Η ΙΚΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΙΑΜΟΥ Alexandr Ivanov

Σχέδιο διδασκαλίας
Ιλιάδα: Ραψωδία Ω 468-601
Διδακτική μεθοδολογία:Ερμηνευτική
κειμενοκεντρική.
Μορφή διδασκαλίας:Καθοδηγούμενος
διάλογος με συμμετοχή των
μαθητών,συνέρευνα,ολιστική
προσέγγιση του κειμένου.Εστιάζουμε
στο κείμενο και στον κόσμο που
παρουσιάζει.
Η ερμηνευτική αντίληψη: Το κείμενο είναι
οργανικό σύνολο του οποίου τα μέρη
ερμηνεύονται και τονίζονται αμοιβαία.
 Ξεκινάμε με συνολική θεώρηση του
κειμένου ,επισήμανση θεματικών κέντρων
και δομής.
Αναλυτική διερεύνηση μορφής και
περιεχομένου
Συνολική ,συνθετική εκτίμηση των
ουσιωδών στοιχείων του.
Ομηρικά έπη , βιβλίο καθηγητή
Επεξεργασία σε διάλογο με τους
μαθητές και με συνεχείς αναφορές στο
κείμενο συνδυάζοντας το πώς με το τι .
Ερμηνεύονται συμπεριφορές,αιτίες
δημιουργίας καταστάσεων.
Αξιοποιούνται τα βασικά στοιχεία
του κειμένου,διαπλέκεται η ποιητική
αφήγηση με στοιχεία όπως ήθη
αξίες,έθιμα,οργάνωση της κοινωνίας
υλικός πολιτισμός,επέμβαση θεών.
Επομένως παράλληλα με το
περιεχόμενο εντοπίζονται
αφηγηματικές τεχνικές
και λογοτεχικά μέσα έκφρασης:
επική ειρωνεία,τυπικά μοτίβο,
η αριστεία,ο διάλογος,η αφήγηση,
οι εικόνες,
η περιπέτεια, οι παρομοιώσεις,
τα μυθολογήματα.
Ακολουθεί η ανακεφαλαίωση:Δεν είναι η
συνηθισμένη απόδοση του νοήματος,αλλά η
κατανόηση των ουσιαστικών στοιχείων του
περιεχομένου,εντοπισμός του ρόλου της
ενότητας μέσα στο έπος.
Εργασίες –αξιολόγηση:ασκήσεις
σχολ.βιβλίου,φύλλα εργασίας,σύγκριση με
άλλα κειμενικά είδη π.χ.ποίημα Καβάφη
«Πριάμου νυχτοπορία», με δημοτικά
τραγούδια με κοινό θεματικό μοτίβο π.χ.την
εκδίκηση,δραστηριότητες βιωματικού
Εναλλακτικά
Ομαδοσυνεργατική μέθοδος: Μικρές
ομάδες ανομοιογενείς επεξεργάζονται
τις ενότητες μελετούν το περιεχόμενο,
εντοπίζοντας,φράσεις-κλειδιά,
αφηγηματικούς τρόπους ,εκφραστικά
μέσα ύστερα από ερωτήσεις που έχουν
δοθεί από τον καθηγητή.Κάθε ομάδα
παρουσιάζει ό,τι εντόπισε και
ακολουθεί συζήτηση με τη συμμετοχή
ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
-Να παρακολουθήσουν μια σκηνή από τις πιο
δραματικές του έπους που ξεχειλίζει από
ανθρωπιά και τραγικό μεγαλείο.
-Να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα
για τον κορυφαίο ήρωα της Ιλιάδας,τον Αχιλλέα
(ευγένεια,ανωτερότητα,ηθικό μεγαλείο)
-Να νιώσουν την κάθαρση τη Αχιλλέα, όταν
μετά την απάνθρωπη μεταχείριση του νεκρού
σώματος του Έκτορα αποδίδει πρώτος τις
νεκρικές τιμές και έτσι ανυψώνεται στη
συνείδηση του αναγνώστη.
 ΣΤΟΧΟΙ
-Να κατανοήσουν τον πόνο του πατέρα που χάνει το
παιδί του στον πόλεμο και να προβληματιστούν για την
κοινή μοίρα των ανθρώπων ,νικητών και ηττημένων
-Να γίνει η ικεσία του Πρίαμου και η στάση του
Αχιλλέα μάθηση και αγωγή ψυχής καθώς η φιλία και ο
σεβασμός στο γέροντα και το νεκρό είναι σήμερα αξίες
πανανθρώπινες.
-Να διαπιστώσουν μέσα από συσχετισμούς με τη
ραψωδία Α ότι μεγάλα θέματα που εισάγονται στην
Α(όπως η μῆνις, διασάλευση της ηθικής και κοινωνικής
τάξης), ολοκληρώνονται και κλείνουν κυκλικά στην Ω,
εξασφαλίζοντας ενότητα στο έργο.
-Να εμβαθύνουν στην ανθρωπογνωσία του Ομήρου
μέσα από τα συναισθήματα,τις αξίες και την ανθρωπιά
 ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΦΟΡΜΗΣΗ
Ζητούνται πληροφορίες από την περιληπτική
αναδιήγηση.
Επισημαίνεται:Η αγριότητα του Αχιλλέα στο νεκρό σώμα
του Έχτορα οδηγεί
στην απόφαση του Δία
για τη «λύτρωση»του νεκρού.
Το διπλό σχέδιο του Δία
και η εφαρμογή του.
Εναλλακτικές πρότασεις αφόρμησης

