BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN

VOKASIONAL,
KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA,
ARAS 5 DAN 6, BLOK E 14, PARCEL E,
PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN
PERSEKUTUAN,
62604 PUTRAJAYA

KERTAS PENERANGAN

KOD DAN NAMA

PROGRAM /
TEKNOLOGI SISTEM KOMPUTER DAN RANGKAIAN
PROGRAM’S CODE &
NAME
TAJUK MODUL / MODULE
KSK1033 : IP ADDRESSING AND SUBNETTING
TITLE
TAHAP / LEVEL L1

NO. DAN TAJUK UNIT

KOMPETENSI /
K2 : DEFINE NUMBERING SYSTEM
COMPETENCY UNIT NO.
AND TITLE
NO. DAN PENYATAAN
AKTIVITI KERJA / WORK 2.1 Basic number system
ACTIVITIES NO. AND 2.2 Basic numbering conversion
STATEMENT
Muka / Page : 1
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
Drpd/of : 10

TAJUK/TITLE : DEFINE NUMBERING SYSTEM

TUJUAN/PURPOSE : Menerangkan mengenai empat jenis asas nombor dan

penukaran antara empat jenis asas nombor

 MUKA / PAGE : 2
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

PENERANGAN / INFORMATION:

Kebanyakan sistem digital melakukan operasi pengiraan nombor dalam

kuantiti yang banyak. Maka, sistem pernomboran yang digunakan oleh sistem digital
perlu diketahui dari segi bagaimana pernyataan nombor tersebut dan bagaimana
operasi arithmetik dilakukan.

Sistem nombor yang digunakan oleh manusia setiap hari ialah sistem nombor
perpuluhan (decimal). Namun begitu, peralatan elektronik berdigit, peralatan yang
berasaskan komputer berdigit serta mikropemproses tidak menggunakan sistem
perpuluhan. Oleh itu sistem nombor lain diperkenalkan.

Jenis-jenis Sistem Nombor:

 Perpuluhan (Decimal) - asas 10

 Penduaan (Binari) - asas 2
 Perlapanan (Oktal) - asas 8
 Perenambelasan (Hexadecimal )- asas 16

i. Decimal Number System ( Nombor Decimal )

 Terdiri daripada 10 angka iaitu 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

 Ia merupakan nombor ‘Asas 10’.
 Salah satu contoh dalam sistem nombor Decimal adalah 2745.2110 .
 Kedudukan setiap digit menunjukkan magnitud bagi setiap digit tersebut iaitu:
Pembera 103 102 101 100 10-1 10-2
t
Nilai 2 7 4 5 . 2 1

MSD LSD

( Most Significant Digit ) ( Less Significant Digit )

 Secara pernyataan matematik:

2745.2110= (2 x 103)+ (7 x 102)+ (4 x 101)+ (5 x 100) +

(2 x 10-1)+ (1 x 10-2)

ii. Binary Number System ( Nombor Binari )

 Terdiri daripada 2 angka iaitu 0 dan 1. Ia merupakan nombor ‘Asas 2’.

 MUKA / PAGE : 3
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

 Salah satu contoh dalam sistem nombor Binary adalah 1011.102 . Kedudukan
setiap digit menunjukkan magnitud bagi setiap digit tersebut iaitu:
Pembera 23 22 21 20 2-1 2-2
t
Nilai 1 0 1 1 . 1 0

MSD LSD

( Most Significant Digit ) ( Less Significant Digit )

 Secara pernyataan matematik:-
1011.102= 1 x 23 + 0 x 22 + 1 x 21 + 1 x 20 + 1 x 2-1 + 0 x 2-2

 Dalam no. binary, bilangan digit dipanggil bit.

iii. Octal Number System ( Nombor Oktal )

 Terdiri daripada 8 angka iaitu 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Ia merupakan nombor

‘Asas 8’.
 Salah satu contoh dalam sistem nombor Octal adalah 5641.278. Kedudukan
setiap digit menunjukkan magnitud bagi setiap digit tersebut iaitu:
Pembera 83 82 81 80 8-1 8-2
t
Nilai 5 6 4 1 . 2 7

