‫پوهنتون هجان‬

‫پوهنځی اداره و جتارت‬

‫سالید دریس‬

‫مضمون‪ :‬نظام اخال یق اسال م‬

‫درس‪ :‬پنجم‬
‫ا س تاد مضمون‪ :‬ع بدا ل ص بور (محم دی)‬
 ‫سرفصل ها‬
‫موضوع اول‪ :‬نمونه های از رذایل اجتماعی "استهزاء وتمسخر ولقب گذاری"‬
‫موضوع دوم‪:‬بدگماني و جاسوسي و غيبت‪:‬‬
‫موضوع سوم‪ :‬عیب جوی ودشنام دادن‬
‫موضوع چهارم‪ :‬اسراف وتبذیر‪.‬‬
 ‫اهداف‬

‫هدف اول‪ :‬آشنای محصلین به مفهوم وکلیات موضوع بحث که عبارت از بیع‪ ،‬نمونه های از رذایل‬
‫اجتماعی "استهزاء وتمسخر ولقب گذاری‪ ،‬بدگماني و جاسوسي و غيبت‪ ،‬عیب جوی ودشنام دادن و‬
‫اسراف وتبذیرمیباشد‪.‬‬
 ‫موضوع اول‪ :‬نمونه های از رذایل اجتماعی‬

‫‪ ‬استهزاء وتمسخر ولقب گذاری‪:‬‬

‫س‪3‬ى َأ ْن‪ 3‬يَ ُك َّ‪3‬ن َخ ْي ًرا ِم ْن ُه َّ‪3‬ن َواَل تَ ْل ِم ُزوا َأ ْنفُ َ‬
‫س‪ُ 3‬ك ْم َواَل تَنَابَ ُزوا‬ ‫س‪3‬ا ٍء َع َ‬ ‫س‪3‬ى َأ ْن‪ 3‬يَ ُكونُوا َخ ْي ًرا ِم ْن ُه ْم‪َ 3‬واَل نِ َ‬
‫س‪3‬ا ٌء ِم ْن‪ 3‬نِ َ‬ ‫س‪َ 3‬خ ْر قَ ْو ٌم‪ِ 3‬م ْن‪ 3‬قَ ْو ٍم‪َ 3‬ع َ‬‫{يَاَأيُّ َه‪3‬ا الَّ ِذي َن‪ 3‬آ َمنُوا اَل يَ ْ‬
‫ون (‪( })11‬الحجرات‪)11 :‬‬ ‫ان َو َمنْ لَ ْم يَتُ ْب فَُأولَِئكَ ُه ُم الظَّالِ ُم َ‬ ‫ق بَ ْع َد اِإْل ي َم ِ‬
‫سو ُ‬ ‫س ُم ا ْلفُ ُ‬
‫ْئس ااِل ْ‬
‫ب بِ َ‬ ‫بِاَأْل ْلقَا ِ‬

‫«اي مؤمنان! هي‪3‬چ گروه‪3‬ي نيايد گروه ديگري را مس‪3‬خره کن‪3‬د؛ چ‪3‬ه بس‪3‬ا (آنه‪3‬ا ک‪3‬ه مس‪3‬خره م‪3‬ي شون‪3‬د) از اينه‪3‬ا (ک‪3‬ه مس‪3‬خره م‪3‬ي کنن‪3‬د) بهت‪3‬ر باشند‪ .‬و‬
‫ني‪3‬ز زنان نبايد س‪3‬اير زنان را مس‪3‬خره نمايند‪ .‬چ‪3‬ه بس‪3‬ا زنان‪3‬ي ک‪3‬ه مس‪3‬خره م‪3‬ي شون‪3‬د از زنان‪3‬ي ک‪3‬ه مس‪3‬خره م‪3‬ي کنن‪3‬د‪ ،‬بهت‪3‬ر باشند‪ .‬و ب‪3‬ه عي‪3‬ب جويي از‬
‫يکديگ‪3‬ر نپردازيد و همديگ‪3‬ر را ب‪3‬ا لق‪3‬ب هاي زش‪3‬ت ص‪3‬دا نزنيد‪ .‬پ‪3‬س از ايمان آوردن‪ ،‬فس‪3‬ق و بدکاري‪ ،‬نام و رس‪3‬م بدي اس‪3‬ت‪ .‬و کس‪3‬اني ک‪3‬ه توب‪3‬ه‬
‫نکنند‪ ،‬ستمکارند»‪.‬‬
 ‫موضوع دوم‪ :‬نمونه های از رذایل اجتماعی‬

