ÖRNEK: Tom bugün 3 bardak, yarın da 4 bardak ev yapımı içecek almak

istemektedir.
Dick, toplamda max.5 bardak içecek satabilir. Böyle ki, bugün sattığı
bardağı 3$; yarın satacağı içecekleri ise bardağı 2.7$ dan satmağı
amaçlamaktadır.
Harry ise toplamda max. 4 bardak içecek satabilir ve bugün bardağı 2.9$;
yarın ise 2.8$ dan satmağı amaçlamaktadır.
Tom, ihtiyacını karşılayacak en düşük maliyetle içecek alımını nasıl
yapabilir?
a) Problemi D.P. modeli şeklinde oluşturun ve başlangıç Simpleks tablonu
oluşturunuz.
b) Problemi ulaştırma problemi şeklinde oluşturun ve uygun tabloyu
oluşturunuz.
c) Ulaştırma Simpleks yöntemi ile En iyi çözümü bulunuz.

ÇÖZÜM: Dick’in bugün ve yarın satacağı içeceklerin miktarını, sırası ile ile;
Harry’nin bugün ve yarın satacağı içeceklerin miktarını da sırası ile ile
gösterelim (karar değişkenleri). Bu durumda problemin matematiksel
modeli:

s.t.
Simpleks yöntemin tablosunu oluşturmak için önce matematiksel modelin
genişletilmiş şeklini yazmamız gerekiyor:
Simpleks tablo:
DEĞİŞKENLER SAĞ
TARAF
Temel
değişkenler
Z 3 2.7 2.9 2.8 0 0 0 0

1 1 0 0 1 0 0 0 5

0 0 1 1 0 1 0 0 4

1 0 1 0 0 0 1 0 3

0 1 0 1 0 0 0 1 4
b) Problemi ulaştırma problemi şeklinde gösterelim:
Ulaştırma problemi şeklinde göstermek için arz- talep dengesini kontrol
edelim:
5+4=9; 3+4=7 . Eşitliğin sağlanması için 2 br. lik talebi olan dummy arz
eklememiz gerekecektir.
BUGÜN YARIN DUMMY ARZ

DİCK 3 2.7 0 5

HARRY 2.9 2.8 0 4

TALEP 3 4 2
En iyi sonuç aşağıdaki şekilde olacaktır:

BUGÜN YARIN DUMMY ARZ

DİCK - 4 1 5

HARRY 3 - 1 4

TALEP 3 4 2
Bu değerlere göre amaç fonksiyonu:

şeklinde bulunacaktır.

ÖRNEK: Aşağıdaki ulaştırma problemine ait tabloyu ele alalım:

BAŞLANGIÇ VARIŞ NOKTALARI ARZ
NOKTALAR
1 2 3 4 5 6

1 13 10 22 29 18 0 5
2 14 13 16 21 M 0 6
3 3 0 M 11 6 0 7
4 18 9 19 23 11 0 4
5 30 24 34 36 28 0 3
TALEP 3 5 4 5 6 2
Başlangıç temel çözümü bulmak için aşağıdaki yöntemleri kullanınız ve bu
çözümleri karşılaştırınız:
a) Kuzey-Batı köşe yöntemi;
b) Vogel yöntemi;
c) Russel yöntemi.
ÇÖZÜM: BAŞLANGIÇ VARIŞ NOKTALARI ARZ
NOKTALAR
1 2 3 4 5 6
a)
1 13
3
10
2
22 29 18 0 5-3=2-2=0

2 14 13 3 16 3 21 M 0 6-3=3-3=0

3 3 0 M 1 11 5 6 1 0 7-1=6-
5=1-1=0
4 18 9 19 23 11 4 0 4-4=0
5 30 24 34 36 28 1 0 2 3-1=2-2=0

TALEP 3 5-2=3-3=0 4-3=1-1=0 5 6-1=5-4=1-1=0 2-2=0

AĞ OPTİMİZASYON MODELİ (NETWORK OPTİMİZATİON MODELS)