MSD LSD

( Most Significant Digit ) ( Less Significant Digit )

 Secara pernyataan matematik:-

5641.278= 5 x 83 + 6 x 82 + 4 x 81 + 1 x 80 + 2 x 8-1 + 7 x 8-2

iv . Hexadecimal Number System ( Nombor Hexadecimal )

 Terdiri daripada 16 angka iaitu 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F. Ia

merupakan nombor ‘Asas 16’.
 Salah satu contoh dalam sistem nombor hexadecimal adalah 5B8F.21 atau
5B8F.2116 . Kedudukan setiap digit menunjukkan magnitud bagi setiap digit
tersebut iaitu:
Pembera 163 162 161 160 16-1 16-2
t
Nilai 5 B 8 F . 2 1

MSD LSD

( Most Significant Digit ) ( Less Significant Digit )

 MUKA / PAGE : 4
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

 Secara pernyataan matematik:-

5B8F16= 5 x 163 + B x 162 + 8 x 161 + F x 160

Penukaran Asas Nombor

i. Penukaran Binari ↔ Decimal

 Binari → Decimal

10012 = (1 x 23) + (0 x 22) + (0 x 21) + (1 x 20)

=8+0+0+1
= 910
110112 = (1 x 24) + (1 x 23) + (0 x 22) + (1 x 21) + (1 x 20)
= 16 + 8 + 0 + 2 + 1
= 2710

 Decimal → Binari

Cara 1: Hasil tambah pemberat setiap bit

24 23 22 21 20
16 8 4 2 1
1 0 0 1 0
Oleh itu, 1810 =16 + 2 = 100102

Cara 2: Kaedah Pembahagian Berulang (Repeated Division)

- sentiasa bahagi dengan “2” dan kumpul bakinya. - berhenti apabila N
=0

N (Baki)

2 18 0

2 9 1
Nombor dibaca
2 4 0 dari nilai bawah
ke atas..
2 2 0

2 1 1

0
 MUKA / PAGE : 5
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

ii. Penukaran Octal ↔ Decimal

 Octal →Decimal
12718 = (1 x 83)+ (2 x 82)+ (7 x 81) + (1 x 80)
= 512 + 128 + 56 + 1
= 69710

 Decimal →Octal
69710 = ?8
Guna kaedah pembahagian berulang;
berhenti apabila N = 0

Oleh itu 69710 = 12718

N Baki

8 697 1

8 87 7
Nombor dibaca dari
8 10 2 nilai bawah ke atas

8 1 1

iii. Penukaran Hexadecimal ↔ Decimal

 Hex→Decimal

1E516 = 1 x 162 + E x 161 + 5 x160

= 256 + (14 x 16) + 5
= 48510

 Decimal →Hex

48510 = ?16
Guna kaedah pembahagian berulang;
berhenti apabila N = 0

Oleh itu, 48510 = 1E516

N Bak
i
 MUKA / PAGE : 6
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

16 485 5

16 30 14=
E Nombor dibaca dari
nilai bawah ke atas
16 1 1

16 0

iv. Penukaran Octal ↔ Binari

 Octal → Binari
- Ada dua kaedah penukaran iaitu secara:

a. terus (direct conversion) atau

b. melalui decimal (octal→decimal→binary)

- Untuk melaksanakan penukaran melalui kaedah direct conversion,
hubungan antara no. octal 1 digit dan no. binari 3 digit perlu diketahui.

- Rujuk jadual berikut:

Octal Digit 0 1 2 3 4 5 6 7
Binary
000 001 010 011 100 101 110 111
Equivalent

(1 digit octal diwakili oleh 3 bit)

 Kaedah kedua, iaitu melalui decimal telah dipelajari.

Contoh 1
Tukarkan 4728 kepada nombor binari.

Penyelesaian
4 7 2

100 111 010

Oleh 4728 = 1001110102.

 Binari → Octal
 MUKA / PAGE : 7
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

- bit-bit dalam binari dikumpul kepada satu kumpulan yang terdiri

daripada 3 bit bermula daripada LSB
- setiap kumpulan kemudiannya ditukar kepada no. octal

Contoh 1
Tukarkan nombor 1001110102 kepada nombor octal.

