Cirkelbaan en gravitatiekracht

Samenvatting
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Zonnestelsel

•In ons zonnestelsel draaien de planeten in een baan rond de zon, en draaien de manen in een baan rond hun planeet.
•De baan van de planeten en manen is een ellipsbaan die maar heel weinig afwijkt van een cirkelbaan.

Ellipsbaan
Figuur 1
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Eenparige cirkelbeweging
•De planeten en manen in ons zonnestelsel voeren
bij benadering een eenparige cirkelbeweging uit.
•Een eenparige cirkelbeweging is een cirkelbeweging
met een baansnelheid die steeds even groot is.
•De richting van de baansnelheid is volgens de raaklijn
aan de cirkel.
•Bij een eenparige cirkelbeweging wordt het verband
tussen baansnelheid , baanstraal en omlooptijd
gegeven door:

De baansnelheid
verandert voortdurend
van richting.
Figuur 2
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Eenparige cirkelbeweging

•Voor een eenparige cirkelbeweging is een naar het

middelpunt van de cirkelbaan gerichte kracht nodig:
de middelpuntzoekende kracht.
•De grootte van de benodigde middelpuntzoekende
kracht hangt af van de massa ,
de baansnelheid en de baanstraal :

Voor een eenparige

cirkelbeweging is een
middelpuntzoekende
kracht nodig.
Figuur 3
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Gravitatiekracht

•Bij de cirkelbeweging van planeten rond de zon en

van manen rond een planeet werkt de
gravitatiekracht als middelpuntzoekende kracht.
•De gravitatiekrachten die twee voorwerpen op
elkaar uitoefenen zijn even groot en
tegengesteld gericht langs de verbindingslijn
tussen de middelpunten van de voorwerpen.
•De grootte van de gravitatiekracht hangt af
van de massa’s en van de voorwerpen
en hun onderlinge afstand :
De gravitatiekracht werkt
In deze formule is de gravitatieconstante. als middelpuntzoekende
kracht.
Figuur 4

De gravitatiekrachten
die twee voorwerpen op
elkaar uitoefenen zijn
even groot en
tegengesteld gericht.
Figuur 5
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Valversnelling

•Het aan elkaar gelijkstellen van de formules voor

de zwaartekracht en de gravitatiekracht levert
het verband tussen de valversnelling aan
het oppervlak en de massa en straal
van een planeet of maan:

•Deze formule hoef je niet te kennen:

als je deze formule nodig hebt, kun je
hem eenvoudig afleiden.

De gravitatiekracht is de
zwaartekracht.
Figuur 6
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Baansnelheid

•Het aan elkaar gelijkstellen van de formules voor

de middelpuntzoekende kracht en de gravitatiekracht
levert het verband tussen baanstraal en baan-
snelheid van planeten rond de zon met massa :

•Deze formule hoef je niet te kennen: als je deze

formule nodig hebt, kun je hem eenvoudig afleiden.
•De formule geldt ook voor de beweging van manen
rond hun planeet, maar dan is de massa van de planeet.

De gravitatiekracht werkt
als middelpuntzoekende
kracht.
Figuur 7

De baansnelheid van
de planeten in ons
zonnestelsel is
omgekeerd evenredig
met de wortel uit de
baanstraal .

Figuur 8
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Geostationaire baan

•Een satelliet in een geostationaire baan staat stil ten opzichte van het aardoppervlak.
•De omlooptijd van een satelliet in een geostationaire baan is gelijk aan de tijd waarin de aarde eenmaal rond zijn draai-as draait
(zo’n uur). Dat is het geval bij een baanstraal van zo’n km.
•Het baanvlak van de satelliet staat loodrecht op de draai-as van de aarde.

Geostationaire baan
Figuur 9
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Gravitatie-energie

•Een voorwerp onder invloed van de gravitatiekracht heeft gravitatie-energie.

•De gravitatie-energie is gelijk aan de arbeid die de gravitatiekracht verricht tijdens het vallen naar het oppervlak van een
hemellichaam.
•Het nulpunt van de gravitatie-energie is gekozen op een oneindig grote afstand van het hemellichaam, en daardoor is de
gravitatie-energie altijd negatief.
•De grootte van de gravitatie-energie hangt af van de massa’s en van de voorwerpen en hun onderlinge afstand :

In deze formule is de gravitatieconstante.

De arbeid van de
gravitatiekracht is te
bepalen uit het -
diagram

Het nulpunt van de

gravitatie-energie ligt op
een oneindig grote afstand
 Zonnestelsel
10 Cirkelbaan en gravitatiekracht | vwo | Samenvatting

Ontsnappingssnelheid

•De snelheid die een voorwerp aan het oppervlak van een hemellichaam moet krijgen om aan de gravitatiekracht te
ontsnappen (dus: om tot op een oneindige grote afstand van het hemellichaam te komen) is de ontsnappingssnelheid.
•De grootte van de ontsnappingssnelheid hangt af van de massa en de straal van het hemellichaam:

In deze formule is de gravitatieconstante.

•Deze formule hoef je niet te kennen: als je deze formule nodig hebt, kun je hem eenvoudig afleiden uit de wet van behoud
van mechanische energie.

De formule voor volgt uit

de wet van behoud van
mechanische energie, met
op een oneindig grote
afstand
Figuur 12