ΣΙΚΕΛΙΚΗ

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 O Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.X.) χωρίζεται σε δύο περιόδους. Κατά τη διάρκεια της πρώτης, η
οποία διήρκεσε 10 χρόνια και ονομάστηκε Αρχιδάμειος πόλεμος, από τον σπαρτιάτη βασιλιά Αρχίδαμο B' που
είχε εισβάλει στην Αττική, είχαν γίνει ανάμεσα στην Αθήνα και στη Σπάρτη, τις δύο κορυφαίες πόλεις-κράτη
της αρχαίας Ελλάδας και ηγέτιδες των δύο εμπολέμων παρατάξεων, απόπειρες για τον τερματισμό του με
συμβιβαστική λύση. Καμία όμως από αυτές δεν είχε οδηγήσει στη σύναψη ειρήνης και στην οριστική
κατάπαυση των εχθροπραξιών, στις οποίες είχε εμπλακεί το σύνολο του ελληνικού κόσμου.

 H σημαντικότερη από αυτές τις απόπειρες ήταν η λεγόμενη Νικίειος ειρήνη, η οποία ήρθε ύστερα από 10
χρόνια πολέμου, το 421 π.X., και όφειλε το όνομά της στον αθηναίο πολιτικό και στρατηγό Νικία, ένθερμο
υποστηρικτή της ειρηνικής διευθέτησης. H συμφωνία ήταν προς το συμφέρον της Αθήνας, νίκη της
ουσιαστικά, αφού οι σύμμαχοι της Σπάρτης δεν είχαν όλοι δεχθεί να υπογράψουν την ειρήνη, και έτσι η Αθήνα
είχε απέναντί της διαιρεμένους αντιπάλους, με εξουδετερωμένο, χάρη στη συμφωνία, τον μόνο επίφοβο από
αυτους

H Νικίειος ειρήνη ωστόσο δεν επρόκειτο να αποδειχθεί οριστική. Οι σημαντικότεροι από τους όρους της δεν
τηρήθηκαν και τα έξι χρόνια που διήρκεσε υπήρξαν ιδιαιτέρως ανήσυχα, με έντονες διπλωματικές ζυμώσεις και
αλλαγές στρατοπέδου από τις διάφορες δυνάμεις, καθώς και με σοβαρές περιφερειακές συγκρούσεις.

Μία από τις αγριότερες μεταξύ αυτών των συγκρούσεων έλαβε χώρα στη νήσο Μήλο το 416 π.X. Ηδη με την
έναρξη του πολέμου η Μήλος είχε υιοθετήσει στάση ουδετερότητας. Μολοντούτο, το 426 π.X. οι Αθηναίοι είχαν
επιχειρήσει να της επιβάλουν την ηγεμονία τους. Επικεφαλής ισχυρής δύναμης ο Νικίας είχε τότε αποβιβαστεί στο
έδαφός της αλλά αντιμετώπισε τη σθεναρή αντίσταση των Μηλίων, τους οποίους δεν κατόρθωσε να καθυποτάξει,
και έτσι περιορίστηκε να λεηλατήσει το νησι


 Δέκα χρόνια αργότερα η Αθήνα πρόβαλε την ίδια απαίτηση υποσχόμενη αυτή τη φορά ότι δεν
επρόκειτο να λάβει μέτρα κατά της Μήλου αν το νησί δεχόταν να καταβάλει τον συμμαχικό φόρο.
 Οι Μήλιοι αρνήθηκαν πάλι να υποταχθούν εμμένοντας στην ουδετερότητα και αντιστάθηκαν
πεισματικά στην εισβολή των Αθηναίων. Τελικά όμως ηττήθηκαν, και οι Αθηναίοι κατέλαβαν τη
Μήλο. Για τιμωρία οι νικητές θανάτωσαν όλους τους μάχιμους άρρενες κατοίκους της και
δούλωσαν τα γυναικόπαιδα.
 Αλλά η επιχείρηση που επρόκειτο να αποτελέσει μοιραίο πλήγμα για την ειρήνη και να οδηγήσει
ουσιαστικά στην έναρξη της δεύτερης περιόδου του Πελοποννησιακού Πολέμου ήταν η ολέθρια για
τους Αθηναίους εκστρατεία τους στη Σικελία (415-413 π.X.). Εκεί δόθηκε η κρισιμότερη μάχη όλου
του Πελοποννησιακού Πολέμου, η οποία και προκαθόρισε σε μεγάλο βαθμό την έκβασή του
ύστερα από μία δεκαετία.

