το

πολίτευμα της ……………… έγινε πολύ πιο …………………………….. από το αντίστοιχο του

……………….… . Μας πληροφορεί και για ακόμη έναν νόμο του Κλεισθένη που ενίσχυσε το

δημοκρατικό πολίτευμα, τον ………………………. . 

Οστρακισμός
o Συντάκτης της γραπτής πηγής είναι ο Αριστοτέλης, ο οποίος έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ. και είναι

ένας από τους πιο σπουδαίους φιλοσόφους της αρχαιότητας. Τα έργα του αναφέρονται σε

πολλές επιστήμες, όπως φυσική, βιολογία, ζωολογία, ποίηση, θέατρο, μουσική, ρητορική,

πολιτική κ.ά. Επομένως, θεωρείται αξιόπιστη πηγή για την μελέτη του αρχαίου ελληνικού

κόσμου. Η πηγή είναι απόσπασμα από το έργο του για την πολιτεία(=κράτος) της Αθήνας. 

o Σε αυτό το σημείο κρίνει τους νόμους του Κλεισθένη. Θεωρεί ότι με τα μέτρα του το πολίτευμα

της Αθήνας έγινε πολύ πιο δημοκρατικό από το αντίστοιχο του Σόλωνα. Μας πληροφορεί και

για ακόμη έναν νόμο του Κλεισθένη που ενίσχυσε το δημοκρατικό πολίτευμα, τον οστρακισμό. 
Οστρακισμός
• Όπως δείχνει και το αρχαιολογικό εύρημα, σύμφωνα με τον νόμο του οστρακισμού οι Αθηναίοι

πολίτες έγραφαν πάνω σε ένα …………………… (=κομμάτι από σπασμένο αγγείο) το όνομα όποιου

πολίτη υποψιάζονταν ότι, επειδή είχε πολλή δύναμη, θα μπορούσε να καταλύσει το …………………..

πολίτευμα και να επιβάλει …………………… .* Ο Αριστοτέλης μάλιστα στη γραπτή πηγή αναφέρει

το παράδειγμα του Πεισίστρατου ο οποίος έγινε τύραννος επειδή ήταν πολύ δημοφιλής.

• * Ο πολίτης που καταδικαζόταν σε οστρακισμό έπρεπε να εγκαταλείψει την Αθήνα σε δέκα ημέρες και

να παραμείνει εξόριστος για δέκα χρόνια. Μετά, μπορούσε να επιστρέψει στην Αθήνα. Από τους

γνωστότερους Αθηναίους που εξορίστηκαν με τον τρόπο αυτό ήταν ο Θεμιστοκλής (472/1 π.Χ.), ο

Κίμων (462/1 π.Χ.) και ο ιστορικός Θουκυδίδης (443/2 π.Χ.).

Οστρακισμός
• Όπως δείχνει και το αρχαιολογικό εύρημα, σύμφωνα με τον νόμο του οστρακισμού οι

Αθηναίοι πολίτες έγραφαν πάνω σε ένα όστρακο (=κομμάτι από σπασμένο αγγείο) το όνομα

όποιου πολίτη υποψιάζονταν ότι, επειδή είχε πολλή δύναμη, θα μπορούσε να καταλύσει το

δημοκρατικό πολίτευμα και να επιβάλει τυραννίδα.* Ο Αριστοτέλης μάλιστα στη γραπτή

πηγή αναφέρει το παράδειγμα του Πεισίστρατου ο οποίος έγινε τύραννος επειδή ήταν πολύ

δημοφιλής.
• * Ο πολίτης που καταδικαζόταν σε οστρακισμό έπρεπε να εγκαταλείψει την Αθήνα σε δέκα
ημέρες και να παραμείνει εξόριστος για δέκα χρόνια. Μετά, μπορούσε να επιστρέψει στην
Αθήνα. Από τους γνωστότερους Αθηναίους που εξορίστηκαν με τον τρόπο αυτό ήταν ο
Θεμιστοκλής (472/1 π.Χ.), ο Κίμων (462/1 π.Χ.) και ο ιστορικός Θουκυδίδης (443/2 π.Χ.).
Όστρακα
 1. Ερωτήσεις του βιβλίου 1,2 και 4.
2. Γράψτε ένα σημείωμα για τον
«Οστρακισμό»: τι ήταν,
νομοθέτης, πρόνοιες, σημασία)
Εργασίες για 3. Να συγκρίνετε τους
το σπίτι:  πολιτειακούς θεσμούς της
Αθήνας και της Σπάρτης. Ποιες
ομοιότητες και ποιες διαφορές
εντοπίζετε; 
Η αρχαία αθηναϊκή κοινωνία

