İLETİŞİM FAKÜLTESİ

RADYO, TELEVİZYON VE
SİNEMA BÖLÜMÜ

RTS227 – Sinematografi

Arş. Gör. Dr. Murat ŞAHİN

 Kurgu 2

RTS227 – Sinematografi

Hafta-11
Kurgu
• Filmin iki parçasını bir araya getirmenin iki yolu vardır:
– Üst üste binebilirler (bindirme, zincirleme, çoklu görüntü)
– ya da uç uca eklenebilirler. Görüntüler açısından ikinci alternatif
neredeyse tek belirleyicidir.

• Genel bir ifade ile kurgu üç değişik biçimde kullanılır.

– Temel anlamını sürdürürken bunun yanı sıra özgül kullanımları
da olmuştur: “Bitişik iki çekimin anlamından üçüncü bir anlamın
çıktığı diyalektik süreç” ve “Bir dizi çekimin kısa bir zaman dilimi
içinde çok enformasyon iletmek için bir araya getirildiği süreç”.
Kurgu
• Hollywood sinemasının amacı, görülmeyen ve farkına
varılmayan kurguydu (invisible cutting).
• Atlama da (jump) ölü zamanı sıkıştırmak için kullanılan
bir araçtı. Hollywood gramerinin yasaları, fazla ölü
zamanın akıcılaştırılmasında ısrar eder.
• Öte yandan modern stil, daha fazla serbestliğe olanak
tanır. Örneğin Godard, À bout de souffle/Serseri
Aşıklar’da (1959) orta-plân atlamalı kesmeler kullanır ve
bu gramer dışı inşa tarzı atlamaların ritmik etki için kabul
görmesini sağlamıştır. Tek bir çekimden kurgulanan
atlama, bir dizi hızlı zincirleme ile akıcı hale getirilir.
Kurgu Tarihi
• https://www.youtube.com/watch?v=Xr-N3f
So62w
Kurgu
• Kurgunun ritmik değeri en iyi biçimde sahnedeki ilginin iki özne
arasındaki (çoğunlukla takip sahnelerinde) çekimlerin kısa sürelerle
yer değiştirilerek yükseltildiği ve zirveye çıkarıldığı “hızlı kurgu”
kodunda görülür.
• Bununla birlikte kurgu, yalnızca bir sahne içindeki çekimler arasında
bir devamlılık yaratmak için değil, aynı zamanda bir filmin zaman
hattını kurmak için de kullanılır: “Koşut (paralel) kurgu” yönetmene,
birbiriyle ilişkili olsun ya da olmasın iki öykü arasında yer değiştirme
yapma, ikisi arasında almaşık-kurguyu gerçekleştirme olanağı
sağladı. (Hızlı kurgu, koşut kurgunun özel bir tipidir.)
• “Karışık” kurgu, bir sekansın zamandizine dikkat edilmeksizin
anlatılmasına izin verir: Bir aksiyon tekrarlanabilir, çekimler sırasız
kurgulanabilir. Kurgu kodlarının bu uzantılarının her biri, kurgunun
kendi içindeki zamandizinden başka bir şeyin yaratımına yönelir.
Görüntü Kurgusu Kuralları
• Kesintisizlik
• Açı – Karşı Açı
• 180 derece kuralı (Aks Çizgisi)
• 30 derece kuralı
• Bakış uyumu
• Giriş çekimi
• Ara çekim
Görüntü Kurgusu Kuralları
Kesintisizlik
• Görüntüde devamlılığı sağlamak ve kesme noktalarını
gizlemek, bir kurgu becerisidir. Görüntü, eylemi kayıt
ediyormuşçasına, ileriye doğru doğrusal ve kronolojik bir
çizgide ilerleyen kurgu üslubuna “devamlılık kurgusu”
(continuity editing) veya “kesintisizlik kurgusu” adı verilir.
Gerçeklik yanılsamasına sebep olduğu için “görünmeyen
kurgu” olarak da adlandırılır.
• Bir dramatik yapımda uyulması gereken dört farklı devamlılık
durumu vardır:
– İçerik devamlılığı,
– hareket devamlılığı,
– konumda devamlılık
– zamanda devamlılık
Görüntü Kurgusu Kuralları
Açı – Karşı Açı
• Açı-karşı açı veya diğer adıyla çekim-karşı çekim (shot-
reverse shot) tekniği, görüntüdeki kişiler arasında
konuşmalarının mantığına göre gidip gelen kurgu