‫بدگمانی جاسوسي و غيبت‪:‬‬

‫ب َأ َح ُد ُك ْم‪َ 3‬أ ْن‪ 3‬يَْأ ُك َل‪ 3‬لَ ْح َم‪َ 3‬أ ِخي ِه‪َ 3‬م ْيتً‪3‬ا فَ َك ِر ْهتُ ُموه‪ُ3‬‬
‫ض‪3‬ا َأيُ ِح ُّ‪3‬‬
‫ض ُك ْم‪ 3‬بَ ْع ً‬
‫سوا َواَل يَ ْغتَ ْب‪ 3‬بَ ْع ُ‬
‫ض‪ 3‬الظَّ ِّ‪3‬ن ِإ ْث ٌم‪َ 3‬واَل تَ َج َّ‬
‫س‪ُ 3‬‬ ‫{يَاَأيُّ َه‪3‬ا الَّ ِذي َن‪ 3‬آ َمنُوا ْ‬
‫اجتَنِبُوا َكثِي ًرا ِم َن‪ 3‬الظَّ ِّ‪3‬ن ِإ َّ‪3‬ن بَ ْع َ‬
‫َواتَّقُوا هَّللا َ ِإنَّ هَّللا َ تَ َّو ٌ‬
‫اب َر ِحي ٌم (‪( })12‬الحجرات‪)12 :‬‬

‫«اي مؤمنان! از بس‪3‬ياري از گمان هاي ب‪3‬د بپرهيزيد ک‪3‬ه ب‪3‬ي ش‪3‬ک برخ‪3‬ي از گمان ه‪3‬ا‪ ،‬گناه اس‪3‬ت‪ .‬و ب‪3‬ه کنجکاوي و تجس‪3‬س (در کارهاي ديگران)‬
‫نپردازيد و از يکديگ‪3‬ر غيب‪3‬ت نکنيد‪ .‬آيا هي‪3‬چ يک از شم‪3‬ا دوس‪3‬ت دارد ک‪3‬ه گوش‪3‬ت برادر مرده اش را بخورد؟ ب‪3‬ي گمان از اين کار نفرت داريد‪ .‬و‬

‫تقواي هللا پيشه کنيد‪ .‬به يقين هللا‪ ،‬توبه پذير مهربان است»‪:.‬‬
 ‫موضوع سوم ‪:‬نمونه های از رذایل اجتماعی‬

‫عیب جوی‪ :‬حضرن عایش‪.‬ه رض‪.‬ی هللا عنه‪.‬ا م‪.‬ی گوی‪.‬د ک‪.‬ه‪ :‬برای پیام‪.‬بر ص‪.‬لی هللا علیه وس‪.‬لم گفت‪.‬م ک‪.‬ه از ب‪.‬ی ب‪.‬ی ص‪.‬فیه ای‪.‬ن وآ‪.‬ن کفای‪.‬ت م‪.‬ی کن‪.‬د ( منظور قد‬
‫کوتاه وی بود ) پیامبر صلی هللا علیه وسلم گفت‪ :‬شما چنان سخن گفتید که اگر آنرا با آب بحر مخل‪.‬وط نمایید‪ ،‬تمامی آنرا آلوده میسازد‪.‬‬

‫دشنام دادن‪ :‬حضرت جابر ب‪.‬ن س‪.‬لیم رض‪.‬ی هللا‪ .‬عن‪.‬ه فرمود ک‪.‬ه ب‪.‬ه حضرت محم‪.‬د ص‪.‬لی هللا‪ .‬علیه وس‪.‬لم عرض کردم ک‪.‬ه ب‪.‬ه م‪.‬ن نص‪.‬حت ک‪.‬ن‪ ،‬فرمود‪ :‬هیچ‬
‫کس دشنام مده من هم بعد از آن روز هیچ کس از مردم آزد وغالمان وحتی شتران وگوسفندان را دشنام ندادم‪.‬‬
‫پیامبر اسالم صلی هللا علیه وسلم برای ابوبکر سه نصحت فرمود‪:‬‬
‫‪ -1‬ه‪.‬ر بنده ک‪.‬ه باالی‪.‬ش ظل‪.‬م گردد واو بخاط‪.‬ر هللا‪ .‬ج‪.‬ل جالل‪.‬ه از آ‪.‬ن بگذرد ( انتقام نگیرد) در عوض آ‪.‬ن هللا‪ .‬تعال‪.‬ی او را کمک ومدد فرموده وقوی‬
‫میفرماید‪.‬‬
‫‪ -2‬هر شخصیکه برای صله رحم دروازده خود را باز میکند هللا جل‪ .‬جالله عوض آن را به او بسیار زیاد خواهد داد‪.‬‬
‫‪ -3‬هر کسیکه برای اضافه کردن ثروت‪ ،‬گدائی وخیرات خوری میکند هللا جل جالله ثروت او را ناقص میکند‪.‬‬
 ‫موضوع چهارم ‪ :‬نمونه های از رذایل اجتماعی‬

