Hoofdstuk 13

De omvang van een

steekproef bepalen
 Steekproefnauwkeurigheid

• Steekproefnauwkeurigheid: verwijst naar hoe

dicht een steekproefgrootheid (bijvoorbeeld het
gemiddelde van de antwoorden op een vraag) zit
bij de werkelijke populatiewaarde die zij
vertegenwoordigt.

• Belangrijke punten:
• De steekproefomvang bepaalt niet zozeer de
representativiteit...Een steekproef van 20.000
voetganger zou niet representatief zijn voor de
stad.
• Steekproefomvang is direct van invloed op de
nauwkeurigheid.
 Axioma’s over de
steekproefomvang

Deze grondregels dienen als de basis

voor de methode van het betrouw-
baarheidsinterval, dat de beste
methode is om de steekproefomvang
te bepalen.
 Axioma’s over de steekproefomvang

• De enige perfect nauwkeurige steekproef is een

volledig onderzoek.
• Een aselecte steekproef is altijd enigszins
onnauwkeurig (steekproeffout).
• Hoe groter een aselecte steekproef is, hoe
nauwkeuriger hij is (geringere steekproeffout).
• De nauwkeurigheid van een aselecte steekproef
(de steekproeffout) kan met een eenvoudige
formule worden berekend en worden uitgedrukt
als een getal in de vorm van ± procent.
 Axioma’s over de steekproefomvang

• Je kunt een uitkomst uit het survey nemen, het

survey met een aselecte steekproef van dezelfde
omvang repliceren en de kans is ‘zeer
waarschijnlijk’ dat je dezelfde uitkomst krijgt
binnen ± procent van de eerste uitkomst.
• In bijna alle gevallen is de nauwkeurigheid
(steekproeffout) van een aselecte steekproef
onafhankelijk van de omvang van de populatie.
 Axioma’s over de steekproefomvang

• Een aselecte steekproef kan uit een zeer klein

percentage van de populatie bestaan en toch zeer
nauwkeurig zijn (een geringe steekproeffout
kennen).
• De omvang van een aselecte steekproef is
afhankelijk van de gewenste nauwkeurigheid
(acceptabele steekproeffout) versus de kosten
van de dataverzameling voor die steekproeffout.
 Er is slechts één manier om de
steekproefomvang te bepalen die de
nauwkeurigheid vaststelt van de
steekproefresultaten…

De betrouwbaarheidsinterval-
methode om de
steekproefomvang te bepalen.
De betrouwbaarheidsintervalmethode om de
steekproefomvang te bepalen
Het begrip betrouwbaarheidsinterval
Dit axioma is gebaseerd op het begrip
‘betrouwbaarheidsinterval’ en de centrale-limietstelling...

Betrouwbaarheidsinterval: een waardegebied waarvan de

grenzen een bepaald percentage antwoorden op een
vraag omvatten.

Centrale-limietstelling: vele statistische begrippen liggen

ten grondslag aan deze theorie. Als we een survey een
flink aantal keren zouden herhalen (misschien wel 1000
keer) met telkens een nieuwe aselecte steekproef van
dezelfde grootte en een staafdiagram zouden maken van
alle 1000 keren (in percentages) dat er ‘ja’ is geantwoord,
luidt de centrale-limietstelling dat het staafdiagram op
een normale verdeling lijkt.
De betrouwbaarheidsintervalmethode om de
steekproefomvang te bepalen
• Methode van het betrouwbaarheidsinterval: methode,
waarbij de begrippen: nauwkeurigheid (steekproeffout),
variabiliteit (variability) en het betrouwbaarheidsinterval
(confidence interval) worden gecombineerd om een
‘juiste’ steekproefomvang te nemen.
• Twee soorten steekproeffouten:
• Niet-steekproeffout: heeft betrekking op alle
foutenbronnen die buiten de methode van
steekproeftrekking en de steekproefomvang liggen.
• Steekproeffout: het verschil tussen de
steekproefuitkomst en de werkelijke populatiewaarde
vanwege het feit dat er een steekproef is getrokken.
• Formule voor de steekproeffout:
De betrouwbaarheidsintervalmethode om de
steekproefomvang te bepalen

• Het verband tussen steekproefomvang en

steekproeffout:
De betrouwbaarheidsintervalmethode om de
steekproefomvang te bepalen
Variabiliteit

• Variabiliteit: omschreven als de mate van verschil

(of overeenkomst) in de antwoorden van de
respondenten op een bepaalde vraag.
• P: procent
• Q: 100% - P

Belangrijk punt: Hoe groter de variabiliteit, hoe

groter de steekproefomvang moet zijn om een
bepaalde nauwkeurigheid te bereiken.
Grafiek bij een variabiliteit van 50-50 en 90-10
 De betrouwbaarheidsintervalmethode is gebaseerd
op de normale verdeling

• We kunnen de normale verdeling gebruiken,

vanwege de centrale-limietstelling… ongeacht de
vorm van de verdeling van de populatie, zal de
verdeling van de steekproeven (als n groter is
dan 30) een normale verdeling aannemen.
De uitkomsten getekend van 1000 herhalingen van het
Domino’s Pizza-survey: een illustratie
van de centrale-limietstelling
De betrouwbaarheidsintervalmethode om de
steekproefomvang te bepalen
Normale verdeling

1,96 X s.a. bepaalt de eindpunten voor 95% van de verdeling

 Uit de steekproefverdelingen blijkt dat de
steekproeffout afneemt bij een toename van de
steekproefomvang…
 Dus, wat hebben tot nu toe geleerd?