Ağ optimizasyon problemi D.P.’nın özel problemlerinden biridir. Bu problem farklı

durumlarda ortaya çıkabilir: taşıma, elektrik ve komünikasyon ağlarında, üretim
planlama problemlerinde, dağıtım problemlerinde, proje yönetiminde, tesis
yerleşim problemlerinde, finansal programlama problemlerinde ve s.
Ağ optimizasyon modelinde bazı problemleri inceleyeceğiz:
- En kısa yol problemi;
- Minimal kapsayan ağaç problemi;
- Maksimum akış problemi;
- Minimal maliyetli akış problemi.
Bu problemleri örmek üzerinde açıklayacağız:
ÖRNEK: (SEERVADA PARK)
- Bu park geziler ve yürüyüşler için açık bir parktır;
- Parka araç girişi yasaktır;
- Parkta sadece tramvay ve bekçi jeep’lerinin dolaşabileceği dar ve kıvrımlı yollar var;
- Parkta çok sayıda tramvay istasyonları var ve bu istasyonlar çeşitli tesisleri kapsıyor;
- O noktası parkın giriş noktasını, T noktası ise parkın en güzel manzaralı istasyonunu
gösteriyor.
2 A 7 5
D
2 4 1
O 5 B 7 T
4 C 1 3
E
4

Ağ üzerindeki rakamlar istasyonlar arasındaki mesafeyi gösteriyor.

Park yönetimi 3 farklı problemle karşılaşmıştır:
1. PROBLEM: «0» noktasından «T» noktasına (istasyonuna) tramvay seferleri düzenleniyor.
Dolayısı ile «0»’dan «T»’ye toplam mesafenin en kısa olduğu güzergah hangisidir?
Bu problem ağ optimizasyonunda EN KISA YOL PROBLEMİ adlanır.
2. PROBLEM: Tüm istasyonlar arasında telefon bağlantısı yapılması gerekiyor. Bağlantı
istasyonlar arası yollar boyunca döşenecektir. Doğaya fazla zarar vermeden döşenecek hat
uzunluğunun min. olması ve tüm istasyonları kapsaması isteniliyor.
Bu probleme ağ optimizasyonunda MİNİMAL KAPSAYAN AĞAÇ PROBLEMİ denir.
3. PROBLEM: Park yönetimi, doğaya zarar vermeden istasyonlar arasında yapılan yollar
boyunca yapılacak olan günlük sefer sayısına kısıtlama getirmiştir. Fakat park sezonu
süresince çok sayıda ziyaretçi, giriş noktası olan «0» istasyonundan en manzaralı olan
«T» istasyonuna kadar tramvay seferlerini kullanmak istemektedir. Böylece, istasyonlar
arası sefer sayılarına getirilen kısıtlamaları aşmamak koşulu ile «0» istasyonundan en
manzaralı olan «T» istasyonuna kadar farklı güzergahlarla yapılacak sefer sayısını
maksimum olması istenmektedir.
Bu probleme ağ optimizasyonunda MAKSİMAL AKIŞ PROBLEMİ denir.
 TERMİNOLOJİ.
1. Düğüm Noktaları (tepe noktaları): Bu bir ağda çemberle gösterilen noktalardır.
2. Kenarlar: Bunlar ağdaki tepe noktalarını birleştiren çizgilerdir.
3. Yönlü Kenar: İki tepe noktası arasındaki kenar boyunca sadece bir yönde akışa izin
verilen yönlü çizgidir (yön okla belirtilir →).
4. Yönlendirilmiş Kenar (Ark): Bir kenar boyunca her iki yöne akışa izin veren çizgidir.
İki taraflı okla gösterilir (↔).
5. Yönlü Ağ: Sadece yönlendirilmiş arklardan oluşan ağa denir.
6. Yönlendirilmemiş Ağ: Sadece yönlendirilmemiş arklardan oluşan ağa denir.
7. Yönlendirilmiş ve yönlendirilmemiş arklardan oluşturulmuş ağlar, yönlendirilmemiş
arklara her iki yönde oklar konularak, yönlendirilmiş ağ şeklinde gösterile bilir.

B
A A B

C C
8. İki Düğüm arasındaki Yol: Düğüm noktalarını bağlayan farklı arklar dizisine denir.
Örneğin: «0» ve «T» noktası arasındaki olası yollar: 0 B D T veya 0B-BD-DT
arklarıdır.
9. Yönlendirilmiş Yol: düğüm noktası ile düğüm arasındaki yönlendirilmiş yol, yönleri
ye doğru olan arklar dizisine denir.
A
T
O D

10. Yönlendirilmemiş Yol: düğüm noktası ile düğüm arasındaki yönlendirilmemiş yol,
yön farkı gözetmeksizin düğümleri arasındaki arklar dizisine denir.
ÖRNEK: A ve B noktaları fabrikaları, D ve E noktaları depoları, C noktası ise dağıtım
merkezini göstersin. Bu noktalar arasındaki arklar taşıma kanallarını göstermektedir.