Προβολή της σκηνής της ικεσίας του

Πρίαμου από την ταινία «Τρωικός
πόλεμος»(5΄λεπτά).

Προβολή εικαστικού υλικού της

σκηνής της ικεσίας από πίνακες
ζωγραφικής και αγγεία.(πλούσιο υλικό με εικαστικό
περιεχόμενο από αγγεία στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολιτισμού).
Ανάγνωση από το διδάσκοντα,
για να αποδοθεί η δραματικότητα
και η ένταση
Γλωσσική εξομάλυνση
Διερεύνηση της πρώτης
πρόσληψης των μαθητών και
επιγραφική διατύπωση θέματος.
«Η ικεσία του Πρίαμου στον
Αχιλλέα και η απόδοση του Έκτορα.
Χρόνος:Νύχτα προς την 42η μέρα
της Ιλιάδας (12 μέρα από το
η

θάνατο του Έκτορα).

Τόπος:Η σκηνή του Αχιλλέα και έξω
από αυτήν..
Πρώτη ενότητα:468-551
Τίτλος: Η ικεσία του Πρίαμου.
Ο Αχιλλέας παρηγορεί
τον πονεμένο πατέρα.
Υποενότητες
468-475 :Ορίζεται το σκηνικό
476-484:Ο Πρίαμος φτάνει
άνιωστος σε στάση ικεσίας.
485-506:Ο λόγος του Πρίαμου
507-551:Αποδοχή της ικεσίας ,ο
λόγος του Αχιλλέα
Δεύτερη ενότητα: 552-595
Η λύτρωση του Έχτορα και η ηθική κάθαρση του
Αχιλλέα.
Υποενότητες
552-571:Η ανυπομονησία του Πρίαμου να δει το
παιδί του και η οργισμένη αντίδραση του Αχιλλέα.
572-595:Η κάθαρση του Έκτορα και η ηθική
αποκατάσταση του Αχιλλέα.
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
Αναπαράσταση της εικόνας της
εισόδου τουΠρίαμου. Κλίμα αμηχανίας.
Παράτολμη η επίσκεψη του Πρ. στη
σκηνή του Αχιλλέα.
Δραματική η εικόνα να φιλά ο
τραγικός πατέρας τα χέρια που
σκότωσαν το παιδί του.Ταπείνωση του
Πρίαμου.Ξεφεύγει από τα όρια της
τυπικής ικεσίας.
Συναισθηματική η βάση της ικεσίας του
Πρίαμου με την αναφορά στον Πηλέα.
-Κοινή μοίρα δένει τους πατεράδες των
δύο ηρώων ,ο Πρίαμος πιο τραγικός.
Εμφατικά τονίζει τη διαφορά τους.
-Αναφέρει την παλιά του ευτυχία
-Εγκωμιάζει δειλά τον Έχτορα.
-Διατυπώνει το αίτημα της εξαγοράς
-Επιστροφή στη θύμηση του
πατέρα(σχήμα κύκλου).
 Μοτίβο πατέρα- γιου( Ε 197,Ι 581,Ν 666)
Στέρηση παιδιού,ελπίδα να το
ξαναδεί,αρνητική κατάληξη-θάνατος,
οριστική στέρηση.
Η δικαίωση του Πρίαμου προβάλει
μια αρχή:τη δικαίωση του γονιού που
είναι σεβαστή μορφή, δίπλα σε
ανδρείους,νέους πολεμιστές.
Ο σεβασμός των ηρώων στους
γέροντες γονείς τούς δίνει τιμή.
Άμεση η μεταστροφή του
Αχιλλέα.Στον Πρίαμο «βλέπει»τον
πατέρα του.Τον βγάζει ήπια από τη
θέση του ικέτη, του πιάνει το χέρι
 Ό άγριος πολεμιστής και ο γέρο
πατέρας συμφιλιώνονται και ξεσπούν
σε κλάματα
Άριστα ψυχολογημένη σκηνή ο
θρήνος καθαίρει τα δύο πρόσωπα από
το κοινό μίσος.
Η τραγικότητα του ανθρώπου
που βιώνει έναν πόλεμο
ανεξάρτητα από το αν ανήκει
στους νικητές ή στους νικημένους
Η κοινή δυστυχία ,συνέπεια του
πολέμου τους ενώνει.Ο πόνος
είναι η κοινή μοίρα
των ανθρώπων που τους φέρνει
πιο κοντά.
Αφού χορτάσουν τον θρήνο,ο
Αχιλλέας σεβόμενος την ηλικία του
Πρίαμου τον σηκώνει, κίνηση
αποδοχής της ικεσίας.
Τον θαυμάζει για το θάρρος του να
έρθει,τον παρηγορεί:κοινή μοίρα των
θνητών να ζουν με πίκρες και βάσανα
