Boshqarishda

axborot va
kommuikatsiya
7-MAVZU
Axborot tizimi va uni
boshqaruvdagi zarurati
Axborot bu ma’lumotlar va xabarlar to’plami
bo’lib, mazmunan yangilik unsurlariga ega
bo’ladi va boshqaruv vazifalarini hal etish uchun
o’ta zarurdir.
Ishonchli va zarur axborotlarsiz boshqarishni
amalgam oshirib bo’lmaydi. Axborotlar
boshqaruv negizi hisoblanadi.
 Boshqaruvchi va boshqariluvchi tizimlar
o’rtasidagi o’zaro aloqalar axborot
vositasida quyidagicha amalgam oshiriladi

Tashqi
axborot Boshqaruv Boshqariluv
chi tizim chi tizim

Ichki axborot
Ishlab chiqarishning borishi
to’g’risidagi ichki axborot :
ish o’rinlariga xomashyoning kelib tushishi;
stanok, uskunalarning ishlashi;
ishchilarning ishlab chiqarish normalarini
bajarish;
tayyorlangan buyumlar miqdori va ularning sifati;
mahsulotlarni sotishi haqidagi axborotlar.
Ishlab chiqarishning borishi
to’g’risidagi tashqi axborot :
 yuqori tashkilotlardan olinadigan farmoyish va qaror
va topshiriqlar;
 mahsulota iste’molchilarning ilg’or tajribalari;
 raqobatdoshlarning xatti – harakatlari;
 bozorlarda holat, ulardagi muvozanat;
 inflyatsiya va ishsizlik darajasi;
 byudjetga to’lovlar va hokazolarga oid ma’lumotlar
shu turkumdagi axborotlar sirasiga kiradi.
Axborotlarga quyidagi
talablar qo’yiladi:
ishonchlilik;
tushunarli, bir ma’nolik;
tezkorlik;
to’liqlik;
tejamlilik.
Barcha axborotlarni quyidagi belgilar
bo’yisha turkumlash mumkin:
Mazmunga qarab. Voqealarni kelib chiqishini aks
Kelish manbai va foydalanish ettirish vaqtiga qarab.
joyiga qarab. Mo’ljallanganligiga qarab.
Kimga mo’ljallanganligiga qarab. Mustahkamlash va saqlash
Barqarorlik xarakteriga qarab. imkoniyatiga qarab.
Foydalanish uchun tayyorligiga Muhimligiga qarab.
qarab. To’liqligiga qarab.
Davriyligiga qarab. Xarakteriga qarab.
Boshqaruv jarayonidagi Ishonchliligiga qarab.
vazifasiga qarab.
Kommunikatsiya va uning
boshqaruvdagi zarurati
Kommunikatsiya – bu kishilar o’rtasidagi
o’zaro axborot almashinuvidir. Rahbarlar
qilayotgan hamma ishlar axborotlarning
samarali almashishini talab qiladi. Yaxshi yo’lga
qo’yilgan kommunikatsiya ish muvaffaqiyatini
ta’minlaydi.
Menejer faoliyatining samaradorligi
eng avvalo kommunikatsiya
samaradorligi, ya’ni:
kishilar bilan yakkama – yakka suhbat olib
borish qobilyati;
telefonda so’zlasuv qoidalari;
rasmiy hujjatlarni tuzish va o’qiy olish qobiliyati;
majlislarda qatnashish madaniyati kabilarga
bog’liq.
Tashkiliy kommunikatsiyaning tasnifiy sxemasi
Tashkilot
kommunikatsiyasi
Ichki Tashqi