 Ο αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης, ο οποίος έζησε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και είχε ενεργό
συμμετοχή σε αυτόν και περιέγραψε τα πρώτα 20 από τα 27 χρόνια του στη λεγόμενη Συγγραφή
του, αφιερώνει στην εξιστόρηση της σικελικής εκστρατείας τα συγκλονιστικότερα κεφάλαια του
αθάνατου έργου του.
Η ΑΦΟΡΜΗ !!!

 Αφορμή για την εκστρατεία υπήρξε η Εγεστα, πόλη της Βορειοδυτικής

Σικελίας, η οποία, ευρισκόμενη σε σύγκρουση με τον γειτονικό της
Σελινούντα, υποστηριζόμενο από τις Συρακούσες, έστειλε στην
Αθήνα αντιπροσώπους της για να ζητήσει βοήθεια επικαλούμενη
παλαιούς συμμαχικούς δεσμούς. Αλλά η πραγματική αιτία του
παράτολμου εγχειρήματος των Αθηναίων ήταν η επιθυμία τους να
κατακτήσουν όλη τη Σικελία. Οι χαλκευμένες ειδήσεις για τον πλούτο
της Εγεστας παρόξυναν αυτή την επιθυμία τους, την οποία
εκμεταλλεύθηκε επιδέξια ο φιλόδοξος νεαρός πολιτικός Αλκιβιάδης.
 Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΙ Η ΙΕΡΟΣΥΛΙΑ

