Medicinski fakultet – Odsjek zdravstvenih studija

Vježba br. 2

Obrada citoloških uzoraka

Klinička citologija je dijagnostička grana medicine koja
analiziranjem citoloških uzoraka svjetlosnim mikroskopom
prepoznaje fiziološka stanja, benigne, premaligne i maligne
promjene.
U BiH je citologija dio specijalizacije koja objedinjuje patologiju i
citologiju.

Najmasovniju primjenu citologija ima u ginekologiji gdje je jos

1928. godine Papanicolau opisao mogućnost primjene u
dijagnostici karcinoma.
Presudnu ulogu imaju pravilno uzorkovanje i priprema
citološkog preparata.

Prema načinu uzimanja materijala za citološku

analizu razlikuju se:
1. eksfolijativna;
2. aspiracijska citologija;
3. skarifikat i
4. metoda otiska.

Eksfolijativna citologija analizira stanice odljuštene s neke

tjelesne površine. Najmasovniji primjer je papa-test,
ali tu se ubraja i citološka analiza urina, uzoraka
dobivenih prilikom bronhoskopije, analiza eksprimata mamile i
dr.
Aspiracijska citologija podrazumijeva dobivanje materijala
punkcijom tankomiglom (engl. Fine Needle Aspiration – FNA),
koja se može vršiti pod kontrolom palpacije (za površne tvorbe),
a najčešće se izvodi pod kontrolom UZ.
Duboko smještene tvorbe punktiraju se
pod kontrolom CT.

Skarifikacija je metoda uzimanja citološkog uzorka kožnih

promjena. Površina promjene sastruže se debljom iglom do
pojave krvi i zatim uzme otisak na predmetno
stakalce.

Metoda otiska (imprint metoda) izvodi se

tako da se ekscidirani uzorak tkiva namijenjen patohistološkoj
analizi prethodno otisne na predmetno stakalce. Koristi se za
intraoperativne analize sentinel limfnih čvorova i drugih uzoraka,
kao i za dodatnu analizu iglenih i endoskopskih.
Obrada citološkog uzorka:

1. razmaz

2. citospin, citosediment
(citološki uzorak
sedimentiran u centrifugi)

3. citoblok (u slučaju veoma celularnih uzoraka punktata ili

aspirata može preostati dovoljno materijala iz koga
se po potrebi izrađuju parafinski tkivni blokovi u koje
se mogu uklopiti i eventualno biopsijom dobiveni
fragmenti tkiva.
Citološki tim čine:

1. Citolog

2. Citotehnolozi (citotehničar
i citoskriner)
Zadatak citotehničara je
prijem materijala i bojenje citoloških
preparata standardnim (May-Gruenwald-
Giemsa, Papanicoalu) i specijalnim
bojenjima (imunocitohemija i citohemija)
Zadatak citoskrinera je probir suspektnih i
pozitivnih nalaza koji potom prosljeđuju
citologu/patologu.

3. Laboranti

4. Laboratorijski inžinjeri
Uslovi za dobijanje optimalnog citološkog nalaza:
 Pravilno uzorkovanje i priprema citološkog
preparata su od presudnog značaja u citologiji.

1. Kvalitetno izrađen i pravilno označen citološki razmaz podrazumijeva:

a) uzorak razmazan jednim potezom, u jednom smjeru i sloju,
b) ostavljeno je dovoljno prostora za potrebne oznake na stakalcu i
c) razmaz je pravilno označen brojem protokola).

2. Nekvalitetno izrađeni citološki razmazi mogu biti zbog:

a) pregusti za analizu,
b) razmazani u više smjerova i slojeva,
c) vidljiva područja na preparatu s oštećenim uzorkom,
d) preobilan materijal na stakalcu
e) nije ostavljeno dovoljno mjesta za označavanje preparata).
 Vrste citoloških uzoraka
1. peritonealni, perikardijalni i pleuralni izljev
2. cerebrospinalna tečnost
3. punktat dojke
4. eksfolijativni uzorci epitela urinarnog trakta, punktati bubrega,
prostate i regionalnih limfnih čvorova
5.punktat koštane srži
6. sputum, brisevi sluznice bronha četkicom , otisci malih biopsija
uzeti pri bronhoskopiji, lavati i aspirati bronha, bronhoalveolarni
lavati, razmaz transbronhalnog punktata.
7. punkcija sinovijalne tečnosti
8. aspiracija štitne žlijezde tankom iglom
9. bris/otisak kože
Prednosti citologije u odnosu na druge dijagnostičke metode:

- omogućava rano otkrivanje malignih bolesti

- moguće ju je ponavljati neograničen broj puta, bez trajnih

posljedica u analiziranom tkivu ili organu jer zahtijeva
minimalnu količinu biološkog materijala

- neugoda za pacijenta je minimalna, postupak uzimanja

uzorka traje kratko

- analizu je moguće učiniti u vrlo kratkom roku, čak i

intraoperativno

- kontraindikacije za citološku punkciju rijetke su i

relativne.
Nedostaci citologije u odnosu na druge dijagnostičke metode:

- niska celularnost
- kontaminacija lokalnim mikroorganizmima
- artefakti porijekla instrumenata
- brzo sušenje na zraku kod direktnog razmaza
- nemogućnost određivanja stepena resekcionih rubova i
stadija tumorskih promjena
- kontraindikacija su teški poremećaji koagulacije
 ➲ Citologija koštane srži
Pregled koštane srži je važna
dijagnostička pretraga za
evaluaciju niza hematoloških
bolesti;
- za postavljanje
dijagnoze,
- određivanje stadija
bolesti,
- prognoze bolesti,
- praćenja uspjeha terapije,
- te detektiranja metastaza nehematoloških malignih bolesti.

Punktat koštane srži koristi se i pri obradi febrilnih stanja nejasne etiologije, nekih infekcija,
bolesti taloženja
(Niemann-Pickova i Gaucherova bolest) i dr.
 Metode obrade citoloških uzoraka koštane srži

Uz standardno bojenje citoloških razmaza koštane srži koriste se i

1) citokemijska bojenja (za evaluaciju količine i distribucije
ekstrahemoglobinskog željeza i za subtipizaciju akutnih
leukemija),
2) imunocitokemijska bojenja (za dokazivanje sekundarnih
depozita nehematoloških malignih bolesti u
koštanu srž), a razmazi su prikladni i za neke druge metode
analize npr. FISH
Indikacije za punkciju koštane srži pedijatrijskih pacijenata:
*dijagnostika raznih vrsta anemija,
*trombocitopenija,
*dijagnostika, tipizaciija i praćenje uspjeha terapije akutnih
leukemija,
*te rano otkrivanje recidiva.

Punkcija koštane srži sastavni je dio određivanja

stadija bolesti kod nehematoloških pedijatrijskih
zloćudnih tumora.
Uz punkciju koštane srži obavezno je citologu dostaviti relevantne
kliničke podatke o pacijentu, a
paralelno s analizom punktata srži potrebno je
analizirati i razmaz periferne krvi.
 Anatomska mjesta uzorkovanja koštane srži:

– Sternum (samo aspirat, samo kod odraslih)

– Cristae iliacae post. (aspiracija i biopsija)
– Cristae iliacae ant. (aspiracija i biopsija)