Ιστορία Νέου Ελληνισμού Β’

Καθηγήτρια: Κωνσταντινίδου Αικατερίνη

Εξάμηνο ΣΤ’ (ΙΙ30)

Μαθήματα 2ο (24/2/2016)
Γεγονότα από τον 13ο αιώνα έως τον 18ο αιώνα.
Οι σχέσεις Βενετίας – Βυζαντίου παίρνουν άλλη τροπή.
Αρχές 10ου αιώνα: η Βενετία ανήκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Η σχέση αυτή όμως αρχίζει να ανατρέπεται.
Χρυσόβουλο 992: ανοίγει ο εμπορικός δρόμος για το βενετικό στόλο στη
Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Χρυσόβουλο 1082: παραχώρηση σημαντικών εμπορικών προνομίων μέσω
διπλωματίας. Διεισδύει στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Η Βενετία δημιουργεί μια πρώιμη αποικία στην Ανατολική Μεσόγειο. Είχε
επιλέξει έναν άγιο – προστάτη ευαγγελιστή, τον Άγιο Μάρκο.
Ο Δόγης της Βενετίας προσεγγίζει τον Αυτοκράτορα και λαμβάνει προνόμια.
Τα προνόμια αποτελούν πρελούδιο όσων θα ακολουθήσουν.
Έχουν προνομιακή μεταχείριση κατά την είσοδο των πλοίων τους στο
Βυζάντιο. Ο Λογοθέτης του Δρόμου εισπράττει το φόρο που είναι μικρός.
Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός εγκαθιστά τους Βενετούς στην Αυτοκρατορία.
Είναι η αρχή τους τέλους για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Δίνονται τίτλοι στον Δόγη, ετήσια χορηγία και στο Δόγη και στην Παπική
Εκκλησία καθώς και εμπορικά προνόμια.
Ασκούν το εμπόριο στα λιμάνια της Αυτοκρατορίας χωρίς φόρο (οι
Βυζαντινοί πληρώνουν 10%).
Παραχωρούνται αποθήκες, εργαστήρια και αποβάθρες στους Βενετούς.
Από τη μεριά τους, οι Βενετοί υπόσχονται στρατιωτική βοήθεια στην
Αυτοκρατορία αλλά και ότι δεν θα συνάψουν συμφωνία με τους αντιπάλους
της Αυτοκρατορίας.
Συγκρότηση βενετικής παροικίας στην καρδιά της Αυτοκρατορίας.
1082: σημαντικό έτος – σταθμός, διότι ανοίγουν οι πύλες με αξιώσεις για
την οικονομική διείσδυση της Βενετίας.
Χρυσόβουλο 1111: παραχώρηση εμπορικών προνομίων στην Πίζα.
Χρυσόβουλο 1126: ανανέωση εμπορικών προνομίων και νέες παραχωρήσεις
μετά τον αρχικό δισταγμό.
Δυσανασχετούν οι Βενετοί με τα προνόμια στους Πιζάνους.
Οι Βενετοί λεηλατούν νησιά και λιμάνια.
Η Αυτοκρατορία δεν μπορεί να απαλλαγεί από την παρουσία των Βενετών
εμπόρων.
Χρυσόβουλο 1148: επεκτείνονται τα όρια της βενετικής συνοικίας στην
Κωνσταντινούπολη. Εμπορικές συμφωνίες με Γένοβα και Πίζα.
Χρυσόβουλο 1170: εμπορικά προνόμια στη Γένοβα.
1171: εμπόδια στη Βενετία. Θανάτωση αρκετών Βενετών. Σύλληψη του
μελλοντικού Δόγη Ερρίκο Dandolo.
1179: συμφωνία Βυζαντίου – Βενετίας και αποζημιώσεις.
Η μεγαλύτερη ανταγωνίστρια δύναμη της Βενετίας στην Ανατολή είναι η
Γένοβα.
Τα σύνορα της παροικίας των Γενουατών βρίσκονται δίπλα στις άλλες δύο
δυνάμεις.
Ο Dandolo ήταν Δόγης της Δ’ Σταυροφορίας. Είχε μένος προς την
Αυτοκρατορία επειδή λέγεται ότι τυφλώθηκε στα επεισόδια του 1171
(μολονότι ήταν 90 ετών).
Αρχίζει μια αποψίλωση της Βενετικής οικονομίας όχι προς όφελος της
Αυτοκρατορίας.
1182: επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη κατά των Δυτικών ως συνέπεια της
φιλοδυτικής πολιτικής του Αυτοκράτορα.
1183: συμφωνία Αυτοκράτορα και Βενετών. Νέα άνθιση στο βενετικό
εμπόριο.