 H ιερόσυλη πράξη αναστάτωσε τους Αθηναίους. Την

 Γόνος αρχοντικής και πλούσιας οικογένειας ο Αλκιβιάδης, ο ερμήνευσαν ως κακό οιωνό εν όψει της εκστρατείας αλλά και της
οποίος είχε χάσει μικρός τον πατέρα του και μεγάλωσε υπό την απέδωσαν πολιτική σημασία θεωρώντας τη μέρος συνωμοσίας
κηδεμονία του συγγενούς του μεγάλου αθηναίου πολιτικού για την ανατροπή της δημοκρατίας. Ορισαν λοιπόν υψηλή
Περικλή, ήταν ιδιαίτερα ευειδής, ευφυής και ευφραδής. Ηταν αμοιβή για όποιον θα έδινε στις αρχές πληροφορίες σχετικά με
όμως επίσης ανενδοίαστος, ανεύθυνος και ανερμάτιστος, και τους δράστες του εγκλήματος.
διήγε έκλυτο βίο. Στη σικελική εκστρατεία είδε την ευκαιρία να
ικανοποιήσει την άμετρη φιλοδοξία του για αναγνώριση και
δύναμη. Με τις ομιλίες του προς τους αθηναίους πολίτες
κατόρθωσε να τους πείσει ότι η εκστρατεία έπρεπε να γίνει,  Οι ένοχοι, οι ερμοκοπίδες, όπως τους είπαν, δεν βρέθηκαν. Οι
υπερισχύοντας του συνετού Νικία, ο οποίος στις δικές του φήμες όμως έδειχναν προς τον κύκλο του Αλκιβιάδη, για τον
ομιλίες είχε ταχθεί κατά του εγχειρήματος. Αποφασίστηκε οποίο καταγγέλθηκε επίσης με την ευκαιρία ότι είχε βεβηλώσει τα
μάλιστα να είναι ο Αλκιβιάδης ένας από τους τρεις στρατηγούς ελευσίνια μυστήρια παρωδώντας τα. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του,
της εκστρατείας μαζί με τον Λάμαχο και τον διόλου πρόθυμο που τον έβρισκαν εμπόδιο στις επιδιώξεις τους να κυριαρχήσουν
Νικία. στην πόλη, εξερέθιζαν τα πνεύματα. Ο ίδιος ο Αλκιβιάδης δήλωνε
πρόθυμος να δικαστεί και να θανατωθεί, αν κρινόταν ένοχος των
κατηγοριών που του αποδίδονταν. H τελική απόφαση ήταν να
αναχωρήσει ο Αλκιβιάδης μαζί με το εκστρατευτικό σώμα και να
 Καταπιάστηκαν λοιπόν οι Αθηναίοι με τις προετοιμασίες για τη δικαστεί μετά την επιστροφή του από τη Σικελία.
μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση, αλλά λίγο προτού το
εκστρατευτικό σώμα αναχωρήσει για τη Σικελία, τρομερό
σκάνδαλο ξέσπασε στην Αθήνα: ένα πρωί οι τετράπλευρες
ερμαϊκές στήλες που είχαν λαξευμένη επάνω τους γενειοφόρο
κεφαλή του Ερμή και που ήταν τοποθετημένες σε διάφορα
σημεία της πόλης, οι Ερμαί, όπως τις έλεγαν, βρέθηκαν με τα
πρόσωπα σπασμένα («περιεκόπησαν τα πρόσωπα» λέει ο
Θουκυδίδης).
Ο ΑΠΟΠΛΟΥΣ ΤΟΥ ΣΤΟΛΟΥ
 Στη Σικελία και στην Κάτω Ιταλία υπήρχαν τότε αρκετές
ακμάζουσες ελληνικές πόλεις, με ισχυρότερη ανάμεσά τους τις
Συρακούσες, που λόγω της ισχύος τους αποτελούσαν πηγή
ανησυχίας για πολλές από τις υπόλοιπες, οι οποίες είχαν κατά
καιρούς ζητήσει βοήθεια από την Ελλάδα για την αντιμετώπιση
του κινδύνου. Οι Σικελιώτες και οι Ιταλιώτες, δηλαδή οι κάτοικοι
των ελληνικών πόλεων της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, είχαν
οι περισσότεροι δεσμούς με κάποια από τις πόλεις της
μητροπολιτικής Ελλάδας. Αλλά οι μεταξύ τους πόλεμοι τους
απασχολούσαν τόσο που δεν τους άφηναν περιθώρια για να
ενδιαφερθούν εμπράκτως για τα τεκταινόμενα προς Ανατολάς.
Το ίδιο άλλωστε ίσχυε λίγο-πολύ και για τις ελλαδικές πόλεις, με
εξαίρεση την Αθήνα, η οποία, στο πλαίσιο της γενικότερης
επεκτατικής πολιτικής της, είχε και άλλοτε επιχειρήσει να βάλει
πόδι στη Σικελία αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
 Αυτό το κατακτητικό όνειρο ήρθε να αφυπνίσει τώρα ο
Αλκιβιάδης με τη θερμή συνηγορία του υπέρ της εκστρατείας
στη Σικελία.
 Ο στόλος που ξεκίνησε από τον Πειραιά κατά τα μέσα του
καλοκαιριού του 415 π.X. ήταν ο εντυπωσιακότερος που είχε
ποτέ αποπλεύσει από ελληνικό λιμάνι. Ο Θουκυδίδης εξαίρει με
ζωηρά χρώματα τον πλούτο των εφοδίων του και την
τελετουργική λαμπρότητα του απόπλου, και οι σκηνές εκείνου
του πρωινού όπως τις περιγράφει καλύπτουν μερικές από τις
ωραιότερες σελίδες του
 . Ολος ο πληθυσμός της Αθήνας είχε κατέβει στο λιμάνι, «τους
σφετέρους εαυτών έκαστοι προπέμποντες, οι μεν εταίρους, οι
δε υιείς, και μετ' ελπίδος τε άμα ιόντες και ολοφυρμών, τα μεν
ως κτήσοιντο, τους δ' εί ποτε όψοιντο, ενθυμούμενοι όσον
πλουν εκ της σφετέρας απεστέλλοντο» («για να ξεπροβοδίσουν
ο καθένας τους δικούς του, άλλοι τους φίλους τους, άλλοι τα
παιδιά τους, και πορεύονταν με ελπίδα και μαζί με κλάματα, από
τη μία για τα όσα θα αποκτούσαν και από την άλλη επειδή
άραγε θα τους ξανάβλεπαν, καθώς αναλογίζονταν πόσο
μακριά από την πατρίδα ήταν το ταξίδι για το οποίο
ξεκινούσαν»).
 Πρώτος σταθμός του εκστρατευτικού σώματος ήταν η