örüntüsüdür. Hollywood filmlerinde genellikle ikili
(diyalog) çekimlerini daha iyi anlatmak için kendiliğinden
geliştirilmiş bir tekniktir. Konuşan ya da çerçeve dışına
bakan karakterin göründüğü çekimden sonra bu
karakterin konuştuğu kişinin ya da baktığı yerin
gösterilmesidir. Karakterden, karakterin baktığına kesme
yapılır. Böylece seyirci kendisini sahnenin tam ortasında
gibi hisseder ve kurmaca evrenine dâhil olur.
Açı – Karşı Açı
Görüntü Kurgusu Kuralları
180 derece kuralı (Aks Çizgisi)
• Eylemi filme alırken kameranın hayali bir çizginin
etrafındaki 180 derecelik (180°) yarım dairenin dışına
çıkmamasını öngören kuraldır. Görüntülenen canlı
varlıklar veya taşıtların hareket yönüne paralel geçen
hayali bir çizgi çekilir ve kameralar bu çizginin sadece bir
tarafında çekim yaparlar. 180 derece kuralı, hareketin
yönü ve kişilerin konumları konusunda seyircinin
kafasının karışmaması için elzem bir kuraldır. Bu kural,
çerçeve içindeki kişilerin konumlarının devamlılığını ve
ekran içindeki yönlerin devamlılığı garantiye alır, ayrıca
gözle takibi kolaylaştırır.
180 derece kuralı (Aks Çizgisi)
• https://www.youtube.com/watch?v=iW0bK
UfvH2c
180 derece kuralı (Aks Çizgisi)
Görüntü Kurgusu Kuralları
30 derece kuralı
• Çekim alanına aynı noktadan bakan iki
kamera ya birbirine en az 30 derece
mesafeyle çekim yapmalı, ya da birinin
genel çekim yaptığı durumda diğeri detay
çekim almalıdır.
30 derece kuralı
30 derece kuralı
Görüntü Kurgusu Kuralları
Bakış uyumu
• İlk planda çerçeve dışına yönelen bir bakışın, ikinci
planda ise bakılan şeyin gösterilmesi, kurgu dilinde
“bakış uyumu” (eye-line match) olarak adlandırılır.
Oyuncu çerçeve dışına ve yukarıya doğru baktıktan
sonra bir duvar saatine kesme yapılması gibi. Aralarında
bakış uyumu olan çekimlerin bu yolla peş peşe
eklenmesi, karakter ve nesneler arasındaki mekânsal
ilişkilerin diğer çekimlerle tutarlığını ve devamlılığı
sağlama açısından önemlidir.
Görüntü Kurgusu Kuralları
Giriş çekimi
• Seyirciyi yeni bir sahneye götürmek, onu hiç tanımadığı
insanların toplantısına götürmek gibidir. Yeni bir sahneye
geçildiğinde hem bu yeni kişiler, hem de mekân seyirciye
tanıtılmalıdır. Sahneyi boyutu, şekli ve içindekilerle
birlikte seyirciye tanıtan bu genel çekime “giriş çekimi”
(establishing shot) adı verilir. Bu çekimde film için önemli
olan mekânın tamamı ve ana karakterlerin bu mekân ile
ilişkisi tanıtılır. Sahne daha sonra yakın çekimlerle
devam eder.
Görüntü Kurgusu Kuralları
Ara çekim
• Yönetmenin elinde, komşu iki kadrın rahat bir
şekilde kurgulanmasını sağlayan bir yöntemdir.
“ara çekim”, “örtücü kesme” veya “koruma/telafi
çekimi” diye de adlandırılan bu ara çekim
İngilizcede “cut-away” adıyla bilinir. Çekimde
yapılmış hatalardan dolayı birbirine
bağlanamayan çekimlerin arasına konarak
çekim hatasını örtmeyi sağlar.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

• Atlamalı Kesme (jump cut)

• Eşlemeli Kesme (match cut)
• Çapraz Kesme (cross cut)
• Ani Pan (whip pan)
• Uzun Çekim (long take)
• Kısa Kesme (flashes)
• Kesme Geciktirmesi (suspense time)
• Parça (subliminal cut)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