Τα τελευταία Χρυσόβουλα:
1187: επικύρωση προνομίων με την υποχρέωση η Βενετία να μην συνάπτει
συμμαχίες κατά του Βυζαντίου.
1189
1198: οι Βενετοί είναι ισότιμοι με τον Αυτοκράτορα. Κατοχυρώνουν τα
προνόμια.

Γιατί η Βενετία πρωταγωνίστησε στην Δ’ Σταυροφορία;

Το 1182 ναι μεν έχουμε ανανέωση των προνομίων αλλά η θέση του
Βυζαντίου είναι επισφαλής και η Βενετία ήθελε την ίδρυση ενός δικού της
κράτους.

Σταυροφορίες: γεγονότα πολύπλοκα και σύνθετα.

Α) συνδέονται με την παράδοση (θρησκευτικό προσκύνημα)
Β) ο 11ος αιώνας: τα ταξίδια προς τους Αγίους Τόπους οργανώνονται
διαφορετικά (ομάδες προσκυνητών).

Αιτίες
1) αύξηση πληθυσμού στη Δυτική Ευρώπη
2) ανάγκη εκτόνωσης της επιθετικότητας εκτός των ευρωπαϊκών εδαφών
μέσω του Παπισμού για εξάπλωση της επιρροής του στη Χριστιανική
Ανατολή (ισχυροποιημένος ο Παπισμός την εποχή εκείνη).

Συνέπειες των Σταυροφοριών στο δυτικό κόσμο

Οι μόνες ευνοημένες από το κίνημα ήταν οι ιταλικές πόλεις – κράτη. Τους
δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουν εμπορικά δίκτυα.

Οι αιτίες της Δ’ Σταυροφορίας

Α) οικονομική ανάπτυξη της Δύσης
Β) επέκταση της ευρωπαϊκής οικονομίας στην Ανατολή
Γ)ανάγκη πολιτικής επικράτησης στο Βυζαντινό Κράτος
Δ) το αντιδυτικό μένος δημιουργεί την ανάγκη αυτής της επικράτησης και
της αντικατάστασής του
Η Δ’ Σταυροφορία ήταν έργο της φεουδαρχικής αριστοκρατίας.

Οι πρωτεργάτες της Δ’ Σταυροφορίας

Πάπας Ιννοκέντιος
Μαρκήσιος Βονιφάτιος Μομφερρατικός
Κόμης Βαλδουίνος της Φλάνδρας
Ευγενής Γοδεφρείδος Βιλλεραδουίνος
Δόγης Ερρίκο Dandolo

Βενετία
Προτεραιότητά της η ενίσχυση της ναυτικής δύναμης.
Αδυναμία οργάνωσης ευρείας έκτασης στρατιωτικών ενεργειών.
Η Δ’ Σταυροφορία οδήγησε σε μια νέα φάση τη βενετική ιστορία.
Υπάρχει η άποψη ότι η Βενετία συμμετείχε τυχαία στη Δ’ Σταυροφορία. Η
άποψη αυτή είναι λανθασμένη, η Βενετία συμμετείχε συνειδητά:
Α) ανάγκη κάλυψης βορειοανατολικής Μεσογείου τη στιγμή που θα έβαλαν
τα νοτιοανατολικά
Β) η ανανέωση προνομίων δεν αφορούσε μόνο τη Βενετία αλλά όλες τις
ανταγωνιστικές πόλεις
Γ) η προηγούμενη επιθετική συμπεριφορά δεν έδινε εχέγγυα για το μέλλον

Οι Βενετοί, οι Σταυροφόροι και τα 85.000 μάρκα

Οι Σταυροφόροι θα ακολουθούσαν το θαλάσσιο δρόμο. Τόπος συγκέντρωσης
ήταν η Βενετία. Θα μαζεύονταν περίπου 35.000 Σταυροφόροι. Θα φρόντιζαν
οι Βενετοί τη συντήρησή τους και γι’ αυτό θα λάμβαναν 85.000 μάρκα. Δεν
μπόρεσε να συγκεντρωθεί το ποσό, ούτε μαζεύτηκαν τόσοι Σταυροφόροι. Ο
Δόγης Dandolo κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί το ποσό.
Υπήρξε πολιτική συμφωνία μεταξύ των Σταυροφόρων και των Βενετών. Η
Βενετία συμφωνεί να ενισχύσει στρατιωτικά τη Σταυροφορία. Θα πάρει
λάφυρα και ζήτησε ποσοστό εδαφών ως αντάλλαγμα.