Κέρκυρα, όπου οι Αθηναίοι και όσοι από τους συμμάχους τους
είχαν ξεκινήσει μαζί τους συναντήθηκαν με τις υπόλοιπες
συμμαχικές δυνάμεις. Για τη Σικελία απέπλευσαν συνολικά
περίπου 150 πλοία, πολεμικά και βοηθητικά, και περισσότεροι
από 5.000 άνδρες, από τους οποίους Αθηναίοι ήταν σχεδόν το
ένα τρίτο. Ακόμη, σύμφωνα με υπολογισμούς, τα πληρώματα
των πλοίων και μόνο υπερέβαιναν τις 25.000 άνδρες.
 Οι πόλεις της Σικελίας δεν υποδέχθηκαν καθόλου φιλικά το
αθηναϊκό εκστρατευτικό σώμα. Οι περισσότερες δεν του
επέτρεψαν την είσοδο στο έδαφός τους, μερικές μάλιστα του
αρνήθηκαν ακόμη και τον ανεφοδιασμό με νερό.
 Η ΤΡΟΜΕΡΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ
 Το θλιβερό επεισόδιο των Επιπολών προβλημάτισε τους
αθηναίους στρατηγούς που είδαν τώρα με μεγαλύτερη ενάργεια
πόσο εξαντλημένος ήταν ο στρατός από τη μακρά παραμονή
σε ξένη χώρα, από τις συνεχείς μάχες και τις κακουχίες και από
την ελονοσία. Ο Δημοσθένης πρότεινε τον τερματισμό της
εκστρατείας και την επιστροφή στην πατρίδα. Ο Νικίας
αντιτάχθηκε,αρχικά οι αντιρρήσεις του όμως δεν άργησαν να
καμφθούν καθώς η κατάσταση χειροτέρευε διαρκώς για τους
Αθηναίους.
 Δόθηκε λοιπόν η διαταγή να διαλυθεί το στρατόπεδο. Οταν
όμως όλα είχαν ετοιμαστεί για την αποχώρηση, έγινε έκλειψη
σελήνης. Οι περισσότεροι Αθηναίοι τη θεώρησαν κακό οιωνό
και ζήτησαν να αναβληθεί η αποχώρηση. Ο Νικίας, υπερβολικά
προληπτικός («ην γαρ τι και άγαν θειασμώ τε και τω τοιούτω
προσκείμενος» λέει ο Θουκυδίδης), αρνήθηκε να δώσει τη
διαταγή της αποχώρησης
 Οι Συρακούσιοι εν τω μεταξύ, αντιλαμβανόμενοι τις δυσκολίες
των αντιπάλων τους και έχοντας λάβει και άλλες ενισχύσεις,
άρχισαν να επιτίθενται τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα,
στο κεντρικό λιμάνι της πόλης τους, όπου βρισκόταν ο
αθηναϊκός στόλος. Την πρώτη ημέρα της επίθεσής τους
επέφεραν μικρές απώλειες στους Αθηναίους στην ξηρά. Την
επομένη επιτέθηκαν με 76 πλοία ενώ ταυτόχρονα το πεζικό τους
εξαπέλυε επίθεση στην ξηρά. Οι Αθηναίοι αντιπαρέταξαν 86
πλοία. Ο Ευρυμέδων με το δεξιό κέρας του αθηναϊκού στόλου
επιχείρησε να περικυκλώσει τα εχθρικά πλοία αλλά
παρασύρθηκε προς την ξηρά και οι Συρακούσιοι, αφού
εξουδετέρωσαν το κέντρο του αθηναϊκού σχηματισμού, τον
απομόνωσαν στον μυχό του λιμανιού και τον σκότωσαν
καταστρέφοντας το πλοίο του και όσα άλλα πλοία τον είχαν
ακολουθήσει.
 Ο Γύλιππος από την ξηρά, βλέποντας τα διαδραματιζόμενα,
έσπευσε με μέρος του στρατού του να καταλάβει την παραλία για
να εξολοθρεύσει τους Αθηναίους που έβγαιναν από τα πλοία και
για να βοηθήσει τους Συρακουσίους να τα καταλάβουν και να τα
τραβήξουν στη στεριά. Προσέτρεξαν και άλλοι Συρακούσιοι καθώς
και σύμμαχοί τους, αλλά οι Αθηναίοι υπερίσχυσαν, τους έτρεψαν
σε φυγή σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς, και έσωσαν τα
περισσότερα πλοία τους, τα οποία συγκέντρωσαν κοντά στο
στρατόπεδό τους.
Οι Συρακούσιοι όμως δεν είχαν πει την τελευταία τους λέξη. H
επόμενη κίνησή τους ήταν να φράξουν το στενό στόμιο του
λιμανιού παρατάσσοντας δίπλα δίπλα διαφόρων ειδών
αγκυροβολημένα σκάφη ώστε τα αθηναϊκά πλοία να μην
μπορούν να εκπλεύσουν.
 Τα αθηναϊκά πλοία ξεκίνησαν αμέσως προς το φράγμα για να
προσπαθήσουν να εκβιάσουν την έξοδό τους. Οι Συρακούσιοι,
αφού τοποθέτησαν μερικά δικά τους πλοία να φυλάνε την έξοδο,
παρέταξαν τον υπόλοιπο στόλο τους σε ημικύκλιο μέσα στο λιμάνι
ώστε να μπορούν να επιτεθούν κατά των αντιπάλων τους από
όλες τις πλευρές. Όταν οι Αθηναίοι πλησίασαν στο φράγμα,
κατόρθωσαν να απωθήσουν τα πλοία που το φρουρούσαν αλλά
αμέσως δέχθηκαν τις επιθέσεις των υπολοίπων από διάφορες
κατευθύνσεις, και η ναυμαχία άρχισε από το φράγμα και
εξαπλώθηκε σε όλο το λιμάνι
 H ορμή των αντιπάλων ήταν μεγάλη και η έκταση του λιμανιού
πολύ μικρή για τόσο πολλά πλοία, σχεδόν 200 όλα μαζί. Δεν
υπήρχε αρκετός χώρος για ελιγμούς και τα πλοία στριμώχνονταν
μεταξύ τους, και συχνά, ενώ δύο από αυτά ήταν κολλημένα μεταξύ
τους λόγω εμβολισμού, παράλληλα βροχή έπεφταν τα βέλη, τα
ακόντια και οι πέτρες από το ένα πλοίο στο άλλο.
 Νικητές στην πεισματική αναμέτρηση αναδείχθηκαν οι
Συρακούσιοι. Ετρεξαν σε φυγή τους Αθηναίους, από τους
οποίους, όσοι δεν χάθηκαν στη θάλασσα βγήκαν στην ξηρά και
έτρεξαν να σωθούν στο στρατόπεδό τους.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

