Τα τηλεσκόπια αποτελούνται από ένα φακό(ή

κοίλο κάτοπτρο) που λέγεται αντικειμενικός κι

από ένα άλλο φακό, τον προσοφθάλμιο. Ο
αντικειμενικός φακός κάμπτει τις ακτίνες που
πέφτουν πάνω του από το αντικείμενο και
σχηματίζει το είδωλό του στην εστία. Το είδωλο
του αντικειμένου μεγαλώνει χάρη στον
προσοφθάλμιο φακό και παρατηρείται από
αυτόν που χειρίζεται το τηλεσκόπιο.
Το είδωλο είτε παρατηρείται με την χρήση
ειδικών φακών προσαρμογής (προσοφθάλμιοι
φακοί) είτε αποτυπώνεται με τη χρήση
φωτογραφικών αισθητήρων, προκειμένου να
γίνουν παρατηρήσεις, μετρήσεις (φωτομετρία,
φασματοσκοπία) κλπ.
Συνήθως η φωτοσυλλεκτική ικανότητα ενός
τηλεσκοπίου εξαρτάται από τη διάμετρό του
(aperture). Όσο μεγαλύτερη είναι η
φωτοσυλλεκτική επιφάνεια ενός τηλεσκοπίου,
τόσο αμυδρότερα αντικείμενα είναι ικανό να
ανιχνεύσει.
Πιστεύεται ότι το πρώτο λειτουργικό τηλεσκόπιο εφευρέθηκε από τον
οπτικό Χανς Λίπερσχαϊ το 1608 στην Ολλανδία. Σύμφωνα με τις
πληροφορίες δύο από τα παιδιά του καθώς έπαιζαν στο μαγαζί του,
πρόσεξαν ότι κρατώντας δύο φακούς σε ευθεία, μπορούσαν να
μεγεθύνουν τον ανεμοδείχτη της γειτονικής εκκλησίας. Ο Λίπερσχαϊ
τοποθέτησε τους δύο φακούς σε έναν μεταλλικό σωλήνα,
διεκδικώντας την πατέντα αυτή.
Όμως νωρίτερα (την δεκαετία του 1550) ένας άλλος εφευρέτης, ο Άγγλος
Λέοναρντ Ντιγκς είχε δημιουργήσει ένα πρωτόγονο όργανο με έναν
συνδυασμό κατόπτρων (καθρεφτών) και φακών, που μπορούσε να
καθρεφτίσει και να μεγεθύνει τα μακρινά αντικείμενα. Ωστόσο υπήρξε
διαμάχη για την αποτελεσματικότητα του.
Ο Ιταλός αστρονόμος Γαλιλαίος ήταν ο πρώτος άνθρωπος που εισήγαγε το
τηλεσκόπιο στην αστρονομία, ενώ δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι το εφεύρε.
Όταν έμαθε για την εφεύρεση του Λίπερσχαϊ ο Γαλιλαίος κατάφερε να
κατασκευάσει μόνος του το τηλεσκόπιο του, έχοντας υπόψη του μόνο την
περιγραφή των αποτελεσμάτων του. Το πρώτο του τηλεσκόπιο μεγέθυνε 8
φορές τα αντικείμενα. Μέσα σε λίγες μέρες κατάφερε εικοσαπλάσια
μεγέθυνση, ενώ στη συνέχεια κατάφερε τριανταπλάσια μεγέθυνση. Με το
τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος είδε:
• όρη στη Σελήνη,
• φάσεις στην Αφροδίτη,
• κηλίδες στον Ήλιο και
• αστέρες στο Γαλαξία
 Το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο
του κόσμου αξίας άνω του
ενός δισεκατομμυρίου ευρώ
θα κατασκευαστεί στην
έρημο της νότιας Χιλής,
σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό
Νότιο Παρατηρητήριο
(ESO).
Με μήκος 42 μέτρα το
Ευρωπαϊκό Εξαιρετικά
Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT)
θα αναζητήσει στο διάστημα
την ύπαρξη εξωπλανητών ή
πλανητών γύρω από τα
αστέρια. Επιπλέον, θα
προσπαθήσει να
διαλευκάνει το μυστήριο της
σκοτεινής ύλης και της
σκοτεινής ενέργειας.
To τηλεσκόπιο είναι όργανο επισκόπησης απομακρυσμένων
αντικειμένων μέσω συγκέντρωσης και ενίσχυσης της προερχόμενης
από τα επισκοπούμενα αντικείμενα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.
Τα σύγχρονα τηλεσκόπια διακρίνονται σε οπτικά τηλεσκόπια και σε
ραδιοτηλεσκόπια.

Τύποι Οπτικών Τηλεσκοπίων

Διοπτρικό ή Διαθλαστικό
Διοπτρικά (refractors) λέγονται τα τηλεσκόπια που συλλέγουν και
συγκεντρώνουν (εστιάζουν) το φως με τη χρήση στρογγυλών κυρτών
κρυστάλλων (φακών).
Διοπτρικό ήταν και το πρώτο τηλεσκόπιο που κατασκευάστηκε από τον
Ολλανδό Λιππερσέυ το 1608 όπως και αυτό που κατασκευάστηκε για
αστρονομικούς σκοπούς την επόμενη χρονιά από τον Γαλιλαίο.

Κατοπτρικό (Reflector) ή Νευτώνιο

Τα κατοπτρικά Τηλεσκόπια (reflectors) συλλέγουν και εστιάζουν το φως

με τη βοήθεια κοίλου παραβολικού κατόπτρου (καθρέφτης).
Ο πρώτος που επινόησε τηλεσκόπιο με κάτοπτρο ήταν ο Ισαάκ Νεύτων
τον 17ο αιώνα, γι'αυτό τα κατοπτρικά τηλεσκόπια λέγονται και
Νευτώνεια.