• Montaj Sekans (montage sequences)

• Yinelemeli Kurgu (overlapping editing)
• Geriye Dönüş (flashback)
• İleriye Sıçrama (flash-forward)
• Geriye Gidiş (reverse)
• Geriye Oynatım (backward motion)
• Ağır Çekim (slow motion)
• Akan Çekim (flow motion)
• Hızlı Çekim (fast motion)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Atlamalı Kesme (jump cut)

• “Atlama” veya “sıçrama” adıyla da bilinir. Tek seferde çekilmiş
bir sahnenin içinden bazı bölümlerin kesilerek kalan kısımların
birleştirilmesidir, yani aynı plan içerisinde yapılan kesmedir.
Sessiz sinema döneminden bu yana kullanılagelen bu kesme
türü, filmin zaman akışını bozar, görüntüler arasındaki
devamlılığı zedeler.
• Bu yöntemde, örneğin, yolun sonundan kameraya doğru
yürüyen bir kişi kesintisiz olarak, kamera hareketi olmadan
çekimlenir; kurguda, çekimin ortalarından bir kısmı atılarak
adamın yolun sonundaki görüntüsünden bir anda, kamera
önüne yaklaşmış görüntüsüne geçilebilir.
Atlamalı Kesme (jump cut)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Eşlemeli Kesme (match cut)

• Bir sahneden diğerine görsel ya da içerik
bakımından birbirine benzeyen ögeler
arasında kesme yaparak geçmektir.
Eşlemeli Kesme (match cut)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Çapraz Kesme (cross cut)

• Aynı anda birbirinden farklı mekânlarda cereyan eden iki
veya daha fazla olay arasında kesmelerle gidip gelmek
şeklinde bir kurgu biçimidir. “Almaşık kurgu” veya
“paralel kurgu” da denir. İngilizcede ise “cross cut”
“crosscutting”, “intercutting”, “parallel editing” gibi
isimlerle bilinir.
Çapraz Kesme (cross cut)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Ani Pan (whip pan)

• Kamerayla sağa veya sola doğru aşırı hızlı
bir dönüş yaparak bir başka ortama geçiş
yapılmasıdır. “Yıldırım geçiş” “swish pan”,
“flash pan”, “whip pan” adlarıyla da bilinir
Ani Pan (whip pan)
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Uzun Çekim (long take)

• “Plan-sekans” veya “sekans çekimi” olarak
da adlandırılan bu yöntem, kamera
kapatılmadan uzun süreli yapılan çekimleri
anlatır.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Kısa Kesme (flashes)

• Türkçede “kesme patlaması” ya da “hızlı kesme”
olarak da adlandırılan bu kurgu tekniği,
İngilizcede “short-cut” “quick cutting” “fast
cutting” ve “flashes”; Fransızca da ise “montage
rapide” isimleriyle bilinir. Ayzenştayn ise bu
tekniğe “çarpıcı kurgu” (montage of attractions)
adını verir. Hızlı kesme, çok kısa kesilmiş
çekimlerin birbirine eklenmesiyle oluşturulmuş
film parçasıdır.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Kesme Geciktirmesi (suspense time)

• Seyircinin aklında oluşturulan soruya yanıt
verecek çekimi hemen göstermeyip
seyirciyi bekleterek merakı ve gerilimi
arttırmayı amaçlayan kurgu tekniği.
Diğerine Kesme – other cut
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Parça (subliminal cut)

• Bir çekimin arasına bir veya birkaç karelik bir
görüntünün yerleştirilmesidir. “25. kare” olarak
da adlandırılır. Bu teknik seyircinin bilinçaltında
bir etkiye sebep olmayı amaçladığı için araya
giren bu parçanın bilinç düzeyinde fark edilmesi
gerekmez.
Action cut
Harekette kesme
J cut – L cut
J cut – L cut
J cut – L cut
J cut – L cut
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Montaj Sekans (montage sequences)

• Zamanın geçişini ya da bir olayın aşamalarını
anlatmak için kullanılan bir tekniktir. Filmin içinde
önemli yer tutmayan veya detaylı gösterilmesi
gerekmeyen, ama çıkartılması da eksikliğe
sebep olan sahneler montaj sekans tekniğiyle,
hızlı kesmelerle ve peş peşe sunulabilir.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Yinelemeli Kurgu (overlapping editing)