Penyelesaian
100 111 010

4 7 2
Oleh 1001110102. = 4728

 Binari → Octal
- adakalanya terdapat bilangan bit yang tidak mencukupi untuk
Membentuk kumpulan yang terdiri daripada 3 bit
- untuk kes seperti itu, tambah satu atau dua 0 kepada MSB untuk
memenuhi kumpulan terakhir.
Contoh 1
Tukarkan nombor 110101102 kepada nombor octal.
Penyelesaian
011 010 110

3 2 6 Oleh itu 110101102 = 3268

v. Penukaran Hexadecimal ↔ Binari

 Hexadecimal → Binari
- Ada dua kaedah penukaran iaitu secara

a. terus (direct conversion) atau

b. melalui decimal (hex→decimal→binary)

- Untuk melaksanakan penukaran melalui kaedah direct conversion,
hubungan antara no. hex 1 digit dan no binari 4 digit perlu
diketahui.

- Rujuk jadual di bawah :

 MUKA / PAGE : 8
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

Hexadecimal Decimal Binary Equivalent

0 0 0000

1 1 0001

2 2 0010

3 3 0011 (1 digit hexadecima

4 4 0100 diwakili oleh 4 bit)

5 5 0101

6 6 0110

7 7 0111

8 8 1000

9 9 1001

A 10 1010

B 11 1011

C 12 1100

D 13 1101

E 14 1110

F 15 1111

 Kaedah kedua, iaitu melalui decimal telah dipelajari.

Contoh 1
Tukarkan 9F216 kepada nombor binari.

Penyelesaian
9 F 2

1001 1111 0010

Oleh 4728 = 1001111100102.

 Binari → Hexadecimal
 MUKA / PAGE : 9
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

- bit-bit dalam binari dikumpul kepada satu kumpulan yang terdiri

daripada 4 bit bermula daripada LSB
- setiap kumpulan kemudiannya ditukar kepada no. hexadecimal

Contoh 1
Tukarkan nombor 11101001102 kepada nombor hexadecimal.

Penyelesaian
0011 1010 0110

3 A 6

Oleh 11101001102 = 3A616

vi. Penukaran Hexadecimal ↔ Octal

 Hexadecimal → Octal

- Dua kaedah penukaran:

a. Melalui nombor decimal (hexadecimal→decimal→octal)
b. Melalui nombor binari (hexadecimal→binari→octal)
- Kaedah kedua lebih mudah dan singkat.

Contoh 1:
Tukarkan B2F16 kepada nombor octal.

Penyelesaian
B2F16 = 1011 0010 11112 {tukar kepada binari}
= 101 100 101 1112 {kumpulkan kepada 3-bit}
= 5 4 5 78 {tukar kepada octal}

 Octal → Hexadecimal

- Dua kaedah penukaran:

a. Melalui nombor decimal (octal→decimal→hexadecimal)
b. Melalui nombor binari (octal→binari→hexadecimal)
- Kaedah kedua lebih mudah dan singkat.

Contoh 1:
 MUKA / PAGE : 10
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11

Tukarkan 6478 kepada nombor hexadecimal.

Penyelesaian
6478 = 110 100 1112 {tukar kepada binari}
= 0001 1010 01112 {kumpulkan kepada 4-bit}
= 1 A 716 {tukar kepada octal}

**************************************************************************************************

SOALAN / QUESTION :

1. Senaraikan jenis – jenis sistem nombor.

a) ___________________________________________________

b) ____________________________________________________

c ) ____________________________________________________

d) _____________________________________________________

2. Sebutkan angka nombor asas 16.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

3. E dalam nombor asas hexadecimal bersamaan dengan _______________

dalam nombor asas binari dan ________________ dalam nombor asas octal.

RUJUKAN / REFERENCE :

1) metalab.uniten.edu.my/~yeoh/…/bab1.pd…

2) muhammadahmadkamal.files.wordpress….

3) www.pkb.edu.my/.../BAB%201.pdf
 MUKA / PAGE : 11
NO. KOD / CODE NUM. KSK1033/K02/P(2/5)
DRPD / OF : 11