PLANLI BAKIM

TEKNİKLERİ
 İŞLETMELERDE PLANLI BAKIM
VE ONARIMIN ÖNEMİ

Giriş
Teknolojik gelişmeler ve işletmeler ile ilgili organizasyon değişiklikleri
kaliteli üretimin, kaliteli enerjinin önemini arttırmaktadır. Ayrıca piyasa
rekabeti, makine ve tesislerin daha verimli kullanılması için işletmeleri
zorlamaktadır.
Üretimi ve tesisleri sürekli olarak faal halde tutmak için üç önemli faktör
vardır. Bunlar sürekli planlı bakım, arıza tespiti ve onarımdır.
 PLANLI BAKIMIN AMACI

• Makinaların duruşunu en aza indirerek mümkün olan en yüksek

düzeyde üretimi sağlamak.
• Önceden hazırlanacak üretim programlarının gerçekleşmesini
sağlamak.
• Makinaların ekonomik ömrünü uzatmak.
• Arıza hasarları en aza indirmek suretiyle onarım giderlerini
azaltmak.
• Planlı bakım yoluyla bakım giderlerini azaltmak.
 PLANLI BAKIMIN YARARLARI

 Duruşları en aza indirir, olası arızaları azaltır,

 Üretim maliyeti azalır,
 Önceden hazırlanan üretim programlarının gerçekleşmesini sağlar,
 İşletme verimini yükseltir ve bakım maliyetlerini düşürür,
 Enerji giderlerini düşürür,
 Güvenli bir çalışma sağlar,
 Makina ömrünün uzamasına yardımcı olur,
 Malzeme ve yedek parça stoklarını en aza indirir,
 Eleman ihtiyacını düşürür,
 Kaliteyi arttırır.
 PLANLI BAKIM PROGRAMININ
HAZIRLANMASINDA İZLENECEK YOLLAR

I. Arızaların giderilmesi ve zayıf noktaların iyileştirilmesi

II. Ekipmanın teknik özellikleri ve geçmişi hakkında bilgi
toplanması.
III. Bakım sıralamasının hazırlanması
IV. Yapılabilirlik araştırması
V. Bilgi yönetim sisteminin kurulması
I. Bakım
Makinaların ve her türlü tesisin verimli çalışması için belirli periyotlar ile kontrol
edilmeleri gerekir. Belirli periyotlar ile yapılan kontrol çalışmalarına bakım denir.

II. Arıza tespiti

Makine veya tesiste oluşan arızanın hangi kısımda meydana geldiğinin

tespit edilmesi çalışmasıdır.

III. Onarım

Makinaların ve tesislerin bakımının yapılması sonucunda belirlenen

arızaların giderilmesi veya belirli aralıklar sonucunda yıpranan parçaların
değişmesi işlemine; bir başka deyişle makinanın veya tesisin tekrar işler
hale getirilmesine onarım denir.
IV. Plansız bakım yönetimi
Makine veya tesis içerisinde ekipman bozulunca yada arıza çıkınca
yapılan bakımdır. Bu bakım şeklinde, işletme zamansız çıkan bir arıza
sonrasında bakım ve onarım yapılmıştır. İşletmelerde bu şekilde çıkan
zamansız arızalarda onarım esnasında zaman kaybı çok fazla
olmaktadır. Oysaki planlı bir düşünce ile enerji ihtiyacının veya üretim
ihtiyacının olmadığı yada ara verildiği zamanlarda örneğin hafta
sonlarında bakım yapıldığı takdirde aksaklıklar yaşanmayacaktır.
Plansız bakım yönteminde ortaya çıkan bir arızada makinanın veya
tesisin diğer parçalarının da zarar görmesi muhtemeldir. Bu tür
sakıncalardan dolayı yöntem günümüzde mecbur kalınmadıkça
uygulanmamaktadır.
V. PLANLI BAKIM YÖNTEMİ
Plansız bakımın sebep olduğu dezavantajlar, işletmelerde planlı bakım
yönteminin kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Planlı bakım yöntemleri
üç grupta tanımlanabilir.