Αναφέρει το μυθολόγημα με τα δύο
πιθάρια του Δία, το ένα με βάσανα και
το άλλο με χαρές
Η ζωή του Πηλέα και του Πρίαμου
τεκμηριώνουν έμπρακτα το μυθολόγημα
του.
Ο ίδιος φιλοσοφεί,λυπάται για το
χαλασμό που έχει προξενήσει.(δεν έχει
προσωπική κακία με τους Τρώες)
 Τον συμβουλεύει να δείξει
καρτερία.Δεν πρέπει να παραδοθεί στη
θλίψη.
Οι λόγοι του δείχνουν διάθεση να
ικανοποιήσει το αίτημα
Δεύτερη ενότητα(552-595)
Υποενότητα(552-571)
Ο Πρίαμος ξεθαρρεύει και
ανυπόμονος ζητά τη λύτρωση του γιου
του.
Παρακινεί τον Αχ. να δεχτεί τα λύτρα
και να επιστρέψει στην πατρίδα.
Τον ευγνωμονεί που δεν του
στέρησε τη ζωή.
Η βιασύνη του Πρίαμου εξοργίζει τον
Αχιλλέα
Αιτίες
Η αναφορά του ονόματος του Έκτορα
Το ισχυρό δέσιμο του Αχιλλέα με τον
Πάτροκλο
Η ανεκπλήρωτη ευχή της επιστροφής
στην πατρίδα από τον Πρίαμο.
Η ζωή του Πρίαμου κρέμεται από μια
κλωστή.
Περιπέτεια ανατροπή κατάστασης,
αναζωπύρωση αγωνίας
Ο Αχ.αναγνωρίζει την επέμβαση των θεών
στην άφιξη του Πρίαμου και στην απόφαση του
να λυτρώσει τον Έκτορα
Τον απειλεί ότι θα παραβιάσει την εντολή του
Δία.
 Εγείρεται το ζήτημα:Υπεύθυνος για τις
πράξεις του ο ομηρικός ήρωας ή θεοκίνητος και
ανεύθυνος;Ανθρώπινη απόφαση και θεϊκή
βούληση συνυπάρχουν αξεδιάλυτα το ένα
μέσα στο άλλο, κάθε απόφαση σύμφωνη με τον
χαρακτήρα αυτού που την παίρνει .
Διατηρείται το ενδιαφέρον από ψυχολογική
Στιχ 572-595
Η απόδοση του Έκτορα
Ο Αχιλλέας περιποιείται με τους
συντρόφους του τον αμαξηλάτη, που
έφερε τα λύτρα.Ξεχωρίζει δυο κιλίμια από
τα λύτρα για να σκεπάσει τον νεκρό.
Εντολή για περιποίηση νεκρού,να μην
τον δει ο Πρίαμος και ξεσπάσει σε θρήνο
με δυσάρεστες συνέπειες (πλήθος από
λεπτότητες του Αχιλλέα,Ολγ. Κακριδή,σελ 185).
Ο ίδιος βάζει τον νεκρό στο αμάξι.
 Ο ηθικά βεβαρημένος Αχιλλέας,
αποδίδοντας με τρυφερότητα τις
πρώτες νεκρικές τιμές στον εχθρό
του αποκαθίσταται.Ολοκλήρωση της
προσωπικότητας του,φανερώνεται η
ευγένεια του ήθους του,γίνεται
ανθρώπινος.
Εμμεση κριτική από τον ποιητή των
ιδανικών της ηρωικής εποχής
Η έκρηξη συνείδησης του Αχιλλέα
δεσμευμένη στον Πάτροκλο να
εκδικηθεί για την ψυχή του νεκρού.
έρχεται σε σύγκρουση με την υπόσχεση
που έδωσε.
 Γυρεύει συγνώμη για τη μεταστροφή
του με μια πεζή δικαιολογία:Τα λύτρα
είναι ικανοποιητικά και θα πάρει και ο
Πάτροκλος το μερτικό του(στη Ι 378-386
έδειξε περιφρόνηση για τα υλικά
Δεν μπορεί να εξηγήσει όλους
τους λόγους της μεταστροφής του
(την κούραση,την ανάμνηση
πατέρα,την εντολή τουΔία)
Η δικαιολογία, αν και πεζή , είναι
σύμφωνη με το πνεύμα της εποχής.
Η ηθική ικανοποίηση βρίσκεται
μέσα στην υλική.(Όλγα Κακριδή,
σελ 185)
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Με τη συνάντηση Πρίαμου- Αχιλλέα πλησιάζουμε
στην έξοδος της Ιλιάδας, θεϊκός και ανθρώπινος
κόσμος συμφιλιώνονται
Η ικεσία του Πρίαμου και η στάση του Αχιλλέα
είναι μάθηση και αγωγή της ψυχής, καθώς η φιλία
και ο σεβασμός στο γέροντα και το νεκρό είναι αξίες