Ο κόλπος της Αδριατικής δεν επιτρέπει την ύπαρξη άλλης εμπορικής

δύναμης.
Η πόλη Ζάρα ήταν μια ναυτική δύναμη – ανταγωνιστική προς τη Βενετία.
Η Ζάρα δεν δείχνει νομιμοφροσύνη και η Βενετία ζητά από τους
Σταυροφόρους να πάνε προς τη Ζάρα και να την κάνουν λιγότερο επιθετική.

Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Δυναστεία Αγγέλων.
Αυτοκράτορας ο Ισαάκιος Β’.
1195: φυλάκιση με το γιο του και μελλοντικό αυτοκράτορα Αλέξιο Δ’.
1204: πολιορκία Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και τους
Βενετούς.
200.000 το ποσό για την αποφυλάκιση του Ισαάκιου Β’.
Αποκατάστασή του στο θρόνο και μετά του γιου του, Αλέξιου Δ’.
Εκτέλεση αυτοκράτορα μετά από εξέγερση του λαού.
Αυτοκράτορας ο Αλέξιος Δ’.
Απρίλιος 1204: Άλωση Κωνσταντινούπολης.
Οι Βενετοί από τη λαφυραγώγηση αποκτούν λάφυρα περισσότερο για
διακόσμηση και να δώσουν αίγλη στη χώρα τους, όπως τα Άλογα του Αγίου
Μάρκου.

Partitio terrarium imperii Romaniae: θεωρητικό κείμενο της διανομής της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Η Αυτοκρατορία διανέμεται σε έξι κλήρους: από δύο λαμβάνει ο Λατίνος
Αυτοκράτορας, οι Σταυροφόροι και οι Βενετοί (2/6 της Αυτοκρατορίας και
3/8 της Κωνσταντινούπολης).
Οι Βενετοί έλαβαν περιοχές με πρόσβαση στη θάλασσα (από την Πίνδο και
ανατολικά, από το Αίγιο ως τη Λακωνία, Νησιά του Ιονίου. Επιδιώκει να
κατακτήσει λιμάνια και σταθμούς.
1204 – 1215: κατέχει την Κέρκυρα.
Μεθώνη και Κορώνη: ήταν «τα μάτια και τα αυτιά της Βενετίας στην
Ανατολή». Βρίσκονται σε σημαντική θέση. Είναι πειρατότοποι και πρέπει
να καθαριστούν. Γίνονται εμπορικοί σταθμοί έως το 16ο αιώνα.

1204: πώληση της Κρήτης στους Βενετούς από το Βονιφάτιο Μοφμερρατικό

(βασιλιά της Θεσσαλονίκης). Η αγορά έγινε με εικονικό τρόπο από τη
Βενετία. Η κυριαρχία δεν είναι απλή υπόθεση, διότι κυριαρχείται από
Γενουάτες. Οι Βενετοί εγκαθίστανται το 1211. 10.000 μάρκα ήταν η τιμή
της αγοράς.

Τρεις κυριαρχίες: Βυζαντινή, Λατινική, Οθωμανική.

1204 – 1354: Βυζαντινή Αυτοκρατορία και δυτικές κυριαρχίες.
1354 – 1453: Βυζαντινή Αυτοκρατορία και δυτικές κυριαρχίες και
Οθωμανική Αυτοκρατορία.
1453 – 1797: Οθωμανική Αυτοκρατορία – Βενετία (– δυτικές κυριαρχίες
έως το 16ο αιώνα).

Τρόποι κυριαρχίας:
Α) κατάκτηση
Β) παραχώρηση δικαίου σε Βενετούς πατρικίους με υποτέλεια σε Βενετία
Γ) οικειοθελής προσχώρηση στη βενετική επικράτεια (1386: Κέρκυρα).
Η Βενετία δεν μπορούσε να υποστηρίξει στρατιωτική επέμβαση.