A D

C
B E

A B C E: Bu A noktasından E noktasına yönlendirilmiş yoldur. Yani, bu yol

kullanılarak A noktasından E noktasına bir akış gönderilebilir.
B C A D: Bu B noktasından D noktasına yönlendirilmemiş bir yoldur. Bu yol ile
herhangi bir akış gerçekleştirilemez.
Bazı durumlarda yönlendirilmiş arkın ters yönünde de akış gönderildiği varsayıla bilir.
Bu aslında ters yönde bir akış gönderimi değil, daha önce atanmış olan akış miktarından
bir miktar çıkarılması anlamında kullanılır.
11. Döngü: aynı düğün noktasında başlayan ve biten yola denir.
12. Yönlendirilmiş Döngü: DE ve ED yolu yönlendirilmiş döngüdür.
13. Yönlendirilmemiş Döngü: AB-BC-CA yönlendirilmemiş döngüdür. Çünkü A-B-C-A
yönlendirilmemiş yoldur.
14. Bağlı Düğüm Noktaları: Eğer iki düğüm noktası arasında onları bağlayan en az bir
yönlendirilmemiş yol varsa, bunlara bağlı düğüm noktaları denir.
15. Bağlı Ağ: Tüm düğüm noktaları çifter-çifter bağlı olan ağa, bağlı ağ denir. Örneğin;
A D

C
B E

Şeklindeki ağda AD ve CE kenarları çıkarılırsa ağ bağlı olmaz. Fakat DE ve ED

kenarlarının her ikisi çıkarılsa bile bu ağ bağlı ağ olarak kalacaktır.
16. AĞAÇ: Döngüleri olmayan ağa ağaç denir.

Bağlı ağaçta: kenar sayısı=düğüm sayısı-1.

Bu bir ağaçtır. Bu ağaç hem de minimal kapsayan bir ağaçtır.
ÖRNEK: 5 düğüm noktalı bir ağ için minimal kapsayan ağaç oluşturalım ve bunu adım
adım yapalım:

A D
C
B E

ÇÖZÜM: Her adımda sadece bir ark ekleyerek minimal kapsayan ağaç oluşturalım :
 A D A D A veya D A D
C
E C E B E
A B Bunlar birer kapsayan ağaçtır.
D
C
E

17.Arkın Kapasitesi: Belli bir ark boyunca gönderilmesi mümkün olan max. akış miktarına ark
kapasitesi denir.
18.Tedarik Noktası: Eğer bir düğüm noktasından çıkan akış miktarı, düğüme giren akış miktarından
fazla ise bu düğüm noktasına tedarik noktası denir.
19.Talep Noktası: Bir düğüm noktasına giren akış miktarı, bu noktadan çıkan akış miktarından fazla
ise, bu noktaya talep noktası denir.
20.Aktarma Noktası: Eğer bir düğüm noktasına giren ve çıkan akış miktarları eşit ise, bu noktaya
aktarma noktası denir.
 EN KISA YOL PROBLEMİ. DJİKSTRA ALGORİTMASI.
Aşağıdaki ağı inceleyelim. Kenarlar üzerindeki rakamlar iki düğüm arasındaki
mesafeyi gösteriyor.
2 25 5
16 12 14 8
1 4 7
0 * 35 19
9 15 17 14
3 22
6

1.iterasyon:
Önce 1 düğümünden başlayalım. Bu noktayı 0* ile işaretleyelim ve bu düğüme tek
arkla bağlı olan düğümleri inceleyelim:
Kalıcı Ark Mesafe
2 Küme
* 16 35
0 1 1-2 16
9 4
3
1-3
9 9
1-4 35
Kalıcı kümeye çözülmüş düğüm noktaları kümesi de denir.
Mevcut kümedeki arklar içerisinde mesafesi en küçük olan arkı (9) seçiyoruz ve kalıcı
kümeye 3 düğüm noktası da katılıyor :
2. iterasyon:
Kalıcı kümeye 3 noktası da katıldığı için 3 düğüm noktasına tek arkla bağlı olan düğüm
noktalarını da incelemeye alıyoruz:
16 2 16*
35
0* 1 4
9 3 15 22 6