πανανθρώπινες.
Η Ιλιάδα δεν κλείνει με έναν ηρωικό θράιμβο
αλλά μια σκηνή συνδιαλλαγής.Ο Αχιλλέας
ανυψώνεται στη συνείδηση του αναγνώστη
(διαθέτει ανθρωπιά,ιπποτικό πνεύμα,μεγαλοψυχία)
και διαφαίνεται ο ομηρικός ανθρωπισμός (Κακριδής
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Η Ω ρυθμίζει όλες τις εκρεμότητες
Λύτρωση του Έχτορα
Λύτρωση του Αχιλλέα(ηθική
αποκατάσταση)
Λύτρωση του θεατή (χαλάρωση
εξαφάνιση έντονων συναισθημάτων
Το έπος ξεκινησε με μια ικεσία που
οδήγησε στη μῆνιν και κλείνει με μια
ικεσία που φέρνει το συναίσθημα της
ικανοποίησης και της γαλήνης.
Ανακεφαλαίωση
Η ικεσία ενός γέρου πατέρα
(Χρύση) άνοιξε τη δράση της
Ιλιάδας.Η ικεσία ενός άλλου
πατέρα(Πρίαμου) την έκλεισε.
Η ατίμωση του πρώτου πατέρα
προκάλεσε τη θύελλα,ενώ η τιμή
στο δεύτερο πατέρα εξαφάνισε την
εχθρότητα (σχήμα κύκλου).
«Στη σκηνή της συνάντησης του
Αχιλλέα με τον Πρίαμο αφήνεται
στην άκρη η σκληρότητα της μάχης ,η
φρίκη της εκδίκησης «αναγνωρίζουν
ο ένας στο πρόσωπο του άλλου τον
άνθρωπο και τον τιμούν ,η Ιλιάδα
βρίσκει την τελείωση της και ο
δρόμος του δυτικού πολιτισμού την
αρχή του». Lesky,76-77
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Είστε ο κήρυκας Ιδαίος που οδηγούσε το κάρο με τα λύτρα
και συντρόφευε τον Πρίαμο.
Α)Αφηγηθείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα φόβου και
αγωνίας κατά την νυχτερινή πορεία σας μαζί με τον Πρίαμο
προς το ελληνικό στρατόπεδο.
Β) Αφηγηθείτε τη στιγμή κατά την οποία βγαίνει ο
Αχιλλέας από τη σκηνή με τους συντρόφους του και
κατεβάζουν τα λύτρα από το κάρο.Ποια ήταν τα
συναισθήματα σας αντικρύζοντας από κοντά αυτόν τον
τρομερό αντίπαλο;
Ενδεικτικές εργασίες
1)Ιδανικά της ηρωικής εποχής είναι η
ανδρεία και η πολεμική αρετή,ωστόσο
σε αυτήν την ενότητα διακρίνονται
αντιπολεμικά μηνύματα.
α)Σε ποια σημεία της ενότητας τα
εντοπίζετε;
β)Ποιες ανθρωπιστικές αξίες
προβάλλει ο ποιητής στη συνάντηση
του Πρίαμου με τον Αχιλλέα;
Ενδεικτικές εργασίες
1)Η Ιλιάδα αρχίζει με την ικεσία ενός
πατέρα(του Χρύση)και κλείνει με
την ικεσία ενός άλλου πατέρα(του
Πρίαμου)
α)Να βρείτε τα κοινά και
διαφορετικά στοιχεία των δύο
ικεσιών β)γιατί χρησιμοποιεί αυτό
το μοτίβο στα δύο ακραία σημεία
 Πρίαμος, ο
θρήνος του
πατέρα
2. Τι
συναισθήματα
σου προκαλούν τα
πεσμένα φύλλα
του δέντρου;
1. Με ποιο
ν τρόπο αποδίδει
ο
Γ. Κούμουρος στο
ν διπλανό πίνακα
την απόγνωση
του Πριάμου;
3. Ποια στοιχεία
στο
σ
x
έδιο δηλώνουν
την πορεία του
Πριάμου προς το
νεκρό γιο του;
 Ο  Ο Όμηρος συμβάλλει στην αυτογνωσία μας δημιουργήσει λέξεις απλές
και περιεκτικές η αλήθεια, η γενναιότητα, η φιλοπατρία, η αιδώς, η
δικαιοσύνη, η τιμή και η ελευθερία, έννοιες που δεν δωρίζονται αλλά
κερδίζονται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας [46] δάσκαλος της ηθικής
ζωής.  ευαισθητοποιείται και μπολιάζεται με ατομικές και συλλογικές αξίες
που κάποιες είναιοιδιαχρονικές 
η οι οικογενειακές σχέσεις