• Filmdeki önemli bir anın, farklı kamera açılarıyla
çekilmiş halinin peşpeşe gösterilmesiyle
olduğundan daha uzun sürede gösterilmesidir.
Böylece o olay vurgulanmış olur.
Paralel kesme
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Geriye Dönüş (flashback)

• Filmin zaman içinde ileriye doğru gidişini bozarak geçmiş
bir zamana geri dönmektir. Bu geriye dönüş, dramatik
etki oluşturmak amacıyla olabileceği gibi hikâye gereği
de olabilir. Geriye dönüşler, karakterlerin bilmediği veya
sözle anlattığında yeterince etkili olmayacak durumları
görüntüyle sergileyebilir, dramada daha önce gösterilmiş
bir olayı yeniden sergileyerek seyirciye hatırlatabilir, ya
da öykünün daha önce gösterilmemiş bir parçasını
gösterebilir. Hatırlamalar, itiraflar ve sorgulamalar, geriye
dönüşün sıklıkla tercih edildiği durumlardır.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

İleriye Sıçrama (flash-forward)

• Filmin öyküsünün geçtiği zamandan daha sonraki bir zamana
gidilmesiyle oluşur. İki türü vardır:
• Uzun bir zaman sonraya sıçrayıp filme o zamandan devam edilebilir.
Sözgelimi film başkahramanın çocukluğuyla başlar, sonra bir ileri
sıçrama ile meslek hayatına atıldığı yıla geçer, filme buradan devam
ederiz.
• Ya da geleceğe gidilip daha sonra ileriye sıçrama anına geri
dönülür. Böylece film karakterlerinin bilmediği gelecek seyirciye
göstererek dramatik etki yaratılabilir. Başka bir amacı da karakterin
geleceğe yönelik düşüncelerini, hayallerini ya da endişelerini
göstermektir.
Geçiş türleri
Geçiş türleri
Geçiş türleri
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Geriye Gidiş (reverse)

• Bu kavramı literatüre Christopher Nolan’ın Akıl
Defteri (Memento) filmi sokmuştur. Tüm filmler,
arada bir geriye dönüşler içerseler de, eninde
sonunda kronolojik olarak ileri doğru akar. Ancak
Akıl Defteri filmi kronolojik olarak ileriden
başlayıp kesintisiz biçimde geçmişe doğru
akmaktadır.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Geriye Oynatım (backward motion)

• Yapılan çekimin geriye doğru oynatılarak
kurgulanmasıdır. Sözgelimi yıkılan bir bina
yeniden oluşur; insanlar geri geri yürür…
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Ağır Çekim (slow motion)

• Aslında doğrusu “yavaşlatılmış hareket” terimidir. Çünkü
çekim olması gereken fps’den daha hızlı yapılıp normal
fps ile oynatıldığında görüntüdeki hareket yavaşlamış
olur. Sözgelimi saniyede 100 kare çekip saniyede 25
kare gösterirseniz, bir saniyede çektiğinizin dörtte birini
gösterebilirsiniz, çekimde 1 saniye tutan yer, gösterimde
4 saniye tutar.
• Bir eylemi vurgulamak ya da seyirciye olağandışı
olduğunu gösterip yabancılaşmasını sağlamak amacıyla
kullanılabilir.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Akan Çekim (flow motion)

• Ağır çekimde çerçevedeki bütün kişilerin, nesnelerin ve
kameranın hareketleri aynı biçimde yavaşlar. Ancak akan
çekimde bu üç unsurdan biri ya da ikisi yavaşken
diğerleri hızlıdır.
• Örnekler: Bir kişi kalabalık bir meydanda sakin dururken
etrafından insanlar, arabalar hızla akar. Tam tersi
insanlar, arabalar normal hızda ilerlerken kahramanımız,
hızla geçer.
Görüntü Kurgusunda Kullanılan Teknikler

Hızlı Çekim (fast motion)