‫ش ْي َ‬
‫طا ُن‪ 3‬لِ َربِّ ِه‪3‬‬ ‫اطي ِن‪َ 3‬و َكا َن‪ 3‬ال َّ‬ ‫يل َوال تُبَ ِّذ ْر تَ ْب ِذي ًرا ِإ َّ‪3‬ن ا ْل ُمبَ ِّذ ِري َن‪َ 3‬كانُوا ِإ ْخ َوا َن‪ 3‬ال َّ‬
‫شي َ ِ‬ ‫الس‪ِ 3‬ب ِ‬
‫ين َوا ْب َن‪َّ 3‬‬ ‫ت‪َ 3‬ذا ا ْلقُ ْربَ‪3‬ى َحقَّهُ‪َ 3‬وا ْل ِم ْ‬
‫س‪ِ 3‬ك َ‬ ‫َوآ ِ‬ ‫‪ ‬اس‪.‬راف وتبذی‪.‬ر‪:‬‬
‫ورا) ح‪3‬ق خويشاون‪3‬د را ( از قبي‪3‬ل ‪ :‬ص‪3‬له رح‪3‬م ونيکوئ‪3‬ي و مودت و‬ ‫اء‪َ 3‬ر ْح َم ٍة‪ِ 3‬م ْن‪َ 3‬ربِّ َك‪ 3‬ت َْر ُجو َه‪3‬ا فَقُ ْل‪ 3‬لَ ُه ْم‪ 3‬قَ ْوال َم ْي ُ‬
‫س‪ً 3‬‬ ‫َكفُو ًرا وَِإ َّم‪3‬ا تُ ْع ِر َ‬
‫ضنَّ‪َ 3‬ع ْن ُه ُم‪ 3‬ا ْبتِ َغ َ‬
‫محبت ) ‪ ،‬و حق مستمند و وامانده در راه را ( از قبيل ‪ :‬زکات و صدقه و احسان ) ‪ ،‬بپرداز‪ ،‬و به هيح وجه باد دستي مکن ‪ .‬بي گمان باددستان‬
‫دوس‪3‬تان اهريمنانن‪3‬د ( و گوش ب‪3‬ه وس‪3‬وسه هاي ايشان م‪3‬ي دارن‪3‬د و در انجام بديه‪3‬ا همس‪3‬ان و همگامن‪3‬د) و اهريمنان بس‪3‬يار ناس‪3‬پاس ( نعمتهاي )‬
‫پروردگار خود هس‪3‬تند ( و تمام توان خويش را در فس‪3‬اد و نافرمان‪3‬ي از خدا م‪3‬ي گذرانند‪ .‬باددس‪3‬تي ه‪3‬م فس‪3‬اد و نافرمان‪3‬ي اس‪3‬ت ‪ ،‬از آ‪3‬ن خويشت‪3‬ن را‬
‫برحذر داريد تا همچون اهريمنان بشمار نيائيد و با ايشان در آخرت به دوزخ نيفتيد)‪.‬‬

‫ين)‪.‬‬ ‫س ِرفُوا ِإنَّهُ الَيُ ِح ُّب ا ْل ُم ْ‬

‫س ِرفِ َ‬ ‫( ُكلُوا َواش َْربُوا َوالَ تُ ْ‬ ‫ودر مورد اسراف خداوند میفرماید‪:‬‬
‫بخوريد و بنوشيد ولي اسراف و زياده روي مکـنيد کـه خداوند مسرفان و زيـاده روي کنندگان را دوست نمي دارد‪.‬‬
 ‫نتیجه گیری‬
‫‪ ‬موضوع اول‪ :‬نمونه های از رذایل اجتماعی "استهزاء وتمسخر ولقب گذاری"‬
‫‪ ‬موضوع دوم‪:‬بدگماني و جاسوسي و غيبت‪:‬‬
‫‪ ‬موضوع سوم‪ :‬عیب جوی ودشنام دادن‬
‫‪‬موضوع چهارم‪ :‬اسراف وتبذیر‬
 ‫منابع مأخذ‬

‫استادان دیپارتمنت ثقافت اسالمی‬ ‫• منبع اول‪ :‬نظام اخالقی اسالم‬

‫المؤلف‪ :‬د ماجد عرسان الكيالني األردني‬ ‫الكتاب‪ :‬أهداف التربية اإلسالمية‬

‫المؤلف‪ :‬أبو عمر يوسف بن عبد هللا بن محمد بن عبد البر بن عاصم‬ ‫الكتاب‪ :‬بهجة المجالس وأنس المجالس‬
‫النمري القرطبي (المتوفى‪463 :‬هـ)‬