η πατρική αγάπη η
αποδοχή της
ετερότητας 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αναστασιάδης Σ., Η διδασκαλία των ομηρικών επών με τη βοήθεια των δημοτικών
τραγουδιών και των νεοελληνικών παραδόσεων, Θεσσαλονίκη, 1984

ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Χρ.,(2003)Οι ανθρωπιστικές αξίες και η προβολή του ήθους μέσα από τα
Ομηρικά έπη στην εποχή της παγκοσμιοποίησης,30ο συνέδριο της ΠΕΦ
Γκρίφιν Τζ.,’Ομηρος,εκδ.αποσπερίτης
Κακριδή-Κομνηνού Όλγα, Σχέδιο και Τεχνική της Ιλιάδας, Βιβλιοθήκη του Φιλολόγου, αρ.
6, χωρίς εκδ. οίκο, Αθήνα 1977.
 Κακριδή Ελένη, Η Διδασκαλία των Ομηρικών Επών, (βιβλίο του καθηγητή), ΟΕΔΒ, Αθήνα 1988.
 Κακριδής Ι., Το Μήνυμα του Ομήρου, εκδ. Εστία, 2η έκδ., Αθήνα 1999.
Κακριδής Ι.,Ο Ποιητής και η μυθική παράδοση αρ. 3, χωρίς εκδ. οίκο, Αθήνα, 1980
Μπατζόγλου Α.,Ομήρου Ιλιάδα,τόμος β, εκδ.Πατάκη, Αθήνα 1990
Παπαθανασίου Αικ.,Ομήρου Ιλιάδα,Βιβλίο του καθηγητή-βοήθημα του μαθητή, χωρίς εκδ.
οίκο,Αθήνα 1986
Η Ιλιάδα κλείνει με μια σκηνή συνδιαλλαγής.Στη μάχη η μανία του Αχ,
είναι άγρια όταν βγαίνει να εκδικηθεί .Η κακομεταχείρηση του
σώματος του Έχτορα θυμώνει τους θεούς και ο ίδιος ο ποιη της τον
καταδικάζει.Δεν ήθελε να κλείσει τη σκηνή με έναν Αχ. Σκληρό και
αδιάλλαχτο.Η πολεμική Ιλι΄δα κλείνει με μια σκηνή συνδιαλλαγής.Του
αγριότερου πολεμιστή των Αχαιών και του βασιλιά των Τρώων τα
δάκρυα σμίγουν και αυτότους ενώνει περισσότερο από λόγια
φιλίας.Τις τελευταίες τιμές στον νεκρό Εχτορα χαρίζει το χέρι που τον
σκότωσε και ύστερα των συγγενών του.Κακριδής ο ποιτής και η μυθική
Παράδοση.Μεταστροφή του ίδιου του έπους σελ40
Na αφηγηματικούς τρόπους