Α’ Φάση Βενετικής Κυριαρχίας [1204 – μέσα 14ου αιώνα (περ.)]

Η καλύτερη φάση της Βενετίας (κατά μερικούς).
Περιλαμβάνει: Μεθώνη, Κορώνη, Κρήτη.

Β’ Φάση Βενετικής Κυριαρχίας (μέσα 14ου αιώνα – 1453)

Ιμπεριαλιστική φάση Βενετίας.
Εδαφική επέκταση, δίλημμα γηγενών πληθυσμών.
1366: ενσωμάτωση Κυθήρων στη βενετική επικράτεια.
1386: προσχώρηση Κέρκυρας (μετά από συμφωνία υπό το βάρος της
Οθωμανικής επέκτασης).
1389 – 1394: ενσωμάτωση Ναυπλίου και Άργους (το Άργος ήταν υπό τον
έλεγχο του αστικού κέντρου του Ναυπλίου. Ήταν σημαντικό κέντρο, είχε
12.000 κατοίκους).
1390: παραχώρηση της Εύβοιας, της Τήνου και της Μυκόνου μετά το
θάνατο του Ghisi (ήταν πατρίκιος, με δικά του μέσα είχε κατακτήσει τις
περιοχές. Πέθανε χωρίς απογόνους γι’ αυτό πέρασαν στους Βενετούς, λόγω
νόμου). Η Εύβοια με κέντρο τη Χαλκίδα (Νεγκρεπόντε) αποτελούσε
διαμετακομιστικό σταθμό. Περνάνε οι νηοπομπές και πάνε προς τη Βενετία
από την Κωνσταντινούπολη.
1401: ενσωμάτωση Πάργας.
1407: ενσωμάτωση Ναυπάκτου.
1408 – 1419: βενετική κυριαρχία στην Πάτρα.
1421: ενσωμάτωση Ναβαρίνου.
1423 – 1430: η Θεσσαλονίκη υπό βενετική κυριαρχία.
1451: ενσωμάτωση Αίγινας.
Η απώλεια της Θεσσαλονίκης είναι η αρχή της παρακμής της Βενετίας
(άποψη πολλών ιστορικών).

Γ’ Φάση Βενετικής Κυριαρχίας (1453 – 1797)

1453: οι Βενετοί είναι έμποροι.
1454: Συνθήκη με Σουλτάνο. α) ανασύσταση βενετικής κοινότητας στην
Κωνσταντινούπολη με επικεφαλής τον Βάιλο, β) ελεύθερη διακίνηση
Βενετών και διεξαγωγή εμπορίου στην Οθωμανική επικράτεια, γ) καταβολή
φόρου 2% για κάθε ολοκληρωμένη συναλλαγή (πριν δεν κατέβαλαν φόρο).

Εδαφικές προσαρτήσεις μετά την άλωση:

1454: Βόρειες Σποράδες
1463: Μονεμβασιά

Η διαμόρφωση του βενετικού συνόρου στην Ανατολή, σε μεγάλο βαθμό,

είναι συνέπεια των επτά Βενετο – Τουρκικών Πολέμων.
Ως συνέπεια, αυξομειώνεται το κράτος της Βενετίας στην Ανατολή.

Α’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1463 – 1479)

Απώλεια Εύβοιας – περνά στους Οθωμανούς.
Η Βενετία πρέπει να καταθέσει 100.000 για δύο χρόνια και 10.000 δουκάτα
ως έκτακτο δασμό για τις εμπορικές συναλλαγές.
Βελτίωση των όρων λίγα χρόνια αργότερα.

1484: ενσωμάτωση Ζακύνθου στη βενετική επικράτεια.

1489: παραχώρηση της Κύπρου από την τελευταία βασίλισσά της, Κατερίνα
Κορνάρο, που παίρνει φέουδα στην Ιταλία.

Β’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1499 – 1503)

Απώλεια Μεθώνης, Κορώνης, Ναβαρίνου και Ναυπάκτου .
Απόδοση της Κεφαλλονιάς και της Ιθάκης στους Βενετούς.
Πρώτη ολοκληρωτική απώλεια των εμπορικών σταθμών της στην ελληνική
χερσόνησο.
Την περίοδο αυτή κλείνει ένα κύκλος για τη Βενετία.
Η Κεφαλονιά και η Ζάκυνθος θα έχουν το ρόλο της Μεθώνης και της
Κορώνης.
Οι κάτοικοι των κατακτημένων νήσων μετακινούνται.