1- PERİYODİK BAKIM (KORUYUCU BAKIM)

Bu bakım yöntemi önceden belirlenen bir zaman periyodunda ilgili
makine veya tesis içindeki donanım ve parçaların bakımları ve
onarımları yapılmaktadır. Düzenli olarak donanım ve parçalar gözden
geçirilmektedir. Tespit edilen arızalar ile arıza oluşturması muhtemel
durumlar düzeltilmektedir. Bu yöntemde arıza çıkması
beklenmemektedir. Ekipmanlara daha önceden yapılan bakımlar
nedeniyle olası arızaların önüne geçilmektedir
  Donanımların hangi zaman periyodunda bakıma alınacağı yetkili satıcı
veya üretici firmaların önerilerine istinaden önceden planlanarak uygulanır.
Bu bakım yeteri kadar uzman personel var ise işletmenin kendi
bünyesindeki personel ile yapılabilir veya işletmelere yeteri kadar uzman
personele sahip değilse yetkili firmalardan hizmet satın alaraktan periyodik
bakımları yönetebilir. Bu yöntemde bakım için ayrılan süre ve parça değişim
süresi kısa tutulur. Bunun neticesinde arızanın çıkma olasılığı büyük oranda
azaltılmış olur.

Periyodik bakımlar:
• Günlük bakımlar
• Haftalık bakımlar
• Aylık bakımlar
• Altı aylık bakımlar
• Yıllık bakımlar olarak planlanır ve uygulanır
  Üretim işlemlerinde kullanılan makinelerin, özellikle seri üretim içerisinde görevini
aralıksız olarak yapabilmeleri gerekir. Üretim sırasında makinede oluşan bir arıza
sonucunda makine görevini yapamaz hale gelir. Bu durum üretimin aksamasına yol
açar ve işletme üretim kaybına, zaman kaybına ve maddi kayba neden olur.

    Makineden beklenen maksimum üretim performansının elde edilebilmesi için

kullanım kılavuzlarında belirtilen direktifler doğrultusunda belirli aralıklarla
bakımlarının mutlaka yapılması gerekir. İşte bu belirli aralıklarla yapılan bakım
işlemine periyodik bakım denir.

     Periyodik bakım yöntemi günümüzde en çok kullanılan bakım yöntemidir. Bu

bakım yönteminde, bakım ekibinin deneyimi ve makinelerin geçmişteki performans
ve çalışma şartları göz önünde bulundurularak, makinenin hangi zaman
aralıklarında, durdurularak bakıma alınacağı belirlenmiştir. Aynı şekilde, denetime
dayalı olarak bakım alınan makinede hangi parçaların değiştirileceği belirlenir ve bu
parçalar stokta hazır bulundurulur.
 GÜNLÜK BAKIM: Makinenin bir günlük çalışması sonunda bakımının yapılması
demektir. Günlük bakımda;
- Makinenin genel bakımı, çalışma alanı, çıkan talaş ve soğutucu atıklarının
temizlenmesi yapılmalıdır.
- Motorların çalışma sesi ve ısısı kontrol edilir.
- Merkezi yağlama deposu, pnömatik bakım birimi ve hidrolik yağ deposu kontrol
edilmeli ve gerekli durumda doldurulmalıdır.

HAFTALIK BAKIM: Makinenin bir haftalık çalışması sonucunda bakımının

yapılması demektir. Haftalık bakımda;
-Tüm makinelerin muntazam bakımı yapılmalıdır.
-Özellikle şalterler kontrol edilmelidir.
-Makinelerin hareketli kısımlarındaki muhafazalarının gevşeyip gevşemediği kontrol
edilmelidir.
-Makinenin gözetleme pencereleri ve esas hareketli parçaları kontrol edilmelidir.
-Talaş deposu boşaltılmalı, temizlenmeli ve soğutucu depo ve süzgeci
temizlenmelidir.
-Soğutucu pompasının süzgeci kontrol edilmeli, temizlenmeli veya değiştirilmelidir.
AYLIK BAKIM: Makinenin bir aylık çalışma süresi sonunda bakımının yapılması
demektir. Aylık bakımda;
-Avadanlıklar, takım sapı gibi makine parçaları kontrol edilir.
-Soğutucu sıvı değiştirilmelidir.
-İtme milleri, alet haznesi sürgülü kapı yatakları yağlanmalıdır.
-Vantilatör motoru kontrol edilmeli ve temizlenmelidir.

 6 AYLIK BAKIM: Makinenin altı aylık çalışması sonucunda bakımının yapılması
demektir.
-Elektro motorların kömür ve kolektörleri kontrol edilmeli, temizlenmeli ve
yenilenmelidir.
-Durdurma şalteri ve acil kapama şalterinin fonksiyonu kontrol edilmelidir.
-Koruma röle kontaklarının kumanda dolaplarındaki sigortaları kontrol
edilmelidir.
-Hidrolik soğutucu madde ve yağlama sistemlerinin hortum bağlantıları kontrol
edilmelidir.
YILLIK BAKIM: Makinenin bir yıllık çalışması sonunda bakımının
yapılmasıdır.
-Hareket kızaklarının aşınma ve yağ tabakası oluşumu kontrol
edilmeli ve ayarlanmalıdır.
-Hareket ettiren düzenin dişli kayışları kontrol edilmeli, gevşekliği
alınmalı ve gerdirilmelidir.
-Merkezi yağlama sisteminde ve hidrolikte yağ değişimi
gerçekleştirilmelidir.
-Aşınan parçalar değiştirilmelidir.
 