Η συνάντηση κορυφαία στην

ποίηση
ΣΥΝΟΨΗ
Στη συνάντηση του Πρίαμου με τον
Αχιλλέα μετά την αγριότητα της μάχης και
της εκδίκησης τιμαται ο ανθρωπος,η
Ιλιάδα βρίσκει την τελείωση της και ο
ευρωπαϊκός ανθρωπισμός την αρχή του

Ομηρικός ανθρωπισμός

και η  ληξιαρχική πράξη γέννησης  του

ανθρωπισμού
Έξοδος της Ιλιάδας θεϊκός και ανθρώπινος κόσμος
συμφιλιώνονται με τη συνάντηση Πρίαμου- Αχιλλέα.
Δεν υπαρχει όμοια σκηνή στην παγκόσμια λογοτεχνία

Στη σκηνή της συνάντησης του Αχ με τον Πρίαμο

αφήνεται στην άκρη η σκληρότητα της μάχης ,η
φρίκη της εκδίκησης «αναγνωρίζουν ο ένας στο
πρόσωπο του άλλου τον άνθρωπο και τον τιμούν ,η
Ιλιάδα βρίσκει τηντελείωση της και ο δρόμος του
δυτικού πολιτισμού την αρχή του.Lesky,76-77
ΑΦΗΜΑΤΙΚΕΣ
http://journal.primedu.uoa.gr/greek/lak
onia/LAKONIA.pdf
ΤΕΧΝΙΚΕΣ
ΑΦΗΓΗΣΗ,ΑΡΙΣΤΕΙΑ,ΕΠΙΚΗ
ΕΙΡΩΝΙΑ,ΔΙΑΛΟΓΟΣ ,ΕΙΚΟΝΕΣ,ΑΡΙΣΤΕΙΑ
αγγειογραφια ελληνικος
πολιτ.ΠΡΙΑΜΟΥ(με θεϊκή
βοηθεια)λογοτεχικο μεσο εκφρασης
παρομοίωση ,μυθολογημα,περιπετεια,ο
μηρικος ανθρωπισμός σελ 426 μπλε