9* Kalıcı Küme Ark Mesafe

1-2 16
1-4 35
3-4 15+9=24
3-6 22+9=31
3 düğüm noktası kalıcı kümeye girdiği için 1-3 arkına artık bakılmıyor, 3 düğüm
noktasına tek arkla bağlı noktalar dikkate alınıyor ve bu noktalara olan mesafelere 1
düğüm noktasından 3 düğüm noktasına olan mesafe ekleniyor.
Bu mesafeler içerisinden en küçük olanı (16) seçiliyor ve 2 düğümü de kalıcı kümeye
ekleniyor. Bu durumda 2 düğüm noktasına tek arkla bağlı olan düğüm noktaları
arasındaki mesafeler dikkate alınıyor ve bu mesafelere 1-2 düğüm noktaları arasındaki
16 birimlik mesafe ekleniyor.
3. iterasyon:
16*
Kalıcı Küme Ark Mesafe
16 2 25 5
1-4 35
0* 1 35 12
4 24* 2-4 12+16=28
9
6 2-5 25+16=41
3 22
3-4 15+9= 24
9*
3-6 22+9=31
Bu iterasyonun en küçük mesafesi 3 – 4 arasındaki 24’r. Bu ise 4 düğüm noktasının da kalıcı
kümeye dahil olduğu anlamına geliyor, 4 düğüm noktasına tek arkla bağlı olan düğüm
noktaları arasındaki mesafeye 1 düğüm noktasından 4 düğüm noktasına kadar olan 35
birimlik mesafe eklenecektir.
4. iterasyon:
16*
Kalıcı Küme Ark Mesafe
2 14 5
24* 2-5 25+16=41
16
0* 1 4 7 3-6 22+9= 31
9 15 17 19
6 4-5 14+24=38
3 22
31* 4-6 17+24=41
9*
4-7 19+24=43

Bu mesafeler içerisinde en küçük olanı 3-6 düğümleri arasındaki mesafe: 31’r. Bu o

demektir ki, 6 düğümü de kalıcı kümeye dahil olur, 6 düğümüne tek arkla bağlı olan
düğümler incelenir ve bu düğümler arasındaki mesafeye 1-3 ve 3-6 arasındaki mesafeler
9+22 ekleniyor.
5. iterasyon: 16* 38*
25 5 Kalıcı Küme Ark Mesafe
2
16 24* 14 2-5 25+16=41
0* 1 4 19 7
4-5 9+15+14= 38
9 15 14
3 6 4-7 9+15+19=43
22
9* 31* 6-7 9+22+14=45

Düğümler arasındaki en küçük mesafe 4 ve 5 düğümleri arasındaki 38 birimlik

mesafedir. Bu durumda 5 noktası da kalıcı kümeye katılacaktır, 5 düğüm noktasına tek
arkla birleşen düğüm noktaları incelenecektir. Yani, 5 düğüm noktasına kadar olan en
kısa mesafenin uzunluğu 5 düğüm noktasından diğer düğüm noktalarına olan
mesafelere eklenecektir.
6. iterasyon:
16* 38*
2 5
16
24* 14 8 Kalıcı Küme Ark Mesafe
7 43*
0* 1 419
15 4-7 9+15+19= 43
9 22 14
3 6 5-7 9+15+14+8=46
9* 31* 6-7 9+22+14=45

Tablodaki düğümler içerisinde en küçük mesafe 4 ve 7 düğümleri arasında olan 43 birimlik mesafedir.
Yani, 7 düğüm noktası da kalıcı kümeye eklendi ve tüm düğüm noktaları kalıcı kümede yerini aldı: .
Bu ise aradığımız en kısa yolun 43 birimlik bir yol olduğu anlamına geliyor.
Şimdi ise en kısa 43 birimlik yolun hangi düğüm noktalarının birleşmesi sonucu ortaya çıktığını
araştıralım. Bunun için kalıcı kümeye en son eklenen düğüm noktasından başlayarak geriye doğru
hareket etmemiz gerekiyor. Yani, 7 düğüm noktasının kalıcı kümeye girdiği arkı belirliyoruz. Bu ark 4-7
arkı olduğu için 7 düğüm noktasına 4 düğüm noktasından gelinmiştir.
 4 7

Şimdi 4 düğüm noktasının kalıcı kümeye dahil olduğu arkı inceleyelim: 4 düğüm noktası
kalıcı kümeye 3. iterasyonunda 3-4 arkı ile dahil olmuş. Yani, 4 düğüm noktasından 5
düğüm noktasına geçiş yapılıyor.
3 4 7

Şimdi de 3 düğüm noktasının kalıcı kümeye dahil olduğu arkı bulalım. Bu ark 1.
iterasyondaki 1-3 arkıdır. Yani, 3 düğüm noktasına 1 düğüm noktasından geçiş
yapılmıştır.

1 3 4 7

Demek ki, en kısa yol 1-3; 3-4; 4-7 arklarından oluşan 43 birimlik yoldur.