• Burada yavaşlatılmış gösterimin tam tersi söz
konusudur. Kamera saniyede normalden daha az kare
sayısıyla çekim yapar; normal hızda gösterimde görüntü
hızlanmış gibi olur.
• Komik bir etki uyandırabilir. Hareket eden bulutlar gibi
dramatik etki uyandırabilir. Aksiyon sahnelerinin
temposunu ve estetiğini arttırabilir. Bir olayın gelişiminin
tüm aşamalarını atlamadan kısa sürede vermeye de
yarayabilir (bir çiçeğin açması gibi).
Hızlı Çekim (fast motion)
Klasik Anlatı Kurgusu / Görünmeyen Kurgu /
Öykünmeci Kurgu
Devamlılığa Dayalı Kurgu
• Kaydırmalı ve uzun süreli çekimler dışında, bir filmdeki
çekimler ötekilerle yan yana geldiğinde ve kurgulanmış
bir parça (sahne veya sekans) halini aldıklarında anlam
kazanır. Bu nedenle kurgu sinematografinin en önemli
işlemlerinden biridir.
• Kurgu aracılığıyla fikirlerin birbirini izleyişi çekimleri ve
sahneleri birbirine ekler, popüler filmlerin hedeflediği
öykü anlatma amacı gerçekleşir. Hikâye anlatımının ilk
örnekleriyle (Bir Amerikan İtfaiyecisinin Hayatı ve
Rover’in Kurtarışı) beraber devamlılığa dayalı kesme
denilen kurgu tarzı ortaya çıkar.
Devamlılığa Dayalı Kurgu
• Zamandan tasarrufa dayalı bir tür kısaltma yolu olarak görülebilir. Bir
olayın tamamını göstermeden akıcılığını korumayı amaçlar. Böylece
uzun zaman dilimlerinin özetlenmesi ve geniş mekânsal
sıçramaların akış bozulmaksızın gerçekleştirilmesi mümkün olur.
• Eylemin mantığına ve akışına bağlı kalarak kurgulanan böyle bu tür
sekanslarda akıl karıştırıcı kopuşlar olmamalıdır. Genellikle tüm
hareketlerin çerçeve içinde aynı yöne olması yön karmaşasını
engeller ve akıcılığı arttırır.
• İkinci önemli nokta, devamlılığa dayalı kurguda etki-tepki ilişkisinin
açıkça ortaya konma zorunluluğudur. Eğer sürücü aniden frene
basarsa yönetmenin buna neden olan şeyi kesme yaparak açıkça
göstermesi gerekir. Bu nedenle olay parçalarına ayrılırken gerçek
zaman ve mekanın devamlılığı olabildiğince düzgün biçimde
bölünmelidir.
Devamlılığa Dayalı Kurgu
• Seyirciye eylemin yer aldığı ortama ilişkin bilgiler
vermek, zaman ve mekân geçişlerini düzgün yapabilmek
için sahnelerin başlangıcında inşacı ve tanıtıcı çekimler
yapılmakla beraber, böyle geniş ölçekli çekimlerden
sonra daha yakın ölçekli çekimlere kesme yapılarak
eylemin izlenmesi mümkün hâle getirilir.
• Böylece hem farklı çekim ölçeklerinden yararlanma
imkânı doğacak hem de izleyiciye yakın çekimlerin
uzamsal bağlamını hatırlama olanağı verilmiş olacaktır.
Bu şekilde kurgulanmış bir sahnede yer alan çeşitli
çekimlerin arka arkaya gelişi, zaman ve mekânın incelikli
bir biçimde daraltılıp genişletilmesini mümkün kılar.
Devamlılığa Dayalı Kurgu
• Griffith’e gelinceye kadar pek çok sinemacı, bir olayı
yukarıda anlatıldığı gibi çeşitli aşamalara bölerek
devamlılığını bozmadan anlatmıştı. Ancak anlatılan öyküler
edebiyat ve tiyatroyla boy ölçüşemeyecek kadar basit
kalıyordu. Film inşasında temel birim olan tek çekimlik
sahnelerin yerini çekimin alması önemli bir gelişme olsa da,
seyirci, iç ve dış mekanlar arasında yapılan kesmeler
dışında tiyatro izleyicisi konumundan kurtulamamıştı.
• Bahsedilen bu ilk alışkanlıklar, Griffith’in daha sonradan
klasik kesme olarak adlandırılacak olan kurgu tarzıyla daha
da zenginleştirilmiştir. Griffith, 1915 tarihli Bir Ulusun
Doğuşu (The Birth of a Nation) adlı filmiyle kurguyu
sinematografinin en etkili aracı yapmıştır.