İş yerlerinde bulunan tüm makinelerin her birine ait; makinelerin
kullanım ve bakım kılavuzlarında önerilen veya bir atölyedeki bakım
onarım teknisyeninin kişisel bilgi, beceri ve deneyimlerine göre
belirleyeceği birer bakım takviminin olması gerekir.
2- ÖNLEYİCİ BAKIM (PROAKTİF BAKIM)
Yeni bir bakım yöntemidir. Son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır.
Önleyici bakımın amacı makinalarda ve tesislerde donanım
arızalarının ortaya çıkarılması değil başlangıç safhasında arızaların
arızaların ortaya çıkmasının önlenmesidir. Önleyici bakımda; makine
ve tesislerin donanımların tasarımında ve işletme şartlarında yapılacak
olan değişiklikler ile arızaların sebepleri ortadan kaldırılabilir.
Önleyici bakım, arızanın engellenmesi için tasarım ve mühendislik
hizmetlerine yönelik yoğun bir ARGE faaliyetinin yapılmasını
gerektirmektedir. Bu gibi sebeplerden dolayı bu yöntemin kullanımı
küçük ölçekli işletmelerde kısıtlı olmaktadır. Ancak ARGE bölümünün
bulunduğu büyük ölçekli işletmelerde daha yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır.
3- UYARICI BAKIM (KESTİRİMCİ BAKIM)
Yine son yıllarda uyarıcı bakım yöntemleri oldukça yaygın olarak
kullanılmaktadır. Uyarıcı bakımda işletmelerdeki makine ve diğer
tesisler belli noktalardan izlemeye alınır. Bunu yapmak için bazı
ölçüm cihazları kullanılır. Örneğin termal kamera ile elektrik enerjisi
dağıtım noktalarının kontrol edilmesi. Belirli bir zaman periyodunda
yapılan ölçme sonuçları değerlendirmeye alınır. Yapılan ölçümlere
istinaden ortaya çıkan ölçüm değerlerinin incelenmesi suretiyle
donanımlarda oluşması muhtemel arızalar önceden tespit edilir. Bu
yöntem çalışan tüm ekipmanlarda ve tesislerde donanımları takip
ederek muhtemel arızaları tespit etmek ve zamansız duruşlara,
gereksiz parça değişimlerine engel olmaktadır.
 KESTİRİMCİ BAKIM YÖNTEMLERİ

• Model bazlı arıza erken uyarı sistemi

• Titreşim analizi
• Yağ analizi
• Sıcaklık analizi
• Akustik emisyon
• Parçacık analizi
• Korozyon izlenmesi
• Performansın izlenmesi
 GENEL BAKIM ÇEŞİTLERİ

1-Elektrik-Elektronik aksamı bakımı

2-Kasnak ve Kayışların bakımı
3-Koruyucu Keçe bakımı
4-Soğutma sıvıları bakımı
5-Kayıt ve kızakların temizliği ve bakımı
6-Tezgâh terazisi
7-Rulmanların bakımı
 8-Zımpara taşlarının bağlanması
 BAKIM YÖNTEMİNİN SEÇİMİ

• Mevcut makinalarımızın durumuna göre bakım yöntemlerinden maliyet

fayda analizine göre en uygun olanı uygulanmalıdır.
• Makinenin üretim açısından kritikliği
• Makinenin çalışma prensibi
• Makinenin tipi
• Sürekli veya aralıklı çalışma durumu
• Arıza veya problemin oluşum sıklığı
• Makinenin çalışma ve çevre şartları
• Proje bilgileri
• Makinenin yükü
• Makinenin özellikleri
• Sonuç olarak işletmelerde, tesislerde maksimum verim ile çalışmak,
karlılığı arttırmak, gereksiz duruşların önüne geçmek, küçük
arızların büyük arızalara dönüşerek tesisleri büyük zararlardan
korumak için planlı bakım ve onarımın önemi gider artmaktadır.
İşletmelerde bu amaç için istihdam yapılması ve harcama yapılması
artmaktadır. Yapılan bu harcamalara istinaden ekonomik olarak
zaman içinde çok daha büyük faydalar sağlanmaktadır.