1509 – 1527: αγροτικές ταραχές στην Κρήτη.

Εξέγερση του Γεωργίου Γανδανολέου – Λυσσογιώργη.
1522: πολιορκία και άλωση της Ρόδου των Ιωαννίτων Ιπποτών από τους
Οθωμανούς.

Γ’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1537 – 1540)

Απώλειες: Μονεμβασιά, Ναύπλιο, Βόρειες Σποράδες, Αίγινα.
Οι περιοχές αυτές περνούν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
500 δουκάτα το χρόνο για την κυριαρχία στην Ζάκυνθο θα πληρώνει η
Βενετία.
Καταβολή 300.000 δουκάτων στο Σουλτάνο ως πολεμική αποζημίωση.
Η Βενετία αποκτά το Βουρθωτό.
«ταξίδι προσφύγων»: ακολουθούν τις διαδρομές των προηγούμενων
κυριάρχων (Βενετών).

1537 – 1566: κατάλυση λατινικών κυριαρχιών στο Αιγαίο.

1566: κατάληψη Γενουατικής Χίου από Οθωμανούς.
Η Γένουα αποκτά αποικίες στο Αιγαίο και την Ανατολή.
Τις εκμεταλλεύεται με άλλον τρόπο (μέσω εταιρειών).

Δ’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1570 – 1573)

Ναυμαχία Ναυπάκτου (καταστροφή του στόλου των Οθωμανών αλλά
γρήγορη αποκατάστασή του).
Απώλεια Κύπρου (σημαντικός εμπορικός σταθμός).
Το πρώτο μεγάλο τραύμα της Βενετίας (περισσότερο για το γόητρό της).

Ακολουθεί μια περίοδος περίπου εβδομήντα πέντε ετών ειρήνης.

Η Βενετία προσπαθεί να επανέλθει δυναμικά στο εμπόριο ως μια
περιφερειακή εμπορική δύναμη.

Κρητικός Πόλεμος (1645 – 1669)

Απώλεια Κρήτης (σε σύντομο διάστημα πέφτει όλο το νησί).
1645: πτώση Χανιών.
1646: κατάληψη Ρεθύμνου.
1648 – 1669: πολιορκία Χάνδακα (Ηράκλειο).
Στρατηγός ήταν ο Μοροζίνι (ήταν και Δόγης). Υπέγραψε συμφωνία, κράτησε
τη Σπιναλόγκα, τη Σούδα και τη Γραμβούσα ως στρατιωτικά κέντρα.
Όλα τα αρχεία της βενετικής διοίκησης θα φορτώνονταν σε καράβια και θα
πήγαιναν στη Βενετία, διότι ήλπιζαν ότι θα την κατακτούσαν ξανά.
Οι αγροτικοί πληθυσμοί τάσσονται υπέρ του νέου κυριάρχου.
Η Βενετία χάνει χρήματα και πατρικίους. Βγαίνει τραυματισμένη.
ΣΤ’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1684 – 1699)
Ένταξη της Λευκάδας στη βενετική επικράτεια.
Δεύτερη Βενετοκρατία στην Πελοπόννησο.
Αρχιστράτηγος ο Μοροζίνι (ο Πελοποννήσιος όπως τον αποκαλούσαν επειδή
πέθανε στην Πελοπόννησο).
Το ονομάζουν Βασίλειο του Μοριά.

Ζ’ Βενετο – Τουρκικός Πόλεμος (1714 – 1718)

Παράδοση Πελοποννήσου και Τήνου στους Οθωμανούς (Συνθήκη του
Πασάροβιτς).

1797: Κατάλυση της βενετικής πολιτείας από τα στρατεύματα του

Ναπολέοντα.
Κατάκτηση της πόλης των τεναγών.
Κατάκτηση των Ιονίων Νήσων και των ηπειρωτικών τους εξαρτημάτων από
τους Γάλλους (Πάργα, Βόνιτσα, Πρέβεζα).
Κατάκτηση Κυθήρων από τους Γάλλους.

Την Κρήτη την ήθελαν για την ξυλεία και τα προϊόντα της και όχι τόσο για
εμπορικό σταθμό γιατί η πρόσβαση προς το νησί ή προς άλλα μέρη ήταν
δύσκολη.