 H τύχη των αιχμαλώτων υπήρξε τραγική. Οι στρατηγοί

Νικίας και Δημοσθένης εκτελέστηκαν δημοσία. Οι
 Οι Αθηναίοι δεν είχαν πλέον άλλη λύση παρά να υπόλοιποι οδηγήθηκαν στα λατομεία όπου έζησαν υπό
δοκιμάσουν να διαφύγουν διά ξηράς προς κάποια φιλική συνθήκες αφάνταστα σκληρές. Οι περισσότεροι δεν
περιοχή. Ξεκίνησαν την τρίτη ημέρα μετά τη ναυμαχία άντεξαν στην πείνα και στη δίψα, στις αρρώστιες, στις
χωρισμένοι σε δύο τμήματα, ένα υπό τον Νικία και ένα κακουχίες. Πολλοί πουλήθηκαν ως δούλοι
υπό τον Δημοσθένη, και η πορεία τους διήρκεσε οκτώ
ημέρες. Δεν ήταν όμως πορεία προς τη σωτηρία αλλά
προς τον όλεθρο. Μάχονταν αδιάκοπα εναντίον του Απίστευτα μικρός ήταν ο αριθμός εκείνων που
Γυλίππου και των Συρακουσίων που τους καταδίωκαν. Το κατόρθωσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους από τις
τμήμα του Δημοσθένη, που βραδυπορούσε, παραδόθηκε 40.000-50.000 άνδρες που είχαν λάβει μέρος στη σικελική
πρώτο. Το τμήμα του Νικία πάσχιζε να φθάσει στον εκστρατεία.
ποταμό Ασίναρο όχι μόνο με την ελπίδα ότι διαβαίνοντάς
τον θα γλίτωνε αλλά και για να σβήσει τη δίψα που το
βασάνιζε. Εφθασαν στον ποταμό βαλλόμενοι από βέλη
και ακόντια. Ρίχτηκαν στα νερά του για να περάσουν και  Εν τω μεταξύ στην Ελλάδα ο Πελοποννησιακός Πόλεμος
για να πιουν, άτακτα, στριμωγμένοι, πέφτοντας ο ένας είχε ξαναρχίσει με όλη του την αγριότητα. διαρκησε άλλα
πάνω στον άλλο, ποδοπατώντας ο ένας τον άλλο. Οι 10 χρόνια, ως το 404 π.X., και΄εληξε με την οριστική
Συρακούσιοι, ψηλά από την όχθη, πύκνωναν τις βολές συντριβή της Αθήνας
τους. Αθηναίοι έπεφταν συνεχώς σκοτωμένοι. Οι
Πελοποννήσιοι κατέβηκαν και βάλθηκαν να σφάζουν
όσους βρίσκονταν εκεί. Το αναταραγμένο νερό ήταν
γεμάτο αίμα. Οι ζωντανοί εξακολουθούσαν να πίνουν.
Τελικά παραδόθηκε και το τμήμα του Νικία.
 Ο αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης
περιέγραψε τα 20 από τα 27 χρόνια του
Πελοποννησιακού Πολέμου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΟΒΗΜΑ.GR
WIKIPEDIA.COM
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

 ΘΑΝΟΣ (SKILLET) ΜΑΡΙΝΟΓΛΟΥ

(ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ)

 ΝΤΟΦΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
(ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ)