Bab 02 :

PERWAKILAN DATA
SISTEM NOMBOR PERDUAAN
 NOMBOR PERDUAAN
NOMBOR PERPULUHAN
• SISTEM PERPULUHAN MENGGUNAKAN DIGIT 0 – 9 UNTUK MEWAKILI
SEBARANG NOMBOR .
• SISTEM PERPULUHAN JUGA DIKENALI SEBAGAI SISTEM ASAS 10 .
• NILAI SESUATU DIGIT DALAM SISTEM PERPULUHAN BERGANTUNG KEPADA
NILAI TEMPATNYA DALAM NOMBOR YANG BERKENAAN .
• NILAI SESUATU DIGIT DIKIRA DENGAN MENDARABKANNYA DENGAN NILAI
TEMPATNYA .
• JADUAL MENUNJUKKAN NILAI DIGIT BAGI NOMBOR 345 .
10 10³ 10² 10¹ 10º
10000 1000 100 10 1
3 4 5

NILAI DIGIT 3 NILAI DIGIT 4 NILAI DIGIT 5

3 X 100 = 300 4 X 10 = 40 5X1=5
o KOMPUTER MENGGUNAKAN SISTEM PERDUAAN UNTUK MENYIMPAN DATA .
o SISTEM INI MENGGUNAKAN DUA DIGIT ( 0 & 1 ) UNTUK MEWAKILI DATA .
o SISTEM PERDUAAN JUGA DIKENALI SEBAGAI SISTEM ASAS 2 .
o NILAI SESUATU DIGIT DALAM SISTEM PERDUAAN BERGANTUNG KEPADA
NILAI TEMPATNYA DALAM NOMBOR BERKENAAN .
o DARABKAN DIGIT ITU DENGAN NILAI TEMPATNYA UNTUK MENENTUKAN
NILAI SESUATU DIGIT .
o JADUAL MENUNJUKKAN NILAI DIGIT DALAM NOMBOR PERDUAAN 1011 .
2 2³ 2² 2¹ 2º
16 8 4 2 1
0 1 0 1 1

NILAI DIGIT 0 NILAI DIGIT 1 NILAI DIGIT 0 NILAI DIGIT 1 NILAI DIGIT 1
0 X 16 = 0 1X8=8 0X4=0 1X2=2 1X1=1

o JADI NILAI PERDUAAN 1011 = 0 + 8 + 0 + 2 + 1 = 11 ( SEBELAS ) #

 PENUKARAN
NOMBOR PERDUAAN ~ NOMBOR PERPULUHAN
 PADA MASA KINI , SEMUA KOMPUTER & KEBANYAKKAN ALATAN
ELEKTRONIK MENGGUNAKAN SISTEM NOMBOR PERDUAAN UNTUK
MENYIMPAN & MENGOLAH DATA.
 OLEH YANG DEMIKIAN , PEMAHAMAN TERHADAP SISTEM NOMBOR
PERDUAAN MENJADI PENTING .
 PEMBELAJARAN TENTANG CARA SESUATU NOMBOR PERDUAAN BERTUKAR
KEPADA NOMBOR PERPULUHAN & SEBALIKNYA ADALAH SATU CARA BAGI
MEMAHAMI SISTEM NOMBOR PERDUAAN .
 NILAI TEMPAT DALAM SISTEM PERDUAAN IALAH 1 , 2 , 4 , 8 , 16 , 32 &
SETERUSNYA .
 SETIAP NILAI TEMPAT NOMBOR PERDUAAN ADALAH DUA KALI LEBIH BESAR
DARIPADA SEBELUMNYA .
 RAJAH MENUNJUKKAN PROSES PENUKARAN NOMBOR PERDUAAN KEPADA
NOMBOR PERPULUHAN .
 NOMBOR
PERDUAAN
0 0 1 1

NOMBOR
PERPULUHAN
8 4 2 1
0 + 0 + 2 + 1 3
RAJAH MENUNJUKKAN PROSES PENUKARAN NOMBOR PERDUAAN KEPADA NOMBOR
PERPULUHAN .
PERHATIKAN BAHAWA HANYA DUA BUAH MENTOL YANG MENYALA IAITU PADA
NILAI TEMPAT 1 & 2 .
MENTOL PADA NILAI TEMPAT 4 & 8 TIDAK MENYALA .
JIKA KITA MENGGUNAKAN 1 UNTUK MEWAKILI MENTOL YANG MENYALA & 0 UNTUK
MEWAKILI MENTOL YANG TIDAK MENYALA , MAKA NOMBOR PERDUAAN YANG
DIWAKILI OLEH SUSUNAN MENTOL INI IALAH 0011 .
NILAI PERPULUHANNYA IALAH ( 0 X 8 ) + ( 0 X 4 ) + ( 1 X 2 ) + ( 1 X 1 ) = 3 #
JADUAL 1 DAN 2 MENUNJUKKAN NILAI TEMPAT NOMBOR PERPULUHAN &
NOMBOR PERDUAAN .
PERSAMAAN YANG DAPAT DIPERHATIKAN IALAH NILAI TEMPAT BAGI NOMBOR
PERPULUHAN & NOMBOR PERDUAAN MENGIKUT TURUTAN ( NOMBOR ASAS )ª , DI
MANA a = 0 , 1 , 2 , 3 & SETERUSNYA .

JADUAL 1
10³ 10² 10¹ 10º
SERIBU SERATUS SEPULUH SATU
10 X 10 X 10 10 X 10 10 1

JADUAL 2
2³ 2² 2¹ 2º
LAPAN EMPAT DUA SATU
2X2X2 2X2 2 1
 PENUKARAN
NOMBOR PERPULUHAN ~ NOMBOR PERDUAAN
DUA KAEDAH YANG SERING DIGUNAKAN UNTUK MENUKAR NOMBOR
PERPULUHAN KEPADA NOMBOR PERDUAAN : ~

KAEDAH BAHAGI DENGAN 2 & GUNAKAN BAKINYA

DALAM KAEDAH INI , NOMBOR ASAL DIBAHAGI DENGAN 2 . CATATKAN HASIL
BAHAGI & BAKINYA . HASIL BAHAGI PERTAMA DIBAHAGIKAN DENGAN 2
SEKALI LAGI & HASIL BAHAGI SERTA BAKINYA DICATATKAN . HASIL BAHAGI

AKAN DIBAHAGIKAN DENGAN 2 SEHINGGA TIDAK BOLEH DIBAHAGI LAGI

& SETIAP BAKINYA DICATATKAN . NILAI NOMBOR PERDUAAN DIAMBIL
BERDASARKAN BAKINYA SECARA MENYONGSANG .
ALGORITMA YANG DIGUNAKAN ADALAH SEPERTI BERIKUT .
1. BAHAGI NOMBOR PERPULUHAN DENGAN 2 .
2. TULISKAN HASILNYA & BAKI ( 0 & 1 ) .
3. ULANGI LANGKAH 1 & 2 SEHINGGA HASIL BAHAGI TIDAK BOLEH
DIBAHAGIKAN LAGI .
4. TULISKAN SEMULA HASIL BAKI DARI BAWAH KE ATAS .
1. 84 ÷ 2 = 42 BAKI 0
2. 42 ÷ 2 = 21 BAKI 0

3. 21 ÷ 2 = 10 BAKI 1

4. 10 ÷ 2 = 5 BAKI 0
5. 5 ÷ 2 = 2 BAKI 1
6. 2 ÷ 2 = 1 BAKI 0
7. 1 ÷ 2 = 0 BAKI 1

 BAKI YANG DITULIS DARI BAWAH KE ATAS MENGHASILKAN JAWAPAN ~ 1010100 #

• SEMAKAN :
64 32 16 8 4 2 1
1 0 1 0 1 0 0

• JUMLAHKAN HASIL DARAB BARIS PERTAMA & BARIS

KEDUA DALAM JADUAL DI ATAS ~ ( 1 X 64 ) + ( 0 X 32 ) +
( 1 X 16 ) + ( 0 X 8 ) + ( 1 X 4 ) + ( 0 X 2 ) + ( 0 X 1 )
= 84 #
• KAEDAH AMBIL DARIPADA BAKI
BANDINGKAN NILAI NOMBOR PERPULUHAN DENGAN NILAI TEMPAT TERDEKAT
NOMBOR PERDUAAN YANG KURANG DARIPADA NOMBOR PERPULUHAN
TERSEBUT . JIKA NILAI TEMPAT KURANG DARIPADA NILAI NOMBOR
PERPULUHAN ,
CATATKAN PERBEZAANNYA & TANDAKAN 1 PADA NILAI TEMPAT TERSEBUT .
ULANGI PROSES INI SEHINGGA NILAI TEMPAT YANG TERAKHIR .
 1 2 3 4 5 6 7

64 32 16 8 4 2 1
1 0 1 0 1 0 0

BOLEHKAH 64 DIAMBIL DARIPADA 84 ? OLEH SEBAB 64 BOLEH DIAMBIL DARIPADA 84 , MAKA

TEMPATKAN 1 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 64 & TOLAKKAN 64 DARIPADA 84 , IAITU 84 – 64 = 20 .
BOLEHKAH 32 DIAMBIL DARIPADA 20 ? OLEH SEBAB 32 TIDAK BOLEH DIAMBIL DARIPADA 20 , MAKA
TEMPATKAN 0 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 32 .
BOLEHKAH 16 DIAMBIL DARIPADA 20 ? OLEH SEBAB 16 BOLEH DIAMBIL DARIPADA 20 , MAKA
TEMPATKAN 1 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 16 & TOLAKKAN 16 DARIPADA 20 , IAITU 20 – 16 = 4 .
BOLEHKAH 8 DIAMBIL DARIPADA 4 ? OLEH SEBAB 8 TIDAK BOLEH DIAMBIL DARIPADA 4 , MAKA
TEMPATKAN 0 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 8 .
BOLEHKAH 4 DIAMBIL DARIPADA 4 ? OLEH SEBAB 4 BOLEH DIAMBIL DARIPADA 4 , MAKA TEMPATKAN
1 PADA LAJUR NLAI TEMPAT 4 & TOLAKKAN 4 DARIPADA 4 , IAITU 4 – 4 = 0
BOLEHKAH 2 DIAMBIL DARIPADA 0 ? OLEH SEBAB 2 TIDAK BOLEH DIAMBIL DARIPADA 0 , MAKA
TEMPATKAN 0 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 2 .
BOLEHKAH 1 DIAMBIL DARIPADA 0 ? OLEH SEBAB 1 TIDAK BOLEH DIAMBIL DARIPADA 0 , MAKA
TEMPATKAN 0 PADA LAJUR NILAI TEMPAT 1 .

SEMUA LAJUR NILAI TEMPAT TELAH DIISI . NILAI NOMBOR

PERPULUHAN 84 DALAM NOMBOR PERDUAAN IALAH 1010100 . #
oSEMAKAN :
64 32 16 8 4 2 1

1 0 1 0 1 0 0

oJUMLAHKAN HASIL DARAB BARIS PERTAMA & BARIS

KEDUA DALAM JADUAL DI ATAS .
( 1 X 64 ) + ( 0 X 32 ) + ( 1 X 16 ) + ( 0 X 8 ) + ( 1 X 4 ) +
(0X2)+(0X1)
= 64 + 0 + 16 + 0 + 4 + 0 + 0
= 84 #
 PENAMBAHAN DUA NOMBOR PERDUAAN
 MEMPELAJARI CARA PENAMBAHAN NOMBOR PERDUAAN MEMBERIKAN KITA
KEFAHAMAN YANG LEBIH BAIK TENTANG CARA KOMPUTER BERFUNGSI
KHUSUSNYA DARI SEGI OLAHAN NOMBOR .
 KITA AKAN DAPATI CARA PENAMBAHAN NOMBOR PERDUAAN ADALAH
SERUPA DENGAN CARA PENAMBAHAN NOMBOR PERPULUHAN .
 OPERASI TAMBAH BAGI NOMBOR PERPULUHAN DILAKUKAN DENGAN
MENAMBAHKAN NOMBOR PERTAMA DENGAN NOMBOR KEDUA .
 CONTOHNYA , 1 + 2 = 3 #
 JADUAL MENUNJUKKAN LIMA TATACARA YANG PERLU DIIKUTI APABILA
MELAKUKAN OPERASI TAMBAH BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN .
 LIMA TATACARA BAGI OPERASI TAMBAH BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN
TATACARA OPERASI TAMBAH HASIL TAMBAH SEMAKAN
( NOMBOR
PERPULUHAN )

1 0+0 0 0+0=0
2 0+1 1 0+1=1
3 1+0 1 1+0=1
4 1+1 10 1 + 1 =2
5 10 + 1 11 2 +1 = 3

SEBAGAI CONTOH , HITUNG HASIL TAMBAH BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN 100
DAN 101 .
TULISKAN NOMBOR MENGIKUT KAEDAH LAJUR . MULAKAN DARI SEBELAH
KANAN , KEMUDIAN TAMBAHKAN NOMBOR – NOMBOR TERSEBUT .

100 100 100

4
+101 +101 + 101 SEMAKAN :
+ 5
1 01 1001
9
TATACARA 2 TATACARA 1 TATACARA 4
 PENOLAKAN DUA NOMBOR PERDUAAN
KITA AKAN PELAJARI KAEDAH PENOLAKAN NOMBOR PERDUAAN IAITU
KAEDAH PINJAM .
KAEDAH INI ADALAH SERUPA DENGAN KAEDAH PENOLAKAN UNTUK
NOMBOR PERPULUHAN .
JADUAL MENUNJUKKAN EMPAT TATACARA YANG PERLU DIIKUTI APABILA
MELAKUKAN OPERASI TOLAK BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN .
EMPAT TATACARA BAGI OPERASI TOLAK BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN
TATACARA OPERASI HASIL SEMAKAN # ISU_SEMASA
TOLAK TOLAK ( NOMBOR
PERPULUHA MENGAPAKAH 10 – 1 TIDAK
N)
BERSAMAAN 9 ?
1 0–0 0 0–0=0
2 1–0 1 1–0=1 INI KERANA APABILA
3 1–1 0 1–1=0 1 + 1 MENJADI 10 , MAKA
10 – 1 AKAN MENJADI 1 .
4 10 - 1 1 2–1=0
SEBAGAI CONTOH , HITUNG HASIL TOLAK BAGI DUA NOMBOR PERDUAAN
11010110 – 110011 .
MULAI DARI KANAN , LAKUKAN OPERASI TOLAK MENGIKUT TATACARA YANG
DIBERI .
0 10 0 10 10 10 10 10 10
1101011 0 11010 1 0 0 110100 0 0 110100 0 0
- 001 - 0011 - 001 - 001
1001 1 0 0 1 1 100 1 1 100 1 1
1 1 1 0 1 1 00 1 1
TATACARA 4 TATACARA 4 TATACARA 1 TATACARA 1

10 10
0 10 10 10 10 10 10 10 10 10
110100 0 0
11 0100 0 0 10 0100 0 0 10 0100 0 0
- 00 1100 1 1 - 00 1100 1 1 - 00 1100 1 1
- 001100 1 1
1 000 1 1 0 1 000 1 1 10 1 000 1 1
000 1 1
TATACARA 3 TATACARA 4 TATACARA 1 TATACARA 3