Er bestaat een verband tussen:

• De gewenste nauwkeurigheid van de
resultaten indien het onderzoek herhaald
zou worden…
• Variabiliteit in de populatie en…
• De mate van de acceptabele
steekproeffout …
• De omvang van de steekproef!
 De formule voor de steekproefomvang

Om de juiste steekproefomvang voor een survey te

berekenen, hoef je slechts drie factoren in
overweging te nemen:
1 de (verwachte) mate van variabiliteit in de
populatie,
2 de gewenste nauwkeurigheid en
3 het vereiste betrouwbaarheidsniveau van je
schattingen van de populatiewaarden..
• Als het bovenstaande wordt gespecificeerd dan
kunnen we de formule gebruiken om de
steekproefomvang te berekenen.
 De formule voor de steekproefomvang

• formule voor de steekproefomvang voor een

percentage:
Praktische overwegingen bij de bepaling van
de steekproefomvang

• Hoe je de variabiliteit in de populatie schat

• Ga van het slechtste geval uit (p = 50; q = 50)

• Geef een schatting van de feitelijke

variabiliteit?
Praktische overwegingen bij de bepaling van
de steekproefomvang

• Hoe je het niveau van de gewenste

steekproeffout vaststelt

• De onderzoeksleider moet aan de

marketingmanager vragen wat voor hem een
acceptabele steekproeffout is.
• Gebruikelijk is + of - 5%
• Hoe belangrijker de beslissing, des te kleiner de
steekproeffout moet zijn
Praktische overwegingen bij de bepaling van
de steekproefomvang

• Hoe je het gewenste

betrouwbaarheidsniveau vaststelt
• De onderzoeksleider moet aan de
marketingmanager vragen wat voor hem
acceptabel is. Hoe hoger het
betrouwbaarheidsniveau, des te groter moet de
steekproefomvang zijn.
• Gebruikelijk is 95% (z = 1,96)
• Hoe belangrijker de beslissing, des te groter het
betrouwbaarheidsniveau wordt.
• 99% betrouwbaarheidsniveau, z = 2,58.
De steekproefomvang bepalen door een
gemiddelde te schatten: wat is n?

z = 1,96 (95% betrouwbaarheid)

p = 42

q = 100; p = 58

e=5

Wat is n?
 Wat is n?

s = 1,7
z = 2,58 (99% betrouwbaarheid)
e = 0,5

n = 77 Wat betekent dit? Na de survey kan het

management de volgende mededeling doen
(we nemen aan dat het gemiddelde 7,3 is):
De meest waarschijnlijke schatting van onze
klanttevredenheid is 7,3 op een 10-puntsschaal.
Verder kunnen we met 99% zekerheid
concluderen dat de tevredenheid ligt tussen 6,8
en 7,8.
Andere methoden om de steekproefomvang
te bepalen

• Arbitraire steekproefomvang met de

‘percentagevuistregel’:
• Als je een percentagevuistregel gebruikt,
verlies je die nauwkeurigheid uit het oog
• Het is eenvoudig en makkelijk om
steekproeven van een arbitraire omvang te
trekken, maar ze zijn niet efficiënt en ook niet
economisch
Andere methoden om de steekproefomvang
te bepalen

• Conventionele specificatie van de

steekproefomvang
• Bij de conventionele methode wordt een of
andere ‘regel’ of getal gevolgd waarvan men
denkt dat het de juiste steekproefomvang is
• Conventionele steekproeven kunnen
resulteren in steekproeven die veel te groot of
te klein zijn
• Er valt kritiek te leveren op het gewoon
overnemen van de steekproefomvang uit het
verleden of van aantallen die andere bedrijven
gebruiken
Andere methoden om de steekproefomvang
te bepalen

• Statistische eisen aan de bepaling van de

steekproefomvang
• Soms wordt de steekproefomvang bepaald door de
statistische analysemethode, omdat overwegingen
van statistische aard de belangrijkste zijn
• Kosten als uitgangspunt voor de bepaling van de
steekproefomvang
• ‘wat je je kunt permitteren’-methode
• Deze benadering, gebruikt de kosten als
uitgangspunt voor de steekproefomvang.
Speciale situaties bij de steekproefomvang
Een steekproef trekken uit een kleine populatie

• Er is sprake van een kleine populatie als de

steekproef groter is dan vijf procent van de totale
populatie
• Als de populatie daarentegen klein is, moet de
formule voor de steekproefomvang enigszins
worden aangepast met de zogenoemde
eindigheidscorrectie
• Correct gebruikt van de eindigheidscorrectie zal
de berekende steekproefomvang reduceren en zal
veel geld besparen
 Speciale situaties bij de steekproefomvang
De steekproefomvang bij niet-aselecte steekproeven

• Bij niet-aselecte steekproeven is de

steekproefomvang vrijwel geheel gebaseerd op
hoe belangrijk de informatie voor de manager is,
en niet op de gewenste precisie in verhouding tot
de kosten.