Gorizontal Vertikal

Rahbar-
Bo’g’inlararo
bo’ysinuvchi
Noformal
 Korxona (tashkilot) kommunikatsiyasi – bu o’ta murakkab, ko’p
basqichli tizim bo’lib, o’z tarkibiga nafaqat tashkilot ichidagi shuningdek,
uning tashqarisidagi axborot almashinuvini ham oladi(34-chizma).
 Tashqi kommunikatsiya – bu tashkilot bilan tashqi muhit o’rtasidagi
axborot almashuvidir. Tashqaridan keladigan axborotlar, jumladan yuqori
boshqaruv organlari, hokimiyat, vazirlik, qumitalar, Vazirlar Mahkamasi,
Prezident devoni axborotlari bunga misol bo’ladi.
 Ichki kommunikatsiya deganda korxona ichidagi bo’limlar o’rtasidagi,
korxona ichki faoliyatini yurgizish uchun zarur bo’lgan axborot
almashinuvi tushuniladi.
 Rahbar va bo’ysunuvchi o’rtasidagi kommunikatsiya – bu tashkilotda
eng ko’p uchraydigan axborot almashuvidir.
 Noformal kommunikatsiya – bu rahbar atrofidagi shov-shuvlar,
rahbarning xizmatga doir bo’lmagan shaxsiy aloqalari, norasmiy kanallar
bilan axborot almashuvlari kiradi.
Kommunikatsion jarayon – bu ikki va undan ortiq odamlar
o’rtasidagi axborot almashish jarayonidir, bu jarayonda
to’rtta bazaviy unsur qatnashadi:

axborotni
jo’natuvchi

axborotni Kommunikat axborotni

qabul sion jarayon o’zi (xabar)
qiluvchi unsurlari

aloqa kanali,
ya’ni axborotni
uzatish vositasi
Kommunikatsiya jarayoni bosqichlari:
• Axborotni tanlash va g’oyani sharllantirish.
1
• Axborotlarni kodlashtirish va axborot (xabar)ni
2 shakllantirish

• Aloqa qilish kanalini tanlash va ahborot(habar)ni uzatish

3

• Dekodlashtirish va axborotni qabul qilish

4

• Qayta aloqa
5
 Axborotni tanlash va g’oyani
sharllantirish
 Axborot almashinuvi g’oyani shakllantirish va axborotni
tanlashdan boshlanadi. Jo’natuvchi almashinuv predmeti
sifatida qanday muhim g’oya yoki xabarni tanlash kerakligini
hal qiladi.
 К сожалению, многие попытки обмена информацией обрываются на этом первом этапе,
поскольку отправитель не затрачивает достаточного времени на обдумывание идеи. Кит
Дэвис подчеркивает важность данного этапа: «Неудачное сообщение не станет лучше на
глянцевой бумаге или от увеличения мощности громкоговорителя. Лейтмотив этапа — «не
начинайте говорить, не начав думать».

 G’oya hali axborot almashinuviga xizmat qiladigan

darajada so’zlarga aylantirilmagan va shakl
berilmagan bo’ladi.
 Чтобы осуществить обмен эффективно, он должен принять в расчет множество
факторов. К примеру, руководитель, желающий обменяться информацией об оценке
результатов работы, должен четко понимать, что идея состоит в том, чтобы сообщить
подчиненным конкретную информацию об их сильных и слабых сторонах и о том, как
можно улучшить результаты их работы. Идея не может заключаться в смутных общих
похвалах или критике поведения подчиненных.
Shaxslararo
kommunikatsiyaga to’siqlar
1) tasavvurga noto’g’ri qabul qilish
2) semantic baryerlar
3) noverbal to’siqlar
4) sifatsiz qayta aloqa
5) yaxshi quloq solmaslik.
1) tasavvurga qabul qilish
2) semantika

 Semantika dasturlash nuqtai nazaridan ta'riflar tizimi bo'lib, u kerakli algoritmlarni

yozish uchun ishlatiladigan dasturiy tilning ma'nosi, xatti-harakati va maqsadi,
jumlalari va iboralarini belgilaydi.
3) noverbal to’siqlar
Noverbal komunikatsiya
4) sifatsiz qayta aloqa
5) yaxshi quloq solmaslik.
Yapon kommunikatsiya
madaniyati