SEMAKAN :
214 – 51 = 163 ( PERPULUHAN )
 PENAMBAHAN DAN PENOLAKAN NOMBOR PERDUAAN
DALAM MENTERJEMAH AKSARA PENGEKODAN ASCII
 KITA SUDAH TAHU BAHAWA KOMPUTER HANYA BOLEH MEMPROSES NOMBOR
PERDUAAN YANG MEMPUNYAI DUA DIGIT ( 0 & 1 ) .
 PERNAHKAH KITA BAYANGKAN , BAGAIMANA KITA MAHU MENULIS ESEI ATAU EMEL
DENGAN MENGGUNAKAN SISTEM NOMBOR PERDUAAN ?
 BAGAIMANA KOMPUTER BOLEH FAHAM AKSARA – AKSARA SEPERTI HURUF , SIMBOL
KHAS & DIGIT YANG ADA PADA PAPAN KEKUNCI ?
 PADA PAPAN KEKUNCI TERDAPAT SATU SET KOD PIAWAI YANG MEWAKILI SETIAP
AKSARA .
 KOD TERSEBUT DIKENALI SEBAGAI KOD ASCII ( AMERICAN STANDARD CODE FOR
INFORMATION INTERCHARGE ) .
 KOD ASCII MENGGUNAKAN NOMBOR PERDUAAN UNTUK MEWAKILI SETIAP AKSARA .
 KOD ASCII MEMPUNYAI 128 AKSARA & CUKUP UNTUK PENGGUNAAN BAHASA
INGGERIS .
 KOD ASCII DIGUNAKAN OLEH KEBANYAKKAN SISTEM KOMPUTER PADA HARI INI .
 KOD ASCII DALAM NOMBOR PERDUAAN & AKSARA YANG DIWAKILINYA
00…
KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA
ASCII ASCII ASCII ASCII ASCII
…100000 ( RUANG ) …100111 ‘ …101110 . …110101 5 …111100 <

...100001 ! …101000 ( …101111 / …110110 6 …111101 =

…100010 “ …101001 ) …110000 0 …110111 7 …111110 >

…100011 # …101010 * …110001 1 …111000 8 …111111 ?

…100100 $ …101011 + …110010 2 …111001 9

…100101 % …101100 , …110011 3 …111010 :

…100110 & …101101 - …110100 4 …111011 ; 01…

KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA
ASCII ASCII ASCII ASCII ASCII
…011100 \ …010101 U …001110 N …000111 G …000000 @

…011101 ] …010110 V …001111 O …001000 H …000001 A

…011110 ^ …010111 W …010000 P …001001 I …000010 B

…011111 _ …011000 X …010001 Q …001010 J …000011 C

…011001 Y …010010 R …001011 K …000100 D

…011010 Z …010011 S …001100 L …000101 E

…011011 [ …010100 T …001101 M …000110 F

01…
KOD AKSARA KOS ASCII AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA KOD AKSARA
ASCII ASCII ASCII ASCII
…100111 g
…100000 ` …101110 n …110101 u …111100 |
…101000 h
…100001 a …101111 o …110110 v …111101 }
…101001 i
…100010 b …110000 p …110111 w …111110 ~
…101010 j
…100011 c …110001 q …111000 x
…101011 k
…100100 d …110010 r …111001 y
…101100 l
…100101 e …110011 s …111010 z
…101101 m
…100110 f …110100 t …111011 {
 OPERASI TAMBAH DAN TOLAK
ANTARA DUA KOD ASCII
• SEBAGAI CONTOH , TAMBAH KOD ASCII 00110010 & KOD ASCII 00110101 .
• KOD ASCII
0010
• 0011 0010 PENAMBAHAN PEMERHATIAN :
0 0 1 0
• 0011 0101
0101
+ 0 1 0 1 HASIL TAMBAH 0010 + 0101
0 1 1 1
0011 0111 = 0111 . 00110111 ~ 7 #

• SEBAGAI CONTOH , TOLAK KOD ASCII 00111000 & KOD ASCII 00110111 .
KOD ASCII
• 0011 0010
1000 PENOLAKAN 1 0 0 0 PEMERHATIAN :
- 0 1 1 1
• 0011 0101
0111 HASIL TOLAK 1000 - 0111
0 0 0 1
0011 0001 = 0001 . 00110001 ~ 1 #
 TAMAT
TERIMA KASIH
JUMPA LAGI