• Τρεις μεγάλες κοινωνικές ομάδες αποτελούσαν τον πληθυσμό της Αθήνας κατά τον 5ο
αιώνα, οι Αθηναίοι πολίτες, οι μέτοικοι και οι δούλοι. 
• Οι Αθηναίοι μόνο είχαν το δικαίωμα της συμμετοχής στις εργασίες της Εκκλησίας του
Δήμου. 
• Οι μέτοικοι ήταν πολίτες άλλων ελληνικών πόλεων που είχαν εγκατασταθεί στην
Αθήνα. Κύρια ασχολία τους ήταν το εμπόριο και πλήρωναν έναν ειδικό φόρο για τη
διαμονή τους, το μετοίκιον.
• Οι δούλοι αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού της Αθήνας. Ορισμένοι
δούλοι εργάζονταν ως υπηρέτες στα αθηναϊκά σπίτια ή τους αγρούς και άλλοι
υπηρετούσαν σε κρατικές υπηρεσίες (φύλακες κ.ά.).
Ο ρόλος της γυναίκας

• Παρέμενε στο σπίτι και σπάνια

εξερχόταν μόνη, κυρίως κατά
τις θρησκευτικές εορτές.
• Το μοναδικό αξίωμα που
μπορούσε να αναλάβει μια
γυναίκα στην αρχαιότητα
ήταν αυτό της ιέρειας.
 • Η ανατροφή των παιδιών διέφερε
Η αγωγή των ανάλογα με το φύλο.
παιδιών στην • Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι και
μάθαιναν από τη μητέρα τους το
αρχαία Αθήνα σύνολο των οικιακών εργασιών.
• Τα αγόρια από την ηλικία των επτά
ετών στέλνονταν σε ιδιωτικά
σχολεία, για να μορφωθούν.
• Μορφωμένοι δούλοι εκτελούσαν
και χρέη παιδαγωγού σε σπίτια
πλούσιων Αθηναίων.
Η μόρφωση στην αρχαία Αθήνα
• Υπέρτατος παιδευτικός στόχος είναι η αρμονική ανάπτυξη του
σώματος και του πνεύματος.
• Επιπλέον στόχοι ήταν η ανάπτυξη του καλού γούστου, της
ευπρέπειας, της κοινωνικότητας και της οξυδερκούς πολιτικής
σκέψης.
• Η μουσική κατέχει δεσπόζουσα θέση σ’ αυτή τη μαθησιακή
διαδικασία. 
Η μόρφωση στην αρχαία • Ο παιδαγωγός βοηθά στο
Αθήνα σπίτι το αγόρι στα
μαθήματά του και το
συνοδεύει στο σχολείο
του. Εκεί ο γραμματιστής
του διδάσκει γραφή,
ανάγνωση και την
κατανόηση των ομηρικών
επών.
Ο κιθαριστής διδάσκει στο
παιδί μουσική και
ο παιδοτρίβης το
εκγυμνάζει.
Η μόρφωση στην
αρχαία Αθήνα
Αργότερα, στην εφηβική ηλικία, τα
παιδιά των πλούσιων Αθηναίων, που
επεδίωκαν μια υψηλή σταδιοδρομία
στον πολιτικό τομέα, διδάσκονταν από
τους σοφιστές τη ρητορική, την τέχνη
της ορθής έκφρασης και της ικανότητας
να πείθεις τον δήμο. Οι σοφιστές ήταν
μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι είχαν
συρρεύσει στην Αθήνα απ’ όλα τα μέρη
της Ελλάδας, ακόμα και από τις
αποικίες, και δίδασκαν στους νέους τη
ρητορική με αδρή αμοιβή.
Σύγκριση
Σπάρτης και Φυλή-
Πολίτευμα
Αθήνας καταγωγή

Κοινωνία- Αγωγή/
κοινωνικές
τάξεις μόρφωση
https://www.dailymotion.com/video/x7so0s8
ΤΕΛΟΣ